Levenslang leren

en gelijke kansen

1

2

DEEL 1: KENNISSAMENLEVING EN KENNISECONOMIEINLEIDING: OPBOUW

1. Kennis = niet sociaal neutraal laaggeletterden,… = ongelijkheid in leren stijgt

2. Vanaf 20ste eeuw = onderwijs democratiseren (kleine revolutie) meer gelijke kansen creëren MAAR Vlaanderen doet het niet goed = enorme ongelijkheid

Heeft te maken met manier waarop onderwijs functioneert = fouten in onderwijsbeleid = strijd!

M-decreet, actuele debatten en conflicten

3. Intercultureel onderwijs (migranten in onderwijs)

1. WAT IS EEN KENNISSAMENLEVING Samenleving = vooruit gestuwd door kennis nu: robots + kennis = maakt leven veel eenvoudiger en aangenamer = kwaliteit +++

o Vb: vroeger vertalen publicatie = heel duur nu heel goedkoop door AI (Google Translate)o Vb: smartphone apps, maakt leven gemakkelijker reizen wordt gemakkelijker (gps, prijs,

bushalte…)o Vb: elektrische tandenborstel is zelf intelligent = optimale tijd om tanden te poetsen stopt

vanzelfo Vb: e-bikes: intelligente lichten aan als je beweegt, als het donker is/ licht

Kennis zit bijna in alles:

in geneeskunde = elke 10j groeit de levensverwachting met een jaar door sprongsgewijze vooruitgang

overheid = boetes door camera’s + ons beter van dienst zijn minder papieren invullen door chip in identiteitskaart

Kennis = gezien als drijvende kracht van de ontwikkeling van een samenleving

militaire macht (bv: Romeinse Rijk) , landbouw, industrie, religie (Iran = godsdienst is daar belangrijker) = het is dus niet altijd zo!

Drijfkracht van economische en sociale ontwikkeling in alle domeinen (consumptie, media, bedrijven, organisatie van de samenleving) = hoe meer actief, hoe sterker de kennis groeit

Kennis = onuitputtelijk als je kennis deelt, geraak je die niet kwijt, je vermenigvuldigd het zelfs! geld

Hoe sterker verspreid, hoe sterker de impact op onze welvaart

Nieuwe ontwikkelingen in de productie, verspreiding (publicaties, onderwijs) en toepassing van kennis (afgestudeerde studenten die professionals zijn)…

3

INTENSIVERING VAN…

WAAROM EVOLUEREN ER ZOVEEL DINGEN?

KENNISPRODUCTIE:

Exponentiële groei van aantal kenniswerkers = personen die werkzaam zijn in de verschillende domeinen

Door steeds meer hoge scholen + vraag van economie naar kenniswerkers Versnelling van innovatieritme

KENNISVERSPREIDING:

Massamedia, internet vroeger: bibliotheken = intensief zoekwerk Explosieve verspreiding van kennis in de wereld = gratis Er zijn wetten over = reguleren van welke kennis verspreid mag worden bv: China = deel afsluiten

van bevolking Toegang tot onderwijs spectaculair toegenomen overal ter wereld

KENNISTOEPASSINGEN:

Mondiale concurrentie: dankzij internet = ondernemers prijzen controleren + weten of ze op die markt terecht kunnen met hun goederen overal ter wereld

o Stapje voor op je concurrenten door meer innovatieve producten Diensteneconomie: aandeel van diensten in economie in België 85% diensten zijn veel

kennisintensiever dan landbouw en producten = verschuiving in consumptie + vraag kennis altijd maar belangrijker!

Technologische evolutie: bv: waterstof creëren door speciale zonnepanelen en lucht = heel speciaal kent geen grenzen + machines kunnen werk overnemen van 100den werkarbeiders = veel efficiënter = bron van enorme welvaartscreatie

Innovatie = efficiëntie = welvaart

KWALITATIEVE EVOLUTIES

Vroeger: geheugen = heel belangrijk omdat er toen geen internet bestond kennis opstapelen die je later kan gebruiken = KENNIS ALS INFORMATIE

Nu: andere zaken actuele dingen ; aardrijkskunde: klimaatverandering, vervuiling = THEORETISCHE KENNIS, OORZAKELIJKE VERBAND KUNNEN LEGGEN TUSSEN FENOMENEN

Relatief belang van diverse soorten kennis verandert: informatie → kennis → competenties = bruikbare kennis, die onmiddellijk operationeel is (oplossingen vinden, iets veranderen aan omgeving), samenhang tussen grijze hersencellen + persoonlijkheid (attitudes, motivatie…)

Ook in opleiding: waar komen ze terecht, wat moeten ze kunnen = cognitief + attitudes + in team kunnen werken… vanuit die competenties programma samenstellen: wat moet een jongere kunnen?

4

PROCESSEN VAN KENNISONTWIKKELING EN –TOEPASSING VERANDEREN: OPEENVOLGENDE STADIA

Vroeger:

Kennis = aanbod gedreven + heel volgtijdelijk = stadia’s volgen op elkaar

• Kenniscreatie (onderzoek, bedrijven…)

• Kennisverspreiding (onderwijs, media…)

• Kennistoepassing (overal)

• Gebruikskennis (iedereen)

Nu:

meer gelijklopend en interactief bv: medicatie uitvinden = wat vindt patiënt hiervan eindgebruiker = mee betrokken + veel dialoog

NIEUWE VORMEN VAN KENNISONTWIKKELING (M. GIBBONS)

Modus 1: Kennisontwikkeling Modus 2: Kennisontwikkeling Kennisontwikkeling in een disciplinaire

context Problemen oplossen in multi- of

interdisciplinaire teams, bijdragen vanuit gevestigde disciplines

Kennisontwikkeling geconcentreerd in universiteiten en R&D- centra

Relatie tussen kennisontwikkeling en samenleving is volgtijdelijk en indirect

Kwaliteitscriteria worden ontleend aan interne, disciplinaire standaards, vakgenoten

Ontwikkeling van kennis in de context van toepassing

Transdisciplinaire aanpak van problemen, inclusief inbreng van non-experts (panels van gewone mensen die hun mening geven + wat ze belangrijk vinden om hun leven aangenamer te maken) = loopt door elkaar bv: niet enkel pedagogen maar ook andere disciplines onderwijs valt niet in stukjes op te delen = werken in teams

Heterogeniteit en organisatorische diversiteit= kennis groeit onmiddellijk uit praktijk + op werkvloer uitproberenStages = leren van relevantie van wat ze leren op schoolbanken

Kennisontwikkeling is in tijd en impact direct verweven met andere activiteiten

Duaal onderwijs = gedeeltelijk op school + op werk = ze streven dat alle opleiding duaal worden (TSO + ASO) = efficiënter = wisselwerking theorie + praktijk

Kwaliteit afgemeten aan impact in de samenleving, bruikbaarheid als criterium = verkopen? Geraken we ermee vooruit?

Modus 1 blijft nog bestaan, maar modus 2 wordt meer gebruikt = toepassing op werkvloer

5

1.1 IMPACT VAN KENNISSAMENLEVING: ECONOMISCHE ASPECTEN

WAAROM KENNIS ECONOMIE

Economie bestond voor kennissamenleving!

Globalisering: landen moeten zich specialiseren in activiteiten waar ze een ‘comparatief voordeel’ hebben specialiseren + innoveren in dat waar het sterk in is

o Ontwikkelingslanden: laaggeschoolde arbeid zij moeten het doen met hun grondstoffen(bv. Chinees textiel)

o Rijke landen: kapitaalintensieve (bv. bankdiensten, chemische nijverheid, diamant) en kennisintensieve producten / diensten (bv. farmaceutische nijverheid, software, ruimtevaart…) = wij moeten het dus doen met kennis kennisintensieve sectoren

Verschuiving van industriële naar kennisintensieve diensteneconomie = ook een drijfveer om kennis intensiever te gebruiken

Technologische vernieuwing (producten en processen) = autonomer

KENNIS EN ECONOMISCHE GROEI

Veel economische groei door kennis!

Verband tussen R&D (research and development = onderzoek en onwt) en economische groei: +1% van het bruto binnenlands product besteed aan R&D => +0.17% jaarlijkse productiviteitsgroei = na 6j heb je het al ingehaald = sneeuwbal aan het rollen = je haalt het er dubbel en dik uit!

Verband tussen gemiddeld scholingsniveau van de bevolking en economische groei: elk bijkomend jaar scholing van de actieve bevolking geeft op korte termijn 5% méér inkomen per hoofd, en op lange termijn 10% méér. = op lange termijn = zelfvoedend project + sneeuwbal effect

1 van de beste investeringen die een land kan doen = in onderwijs!!

Infrastructuur = haven + wegen = vroeger = wereldbank daarin investeren

Vanaf jaren 70 leningen aan ontwlanden = risico maar heeft resultaat!

• Tewerkstellingsprojecties EU 2000-2025 (Cedefop 2013): hoe zal het evolueren Cedefop = continu studies over evolutie + voorspelling over arbeidsmarkt + door EU gefinancieerd

• Onderaan = aandeel laaggeschoolden = te werkstelling wordt gehalveerd op kwart eeuw

• Middelgeschoolden verandert niet vel

• Hooggeschoolden = bijna verdubbeld

KENNISECONOMIE EN INKOMENSVERDELING

Ook belangrijk op microniveau = voor de persoon zelf

(T. Schultz; G. Becker) = Investering in studies

6

Onderwijs is investering in ‘menselijk kapitaal’ = kennis die mens bezit = veel waard omdat het op de arbeidsmarkt veel toepassingsmogelijkheden biedt + later ook meer verdienen

KOSTEN AAN STUDEREN VERBONDEN:

o Directe kosten (boeken, vervoer…)

o Indirecte kosten (tijd) = VEEL belangrijker als alles goed gaat 5j bezig = al die tijd kost je geld want als je niet zo studeren zou je kunnen gaan werken = maar het zal renderen

Zware investering MAAR je rendeert het ook

BATEN:

o Grotere productiviteit op arbeidsmarkt

o Leren leren = nadien sneller en makkelijker bijleren efficiënt tijd gebruiken + ingebakken reflex = continu leren

o Gezondheid, gezinsgeluk enz. = niet enkel op economisch vlak! letten op voeding, preventiever gedragen, autogordel dragen, minder roken, hoe meer je studeert, hoe meer je in dienstesectoren je terechtkomt = minder kans op risico’s (fysiek)

o Je verdient meer = gezonder + comfortabeler wonen + rationeler omgaan met gezondheidszorgen

o 8j langer leven als je hooggeschoold bent + gezonde levensverwachting ( wanneer je afh wordt) = 20j +++ levenskwaliteit verbetert dus ook

• Netto rendement voor het individu: 8 à 10% per jaar = 8 à 10 eurocent terug

NIET-TEWERKSTELLING NAAR SCHOLINGSNIVEAU

Op Europees niveau = mannen en vrouwen

Laaggeschoolde = max lager secundair onderwijs: valt gemakkelijker uit + onbruikbaar 50% geen werk

Laaggeschoolde vrouw = + 60% risico = groter onderscheid tussen M & V = blijven meer thuis + nemen meer verantw voor gezin minder interessant om zelf te gaan werken : kinderopv duur

7

LONEN EN SCHOLING

Typische looncurven per onderwijsniveau

Horizontaal = leeftijd vanaf 18j

Verticaal= loon

18 beginnen werken = begin laag, daarna omhoog door ervaring + vlakt af

Na secundair onderwijs = begint laag, gaat hoger dan LSO en vlakt af

Tertiar = beginnen hoger + blijft stijgen

Bijna overal ter wereld zo = bijna gelijkmatigheid Stijgen van lonen in begin van loopbaan bijleren op werk/ ervaring = dooft na een tijdje uit (na je

30ste) Er is dus een mechanisme dat je productiviteit en inzet sterk stijgt nadat je net van school komt

school heeft dus een goede invloed + op werk bijlerenO Op jongere leeftijd leren = economisch interessanter jongere die bijleert = kennis

gebruiken gedurende 10 talle jarenO Later bijleren = kennis niet zo lang toepassen daarom is het beter om aan het begin van je

loopbaan bij te leren = ‘jong geleerd oud gedaan’ later is motivatie dus minder groot O Ook beter voor werkgever = houdt in achterhoofd dat oudere werknemer snel weg gaat zijn +

beter investeren in jonge mensenO Bolle vorm/ concaaf = wereldwijd verspreid fenomeenO Snelheid waarmee bijleren uitdooft = hangt af van scholing

Hoger geschoold = nooit stoppen met leren ontw door leren leren dat zich doorheen je opl heeft ontw

Lager geschoold = geen competenties om te leren leren

MENSELIJK KAPITAAL EN ARBEIDSINKOMEN: COMMENTAAR + SAMENGEVAT

Hoe hoger geschoold, hoe hoger inkomen

Ook na initieel onderwijs wordt bijgeleerd

Vooral in begin van de loopbaan (hoger rendement want langere opbrengstperiode)

Meest bij hooggeschoolden (Matteüseffect evangelist Matteüs = vertelt parabel van talenten = verdeling van talenten over versch mensen: 10 talenten = 10 bij verdient, 5 talenten = 5 bijverdient, 1 talent = weggestopt in de grond heer = kwaad omdat hij het talent niet heeft gebruikt = mensen die goed bedeeld zijn gaan altijd het laken naar zich blijven toetrekken = ook zo voor mensen uit hoger onderwijs)

Hooggeschoolden halen meeste rendement uit investering

8

1.2 IMPACT VAN DE KENNISSAMENLEVING: MAATSCHAPPELIJKE ASPECTEN

TER VOORBEREIDING

• Bekijk de filmpjes over laaggeletterdheid / basiseducatie

• Basiseducatie = basisonderwijs voor volwassenen

o https://www.youtube.com/watch?v=KLbJpTh6s7s

o https://www.youtube.com/watch?v=Xh2emZwmuVw (er zijn er nog heel wat andere)

• Richtvragen (geef telkens een voorbeeld):

o Welke factoren maken dat mensen laaggeletterd zijn gebleven, ondanks de leerplicht? (oorzaken: bij individu, schoolsysteem, gezinsomgeving)

Volgden enkel lagere school = lage leerplicht leerplicht tot 18j was pas volledig doorgetrokken in 1990 = mensen mochten daarvoor al op 13j de school verlaten

Sociale economische positie van gezin = kan niet permitteren om naar school te gaan MOEST vroeg gaan werken

Attitudes van leerkrachten = aan lot overlaten gebrek verantwheidzin + discrimintie

Beroepsonderwijs komt door selectie van zwakste leerlingen naar BSO en daar krijgen ze dan minder algemene vakken = onderwijs geeft dus niet iedereen gelijke kansen op geletterdheid

Schaamden zich (uitlachen, geen geduld)+ er wordt weinig over gepraat

Geen toegang tot logopedie (leerstoornisbeperking)

Samenleving zelf wordt complexer = geen parkeermeter gebruiken, naar de bank gaan

o Welke gevolgen heeft laaggeletterdheid voor volwassenen?

Kunnen simpele opdrachten niet uitvoeren (parkeerautomaat, geld afhalen)

Geraken moeilijk aan een job

Kunnen niet meepraten met anderen = in sociale omgang zich marginaal voelen= psychologische effecten (sociaal isolement)

Niet kunnen opkomen voor jezelf = niet weten welke rechten je hebt onzeker, kwetsbaar zijn + bepaalde rechten niet opnemen omdat je zelf initiatief erin moet nemen (leefloon aanvragen)

o Welke motieven hebben volwassenen om basiseducatie te volgen?

Om voor bepaalde taken niet uit de boot te vallen cursussen kunnen volgen als voorbereiding op een job

9

Job + inkomen krijgen

Papier invullen, sollicitatie brieven kunnen schrijven

Zichzelf willen verbeteren

Ze hadden enkel de lagere school gevolgd

o Welk verschil ervaren ze na een leertraject?

Kunnen veel meer taken uitvoeren

Voelen zich tevreden

Zijn minder terughoudend = durft iets op te schrijven

Ze voelen zich sterker, meer onder mensen komen, ergens over mee praten, zelfstandiger zijn = ander leven + andere wereld gaat open verbinding ervaren, erbij horen, erkenning dat men niet alleen staat = sociale functie van educatie

o Welke knelpunten blijven er vandaag in de basiseducatie bestaan?

Bereik van de doelgroep = moeilijk om die mensen te vinden = verzinnen smoesjes, leven verborgen: uitdaging

• Aanpak: diensten die in aanraking komen met die mensen (OCMW, huisartsen, VDAB (quick scan: letten op signalen))

Tekort aan personeel in sector basiseducatie

Deel van de vrijwilligers in basiseducatie is niet goed geschoold les geven aan volwassenen is moeilijk: andere interesses…

MAATSCHAPPELIJKE BATEN / FUNCTIES VAN KENNIS

KENNIS DRAAGT BIJ TOT…

• Inzetbaarheid in de arbeidsmarkt (= economische baat)

o Alternatieven op arbeidsmarkt = keuze op arbeidsmarkt versch jobs die bij je passen

• Persoonlijke vervulling = leren: deel van mens zijn = niet kunnen inbeelden hoe het zou zijn moesten ze niet leren + gaat ontzettend snel

o Ontwikkeling van talenten

o Gezondheid = hoe ouder, hoe belangrijker

o Meer rationeel keuzegedrag (bv. budgetbeheer) = op alle vlakken: relatie, vriendschappen = belangrijk om conflicten op te lossen en te vermijden

o Zelfsturing in de ‘postmoderne samenleving’ = diversiteit je plan leren trekken als individu

10

• Actief burgerschap:

o Burgerzin en democratie (bv. stemgedrag) overheid stimuleert je om een beter lid te worden van de samenleving

• Sociale cohesie:

o Vorming voor opv + gezinsplanning niet snel ouderschapscursus volgen in Vlaanderen (Kind en Gezin wel!) In VS = heel lang bestaan + snel volgen

o Integratie van allochtonen (cf. verplichte inburgeringscursussen = nieuwkomers die zich in Vlaanderen willen vestigen moeten het volgen, de EU leden moeten dat niet, mensen uit landen buiten EU wel! = leren van taal, instellingen: democratie, arbeidsmarkt, fundamentele waarden)

• Strenger maken + uitbreiden omdat het belangrijk is dat nieuwkomers zich makkelijk kunnen aanpassen aan onze samenleving

• Volks hoge school = cursussen over parlementair systeem, kiesstelsels …

• In verkiezingsperioden = cursus over programma’s van partijen voor mensen die minder goed kunnen leren

• Bepaalde cultuur delen (Vlaamse Canon)

o Verbondenheid (sociaal-cultureel werk)

• Vorming aan groepen van mensen

NON FORMEEL, FORMEEL EN INFORMEEL LEREN

• Formeel leren = georganiseerd + gestructureerd met volgtijdelijke stappen + intentioneel & bekrachtigd

o Opleiding, cursussen door VDAB (mensen die werk zoeken NIET HEEL HIËRARCHISCH GESTRUCTUREERD)

• Non-formeel= leren op werkvloer, al doende, intentioneel leren (de bedoeling om te leren), niet georganiseerd = in groep, tussen door, op internet

• Informeel= niet bij stilstaan, al doende film kijken = leren over cultuur, taal = niet intentioneel & niet bekrachtigd = voor persoonlijke vervulling! (films, quiz, dans cursus voor plezier…)Voorbeeld levensbreed leren: vormingsplus Limburg

Vormingswerk: exclusief voor volwassenen Vormingsplus Limburg cursussen volgen, maar niet

noodzakelijk een diploma halen Deel van levensbreed leren: in verschillende levenssferen aan het

lereno Voor je eigen ontplooiing bv een taal leren o Taal leren om werk te vinden

11

KENNISSAMENLEVING: DE NIEUWE SOCIALE KWESTIE

Progr. for Internat. Assessment of Adult Competences (PIAAC – 2011-12) – cf. Cincinnato & De Meyer (2014):

La nouvelle question sociale de oude breuklijnen in samenleving zijn aan het vervagen + worden geleidelijk aan vervangen door laag en hoog geletterdheid

PISA: afgenomen in 10 tallen landen bij jongeren PIAAC: zoals PISA bij volwassenen

PIAAC = Progr. for Internat. Assessment of Adult Competences georganiseerd door OESO

Vergelijken van Vlaanderen en andere landen, ook binnen landen vergelijken

VIJF NIVEAUS VAN ‘GELETTERDHEID’ = SCHAAL MAAR JE KAN OOK TUSSEN DIE NIVEAU’S

Eén volwassen Vlaming op vijf à zes is niet in staat om autonooom te functioneren in de kennissamenleving:

o 15% (580.000) ‘laaggeletterd’ (niveau 1 of lager) = minimum drempel

o 14% laaggecijferd = gaat over % berekeningen bv

o 19% heeft ondermaats probleemoplossend vermogen in technologierijke omgeving: vraagstukken opl, iets gebruiken dat een beetje complex is

Technische ongeletterdheid: tekst niet kunnen ontcijferen Functioneel ongeletterdheid: dagdagelijkse dingen met veel moeite amper kunnen uitvoeren = de weg

vinden, bijsluiter lezen…

Laaggeletterden zijn minder tewerkgesteld, lezen weinig, nemen weinig deel aan vorming (extra problematisch: kloof groeit tussen andere volwassenen) en kijken veel TV (interessante indicator: hoeveelheid uren je tv kijkt: belangrijke indicator van focus op cultuur: je hebt geen voorkeur + minder participeren aan groepsactiviteiten)

Laaggeletterden nemen weinig deel aan verenigingen en doen weinig vrijwilligerswerk

o Actief burgerschap: belangrijk

Tussen 1996 en 2011 is de situatie niet verbeterd; voor jongeren (16-25 jarigen) is ze verslechterd

12

Alle balkjes = even lang representeren 100% van de bevolking Andere plaats : door situering op geletterdheid Italië: zeer laaggeletterd Verticale lijn: minimum lijn laaggeletterdheid Vlaanderen: middenmoot land

o 3% zeer laaggeletterdo 12% laaggeletterdo Minder dan OESO gemiddelde o Ook mensen die het heel goed doen!

13

Onder OESO gemiddeldeo 14% laag gecijferden

Slechter dan OESO gemiddelde

14

Gegeven geletterdheidsniveau in welke mate heb je deel genomen aan basiseducatie Vlaanderen: mensen op niveau 1 daarvan heeft minder dan 30% deelgenomen aan volwassen

educatie Hooggeletterden minsten 70% Vlaanderen over algemeen: lager dan andere landen met uitz van Polen

ARMOEDERISICO NAAR OPLEIDINGSNIVEAU

Geletterdheid is voor een stuk gecorreleerd met je diploma & armoede! Risico op armoede is 4 keer zo groot bij laaggeschoolden

15

1.3 BELEIDSIMPLICATIES ALGEMEEN

KENNISECONOMIE: VAN LISSABON-STRATEGIE TOT EUROPA 2020

Top van EU-staatshoofden, Lissabon, maart 2000: “...binnen 10 jaar van de EU de meest dynamische en competitieve economie ter wereld maken, met méér en betere tewerkstelling en méér sociale cohesie...”

Sociale cohesie: sociale en regionale gelijkheid (O- EU en W-EU) Doelstellingen: er zijn 15 landen bij gekomen andere regimes 1 overeenkomst kenniseconomie was erg belangrijk!

o Sommige: dynamische en competitieve economieo Anderen: meer de kennis stimuleren + de mensen

Lissabon strategie: 10 jaren plan met EU tegen jaar 2010 daarna in 2010 : “Europa 2020” = 2 tien jaren plannen

Europa 2020: “een strategie voor een slimme, duurzame en inclusieve groei”

onderzoek, innovatie, onderwijs slim! milieu, solidariteit tss generaties (schuldenlast, vergrijzing = pensioen weegt op actieve bevolking)

duurzaam (sinds 2005 = aandacht voor klimaat) = dat oplossen dmv actieve bevolking productiever te maken

o windmolenparken: energie opslaan in waterstof die gebruikt kan worden voor momenten dat er minder wind is!

o Gaat wegen op ons EU beleid in 2030 (greendeal: zorgen dat EU klimaat neutraal wordt = grootste uitdagingen voor beleid ooit)

sociale cohesie inclusief = mensen gevoel geven dat ze erbij horen = voortzetting van Lissabon starategie

Europa 2030 samenstellen!

HOE WORDT KENNISECONOMIE AANGEZWENGELD?

Richtsnoeren voor groei en werkgelegenheid i.k.v. strategie Europa 2020 (gemeenschappelijke doelen lidstaten)

• Kennis wordt geproduceerd door R&D (onderzoek en ontwikkeling)…

o 3% van bruto binnenlands product (BBP) investeren in R&D (reseach and development) tegen 2020 ( VL 2012: 2,4%)

o innovatie en verspreiding van ICT stimuleren (bv. technologie-platformen ontwikkelaars samenbrengen met gebruikers, belastingvoordelen aan bedrijven die ICT invoeren; eco-innovatie)

• …en verspreid door onderwijs en levenslang leren (LLL) verspreiding van kennis

o kwantiteit en kwaliteit van menselijk kapitaal verhogen

o Vroegtijdig schoolverlaten (geen HSO)↓ tot < 10% tegen 2020 VL 7,5% - wil ↓tot 5%

16

o Aandeel afgestudeerden HO onder jongeren ↑ tot 40% tegen 2020 VL 44% - wil ↑ tot 47,8%%

o stimuleren van LLL onder beroepsactieven: 15% op maandbasis VL 7% = vlg met buurlanden: bitter weinig

• onderwijs en beroepsopleiding beter doen aansluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt (nadruk op wiskunde, techniek en wetenschappen)

o niet enkel niveau van diploma

o ook de richting!

Te weinig in STEM afgestudeerd ook medische kennis behoort hiertoe (verpleegster)

elke lidstaat op eigen manier invullen + peerlearning: van elkaar leren wat werkt!

KENNISSAMENLEVING EN SOCIALE COHESIE: HET ‘NAÏEVE’ MODEL

Internationaal sterk? = veel exporteren + veel vraag = eco groei = veel tewerkstellling + minder werkloosheid = minder armoede

KENNISSAMENLEVING EN SOCIALE COHESIE: IN DE PRAKTIJK

= bedrijven aansporen om innovatief te worden = nood aan hooggeschoolde arbeid de vraag stijgt + worden in de watten gelegd + gaan vooruit

= vraag naar laaggeschoolden daalt + lonen dalen + blijven werkloos = gaan achteruit

RESULTAAT: minder sociale cohesie

17

TRENDS IN TEWERKSTELLING NAAR SCHOLINGSGRAAD

Blauwe lijn: dalende trend: 20 miljoen laaggeschoolde jobs zijn verdwenen om 2 decennia tijd

Rode lijn: sterke stijging van tewerkstelling van hooggeschoolden

Leidt dus tot ongelijkheid! = trends zijn parallel EU 15 en EU 27

TRENDS IN INKOMENSONGELIJKHEID IN DE EU15

GINI coeff: geeft weer hoe ongelijk inkomens in lang verdeeld zijn (tussen 0 en 1) Hier toe of afnames van gini-coeff = negatieve cijfers kunnen= het daalt Conclusie: sterke stijging in EU Economisch gezien handig maar sociaal gezien = flop (lissabon strat)

18

KENNISSAMENLEVING EN SOCIALE COHESIE: TWEE WEGEN

Kan het beter dan de Lissabon strategie?

Ja blijven investeren in kennisssamenleving

‘kennis-intensieve’ groei: veel krachten concentreren in bepaald segment van economie aanmoediging O&O, subsidëring high-tech industrie…

=> vraag naar hooggekwalificeerden stijgt en vraag naar laaggeschoolden daalt => groeiende kloof!!

‘kennis-extensieve’ groei:

kennis herverdelen door investering in onderwijs en vorming, vooral ivm basisvaardigheden (geletterdheid, digitale vaardigheden, voorkoming ongekwalificeerde uitstroom uit onderwijs… doelstelling van max 10% vroegverlaters)

=> verlaagt aanbod van laaggeschoolden en verhoogt aanbod van middengeschoolden => kloof daalt = werken aan aanbod zijde van arbeidsmarkt via onderwijs Minder laaggeschoolden = minder druk, minder armoede, meer tewerkstelling Meer hooggeschoolden= lonen hoeven niet te stijgen Gezonde mix is cruciaal!! = voldoende evenwicht is noodzakelijk!

Vraag & aanbod omgangstaal= anders dan economische taal! = werkgevers: vraag, werknemers: aanbod!

KENNISSAMENLEVING EN SOCIALE COHESIE: NAAR EEN EVENWICHTIGERE MIX

Eu= onvoldoende in praktijk omgezet!

19

1.4 IMPLICATIES VOOR ONDERWIJS EN VORMING

TER VOORBEREIDING

• Bekijk (een) filmpje(s) over volwassenenonderwijs / tweedekansonderwijs – bv.

o https://www.youtube.com/watch?v=rdf_1_2LnpI (er zijn er nog andere)

• Richtvragen (geef telkens een voorbeeld):

o Wat onderscheidt tweedekansonderwijs van andere CVO-opleidingen?

• Bij CVO = bijscholen vanaf niveau basis niveau + je mag ook modules eruit nemen (talen = grootste deel, wet, beroepen)

• Twee trajecten

• Algemeen: ASO

• Arbeidsmarkt gericht: TSO en BSO

• Tweedekans = nog geen diploma secundair onderwijs= bijscholen tot niveau basisonderwijs, daarna CVO

o Welke finaliteiten biedt een CVO?

• Attesten ontvangen

• Voor alle trajecten attesten behaald = secundair onderwijsdiploma halen

• Breed of algemeen

o Welke verschillen in toegangsvoorwaarden zijn er tussen basiseducatie en CVO-opleidingen?

• Basiseducatie: geen toelatingsvoorwaarden voor volwassenen

• 18+ op 31 december 18 worden

• Specifiek = 16 / 15J + eerste graad SO

CVO getuigenschrift basisonderwijs = vereist

20

ONDERWIJS & VORMING IN DE KENNISSAMENLEVING

‘monopolie’ van onderwijs over kennisoverdracht brokkelt afo Onderwijs is niet enige manier om iets te leren =moet vechten voor zijn positie o Kan als enige maatschappelijke instelling diploma’ s uitdelen = heeft dezelfde waarde

op de arbeidsmarkt (zeker binnen een land en EU) = valide getuigschrift = heel polyvalent bruikbaar

o Positie komt meer in concurrentie met andere instellingen VDAB (tewerkstellingsdiensten = opleidingen die zeer praktijkgericht zijn om werk te vinden; landbouwonderwijs, zeevraart, online… is niet altijd slecht want soms schiet onderwijs te kort

Onderwijs neemt deels ‘modus 2’ over => meer plaats voor niet-formeel en informeel lereno Contextueel + interactief = onderwijs meegaan met zijn tijdo Duaal leren: zoals in Duitslang + Oostenrijk = deel van je opleiding : in bedrijven

combi werk + formele opl binnen hetzelfde domein: meer + sneller leren = competentiegericht!

Efficiënter dan onderwijs op schoolbanken!! Onderwijs wordt meer ‘competentiegericht’. M.a.w. niet meer kennis zelf, maar omgaan met

kennis wordt de uitdaging

o Nieuwe onderwijsprogramma’s ontw = nu: bepalen de proffen het programma niet meer eerst tewerkstelling onderzoeken : welke functies… achterwaarts redeneren: wat hebben ze nodig (competenties) die worden dan vertaald in onderwijsprogramma’s

o Leren leren = sleutelcompetenties! van ene schoolbank naar andere: continu blijven leren!

o ICT-vaardigheden= zeer belangrijk (ook sleutelcomp) meeste leeraanbod : ook online!

Nood aan levenslang leren

o Voor iedereen

o In het bijzonder voor laaggeschoolden = niet makkelijk te realiseren!!

LEVENSLANG & -BREED LEREN

Waarom levenslang?

Omdat kennis snel veroudert

o Voor behoud ‘inzetbaarheid’

Waarom levensbreed?

Omdat kennis naast de arbeidsmarkt ook dient voor

o Persoonlijke ontwikkeling

o Actief burgerschap

o Sociale cohesie

21

AANBOD LLL IN VLAANDEREN (ENKEL GROOTSTE AANBIEDERS)

Volgens dubbel criterium gerangschikt = continuüm van aanbod (niet kwalificatiegericht, heel kwalificatie gericht)

CVO: ook diploma! = kwalificatiegericht = uit zich in diploma: er wordt formeel les gegeven: geïnstitutionaliseerd!

Basiseducatie: in België = een van de weinige landen waar volwassenonderwijs formeel wordt aangeboden

o Oosten ☹ ? Communisme: heel uitgebouwd onderwijs = iedereen bijna diploma SO + evident

geletterd! Na communisme in ’90 = onderwijs ☹ overheid onvoldoende kunnen investeren

= daarom nieuwe laaggeletterdheid! Vroeger: nooit behoefte aan basiseducatie : bestond niet dus moesten het opnieuw

uitvinden! Oorsprong basiseducatie

o Vrijwilligerswerk: lesgeven op amateuristische manier + niet gestructureerd + niet gesteund door overheid

o Vanaf ’90 : formeel geworden! Kunstonderwijs zorgt voor goede invloed op ander/ later onderwijs VDAB : cursussen voor werkzoekenden + bedrijven gaan opleidingen inkopen Sintra (VIZO Vlaams instituut voor zelfstandig ondernemen): opl voor zelfstandige ondernemers = ook

diploma’s: leercontract) Volkshogescholen + vormingsinstellingen = Vormingsplus : in vrije tijd + persoonlijke ontw

gesubsidieerd door departement cultuur, regels … maar niet kwalificatiegericht, wel attest maar geen diploma! = geen garantie van competenties

Private opleidingsverstrekkers:o kan commercieel georganiseerd zijn (Canada: smartforce: dag en nacht cursussen geven! =

aan de andere kant van de wereld leren) = vooral via ICTo Non-profit organisaties : arbeidsintegratie (uit gevangenis, uit psychiatrie, heel laaggeschoold,

werkzoekend…)

22

Media & culturele centra:o Grote vrijheid in aanbodo Veel informeel leren = leuke avond..o 50% gesubsidieerd , de rest via bijdrage van gebruikers!

LEVENSLANG LEREN IN VLAANDEREN

Vgl met andere regio’s naar leeftijdsgroepeno Tot 18= lang aan het leren doen het goed (15-19)o Vanaf 20: veel lager dan andere landen

ONGELIJKE DEELNAME IN VLAANDEREN

Qua ongelijkheid naar gender valt nog mee zal niet meer lang duren want vrouwen zijn de leiding aan het nemen

50+ = lage participatie graad Scholingsniveau = groot verschil Werkloos/ werkend: VDAB slaagt erin om

werkzoekende aan het leren te krijgen Niet-actieve = probleem ziek, huishouden,

boven actieve leeftijd (meer actief aanbod is nodig om ouderen ook aan leren te houden + krijgen)

23

15-1

9

20-2

4

25-2

9

30-3

4

35-3

9

40-4

4

45-4

9

50-5

4

55-6

4

0

20

40

60

80

100

Vlaams Gewest Nederland Zweden Denemarken Finland EU**

Origine = mensen met niet EU = meer levenslang leren! : inburgeringsplicht!!! + talen bijleren (op eigen initiatief omdat inburgeringscursus te kort is)

ANDERS LEREN(BEVORDERING VAN NIET-FORMEEL & INFORMEEL LEREN)

VERRUIMING EN VERSTERKING VAN HET AANBOD:

Rol van werkgevers: subsidiëren of niet ? investeren in opl werknemer: duur + riskant!

o Belgische fiscus = mensen opleiden die dan een eigen bedrijf opricht

Levensbreed leren: sociaal-culturele sector

o Sterk op bespaard = ☹

Flexibilisering van het aanbod: werkend leren, modulair onderwijs, …

o Belangrijk om het op maat van volwassenen te maken = veel dingen combineren werk + studeren + familiale verplichtingen = rekening mee houden + aanpassen daaraan per doelgroep

Bevordering rendement:

o erkenning van verworven kwalificaties (EVK= men staat nog in de kinderschoenen) en van elders verworven compententies (EVC) – bv. OKOT (Vlaamse praktijk: onderwijskwalificerende opltrajecten VDAB + onderwijs samenwerking! = beide nood aan elkaar = in knelpunt beroepen (verpleegkundigen) + samenwerking tussen form en non form =modern!

diploma gelijkstellen aan diploma uit ander land!

o EVK = door migrantenstroom = duurt vele jaren voor het erkend wordt + wordt vaak niet erkend!

o EVC= beroepskennis/ algemene bewijzen door proef te doen certificaten krijgen die je doorwijzen naar een opl + door die certificaten = vrijstellingen + korter traject!

o Hoe mensen uit ander land plaats geven op arbeidsmarkt + kortst mogelijk scholing

o Koppeling leren-werken

STIMULERING VAN DE VRAAG:

• Informatie en advies: wat er bestaat aan opl tonen! bestaat niet meer nu

• Financiële prikkels: educatief verlof, opleidingscheques (deel van de kosten van opl betalen), individuele leerrekening (potentieel zeer krachtig instrument) enz.

• Bevordering leerklimaat (werkend leren…)

24

PARTICIPATIEBEVORDERING BIJ ‘KANSENGROEPEN’

Kansengroepen: sommigen wel al geletterd maar in ander alfabet! Zijn daarom niet noodzakelijk arm

Beginnen bij het initieel onderwijs grote correlatie met kansengroepen = leren leren het vaakst in hoger secundair onderwijs sneeuwbal-effect: hoe meer je gestudeerd hebt, hoe meer je kan studeren als volwassenen

o Veel investeren hierin!

o In ‘lager’ secundair onderwijs: basisvaardigheden hoog genoeg zetten taal, wiskunde, studiemethoden om als volwassene de stap te kunnen zetten naar levenslang leren

Strategisch plan geletterdheid basis ingrediënten:

o Actieve detectie (bv. quickscan: VDAB (ook OCMW + andere typen welzijnsdiensten) = training van consulenten van publieke diensten: alert zijn voor signalen!)

o Partnerships met bedrijven, verenigingen = veel laaggeschoolde mensen + migranten komen hier werken op werkvloer de taal leren (bep jargon gebruiken) = sneller en beter functioneren op je werk dmv G-coach (geletterdheidcoach)

Je motiveert die werknemers

Je verhoogt de productiviteit!

Ook in verenigingen

o Modularisering basiseducatie

Volwassenen niet op schoolbanken zetten gedurende 6 jaar dus basiseducatie flexibel organiseren!

Opdelen in stromen

Geletterdheid, financiële geletterdheid, wiskunde

Die zijn opgedeeld in modules

Eerst test doen om te kijken welke modules je al kan overslaan + waar je je bevindt

+++ Vlaanderen = breed formeel georganiseerd stapsgewijs + hiërarchisch + volgtijdelijk = op eigen tempo + verschillende plaatsen die bouwstenen verzamelen

o Groei budget

Verdere mogelijkheden:

o Vormingsplichten? (cf. inburgering, ‘learnfare’ = koppeling van uitkeringen aan het leren met gradatie van verplichtingen + zo weinig mogelijk sancties) = heel oud debat!

Mogelijke voordelen: gemeenschap geeft je veel en investeert veel in je dus heeft bepaalde verwachtingen door vorming kan je iets terug geven

25

Obstakels: er zit altijd een sanctie aan gekoppeld werkloosheidsuitkering verliezen

o Individueel leerkrediet= basisfinanciering in de vorm van een uitkering voor mensen die laaggeletterd zijn soort leercontract: bep cursus volgen + spendeert daar tijd aan + krijgt daar geld voor

Op maat maken van verschillende doelgroepen

Bv: enkel zij die geen diploma secundair onderwijs hebben

Relatief duur = overheden schaffen dit snel af wanneer men moet besparen op gebied van onderwijs

Hoopgevend: huidige minister van Werk: Hilde Crivitis= opnieuw idee van individueel leerkrediet!

Ook van loon bv 200 euro aan de kant zetten + sparen voor latere opleiding te volgen & iets nieuw te leren

o Samenwerking basiseducatie- doelgroepverenigingen rond ‘life skills’ (= alledaagse functionele basisvaardigheden) decreet 2004 (formalisering)

o FILMPJES:

LEERKANSEN IN ARMOEDE VERENIGINGEN -MENEN https://www.youtube.com/watch?v=vV8l95Ut3Mk&feature=youtu.be

Stadstuintjes + verbaasd over wat ze zelf konden + basisvaardigheden aanleren + leren over gezonde voeding

ICT- vaardigheden = serieuzer + samen ‘studeren’

Kookcursus

Sociale dimensie van leren = heel belangrijk anders voel je je angstig in groep leren geeft hun energie, vertrouwen & haalt hun uit isolement!

o Geleidelijk van basale, alledaagse vaardigheden naar moeilijke vaardigheden = strategie van die organisatie

Samengaan van vereniging & basiseducatie = verhoogt kans op slagen is dichter bij de mensen + geeft hun vertrouwen

o Als basiseducatie dan binnenvalt = gaan ze veel vragen stellen + over veel meer dingen ( een vd belangrijkste dingen: cursus rijbewijs)

26

o Opleiding van opleiders

http://brusselleer.vgc.be/scholenvideo.html

‘we zijn maar vrijwilligers’ ‘we hebben professionelen nodig’ vraagt bijkomende vorming

Vroeger: veel leerkrachten uit het lager onderwijs

o (leer)loopbaanbegeleiding veel mensen weten niet wat ze kunnen leren als volwassenen, ze kennen het aanbod niet! Zoeken naar een aanbod op maat

Er moet iemand zijn die je de wegwijst! in Vlaanderen: leerwinkels = doen ook hun best om zelf mensen aan te spreken op evenementen & in verenigingen

PARADOX VAN FLEXIBILISERING

Flexibilisering = mogelijkheid om opleidingsdelen ‘op maat’ te combineren in tijd en ruimte

Vb. modularisering basiseducatie:

o Maatwerk binnen modules onmogelijk

o Standaardisering leerplannen

Vb. titels van beroepsbekwaamheid vaardigheden tonen via praktijk

o Nieuwe titels verdringen oude (‘kapper-salonbeheerder’)

o Formele toetsing verhoogt drempels

‘ervaringsdiploma’ nu: titels van beroepsbekwaamheid = bewijzen via testen + examens = vorm van formalisering drempels die je als volwassene moet overwinnen

Bijna dezelfde waarde als een diploma van onderwijs

Je zit altijd tussen formeel & informeel leren

Gelijke kansen bevorderen = flexibel systeem nodig Maar ook nood aan formalisering = diploma

PARADOX!!

27

TOT BESLUIT: KERNVRAGEN

• Balans tussen doelstellingen: EU-betoog is vooral economisch kennissamenleving is er ook voor persoonlijke ontwikkeling, actief burgerschap en sociale cohesie (met daarbij o.a. spanning tussen competitiviteit en solidariteit)

• Ongelijke participatie: hoe herverdelen zonder al te veel formalisering? zij met de minste vaardigheden = minst deelnemen!

• Wordt LLBL

o een plicht in een nieuw ‘sociaal contract’?

o een (competitieve) markt?

• In Nederland : monopolisering van onderwijs onderbroken

• Heeft voordelen: participatie levenslang leren = veel hoger in Nederland!

o of een ‘sociaal leren’ dat bijdraagt tot een gemeenschappelijk erfgoed?

• Samenleren : waarde + verbind hen met elkaar

• Probleem aan universiteit dmv flexibilisering = heel individueel geen groepsgevoel meer!

28

DEEL 2: SOCIALE ONGELIJKHEID IN HET ONDERWIJS

2.1 EEN CIJFERMATIG BEELD VAN DE ONDERWIJSONGELIJKHEID

29

NIET-PARTICIPATIE AAN KLEUTERONDERWIJS OP 2,5-3 JAAR

Hele populatie van kleuterso Geen foutenmarge: elke

kleuter zit erino 15% van die kleuters zitten

niet in kleuteronderwijs Andere balkjes: steekproef van

bevolkingo Ook info van sociale

herkomst! = reden waarom steekproef

o Vgl met populatie om te kijken of het voldoende betrouwbaar is = kleine foutenmarge

Opsplitsing 4 balkjeso Lager onderwijs, Lager

secundair, Hoger secundair, Hoger onderwijs Kinderen van laaggeschoolde moeders = minder ingeschreven in kleuteronderwijs =

verschil in scholingsniveau van de ouders Hechten minder waarde aan kleuteronderwijs Hebben andere uren + kunnen kinderen dan minder makkelijk naar school

brengen = praktische problemen Vader actief (werkend) = probleem niet-participatie= kleiner = PARADOX

papa thuis: kan dus meer tijd besteden aan kinderen maar doet het niet = ‘niet nodig dat ze ergens anders naartoe gaan’

Financiële obstakels = laag inkomen + willen geen geld uitgeven aan onderwijs

Scholing van vader: ook een rol verborgen determinanten (scholingsgraad + activiteit op arbeidsmarkt)

Etnische herkomsto Alle kinderen: autochtonen, z-eu, …

Participatie --- bij z-eu In sommige culturen = culturele drempels not-done om ze naar kleuterschool/

opvang te sturen: moeders moeten er zelf voor zorgen Taaldrempel logopedist, bijscholing = kosten! Veel kinderen zijn kansarm laaggeschoolde ouders + werkloos (sociaal-

economische achterstellingen) Eenouder/ tweeoudergezinnen

o Raar: als je alleen bent zou je eerder je kinderen naar school brengen + gaan werken? Financiële drempel: 1 inkomen vs 2 inkomens! kans op armoede is dus veel hoger

Risico’s gaan in 2 richtingen = als je arm bent heb je meer kans om 1ouder gezin te worden = minder stabiele relatie!

DOORVERWIJZING NAAR HET BLO

30

05

10152025303540

Kinderen met beperking: gedragsstoornis, leerbeperking, fysiek, mentaal …

Vader niet actief? Waarom zo snel naar BLO verwezen? = moeilijke vraag

o Intergenerationeel fenomeen van handicapoverdracht?

o Zeer grote grijze zone tussen sociale achterstelling + mentale groei van een kind

Mentale beperking = zijn vaak het gevolg van sociale achterstanden/ ontbering onstabiele voeding in kindertijd kan lang een invloed hebben op hersenontw

Kan kwestie zijn van genetica + ook veel te maken met kansarme situaties Scholingsniveau van moeder

o Laag: 10% +++ kanso Hoog: 1,5 % kans

Ook migratie achtergrond = grotere kans dan kinderen met Westerse origine Voor jongens is het risico dubbel zo hoog!

o Ligt aan externaliseringgedrag van jongenso Meisjes = koest houden op school + blijven langer onder de radar

ORIËNTERING IN HET SECUNDAIR ONDERWIJS

zie boek! Techniek op grafiek te interpreteren

o Geruit: Instap in eerste leerjaar SO wat is de kans dat je in de B-klas terecht komt Veel niet van gehoord? Wat is het?

Klas die dient voor kinderen die problemen hebben gehad in hun lagere school loopbaan vaak 2 keer blijven zitten + moesten naar SO maar hadden geen diploma lager onderwijs zo een inhaalbeweging maken om naar A-klas te gaan

De facto: rechtstreekse toegangspoort naar BSO

Na eerste jaar?: 1ste jaar A-klas, 2e jaar A-klas, of 2e B-klas :

beroepsvoorbereidend!o Volgekleurd:

Grote ongelijkheid! o Herkomst (Marokkaans/ Turks= massaal naar B-klas door taalbarrières), scholingsgraad

ouders = grote invl 1vd grootste onrechtvaardigheden van ons onderwijssysteem door de omvang van dit probleem!

CORRELATIE TUSSEN SOCIALE AFKOMST EN SCORE OP WISKUNDE (PISA 2012, BELGIË)

31

0

2

4

6

8

10

12

14

Populat

iePSBH

<= Lager

onderw

ijs

Lager

secun

dair

Hoger

secund

air

Hoger

onderw

ijs

Vader

actie

f

Vader

niet ac

tief

Jonge

ns

Meis

jes

West

-Eur

opa,

VS

Z-Euro

pa, M

aghreb

,...

Eenou

dergezi

n

Tweeouderg

ezin

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Populat

iePSBH

<= Lager on

derwijs

Lager

secundair

Hoger sec

undair

Hoger onderw

ijs

Vader

actief

Vader

niet-acti

ef

Jongen

s

Meisjes

West-Europa, V

S

Z-Europ

a, Maghreb

, ...

Eenou

dergezi

n

Tweeouderg

ezin

1e lj B 4e lj BSO

Geen leerstof bevragen maar eerder vaardigheden!

Om de 3 jaar afgenomen = laatste versie 2018 Meest sprekende figuur uit PISA 2012

o Verband tussen sociale herkomst (onderwijsniveau + beroepsniveau + comfort-artikelen van ouders& thuis) + scores voor wiskunde

o Vaardigheden scoren op gemiddelde (500) Vlaanderen = beter dan 500

o Hier: individuele leerlingen hun scores elk punt = 1 kindo Niet op een lijn = veel variatie!

Sommigen = gemiddelde herkomst maar toch maar 200 scoren

Er is toch een patroon hogere herkomst, hoger scoreno Horizontale as: index van sociale afkomst

0 = gemiddelde 1 = 1 standaardafw

o Rode lijn = regressielijn voorspellende waarde: gemiddeld patroon dat je kan afleiden uit deze puntenwolk

Helling van die lijn: gradiënt steilheid Verband tussen sociale herkomst + prestaties op wiskunde toets! = toetsresultaten

zijn dus altijd sociaal bepaaldo ESCS -index = sterke voorspeller van uitkomsteno 40 punten = 1 schooljaar leervordering

0.21 = determinatiecoeff = proportie verklaarde variantie 1/5 wordt dus verklaard door je herkomst hoger in België dan in andere landen

Sterke voorspeller van toetsscores : dus ons onderwijs reproduceert een stuk ongelijkheid

ONGELIJKE ONDERWIJSUITKOMSTEN EN SEGREGATIE

SES van leerling + SES van alle leerlingeno Elite scholen + concentratie scholen

Eerste 3 balkjes:o Kansarme school

Blauw: kansarme leerling Rood: modale leerling Groen: Kansrijke leerling in

kansarme school

= school waar je naartoe gaat doet er meer toe dat je eigen SES er is dus een collectief mechanisme dat er voor zorgt dat je school de toekomst mee bepaalt : probleem van systematische ongelijkheid!

Kansarme leerling in kansrijke school = 600 goed nieuws voor hen = kansen liggen zeer goed!

32

MAATSTAVEN VAN SOCIALE ONGELIJKHEID

verschil? Links: veel ongelijkheid in

prestaties en fair (er is weinig sociale ongelijkheid in de uitkomsten geen corr tussen sociale achtergond & scores)

o Scores op leesvaardigheidstoets liggen ver uit elkaar (extreem hoog + laag)

o P10 = 10de percentiel leerlingen die beneden die score nog 10% leerlingen slechter doen

o P90 + P10 = maatstaaf van ongelijkheid liggen links ver uit elkaar, rechts minder! Rechts: weinig ongelijkheid maar ‘onfair’ (grote corr tussen sociale achtergrond & scores = duidelijk

patroon rond lijn geconcentreerd)

MAATSTAVEN VAN SOCIALE ONGELIJKHEID (VERVOLG)

Land met hoge gradiënt maar lage R kwadraat

o Omvang van de kloof

Rechts: lage gradiënt maar R kwadraat is hoger

o Voorspelbaarheid van SES op toetsresultate

R kwadraat & gradiënt bevatten verschillende info

HO DIPLOMA OP 25 JAAR

33

INTERNATIONAAL PERSPECTIEFINTERGENERATIONELE ONDERWIJSMOBILITEIT IN DE EU

Hoogste diploma van volwassenen (25-59 j.) in de EU28 naar onderwijsniveau ouders (2011)

Low parents: ouders hebben laag onderwijsniveau (max diploma van lager SO) Med parents: hoger secundair diploma High: meer daan hoger SO (tertiar onderwijs)

o Per balk gegeven onderwijsniveau ouders wat de kans is van individu zelf om zelf een bep vorm van onderwijs te bereiken

o Als je ouders laaggeschoold zijn dan heb je zelf 34% kans om zelf laaggeschoold te zijn, 50% om middengeschoold te zijn, 17-18% om zelf hoger onderwijs gevolgd te hebben met succes

o Idem met andere balken! Algemene patroon: Hoe hoger de ouders geschoold zijn, hoe meer kans je hebt om zelf hooggeschoold

te zijno Contrast oranje balkjes

PERSISTENTE LAAGGESCHOOLDHEID PER LIDSTAATBEREIKT ONDERWIJSNIVEAU VOLWASSENEN MET LAAGGESCHOOLDE OUDERS (EU28, 2011) (CLOSE-UP VAN LINKERBALK VORIGE FIG.)

Malta: o: laaggeschoold = kans zelf laaggeschoold 70%

o Zeer sociaal onrechtvaardig onderwijssysteem

o Extreem voorbeeld in slechte zin

België: ongeveer gemiddelde van EU-28

o Kans op hoger onderwijs is hoger dan EU algemeen

o Ons hoger onderwijssysteem is veel democratischer dan lager onderwijssysteem knelpunt: SO!

‘kampioenen’?o Litouwen! = mobiliteit tussen generaties : grooto Onderaan = vooral zichtbaar!

Zwitserland, Noorwegen + Ijsland = niet EU daarom apart Landen clusteren

o Links: Z-eu Malta, Portugal, Spanje, Italië = doen het slechto Middenmoot: landen van west/ centraal EUo Hoe meer naar rechts: hoe meer noord + oost EU UK = buitenbeentje in die ‘club’

34

Er zit een geografisch patroon in dat beeld! = welke factoren zitten er dus in die onderwijssystemen

INTERNATIONAAL PERSPECTIEF (PISA)

Op volgende grafiek worden landen gerangschikt:

• Verticaal: landen volgens gemiddelde prestaties van 15-jarigen op gestandaardiseerde wiskundetoets gerangschikt

• Horizontaal: landen volgens de mate waarin individuele toetsscores bepaald worden door sociale afkomst (R² van regressie) gerangschikt

(bron: Vakgroep Onderwijskunde Ugent, 2014)

VLAANDEREN GEPOSITIONEERD IN PISA 2015 (KWALITEIT EN RECHTVAARDIGHEID)

Helemaal rechts een 0 determinatiecoeff: wilt zeggen dat sociale herkomst 0% verklaart van versch in prestaties tussen leerlingen = IDEAAL, beter kan niet

4 kwadranten Middelste lijnen: OESO gem.

o Op 500= gemiddelde prestaties!o Land in bovenste helft = beter dan

gemiddeldo Links rechts = sociaal

onrechtvaardig (links) 13% gem OESO

Vlaanderen: ALTIJD (op alle vlakken) in linker bovenhelft!! = die statistieken van PISA geven dus een accuraat beeld! (wij gaan beneden (verticaal doorheen de tijd gem scores dalen// horizontaal niet veel verandert)

Sommige landen verbeteren hun positie doorheen de tijd! Goed nieuws: geen significante regressie geen corr tussen SES ongelijkheid + scores

o Politici: kiezen tussen de 2? Er is geen dilemma! Het gaat perfect samen, we moeten dus niet kiezen tussen beide objectieven

PRESTATIEKLOOF AUTOCHTONE – ALLOCHTONE LEERLINGEN(PISA 2015, WETENSCHAPPEN)

35

In Qatar? Ver. Ar. Em.? = allochtonen doen het beter dan autochtonen rijke Amerikanen die er wonen

Vlaanderen 82 punten op wetenschappen ☹o Grote kloof tussen autochtonen en allochtonen allochtonen hebben dus 2 jaar

leerachterstand op autochtonen In balkjes: cijfers uitgezuiverd voor versch in sociale herkomst (SES)

o Grijze balkje Vlaanderen: na uitschakeling van verschillen in SES = 57 nog steeds de grootste maar wel al iets kleiner!

INTERNATIONAAL PERSPECTIEF: PARTICIPATIE AAN VOLWASSENENEDUCATIE, NAAR INITIEEL DIPLOMA

Lichtblauw: laag diploma volw Gemiddeld blauw: hoger SO Donkerblauw: tertiar onderwijs

CONCLUSIE

Sociale afkomst blijft cruciale voorspellero Jongeren met migratie-achtergrondo Basisonderwijs: eerder socio-economische achterstelling

Secundair en hoger onderwijs: bijkomend effect etnisch-culturele achterstelling Gebroken gezin is belangrijke handicap (1ouder/ 2 ouder)

(materieel, sociaal, cultureel, psychologisch…?) Jongens van start tot eindpunt zwakker In vergelijking met andere landen is het Vlaamse onderwijs sterker, maar ook méér ongelijk. Dit is

geen onvermijdelijk dilemma

2.2 OORZAKEN VAN SOCIALE ONGELIJKHEID IN HET ONDERWIJSBEGRIPPEN

36

ONGELIJKE KANSEN Exogeen = oorzaken liggen buiten

onderwijssysteemo Bij leerling: ziek, minder talento Leefomgeving: welvarend gezin,

steun van gezin, gezondheid gezin…

Multi-aspectueel = verschillende levensdimensies

o Financiële draagkracht, gezondheid

Vaak al vóór start schoolloopbaan = a priorio Al bij conceptie, zwangerschaps-

omstandigheden, geboortegewicht, eerst 3 jaren voor het naar school gaat (ontwikkelt het snelst) eerste 1000 dagen = belangrijk voor ontw brein (cogn factoren) MAAR eigenlijk eerste 8000 à 10000 dagen = sociaal- emotionele vaardigheden

ONGELIJKE BEHANDELING Endogeen = binnen onderwijs

o Leerkracht = hoe interreageren ze met een kind = kritisch/ vijandig/ …

o School = huiswerk & stiptheido Onderwijssysteem= clusters die

beter zijn dan anderen (vorige les) Cruciale rol van communicatie-(stoornissen)

o Signalen worden voortdurend heen en weer gezonden

o = radiosignalen als de zender verder afgelegen is van de ontvangen = meer kans op ruis

o Hoe groter de afstand tussen leerkracht/ school en ouder = hoe ☹

o Hoe meer ruis, hoe meer misverstanden, conflicten en uitsluiting

37

Filmpjes:

UNICEF: twee invalshoekeno In wijk geboren = dan naar een minder goede school ongelijke kanseno Onderwijs + leerkrachten behandelen hun niet goed + hebben bepaald idee over de

leerlingen + eigenlijk zou het onderwijs overal hetzelfde moeten zijn ongelijke behandeling

Tekort aan leerkrachten, duurde lang om een vervanger te vinden

o Sloegen veel leerstof over + misten veel leerstof

o Geloven niet meer in zichzelf

Vinden gradatie in onderwijs slecht hoe lager hoe slechter de ll zich voelen + bij autochtoon = met hulp lukt het wel allochtoon direct naar lagere richting makkelijkste uitweg ☹

o Vorige les: ook sneller in B-klas + BSO ongelijke kansen + ongelijke behandeling

Vooral beoordeling door de school krijgen van attest ongelijke behandeling

o UNIA centrum tegen racisme: deden test met A-attest = gaven sneller een B-attest bij de allochtone naam

Sommige leerkrachten doen wel moeite

o Sommigen ook niet oefening niet begrijpen: laat maar, das nie erg, over naar iets anders gaan = niet ervoor zorgen dat ze het begrijpen

o Geen voorkennis meegekregen van school ongelijke kansen

o Leerkrachten geen voorkennis extra bijgebracht ongelijke behandeling

Invloed van vrienden = peer-group kijken naar wat vrienden doen/ imiteren dat gedrag

o Invloed van sociale omgeving ongelijke kansen

Slechte kwaliteit van klas containerklassen door iemand buiten de school

Arme wijken = geen tijd verliezen aan school + werken! OF combineren = moeilijk

Problemen op school = zelf oplossen, ouders, buurthuizen geen bijles

38

TVKLASSE

Danny = vader van 8 kinderen

Van generatie op generatie moeder alleenstaand + moesten zichzelf opvoeden omdat ze vaak ging werken

12 vaders moeder wou zorgen dat er een man was

Nu uit armoede

Moeilijk kind! Bezig met uitsluiting, moeilijke thuissituatie kon de kansen niet grijpen = moeilijkheden altijd verbergen

Om te studeren hoofd kunnen leegmaken

Leerkrachten = letten om signalen toleranter

18j eerste zoon = mooie toekomst geven alles voor gedaan: veel dingen gedaan die eigenlijk niet mochten

Meeste mensen geraken uit armoede door onderwijs oudercontacten = lagere drempel + invullen schooltoelage

o Veel ouders gaan vaak niet: zelf mislukt voelen, taalprobleem psychologisch + wegsteken + alles proberen geven

o Niet altijd even zichtbaar moeilijkheden detecteren!

Vaak: medische klachten kost veel + kan niet meer werken + besparen om internet te krijgen

ANDERE VB:

Gescheiden ouders financieel + emotioneel erg moeilijk Leerkrachten bepaald oordeel over leerlingen = beeld over die leerling kan dus te snel gevormd

worden = ontstaan vooroordeelo Moet zich er dus niet voor schamen om het gezin te leren kenneno Hoe minder dat je weet hoe meer kans op discriminatie

UITDIEPING

Het verhaal van Stan en andere verhalen

RICHTVRAGEN:

• Welke oorzaken van ongelijkheid in het onderwijs worden in het materiaal aangegeven ? Maak hierbij een onderscheid tussen ongelijke kansen en ongelijke behandeling

• Hoe werken deze oorzaken in op de leerkansen van kinderen / jongeren ?

• Kan je deze lijst aanvullen op basis van je eigen ervaring ?

39

N.B.Nog geen discussie over remediëring

ONGELIJKE KANSEN: VIER SOORTEN KAPITAAL

Bourdieu & Passeron (‘La reproduction’, 1970) = hoe de school de sociale ongelijkheid reproduceerd van generatie op generatie verschillende kapitalen/ rugzakjes van leerlingen die ze mee naar school nemen

• Menselijk kapitaal (=zelf toegevoegd: van je ouders wat in je persoon ingebakken zit)

o Ontwikkeling bij instap kleuteronderwijs bij het kind = soms al heel ongelijk!

• Woordenschat/ taalrijkdom van kinderen = vaak heel ongelijk hoe kansrijker, hoe beter ontw = helpt bij het leren = enorm voordeel

o Opleiding en pedagogische draagkracht ouders meer geschoold = beter weten hoe ze het kind moeten begeleiden (cognitieve ontwikkeling van ouders)

o Gezondheid

• Kind:

Vroeggeboorte

Stan: hersenvliesontsteking, maag-en darmontstekingen leefde in woonwagen ☹

Onevenwichtige voeding, diabetes, overgewicht..

• Ouder:

Hooggeschoold? 8 jaar langer leven!

Gezonde levensverwachting : leeftijd wanneer je afh wordt 20j verschil! = woonomstandigheden, beroep, financiële draagkracht…

o Kennis zit in die persoon

• Sociaal kapitaal (kwaliteit van de relaties)

o Gezinsrelaties

• 2 of 1 ouder(s) = hoe is de relatie tussen die ouders dan, tussen de o en het k conflicten, geweld?

• Broers en zusjes? Hoe relatie?

o Sociale netwerken

• Veel vrienden? Gepest? Hoe zit het op school? = ruimere kring

• Niet enkel kwantiteit maar ook kwaliteit

• ouders opzoek naar hulp bijles in vriendenkring, bij bureau = sociaal kapitaal is dus voor een stuk koopbaar

• Cultureel kapitaal (bruikbaar/ aanvullend aan dat wat je op school leert)

40

o Taal: liedjes, gedichtjes maken hoe meer cultureel kapitaal, hoe vlotter het gaat

o Later: dansen? Boekenclub? Tekenles?

o Wat doen tijdens vakantieperiode: verschillen worden zo uitvergroot

• Ene gezin = veel info over kampen, cursussen…

• Andere gezin = weinig belang er aan hechten

• Materieel kapitaal (niet in de eerste plaats het geld dat men heeft)

o Wooncomfort

• Verhaal Axana= kamer delen met zus kiezen tussen kamer met zus + ruzie & ongezonde kamer (schimmel op de muren) = dus in woonkamer huiswerk maken

o Speelgoed = educatief of niet educatief

o Draagkracht t.a.v. studiekosten

• in lagere school valt mee maximum factuur

• secundair 1300 euro

• hoger onderwijs veel duurder + zelf gaan werken + minder leertijd

KANTTEKENING:

Journalisten over ongelijke kansen = enkel over materiële & financiële

ONGELIJKE BEHANDELING

Ter voorbereiding:

• Bekijk de uitzending van Koppen ‘De Verdeelde Klas’ https:// hayvid.com/video/NOAO7RND1K98/koppen-de-verdeelde-klas Hoe diep zit racisme anno 2015 nog ingebakken in ons denken? Eind jaren zestig deed Jane Elliott, een Amerikaanse leerkracht, een oefening rond racisme met haar 8-jarige leerlingen. Bijna 50 jaar later doet Koppen deze unieke sociale oefening nog een keer over.

• Meer weergeven

• Richtvragen:

o Welk soort van discriminatie vindt hier plaats ? racisme: mensen met een andere huidskleur

o Welke impact heeft dit op de leerlingen qua gedrag en prestaties (maak ook een onderscheid tussen leerlingen die bij de ‘meerderheidsgroep’ en de ‘minderheidsgroep’ ingedeeld worden)

41

2 groepen kinderen leren beter door het te ervaren

Bruine ogen groep (meerderheidsgroep dag 1/ omgekeerd dag 2!!!)

o Mogen spelletjes spelen, niet aan dezelfde tafel zitten als blauwe ogen, flesje aanvullen

o Maken gebruik van voorrechten

o Gedragen zich anders nekje eens verder uitsteken, kijk eens wat wij mogen, veel meer ontspannen

Blauwe ogen groep (minderheidsgroep dag 1 / omgekeerd dag 2!!)

o Mogen niet communiceren met andere groep = hingen samen tegen systeem samen verzetten

o Blikken, non verbaal, is toch niet eerlijk

o ‘allee’ ‘dat wordt een erge dag’, verontwaardigd

o Commentaar op de opmerking van de kleur van de ogen ‘gemeen’

o Nona = voelt zich slecht, is gefrustreerd, moet op straf, huilen

o Dag 2 : betere resultaten + sneller werken

o Oefening kan hun leven veranderen

o Erg experiment? Een kind dat aandoen :o maar sommige kinderen maken het elke dag mee = dat is pas erg!

ONGELIJKE BEHANDELING: MOTIEVEN VOOR DISCRIMINATIE

• Macht en voorkeuren (bv. grote scholen – inrichtende machten - die leerlingen uit bepaalde minderheidsgroepen weren) = vooroordelen: belangrijkste bron!

• Machtsmisbruik: enkel kinderen toelaten van oud-leerlingen = discriminatie // ook binnen klas: wat er in een klas gebeurd gaat niet zo snel naar buiten men kan het zich dus veroorloven om favorietjes te hebben, over te reageren = sanctie opleggen die overdreven is

• Witte vlucht: in school steeds meer ll met migratie achtergrond witte leerlingen + ouders worden bang = de school die dus niet discrimineert wordt helemaal gekleurd = de ouders discrimineren wel

• Sociale segregatie: volledig witte en gekleurde scholen naast elkaar!

• Sociale druk (bv. kansrijke ouders die dreigen hun kinderen uit een school weg te trekken wanneer er ‘te veel’ kansarme leerlingen opgenomen worden)

• Vertekende informatie (bv. vooroordelen i.v.m. leerlingen uit lagere sociale milieus)

42

ONGELIJKE BEHANDELING: UITINGEN DISCRIMINATIE

• Op macrovlak (niveau van het onderwijssysteem)

o Ongelijke toegang (bv. tot ‘sterke’ scholen; inschrijving bij school) of overgang (bv. tot volgend leerjaar of hoger onderwijsniveau/ cyclus)

o Ongelijke oriëntering (sociaal vertekende verwijzingen naar BLO; waterval in SO)

o Matteüseffecten in verdeling van middelen (bv. in lerarenmarkt)

o Kansrijke groepen hebben de neiging om zelf meer voordeel te halen uit het onderwijs = meer hoger onderwijs gebruiken

o Ook in SO & LO in lerarenmarkt: naargelang de wijk waarin je naar school ging had je betere of slechtere leerkrachten goede leerkrachten vinden gemakkelijk werk + hebben veel alternatieven door hun goede achtergrond: in kansarme school beginnen: sterke leerkracht? Rustige school zoeken + snel ontsnappen aan die school minder goede leerkrachten: verlaat die kansarme school minder gemakkelijk nu hebben die scholen minder keuze + leerkrachten weten waar het minder goed is om te werken

• Op microvlak (binnen school: interacties: school; ouders; leerlingen)

o Matteüseffecten (bv. in verdeling van aandacht van leerkracht rationeel = goed in schatten van goede en minder goede ll)

Actieve leerlingen zuigen aandacht van leerkracht op minder aandacht aan stille, rustige kinderen

Hebben zin voor rechtvaardigheid = vaak ook collectief lesgeven + alle leerlingen activeren + stille leerlingen aan de praat krijgen

Na een tijd = leerplan afwerken tijdsdruk beïnvloed gedrag sneller gaan dus meer inspringen op leerlingen die sneller antwoorden = ☹ minder sterke leerlingen

o Verwachtingseffecten (Pygmalion: op basis van vooroordelen & ongelijke verdeling van aandacht)

Prins op eiland Cyprus kwam op huwbare leeftijd maar vond zijn ideale vrouw niet = dus maakte een beeld van zijn ideale vrouw

Hij bad tot de godin Athena: blas die vrouw leven in ze huwden en leefden lang en gelukkig

als je echt iets intens verlangt = kans groot dat het echt uitkomt nu: ongelijke verwachtingen van leerkrachten tov kansarme vs kansrijke kinderen

o Minder energie in zwakkere leerlingen = beïnvloed gedrag van leerling ook ---

o (IQ-)testen

Discrimineren ongewild tussen bepaalde groepen

43

Niet elke test is slecht nuttig om idee te vormen van waar ll staat (leerling -volgsysteem: monitoring = formatieve testen geven feedback aan ll en leerkracht)

Summatieve testen = wie is er geslaagd, wie krijgt er toegang tot ASO, tot BSO = om te selecteren (risico op discriminatie!)

o Escalerende conflicten

Onbegrip in de communicatie (hoe onbedoeld dan ook) kan leiden tussen conflicten tussen leerlingen, leerkrachten en ouders

Verhaal van moeder die een conflict had met de directeur bang dat kind gepest werd zoals haar: ze was kwaad omdat mede-leerlingen haar zoontje gepest hadden + ging de speelplaats op & werd kwaad op die leerling = bij directeur kon ze haar verhaal niet doen + luisterde niet naar motieven van ouder storing in communicatie

SELECTIE EN SEGREGATIE

Test is altijd een benadering van de realiteit thermometer Stel: met een test een bepaald vaardigheidsniveau meten Horizontaal: wat we willen meten Verticaal: wat we werkelijk meten Ex post: na een aantal jaren Vrij accuraat van wat achteraf zal blijken!

liggen niet op 1 lijn? Kleine foutenmarge! Verticale stippenlijn:

o onderscheid tussen studenten die gaan slagen & die niet // rechts = doorlaten & de andere tegenhouden

o gaat niet want het zijn geen echte resultaten

Horizontale stippenlijno Testdrempel

Er boven= OK Er onder = niet doorlaten!

Bovenste rechter kwadrant:o Slimme kinderen er door op alle testen + goed presteren (echt vaardigheidsniveau) =

geschikte leerlingen! Onderste linkse kwadrant

o Test niet gehaald + niet het echte vaardigheidsniveau = terecht tegen gehouden 2 uitzonderingen!

o Linker boven kwadrant: vals positief = geluk gehad, achteraf : toch faleno Rechter beneden kwadrant: vals negatief = negatief gebleken uit de test maar in feite hebben

ze gewoon pech gehad & zijn dus wel bekwaam onterecht afgewezen Geen discriminatie op sociale gronden!

44

SELECTIE EN SEGREGATIE……EN SOCIO-CULTURELE VERTEKENING IN TOETSEN

globaal genomen : test een goede voorspeller Meerderheidsgroep ok Minderheidsgroep veel meer uitzonderingen

doordat de puntenwolk meer verdeeld is = correlatie is minder goed

Is al herhaaldelijk gebleken toegangsproeven in hoger onderwijs

o Een proef die niet bindend (waargenomen vaardigheid) was = op het einde de resultaten van de examens daarmee vergelijken (echt vaardigheidsniveau)

o Beter voor meerderheidsgroep + jongenso Meer fouten dus als je testen los laat op minderheidsgroepen

Vals negatieven: faalangst, taalproblemen tenonrechte afgewezen Vals positieven

Discriminatie: niet gewild, maar de test werkt beter bij de ene sociale groep dan bij de andere, terwijl dat niet zou mogen

SELECTIE EN SEGREGATIE+ ONDERSCHATTING (PYGMALION-EFFECT DAT ZICH UIT)

Test in complexe taal? Jongeren hebben dan een nadeel als die taal hun moedertaal niet is

Veel meer vals negatieven = puntenwolk naar beneden getrokken systematisch benadeeld

Vaker naar BSO = testen + beoordeling van testen

Hoe objectief je ook probeert te zijn = altijd een risico op discriminatie

SELECTIE EN SEGREGATIE: GEVOLGEN

• Onnauwkeurige selectie => uitsluiting van goede kandidaten (vals negatieven) van lagere sociale afkomst

• Zonder onderschatting blijft foute selectie nawerken: gemiddeld niveau van studenten van lagere sociale afkomst blijkt na selectie lager dan niveau van studenten van hogere sociale afkomst – zelfs indien de verdeling a priori identiek is => ‘self-fulfilling prophecy’= zie je wel ze doen het slecht; we moeten strenger zijn! (op test goed, maar later wel falen)

• Met onderschatting: hoge gemiddelde prestatie maar extra strenge selectie

45

SELECTIE EN SEGREGATIE: TOEPASSINGEN

• Ongelijke overgangen: bv. toegangsexamens hoger onderwijs ? => cf. MENO-experiment 1995-96 (aanvangstoets bij start 1e jaar – stel 25% niet ‘weerhouden’ na toets) bindende test zou in het algemeen wel bijdragen tot hogere slaagkans (van geselecteerde studenten) op einde van het 1e jaar…

maar…

o teveel fouten: 63% v.d. niet-geslaagden eind 1e jaar = vals positief en 18% v.d. geslaagden = vals negatief

o gender-bias: meer vals neg. bij meisjes

o sociale achtergrond: meer vals neg. bij lagere sociale achtergrond

o alternatief: ijkingsproef = ‘adviserende’ (maar niet bindende) proef op einde secundair (Chrysostomosproef – P. Janssen)

• Ongelijke toegang: bv. tot ‘sterke scholen’: schoolse segregatie

• Studie-efficiëntie: -30% = andere richting kiezen!

• Ook kijken of dat deze test niet discriminerend is! = niet het geval! = verhoogt zelfs de studie-efficiëntie!

SELECTIEVE TOEGANG: QUASI-MARKTEN (GEEN ECHTE MARKT)

In Vlaanderen (ook in Hongarije): veel segregatie in onderwijs jongeren van verschillende groepen naar verschillende scholen + ook zo in sociale herkomst!

Segregatie: groepen jongeren worden obv sociale kenmerken fysiek verschillend behandeld gaan naar verschillende scholen of worden verschillend verdeeld in de school.

o Multi-laterale school: kinderen komen elkaar daar niet tegen in die school, grote scheiding tussen ASO & BSO door sociale en etnische herkomst

HOE KOMT DAT?

Je zou denken: hoe vrijer, hoe meer sociaal gemengd? NEE hoe meer vrijheid, hoe meer segregatie! PARADOX

Quasimarkten: onderwijs is geen echte markt je hebt er ook geen prijsmechanismen = zorgt voor evenwicht op de markt (vraag en aanbod) = overheid betaald voor onderwijs (90%) MAAR er is wel concurrentie (scholen, ouders en leerkrachten)

Elk kind: recht op onderwijs + vrije schoolkeuze, ook in Nederland & Ierland Duitsland & Frankrijk & UK (je wordt toegewezen)

Te maken met geschiedenis + conflicten rond macht over onderwijso In eerste instantie: uitgebouwd door kerken! (was en is nog steeds de belangrijkste aanbieder

in België = katholieke scholen (2/3)o Ook niet katholieke bewegingen vrij zinnigen + riepen hulp vd staat in (neutraal/

gemeenschaps onderwijs)o Hing af van minister naar wie de subsidies gingen

46

o Schoolstrijden = 1959 = SCHOOL PACT: vrije schoolkeuze in grondwet! + alle scholen op dezelfde manieren financieren!

Nu: concurrentie binnen schoolnetteno Niet zozeer kiezen voor de zuil maar voor de school die hun het meeste bevalt vrijheid van

onderwijs komt toe aan de inrichtende machten (overheid: gemeenschapsonderwijs, steden: gemeentelijkonderwijs, katholieken: eigen scholen)

o Inrichten volgens eigen levensbeschouwing Don Bosco Leermethodenscholen (ervaringsgericht…)

o Overheid= 3de betealer bepaald subsidies obv aantaal ll hoe meer ll, hoe meer subsidies Daarom ook meer leerlingen uit meer kansrijke niveaus aantrekken = betere

prestaties + meer inspanning + meer ongelijkheid School: in kansrijke buurt veel voordeel: Salco bv: mooie resultaten + meer ll

aantrekken = hoe meer ze kan selecteren (obv rapport van basisonderwijs) betere resultaten (opwaartse spiraal)

Volksbuurt: om historische redenen meer richten tot kinderen van arbeidersklasse = meer BSO = minder goed selecteren (neerwaartse spiraal)

VRIJE SCHOOLKEUZE IN DE EU

47

QUASI-MARKTEN, SELECTIE EN SOCIAAL ONGELIJKE ONDERWIJSUITKOMSTEN

Hoe hoger hoe meer de scores sociaal bepaald zijn Horizontaal: mate van schoolkeuze België: hoge vrije school keuze + hoge sociale determinatie Finland: weinig vrije school keuze maar meer sociale gelijkheid Sommigen = ook afwijken Duitsland = gemiddelde vrije schoolkeuze maar weinig sociale gelijkheid

SELECTIE IN DOORSTROMING: ZITTENBLIJVEN

48

Toepassingen van selectiemechanismen = gebruik maken van toetsen om leerlingen een jaar te laten overdoen

FEITEN:

• OESO-gemiddelde tussen 6-15 jaar: 16% Vlaanderen 28,9% = zeer vaak dus (bijna dubbele van vergelijkbare landen)

• Armste deciel 45% rijkste deciel 9% (sociaal contrast)

OORZAKEN VAN ONGELIJKHEID IN ZITTENBLIJVEN:

• Ongelijke kansen = verschillen in financiële draagkracht / menselijk kapitaal

• Discriminatie in attestering (B & C attesten)(Unia 2018)

GEVOLGEN:

• Je zou denken dat ze het doen om hen een tweede kans te geven MAAR = verslechtering prestaties op lange termijn + minder thuis voelen in klasgroep(Lamote 2013; Vandecandelaere e.a. 2016)

• Vroegtijdig schoolverlaten = risico verhoogt! = ticket om de school vroeg te verlaten(De Witte e.a. 2013)

ONGELIJKE ORIËNTERING: BUITENGEWOON ONDERWIJS

• België / Vlaanderen behoren tot koplopers qua omvang van (gesegregeerd) buitengewoon onderwijs

• Grijze zones tussen ‘functiebeperking’ en ‘sociale beperking’: types 1-3-(8)=> in buitengewoon onderwijs zijn 54% van de leerlingen GOK-indicatorleerlingen (type 1: 80%; type 3: 68%)

• Voor heel wat leerlingen is (gesegregeerd) buitengewoon onderwijs contra-productief (Vanlaar e.a. 2012)

ONGELIJKE ORIËNTERING: WATERVAL IN SECUNDAIR ONDERWIJS

49

(=47%)

(=41%)

(=30%)

TSO

Moderne talen

Klassieke talen

Start Einde

(=47%)

(=41%)

(=30%)

ONGELIJKE ORIËNTERING EN SOCIO-CULTUREEL VERTEKENDE CURRICULA

J. Litt: drie soorten kennis

o Symbolisch-ideologische (alg. vormende vakken) sluit meest aan bij cultuur van hogere milieus

o Theoretische (technisch-wetenschappelijke vakken)

o Instrumentele (handvaardigheid)sluit meest aan bij cultuur van lagere milieus

Reeds in basisonderwijs wordt symbolisch-ideologische kennis bevoorrecht => kinderen uit lagere sociale milieus ‘falen’ gemakkelijkerIn secundair onderwijs oriëntatie naar sociale klasse =>reproductie van culturele ongelijkheid

50

vb. van klas 5e BSO-horeca (N. Hirtt) = sluit aan bij Litt = enquête over algemene kennis/ vaardigheden in verschillende onderwijsvormen

o 12 lln op 20 kunnen 30% van 200 niet berekenen eenzijdig onderwijs in BSO ☹

o 8 hebben nooit het woord radioactiviteit gehoord

o 5 verwarren China en Japan

o 3 kunnen Afrika niet situeren op wereldkaart

EN WAT DOET HET ONDERWIJS HIERMEE ?

o In 3e jaar BSO worden 4u algemene vorming gegeven ( 4u ‘broodjes smeren’ = stage )

o Veel tijd verloren = kloof vergroten!

o 3e jaar ASO krijgt 21u algemene vorming = veel meer! (talen, geschiedenis, aardrijkskunde

Veralgemenend beeld = niet geviseerd voelen! Zowel leerlingen als leerkrachten niet werken gewoon in een systeem dat de ongelijkheid vergroot

ONGELIJKE BEHANDELING: MATTEÜSEFFECTEN

Speelt op 2 niveaus

• onderwijssysteem dat mikt op maximaal gemiddeld studierendement, zal meer investeren in meest getalenteerde jongeren

• leerkracht die gemiddelde leerwinst in klas maximiseert, zal meer energie investeren in knapste leerlingen=> accumulatie van ongelijkheden

LEERKRACHTVERWACHTINGEN (= PYGMALION-EFFECTEN ?)

kern: leerkrachten hebben verschillende verwachtingen tov hun leerlingen = worden gevormd bij het begin van het schooljaar

door resultaten van vorige jaar: beeld vormen over kind wordt beïnvloed door interactie met kindo soms bevestigd of ontkend vooroordeel kan positief of negatief evolueren

51

o als je de sociale achtergrond niet kent ga je vooroordelen ontwikkelen en kan leiden tot meer ongelijke uitkomsten later

schema: databank waarbij leerlingen werden gevold vanaf K3 = derde kleuterklas tot 6de leerjaar!o Over elke individuele leerling moesten leerkrachten uitspraken doeno Hun verwachting hangt samen met resultaten op toetseno G1 = grade one = baseert zich op resultaten van toets op einde K3 = verwachtingen/ invloed

op de resultaten van dat kind op het einde van het eerste leerjaar Kind gaat zich ook zo gedragen: ‘ik had van jou beter verwacht’ ‘ik had het kunnen

denken he’ Inzet & schoolresultaat beïnvloed Telkens worden verwachtingen beïnvloed door vroegere resultaten en die

hebben dan een invloed op toekomstige resultaten Causale verband? Niet noodzakelijk!

VERTEKENDE (IQ-)TESTEN

P.E. Vernon:

Intelligentie A: iets waar iedereen naar streeft, is genetisch! we kennen deze niet echt

Intelligentie B: feitelijke vaardigheden worden beïnvloed door sociale omgeving, wordt gemeten op de leeftijd van 6-8j (niet rechtstreeks observeren maar dmv toetsen waar een vertekening op zit)

Intelligentie C: wat we eigenlijk echt meten!

Meetfouten in IQ-testen (verschil tussen ‘intelligentie B’ en ‘intelligentie C’)

Taalvaardigheid: begrip van instructies, uitdrukkingsvermogen, verbale intelligentie

o Test vaak afgenomen op tijd = kan slechter scoren omdat die langer moet nadenken

Testvaardigheid: concentratievermogen, zelfvertrouwen, werken onder tijdsdruk, vertrouwdheid met testmaterialen zoals puzzels, geometrische figuren…

52

o Kinderen worden continu getest door hun ouders (hooggeschoold > lager geschoolden) = al veel geleerd van hun ouders voor ze op school komen gezelschapsspelletjes (memory,…)

Culturele achtergrond: tijd- en plaatsgebonden kennisvragen…

o In vele teksten = zit altijd wel iets verstopt van culturen over natuur, familie…

Statistische normering: minderheidsgroepen ondervertegenwoordigd in steekproeven

o Aparte testen ontwikkelen voor verschillende soorten culturen verschillende normeringen MAAR gebeurd quasi nooit!!!

o Vb. IQ-toetsen van ll in Vlaanderen gemiddelde IQ-score van kinderen met een migratieachtergrond dat ze gemiddeld 80 hadden (worden systematisch naar BSO verwezen gemiddelde IQ: 100!) = structureel discriminatie mechanisme

Eéndimensionele visie Gardner ‘Multiple intelligences’

o wat is intelligentie nu eigenlijk?

fundamentele intelligentie meerdere intelligenties (muzikale, verbale, ruimtelijke, emotionele…)

in onderwijs maar 1 intelligentie (1 criterium) in praktijk wel verschillende sub-batterijen

IQ-METING: VERTEKEND EN STATISCH

Interpretatie?

53

Zoeken naar een inherent kenmerk van een individu MAAR intelligentie = niet vast! Ookal zijn genen vast, eigenschappen die genen bepalen kunnen

veranderen door shocken van buitenaf = DYNAMISCHo Kan groeien of krimpeno Rond puberteit liggen cogn vaardigheden min of meer af (algemeen)o Minder deprivatie? Meer hinderpalen?

In IQ -toetsten: verschillende individuen vergelijken met het algemene gemiddelde IQ-resultaten blijven dus achter van gemiddelde kind Goed nieuws: is veranderbaar!! = bijbenen, Headstart (gedurende 2j een meer

intensieve stimulering van cogn vaardigheden, ook gezonde maaltijden meer optimale omstandigheden = zo gingen de IQ- resultaten verhogen)

INVLOED VAN KANSARME VERSUS KANSRIJKE OMGEVING IN DE PRILLE KINDERTIJD OP COGNITIEVE ONTWIKKELING

Onderste as: leeftijd in maanden

Tekst ‘selectiemachine in de sociale lift’ LEZEN!!!

2.3 THEORIEËN VAN SOCIALE GELIJKHEID: HET VLAAMSE

54

ONDERWIJS TUSSEN MERITOCRATIE EN EGALITARISME

Onderliggende filosofische grondslagen! 2 visies op gelijkheid die voor een stuk in elkaars verlengde liggen = ene wat radicaler dan het andere

o Meritocratie = domineert in Vlaanderen Meritus (latijn): verdiensten Cratos (grieks): macht = macht komt toe aan wie ze verdient (door eigen inspanningen) gezond principe

o Egalitarisme = streven naar gelijkheid gebaseerd op mensen rechten

VAN ONTWIKKELINGSLAND TOT WERELDTOP

Rond 1900… 20% van de kinderen voltooit 6 jaren lager

onderwijs 25% van de kinderen is analfabeet 1 op 3 onderwijzers heeft geen diploma Tweestandenonderwijs = afz type lagere

scholen voor kinderen van burgerklasse en hogere klasse

Rond 2000… 83% van de jongeren voltooit hoger

secundair onderwijs 50% voltooit hoger onderwijs = enorme

sprong voorwaaet PISA: Vlaanderen in

top 5 (top Europa)

MIJLPALEN IN DE DEMOCRATISERING (FACTOREN DIE HIER AAN HEBBEN BIJGEDRAGEN)

• 1914 leerplicht tot 14

• 1922 éénvorming leerplan lager onderwijs = afschaffing van 2 soorten onderwijs

• 1954 Nationaal Studiefonds (nu: dienst voor studietoelage obv aanbevelingen van dokter, pastoor…) later ook gekoppeld aan gezinsicoon = was een veelbelovende leerling! Na 1 keer niet salgen, direct ingetrokken

o Voorwaardelijkheid & willekeur!

• 1959 Schoolpactwet= vrede tussen zuilen + impuls aan oprichting nieuwe scholen

• 1968 Vernieuwd Secundair Onderwijs =een meer eenvormig curriculum (democratisering)

• 1983 leerplicht tot 18 jaar

JAREN 90: systemen die elkaar snel hebben opgevolgd (hielden rekening met kenmerken van de ll)

• 1991 OVB: onderwijsvoorrangsbeleid extra subsidies toekennen aan scholen waar kinderen met een migratieachtergond zaten = mijnen in Limburg = die leerlingen een impuls geven!

• 1993 ZVB: zorgverbredingsbeleid leerlingen van lokale bevolking die het ook moeilijk hebben

• 2002 GOK: gelijke onderwijskansen 2 voorgaande systemen samenvoegen + kleintjes in een meer transparant systeem

• 2008 Financieringsdecreet versterkte vorige beleid = positieve discriminatie!

• 2012 inschrijvingsdecreet

55

EN TOCH…

Relatief grote mate van sociale ongelijheid:

• Van den Bosch e.a. (2001), ‘Zo vader, zo zoon’ :

o Over verschillende generaties nagaan om te kijken wat de correlatie was tussen het niveau van de vaders en zonen

o invloed beroep vader is afgenomen, maar invloed onderwijsniveau vader blijft

o Democratisering hoger onderwijs = processie van Echternach: processie waarbij je eerst een stap vooruit zet en dan weer achteruit

slecht nieuws!

• Unicef (2018), ‘An unfair start. Inequality in Children’s Education in Rich Countries’: België 28ste op 38 qua (on)gelijkheid (1ste = meest gelijke)

o Rangschikken van landen & landen aanklagen die het slecht doen!

o We doen het relatief zeer slecht!

THEORETISCH KADER: ‘O-E-D’ MODEL

OED = eerste letter van 3 termen Herkomst, onderwijs & bestemming Vroeger: onderwijs = beperkte rol, vooral herkomst grote rol Doorheen de tijd: invloed verminderd!

o Maar onderwijsposities worden nog steeds bepaal door herkomsto Het onderwijs zelf bepaald ook in grote mate waar iemand terecht komt soort

maatschappelijke filter! Sociale herkomst speelt een toenemende rol in onderwijskansen van

individuen => rechtstreekse invloed is vervangen door een onrechtstreekse invloed van het onderwijs

56

THEORETISCH KADER (+ LLL)

Uitbreiden van modelo Levenslang leren & de participatie daaraano Rechtstreekse invloed van herkomst op LLL = is quasi 0o Onrechtstreeks invloeden via

Initieel onderwijs Arbeidsmarkt

o 2 lange armen: Van familie:

op bestemming op participatie

Van het werk: beïnvloed door onderwijsprestaties en beïnvloed zo hoe je deelneemt aan LLL

Onrechtstreekse invloed = sterk

ONGELIJKHEID INGEBAKKEN IN HET SYSTEEM ?

TWEE OPVATTINGEN OVER DEMOCRATISCH ONDERWIJS (STAAN IN EEN SOORT SPANNINGSVELD)

Meritocratische visie:

verwerpt ongelijke kansen (toegang), MAAR aanvaardt ongelijke behandeling en ongelijke uitkomsten binnen onderwijs!

o belangrijke nuance: ASO, TSO, KSO, BSO bestaat = ze willen jongeren ongelijk behandelen & ze doen dit obv een verdienstencriterium

ideologie van gelijke kansen

Egalitaristische visie:

verwerpt elke vorm van ongelijke behandeling als discriminatie, en streeft naar gelijke uitkomsten tot eind secundair onderwijs voor verschillende groepen radicaler

57

GEMEENSCHAPPELIJKE PUNTEN

• Beide zijn reactie tegen vroegere samenleving waarin maatschappelijke posities toegewezen werden door ‘ascription’, d.w.z. op basis van afkomst (vb. aristocratie, plutocratie, standenmaatschappij). Mensen moeten hun positie verdienen op basis van prestatie (‘achievement’, merit) = ascription dus vervangen door achievement

o Vb: Zoon van een ambtenaar zou zelf ook in ambtenarij terecht komen

• Motieven:

o Rechtvaardigheid = wat vind men legitiem

• Plaats waar je geboren wordt mag niet bepalend zijn!

o Efficiëntie (ieders talenten maximaal benutten)

• In periode van economische expansie alle talenten waren nodig maar men had behoefte aan het valoriseren van vaardigheden van jongeren uit onderste lagen van bevolking

MERITOCRATIE ALS IDEOLOGIE VAN GELIJKE KANSEN = NIET GELIJKE BEHANDELING EN UITKOMSTEN(P. SAUNDERS)

• Ongelijkheid wordt bepaald door verschillen in

o Aanleg: IQ, vaardigheden (=onveranderlijk), je kan ze eigenlijk wel veranderen

o Voorkeuren / inspanning: (=persoonlijke verantwoordelijkheid, je kan het als samenleving aanmoedigen maar je kan er niet voor compenseren)

o Omgeving / sociale afkomst (=ongelijke kansen) daar wil men vanaf! Niet verzetten tegen 2 eersten = die worden gecultiveerd

o (discriminatie zou je kunnen toevoegen)

• Overheid moet corrigerend optreden opdat de derde bron van ongelijkheid weggewerkt wordt. Dan heeft elkeen de kans om zijn ‘plafond’ te bereiken

o ‘plafond’ ook in meritocratie = iedereen heeft een plafond

o Niet iedereen kan hetzelfde bereiken ongelijkheid zit in de natuur, het is efficiënt: je hebt laaggeschoolden & laag getallenteerden nodig om bepaalde zaken in de samenleving te doen

• Resterende ongelijkheden (obv talenten en inspanningen) worden maatschappelijk aanvaard omwille van

o efficiëntie… (investeren in laaggetalenteerden = verspilling) enkel investeren in zij waar je iets kan uithalen

o …en rechtvaardigheid (prikkel tot inspanning= wordt gecultiveerd iemand die hard werkt daarin moet ook veel in geïnvesteerd worden)

58

MERITOCRATIE

Horizontaal: natuurlijke aanleg (kan je via IQ meten) Verticaal: prestatie in onderwijs

o AB & CD = dezelfde aanleg maar presteren anders

• A versus C Ongelijke uitkomsten zijn ‘onvermijdelijk’: betekenis van plafond, AB kunnen er niet boven uitstijgen = iedereen heeft een grens

• B versus AOfwel minder inspanning => positie = ‘verdiend’, eigen verantwoordelijkheidOfwel gelijke inspanning => B moet geholpen worden omdat het te maken heeft met herkomst

• D versus C: idem

• D versus BD ‘verdient’ meer steun bij gelijke inspanning schaarse middelen. Prioriteiten stellen = wie krijgt voordeel? D = omdat die meer natuurlijke aanleg heeft dan B, makkelijker om goede resultaten te halen!

Kiest dus voor meer ongelijke uitkomsten!!!

MERITOCRATIE, GEWENSTE EN ONGEWENSTE ONGELIJKHEID

3 BRONNEN VAN ONGELIJKHEID

• Aangeboren ‘talenten’ => moeten maximaal benut worden

• Inspanning => moet aangemoedigd worden

• Omstandigheden (o.a. sociale herkomst) => moeten gecompenseerd worden

• Twee eerste vormen van ongelijkheid worden als wenselijk ervaren => gecultiveerd

• Derde vorm van ongelijkheid wordt tegengegaan

INSTRUMENTEN VAN MERITOCRATISCH BELEID

Maximiseer ‘gewenste’ ongelijkheden (gebaseerd op ‘verdienste’ (= talent + inspanning)

Competitie tussen leerlingen / scholeno Vrije schoolkeuzeo Vergelijkende prestatiemetingeno Financiering op basis van prestaties

Systematische selectieo Vroege detectie van talenten (toetsen)o Gesegregeerd onderwijs voor minder

getalenteerdeno Voortschrijdende selectie (tracking)

Minimiseer ‘ongewenste’ ongelijkheden (als gevolg van omstandigheden)

Kostenloos onderwijs+ financiële ondersteuning lln / studenten volgens inkomen

leerplicht Taalbaden voor migranten

59

DE MERITOCRATIE VERWEZENLIJKT IN VLAANDEREN?

Gelijke kansen / toegang ?

o indirecte kosten van onderwijs

Indirecte kosten: worden niet gedekt, studietoelage = niet gedekt

o gezondheid, mobiliteit, cultuur…

Gelijke behandeling op basis van aanleg ?

o Zelfs aanleg is sociaal bepaald (IQ)

Uitkomsten spiegel van aanleg en verdienste ?

o Ongelijk rendement van onderwijs

KRITIEK OP DE ‘IDEOLOGIE’ VAN DE MERITOCRATIE (LITERATUUR)

M. Young, The rise of the meritocracy (1958)

Sciencefiction voorspelling van manier waarop samenleving functioneert in 2030 = heel herkenbaar

Leidt tot nieuwe standenmaatschappij (‘sociaal Darwinisme’ = wet van de sterkste) = heel hard voor lagere klassen, laag-getalenteerden het is een natuurlijk gegeven & het zal niet kunnen veranderen

Zal leiden tot politieke conflicten (extreeem-rechts versus populistisch rechts? = volop aan de gang in onze samenleving) gevolg van protest van lagere mensen

J. Goldthorpe, Problems with meritocracy (1996)

Aangeboren talenten verdienste hoe kan je aanleg gelijk stellen met verdiensten? Heeft niets te maken met eigen verdiensten maar met natuur?

Meritocratie maakt haar beloften niet waar (sociale afkomst blijft belangrijke rol spelen)

Meer fundamenteel:

Gepercipieerd talent is resultante van genetische en omgevingsfactoren => talent-criterium bestendigt sociaal ongelijke kansen

DE MERITOCRATIE VOLTOOID ?

M. Young (1958)

o Rond 2000 meritocratie voltooido Rond 2030 verzet van ‘populisten’

W. Ultee (2002): politieke verzuring als gevolg van frustratie onderklasse… die in een voltooid meritocratisch systeem niet meer kan ‘opklimmen’ = voorspelt door M Young

Frustratie waarom ?

60

Ultee: omdat ze kwaad zijn dat ze niet omhooggaanOmwille van het misbruik van de mythe als voorwendsel voor het behoud van privilegies door de heersende klasse = verzetten zich tegen establishment!

EGALITARISME (J. DEWEY)

• Belangrijke naam in die strekking! = radicaler in opvatting dan meritocratie

• Recht op onderwijs = mensenrecht (niet afhankelijk van talenten maar van menselijke waardigheid mens is van nature een lerend wezen & moet dus blijven leren)

• Recht moet ‘effectief zijn’, d.w.z. recht op gelijk profijt van het onderwijs, niet alleen gelijke kansen / gelijke toegang

o Genieten mensen echt van hun rechten, kunnen ze die opnemen?

o Recht= om te leren, vaardigheden verwerven

• Streefdoel van gelijke uitkomsten

o Bv: kinderen met erge verstandelijke beperking overheid moet maar zorgen dat het lukt: een eigen curriculum opstellen = veeleisend voor leerkrachten!

• Kan er aan ten onder gaan, kan ten koste gaan van de aandacht voor andere leerlingen

• Tussen individuen?

• Tussen groepen (gemiddeld) bv. naar sociale afkomst

• Jongens & meisjes er naar streven om de kansen gelijk te trekken!

• Lagere sociale economische groepen? Etnische groepen? Waarom minder presteren verschillen verkleinen!

• Daarvoor kan positieve discriminatie verantwoord zijn meer investeren in meer achtergestelde groepen

o geen oud begrip 1967

EGALITARISME EN GELIJKE UITKOMSTEN

A&B = dezelfde aanleg C&D dezelfde aanleg

Men verwerpt het idee van een ‘plafond’ = idee dat elk individu een soort maximum niveau heeft dat afh is van zijn natuurlijke aanleg!

61

Men probeert A, B, C en D zoveel mogelijk op gelijke voet te brengen (Headstart, Feuerstein = mogelijkheden van personen met een verstandelijke handicap verruimd) = pedagogische optimisme

Dit impliceert positieve discriminatie: méér leerwinst voor B en D dan voor A en C

Mogelijkheden van B zijn onvermoed zo zorgen ze dat hij de grootste leerwinst kan maken van allemaal

Ook eventueel in A en C investeren

EGALITARISME IN VLAAMS ONDERWIJS

• Ook meritocratisch maar geen enkel systeem =zuiver!

o Eindtermen: nieuw ‘getrapt’ systeem (basisgeletterdheid voor alle lln, eindtermen voor de meerderheid (intermediar), uitbreidingsdoelen voor de ‘getalenteerden’) een streefdoel voorop stellen waarvan men wilt dat IEDEREEN dat doel haalt!

• Vorige eindtermen: meerderheid van de leerlingen moesten de eindtermen halen niet iedereen!! ≠ 100% doortastend, heel lax en veel te algemeen

o Pact Vlaanderen 2020 / EU 2020:

• Pact Vlaanderen = vertaling van Europese

• Terugdringen van ‘ongekwalificeerde uitstroom’ (m.a.w. zoveel mogelijk jongeren halen getuigschrift HSO) vroegtijdig schoolverlaten moet gereduceerd worden in Vlaanderen naar minder dan 10%

• 75% van de volwassenen moet zich op geletterdheidsniveau 3 of meer bevinden; 75% moet ICT-basisvaardigheden hebben

o Positieve discriminatie:

• GOK-decreet (gelijke onderwijskansen)= positieve discriminatie staat centraal 1992: scholen die een kansarm doelpubliek hebben een toelage geven leerlingen meer en beter omkaderen

• schoolfinanciering op basis van leerlingkenmerken

KRITIEK OP HET EGALITARISME

In de polarisatie: in politiek heb je kampen:

62

rechts: argwaan vindt het utopisch & contraproductief

Iedereen hooggeschoold ? Wie zal dan nog het laaggeschoold werk doen ? (utopisch) Jean Marie de Decker aan iedereen een gouden medaille geven? Karikatuur van onderwijs

Gematigde versie: evenveel hooggeschoolden uit alle sociale lagen (evenredige participatie) groepsgewijs egalitarisme

Streefdoel eerder dan ultieme vereiste niet volledig dichten van de kloof

Positieve discriminatie => vrees voor ‘achterstelling van getalenteerden’ (negatieve discriminatie)

Daarom is egalitarisme in secundair onderwijs tegengegaan

Win-win situaties mogelijk (onderwijs is niet zoals een taart waarvan de omvang is vergeten en het anders verdelen van de stukken = - zerosumgame!) zorgen dat iedereen vooruitgaatbij efficiënte aanpakbv. voorschoolse educatie, peer tutoring (buddy’s = belemmeren de leerkansen van kansrijken niet maar bevorderen de leerkansen van kansarmen, bestaat ook tussen leerlingen van dezelfde klas, school beide groepen winnen hiervan! Goede leerling gaat extra de leerstof verwerken en nog beter presteren)…

Dilemma tussen gelijkheid (positieve discriminatie) en efficiëntie op macroniveau?

Gemiddelde performantie is belangrijker!

Duru-Bellat & Suchaut 2005: egalitaire systemen hebben vaak hoge gemiddelde prestatie én sterkste kopgroepen = uit verschillende milieus leerlingen die uitzonderlijk goed presteren!

VLAANDEREN GEPOSITIONEERD IN PISA 2015 (KWALITEIT EN RECHTVAARDIGHEID)

63

Lijkt een chaotische wolko Veel landen rechtsboven daar een regressielijn erdoor?o Tegenargument!! = beide kunnen goed samen gaan!;

BESLUIT

• Niet het gebrek aan kennis speelt ons parten maar de cultuur denk meer meritocratisch= dus een debat aangaan dat je verder gaat (er zijn interne contradicties in meritocratisch-denken)

• Grondoorzaak van blijvende ongelijkheid is het ‘blijven steken in meritocratisch denken over gelijkheid’. Niet alleen is het meritocratische ideaal nog lang niet gerealiseerd; maar bovendien vervangt het één vorm van sociale ongelijkheid door een andere.

• Grotere gelijkheid kan bekomen worden door toepassing van meer egalitaristische principes

2.4 STRATEGIEËN VOOR MEER GELIJKE KANSENKENMERKEN/ VOORBEELDEN

Kenmerken

• Randvoorwaarden voor een goede schoolloopbaan in ruimere samenleving, thuissituatie

• Preventief: voor ze naar school gaan de lat gelijk trekken

64

• Integraal (multidimensioneel heeft met sociocult, socioemo, gezondheid, fysiek…) - ookal liggen de dingen buiten het onderwijs, het kan toch iets doen!

• Onderwijs zelf niet in vraag gesteld vooral wat buiten de klasuren gebeurd!

Voorbeelden

o Opvoedingsondersteuning / Vóór- en vroegschoolse educatieprojecten ouders proberen beïnvloeden in de manieren waarop ze met hun kinderen omgaan (opvoeding) & preventief werken!

o Integrale dienstverlening (‘de brede school’) algemene doelstellingen van een school

o Cognitieve vaardigheden maar ook vaak een ruimere blik op de ontwikkeling van hun leerlingen sociale vaardigheden, cultuur, gezond, sportief …

o Kostenloosheid / studietoelagen focus op afbouwen van kosten die gerelateerd zijn met het naar school gaan

o Zo weinig mogelijk kosten doorrekenen OF financiële ondersteuning (studietoelagen)

1. VÓÓR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE:

Head Start (VS) : zie later (een van de oudste jaren 60 & meest geëvalueerde programma) HIPPY (Israel) : gericht op Joden die vanuit de rest van de wereld naar Israël migreren (erg oud

programma) intensieve taalstimulering bij kinderen Early Start (Ierland): kopie van VS! Sure Start : in UK (bestaat niet zo heel lang) is een niet doelgroep gericht programma = voor alle

Britse kleuterso SSLP (VK) : extra investering in kansarme buurten side program van side start

In Nederland (nu wel een sterke beperking van die voorschoolse programma’s)o Piramideo Kaleïdoscoopo Startblokkeno Sporen… (NL)

Een van de meest effectieve strategieën om ongelijkheid tegen te gaan

VOORBEREIDING

• Bekijk volgende documentaires

o http://vimeo.com/61869472

o https://vimeo.com/231046802

• Wat zijn de gemeenschappelijke principes tussen beide voorzieningen? En wat zijn de verschillen tussen beide?

65

o Headstart zelf & een aanpak in Gent met elkaar vergelijken

INVLOED VAN KANSARME VERSUS KANSRIJKE OMGEVING IN DE PRILLE KINDERTIJD OP COGNITIEVE ONTWIKKELING

cohorte - studie = kinderen van dezelfde tijd

o Verticale schaal = in percentielen o Uitgangspunt : 90ste percentiel en 10de percentiel

Daarvan = 2 subgroepen: lage socio-economische milieus (blauw) en hoge socio-economische milieus (rood)

Vier groepen dus!o Op leeftijd van 22 maanden en doorheen de tijd verschillende cognitieve toetsen afgenomen & in

kaart gebracht:o Kinderen die uit een sociaal hoog niveau komen en in het begin laag scoorden gaan ze na een

tijd hoger scoren dan een kind dat eerst extreem hoog scoorde (uit een laag milieu) o Sterksten verliezen hun positie maar veel gaan de hoge niveaus er niet op achteruit

kinderen uit lage milieus ☹ gaan naar percentiel 40 door de omstandigheden Herverdeling van kansen waarbij je sociaal milieu meer gaat bepalen dan je eigen initiële cognitieve

mogelijkheden

66

Vlaams onderzoek dat hetzelfde beeld geeft! = hetzelfde basispatroon Obv: Studieloopbanen in het basisonderwijs SIBO Eerste toetsen op oudere leeftijd

THEORIE VAN DYNAMISCHE VAARDIGHEIDSONTWIKKELING CARNEIRO & HECKMAN (2003) & CUNHA E. A. (2005)

o Sneeuwbalffect analyseren in deeleffecten

o Vaardigheden zijn het resultaat van investeringen gedurende de levenscyclus

o Vaardigheden bouwen voort op elkaar:

S= scores/ vaardigheden / skills op verschillende momenten Op hoger niveau beginnen? Daarna ook hoger scoren I= investering extra stimulansen krijgen

o Vaardigheden zijn zelf-produktief:: vaardigheden ontwikkelen zich deels automatisch, investeringen blijven doorwerken (= groene pijlen additief)

o Vaardigheden zijn dynamisch complementair:

67

Hogere vaardigheidsniveaus op jonge leeftijd maken latere investeringen meer productief (= blauwe pijlen) effectiviteit van investeringen = cummulatief

kruisbestuivingen: tussen cognitieve en socio-emotionele vaardigheden

o Trekken hogere vaardigheden ook hogere investeringen aan? (= zwarte pijlen)

= hoe vroeger je tussenkomt in de loopbaan van een kind, hoe meer invloed op de cognitieve ontwikkeling van een kind

LANGETERMIJNEFFECTEN VAN VVE: EVIDENTIE UIT PISA

Note: scoreverschil van 39 punten op 15 jaar ~1 jaar onderwijs

De scores van jongeren op 15j in verband gebracht met SEherkomst maar ook met het feit of ze voorschoolse formele educatie hebben gekregen (crèche, kleuteronderwijs)

Score winst kan tot 80 punten bedragen 39 punten = 1jaar onderwijso In landen waar effect het grootste is (waaronder België) = 2 jaar voorsprong!o In alle landen een significant positief effect! waarom in sommige landen meer dan in

andere? Duur van participatie (België = 3 jaar kleuteronderwijs) Kwaliteit van kleuteronderwijs scholingsniveau van de leerkrachten

o Estland = een zeer klein negatief effect = niet significant!!!o Gezuiverd voor SEherkomst daarvoor is gecorrigeerd

68

HEAD START (VS)

In het kader van: war on poverty! Een van de hoekstenen van dat programma

Kenmerken

• Selectief (meest kansarme buurten)

• Duurt 2 jaar; gericht op 2 & 3 jaar (kleuteronderwijs begint pas op 5j) (halftijsprogramma)

• Integraal (psychomotoriek, gezondheid (tanden), motivatie, cognitieve ontwikkeling...)

• Maximale ouderparticipatie ouders op allerlei manieren betrokken, soms gaan vrijwilligers zelf aanbellen

• Soms ook ouder-cursussen: opvoeding, aanscherpen van hun vaardigheden

• Sommige ouders werken daar ook uit armoede geraken

HEAD START – EVALUATIE

Effecten van Head Start

• ‘IQ-boost’ bleek tijdelijk (met 10 punten gemiddeld hoger) verloren hun oorsprong door dat ze naar kansarme scholen gaan!

• Gezondheid, zelfwaardegevoel, motivatie

• Minder verwijzingen naar BuO, minder zittenblijven, latere uitstroom (langer volhouden), meer diploma’s (hoewel kloof met gemiddelde leerling niet gedicht) lange termijneffecten

• Na schoolverlaten: hogere tewerkstelling, minder delinquentie, minder tienerzwangerschappen (sommige gevolgd tot op 40j = minder afhankelijk van de bijstand)

• Elke geïnvesteerde dollar brengt er 7 op alle kosten & baten samengebracht (minder blijven zitten, minder Buo (dat kost meer); minder delinquentie, meer verdienen…) = dus niet besparen want het is een van de beste investeringen die je kan doen

INITIATIEVEN IN VLAANDEREN

3 fases, niet eenvormigo Perinatale: in aanloop van bevalling, gezondheidszorg van baby’so Kinderopvango Kleuteronderwijs

ATYPISCHE INITIATIEVEN (KLEINSCHALIG & SOMMIGE ZIJN AL VERDWENEN)

69

• INTEGRALE OPVOEDINGSONDERSTEUNING vb. De Tuimel (dagcentrum 0-6 j. te Berchem)

o Redelijk oud

o Opvoedingsondersteuning van kinderen in problematische opvoedingssituaties in hun thuisomgeving in moeilijke omstandigheden opgroeien ☹

o = een alternatief voor plaatsing in een instelling zo worden ze niet weggerukt uit hun thuismilieu = gaan naar een dagcentrum waar ouders ook welkom zijn

o Samen met ouders, al doende = kunnen er blijven hangen, praten over alles, op een informele manier begeleid (maximale ouderparticipatie in Headstart)

o Integraal (stimulering van peuters + gezinsbegeleiding + vormingswerk voor ouders + groepsactiviteiten (met de jonge gezinnen samen)...) = ook zoals in Headstart

• STRUCTURERING OPVOEDINGSONDERSTEUNINGvb. Steunpunt Opvoedingsondersteuning

o Niet zo oud ontstaan in Genk (opvoedingswinkel)

o Lokale projecten

o Opvoedingswinkels = alle provincies: open centrum waar ouders naartoe kunnen met vragen over opvoeding

o Opvoedingstelefoon = iets meer anoniem niet persoonlijk aanmelden & zeer laagdrempelig (in Genk, en later op Vlaams niveau ondersteund door ministerie van gezin & welzijn)

o Veel ruimere doelgroep (zowel sociaal als qua leeftijd) om stigmatisering te voorkomen! Headstart

o Steeds meer vragen ivm onderwijs (40% v.d. gez.) = link met cognitieve stimulering van kinderen

• ONDERSTEUNING AAN HUIS DOOR HOGESCHOLEN (VB. KATROL OOSTENDE)

o Kinderen krijgen hulp bij huiswerk of (voor)leesuurtjes, educatieve spelletjes wat een ouder doorgaans zou doen na school = soort voorbeeldfunctie waar ouders iets uit kunnen halen

o Studenten krijgen inzicht in de leefwereld van leerlingen met andere achtergrond = goede stage om ervaring op de doen

• Nieuwe dimensie: vorming voor de studenten zelf!

• PROJECTEN GEZINSLEREN (PEFAL)vb. Het klikt in de Klas – Turnhout / Genk; Sofia’s Huis Geel (bestaan niet meer in Vlaanderen)

70

o Geïnspireerd door PEFAL voorschoolse educatie en gezinslereno basiseducatie ouders (laag of ongeletterdheid, migratieachtergrond), gekoppeld aan o opvoedingsondersteuning (vorming rond onderwijs, waarom is dat belangrijk, hoe omgaan met

school, wat zijn verwachtingen…) eno stimuleringsactiviteiten kinderen o = ‘twee-generatiestrategie’!!!

• BUURTGERICHTE KINDEROPVANG GENT (GELIJKE KANSEN OP SCHOOL)

• Kritisch t.o.v. ‘preventie’, ‘voorschools’… cognitief welzijn van het kind staat centraler!!!o Preventie in het beleid = preventie van problematische opvoedingssituaties,

jeugddelinquentie er iets niets aan de hand met deze kinderen? Je moet niet op voorhand wantrouwig zijn tov hun

• Crèche als sociale spilo Voor kindereno Voor ouders (netwerking in multiculturele buurt) ontmoetingsplaats!o Netwerking met andere organisaties (scholen, voor jeugdwelzijn, ouderverenigingen, etnisch-

culturele verenigingo Diversiteit, ook onder eigen personeel cultuur van ouders & opvoeding weerspiegelen

• Partnership met ouders de ouders niet betuttelen & leren hoe ze met hun kinderen moeten omgaan

o leren van ouders: wat doe je met je kind als het moeilijk in slaap geraakt? Muziek ook aanbieden?

o Samen evalueren: beantwoord de werking van het kinderdagverblijf aan de verwachtingen van de ouders, wat kan er verbeterd worden?

BESLUIT

Veelheid van losse initiatieven, geen structureel aanbod doelstellingen: opvang, verzorging, opvoeding, stimulering van ontwikkeling, socialisatie verschillen

heel vaak! Verschillende accenten! Focus verschilt: gericht op kind, ouder, buurt en/of student omgeving: thuis, buurt, centrum… geen vaste plaatsen! met / zonder professionele ondersteuning = soms ook veel vrijwilligerswerk Evaluatie ? niet echt wetenschappelijk onderbouwd

o Niet uitgegroeid tot iets wat voor gans Vlaanderen nuttig kan zijn

LESSEN VOOR EEN GEÏNTEGREERD AANBOD 0-6 JAAR

Europees CARE onderzoek 2014-2016 over voorschoolse educatie

71

Luik toegankelijkheid en inclusiviteit lessen die we eruit hebben getrokken

o Integreer de werking van perinatale zorg, kinderopvang en kleuteronderwijs betere kwaliteit, ontplooiing, maken er meer gebruik van en zijn tevredener

o Bied opvang tegen zero-kost aan laagste inkomensgroepen niet aan alle ouders want die diensten kosten veel geld (op maat, kleine groepen kinderen…) OMDAT de opbrengst voor de gemeenschap veel groter is dan de subsidie

o Garandeer plaats voor elk kind (ook als ouders bv. niet werken) nu in Vlaanderen een groot tekort aan aanbod meestal trekken de gezinnen waarvan 2 ouders werken aan het langste eind omdat ze het meeste behoefte heeft = hieraan voorrang geven

o Informeer, sensibiliseer = ouders bewust maken dat kinderopvang & voorschoolse educatie belangrijk is ze weten het vaak niet (door land van herkomst), door cultuur (moeder moet kind opvoeden tot 6j)

o Voorkom etnische en sociale segregatie = door subtiele mechanismen In opleiding van kinderverzorgsters = te weinig aandacht voor interculturele vaardigheden

communicatie met ouders verloopt slecht, foute voeding geven… (etnische segregatie) & kinderen uit kansarme buurten gaan naar kansarme opvang (sociale segregatie)

o Maak diensten intercultureel (bv. samenstelling personeel, taalbeleid, eetgewoonten, uitwisseling over opvoeding…) zorg voor een open sfeer & sta open voor verschillende culturen

LESSEN VOOR KIND EN GEZIN

3 trappen:o Perinatale trap: voorbeeld op internationaal

niveau Kind & Gezin: van elke geboorte op

de hoogte & daar op bezoek gaan Universeel Gratis Positieve discriminatie: selecteert

op bepaalde indicatoren gaan aan huis & let op indicatoren: behuizing, tewerkstelling van ouders, anders taligheid, gezondheid ouders, kind op 3 risico-factoren scoort = als kansarm beschouwd

Zo kaarten maken van kinderarmoede met een zeer multidimensionale indicator op een zeer gedetailleerd niveau = in welke buurten, bij welke gezinnen moeten we vaak op bezoek gaan

Na een tijdje = steeds minder & minder ouders mogen op bezoek komen, is niet verplicht

o Kinderopvang: Selectiever, ontoereikend, betalend (is evenredig aan inkomen) Tekort aan opvang & geeft voorrang aan 2 verdienersgezinnen Kritiek op Kind & Gezin opvang te weinig cognitieve stimulatie (taalstimulering =

dmv dagelijkse dingen, tijdens verzorging praten met kind …)o Kleuteronderwijs:

Gratis = geen inschrijvingsgeld, kosten worden beperkt Aansporing = actief universeel Positieve discriminatie: ook kleuterscholen worden beter omkaderd & toelages als ze

in hun doelpubliek kinderen uit lagere milieus hebben

72

GROTE KNELPUNT: KINDEROPVANG WEG WERKEN VAN MATHEUSEFFECT & STERKER BEKLEMTONEN VAN COGNITIEVE!

TEPPERS E.A. (2019) - MATTEÜSEFFECT IN KINDEROPVANG

o 37,6% v.d. kansarme gezinnen maakt regelmatig gebruik van (formele) kinderopvang 78,8% van de niet-kansarme gezinnen (meer dan 2 keer zoveel)

o 48,2% v.d. allochtone gezinnen 84% v.d. autochtone gezinnen

o Tewerkstelling ouders = belangrijkste determinant van gebruik houdt het Matteüs-effect in stand

• Luxe dat het kind naar de opvang gaat als een van de ouders of beide thuis zijn eigenlijk is het beter voor het kind als voorbereiding op school: stimuleringskansen, verzorging, kans tot socialisatie

• Maar we zien het te vaak als een oplossing/ dienst voor werkende ouders (economische functie van kinderopvang) zo mist men de kans om er een instrument van te maken als hulpmiddel in de ontwikkeling van het kind

o Kansarme / lager opgeleide ouders gebruiken vaker ‘informele’ opvang’ (= grootouders, vrienden…) dan kansrijke gezinnen soort van 2de keuze (niet de affectieve band) maar de professionaliteit ☹ pedagogisch minder goed omgaan

o Ongelijke toegang: niet-vervulde opvangebehoeften zijn groter bij kansarme, allochtone en niet-werkende ouders

Sinds 2010 nieuwe voorrangsregeling voor éénoudergezinnen en lage inkomens (20% van de plaatsen voor deze groepen voorbehouden MAAR als die niet worden opgevuld mogen ze die toewijzen aan kinderen uit andere groepen) = vorm van positieve discriminatie blijft vaak gewoon theorie

Aandachtspunten voor toekomst

• Verdere verbetering toegankelijkheid voor kansengroepen door verlaging van kosten voor laagste inkomens, culturele drempels!

• Inhoudelijk: taal- & cognitieve stimulering, interculturele werking, …

• Intensiever werken met ouders (cf. inloopcentra: in Vlaanderen in stedelijke gebieden ouders kunnen daar terecht, deelnemen aan groepssessies, gesprekken houden over opvoeding, nauwer samenwerken met het personeel MAAR is veel te kleinschalig)

LESSEN VOOR HET ONDERWIJS(ZIE HTTP:// ONDERWIJS.VLAANDEREN.BE/NL/KLEUTERPARTICIPATIE )

• Actieplan kleuterparticipatie (sinds 2007/2008)

73

o Zou het kleuteronderwijs niet verplicht moeten worden? o Drempels afbouwen: capaciteit verhogen (Brussel), eenvoudiger inschrijfprocedure (online? ☹ voor kansarme ouders ), sensibilisering

o Doorlopende lijn zorg – educatie (samenwerking met K&G ouders aanmoedigen om hun kind naar de kleuterschool te sturen / Huizen v.h. Kind= betere doorstroming van info; NL: peuterspeelzalen = overgangsvorm van opvang naar kleuterschool voormiddag eerder cognitief, namiddag eerder zorg & spelletjes) verschillende ministeries :/

o randvoorwaarden (meer en betere omkadering, sociale & interculturele vorming personeel, bevordering ouderparticipatie, samenwerking met Integratiesector (integratie diensten voor gezinnen met een migratie achtergrond), kleuterklasjes op woonwagenterreinen (zigeuners = ook in Gent)…)

zoveel mogelijk kinderen naar kleuterscholen goed opvangen van kinderen (zij die er niet in zitten = laagste milieus)

• verplicht kleuteronderwijs ?o leerplicht = federaal!o Al vanaf 3j andere heb je geen effect!o Maar de randvoorwaarden moeten wel al aangepast zijn kwaliteitsvol!

• versterking GOK-beleido gelijke onderwijskansen beleid effectiviteit = beperkter dan men denkt

2. BREDE SCHOOL

= een container begrip

VOORBEREIDING

Richtvragen bij video-materiaal

• Welke (soorten) activiteiten bieden de scholen aan?

• Op welke manieren denk je dat deze activiteiten ongelijkheden in de ‘vier soorten kapitaal’ van kinderen helpen overbruggen ?

NAAR EEN DEFINITIE = EEN CONTAINER BEGRIP

Passen zich aan aan de omgeving waarin ze functioneren doelpubliek is telkens anders, ook de diensten die beschikbaar zijn zijn anders

o Fietslesjes: typisch voorbeelden waarom in een school? = veel pedagogische aspecten (actieve leren) erachter, niet alleen fun!

Mobiliteit = verhoogt het hun onderwijskansen? Gaat niet alleen over de vaardigheid van het fietsen op zich = ook om het

kunnen meedoen! als andere leerlingen dat kunnen = fijn als ze meekunnen

Welk soort kapitaal?o Sociaal kapitaal: om te kunnen afspreken met vriendjeso Menselijk kapitaal: cognitieve aspecten, gezondheid belangrijk

voor je gezondheid = evenwicht, goed in je vel voelen , bevorderd beweging fysiek welbevinden = als ze zich goed voelen = ook beter studeren

o Deelnemen aan theater = geeft kansen aan iedereen ook aan allochtone leerlingen om hun taal bij te schaven op een leuke manier

74

o Poëzie, muziek = emotioneleo Het circus = heel aantrekkelijk - bevorderen fijne motoriek en handelingen = helpt in

leerprocessen & sociale

Meerdere opvoedingsdimensieo Fysieke dimensies; emotionele; sociale

Breed aanbod van diensteno Sportaccommodatie, bibliotheek, antirookcampagnes, preventie van druggebruik, gezonde

voeding = zo inspelen op die dimensieso Beroep doen op bestaande diensten in de omgeving

Soms: veel aanbod daarmee netwerken & zo een jong publiek aanspreken; veel volk; worden gewoon om naar een cultureel centrum te gaan stimuleren van cultuur gebruik bij jonge kinderen

Ruimere gemeenschap o Veel talenten en hulpbronnen ter beschikking!o Contacten tussen scholen & deelgemeenschappen/ gemeenschappen

Bejaardentehuis = werken in 2 richtingen fijn om kinderen op bezoek te krijgen & kinderen houden contact met oudere generaties, inlevingsvermogen ontwikkelen, luisteren naar oude verhalen! kinderen leren hen met de computer werken & in ruil daarvoor vertellen ze verhalen over de oorlog!

Positief contact met de ruimere gemeenschap! tuinbouwschool, ocmw …

o school wordt een spil in de gemeenschap leegstaande lokalen gebruiken als cultureel centrum / centrum vd buurt

Opvolging doorheen de schoolloopbaan = longitudinale dimensie zo weinig mogelijk breukeno In Nederland: doorlopende leerlijnen (hier meer en meer gebruikt)o Over cicly heen van kinderopvang naar kleuterschool: daarom zijn sommige crèches

gevestigd op hetzelfde terrein als de kleuterschool Breed tijdsvenster: kinderen zitten op school van half 9 tot half 4 in de namiddag ze mogen niet in

een vacuüm komen als de school gedaan is o Tijdschema van kinderen en ouders bekijken!

DOELSTELLINGEN

Waarop het eerst gebaseerd was & waar wij ons op focussen:

• Kansbevordering voor achtergestelde doelgroepen meer gelijke kansen creërenvb. cf. supra Gent, Boom, Antwerpen

• Bijdragen aan het menselijk, cultureel, materieel en sociaal kapitaal van kinderen die minder bedeeld zijn dan anderen

• Gent: heel intensief in interactie met de buurt taallessen voor ouders van andere origine, culturele activiteiten organiseren omdat er niets

• Boom: kinderen minder aanwezig op dagen dat er zwemles was werd ne-iet gesubsidieerd: dus elke keer 5 Frank meenemen = vele konden dat niet

• Dus ging langs bij bedrijven en instanties in de buurt organiseerde een sport-evenementenreeks met een lidkaart = gesubsideerd voor 3 kwart konden dus

75

voor heel weinig deelnemen aan heel stimulerende activiteiten = hun horizon opentrekken! (ook contact met sportorganisaties & zo goedkoop lid worden)

• Antwerpen: gebruik van lokalen van de school, ‘t Keerpunt

Ook voor andere doelstellingen (gebaseerd op dingen in Nederland = land van Brede scholen):

• Levensbreed leren voor alle leerlingen niet enkel cognitieve maar op alle dimensiesvb. Musica, gezonde school

• Musica: muziek animatie iedereen kan muziek & het samen spelen verstrekt de groepsdynamiek in een klas

• Gezonde school: contracten om gedurende bv een heel semester niet te roken - zo tot een rookvrije school komen

• Zinvolle vrijetijdsbesteding spelen in op lege momenten (kloof tussen half 4 en 6u)vb. IBO, contract jeugdsport

• IBO= initiatieven voor buitenschoolse opvang

• Contractjeugdsport = contract tussen onderwijs & de sportdienst van de stad zo kunnen sportmonitoren in de school functioneren, of LO-leerkrachten mogen in de stad werken

• Hebben een ander statuut, verzekering in verschillend! = zo inwisselbaarheid van personeel geregeld

AANZETTEN IN VLAANDEREN

Onderwijs: gelijke onderwijskansen & BSO = samenwerken met bedrijven stages bevordert het leren & is voor leerlingen die schoolmoe zijn een motivatie

Kunstensector:o Initiatief: Vzw de Veerman

kunstenaars uithuren aan scholen (vooral in achtergestelde buurten) = plastische kunsten, theater & poëzie = werken aan zelf imago & de school

Jeugdwerk: KIDS (kind in de stad) = samenwerkingsovereenkomsten met scholen voor de lege momenten door op elkaar in te spelen = wisselwerking organiseren om kinderen hun schoolwerk te verbeteren

Opbouwwerk: gemeenschapsvormend werken & participatie van achtergestelde doelgroepen bevorderen aan de ruimere samenleving (Gent: goede samenwerking tussen buurthuizen & school)

Jeugdzorg: bijzondere aandacht voor kleuterparticipatie (de stap zetten naar de kleuterschool), voorkomen van spijbelprobleem, vroegtijdig school verlaten

Buitenschoolse opvang Gezondheid: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie 1 vd doelpublieken: schoolse!! = zo de

gezondheid bevorderen van een vroege leeftijd beginnen!

76

Milieu: Natuurpunt Vlaanderen grond adopteren (bos of weide of moeras): interessant voor biologie & sensibiliseert hen voor milieu problematiek

Is niet gesystematiseerd, geen ondersteuning van overheid / ministerie van onderwijs= weinig investering!

Vaak enkel op lokaal niveau: vaak toevallige initiatieven

NETWERKING

vele deinzen terug omdat de leerkrachten al zoveel zorgen hebben (leerstoornissen, drugspreventie…)o Taakbelasting van leerkrachten verminderen!! o Door netwerking

Binnenschoolse partners: kleine kern, paar personen, ouders, CLB die doelstellingen garanderen en bewaken dat het project gericht blijft op de doelstellingen

Vaste kern daarrond: andere vaste partners die niet van de school zijn (jeugdwerk, muziekschool, academie, cultureel centrum)

Daarrond een losse buitenkring: omdat het schoolpubliek (hebben eigen suggesties en vragen) voortdurend evolueert & andere activiteiten aanbieden anders is de fun eraf brede schoolwerking moet vraag-gedreven zijn als het past binnen pedagogisch project

EFFECTEN V.D. BREDE SCHOOL COMPENSEREND OPTREDEN

• Voor de leerlingen

o Cognitief ? Eventueel voor kansarme leerlingen door theater meer Nederlands leren, voelen zich veiliger & assertiever

o Andere dimensies !!! alle brede scholen zijn anders (bv inzetten op gezondheid…)

o Welbevinden veel enthousiasme bij leerlingen & leerkrachten! = veel minder geklaag

• Voor leerkrachten / directies

o Meer werk ? = voor veel scholen een drempel! beroep doen op externe instanties = belangrijk neventaken van leerkrachten worden dan overgenomen

o Meer motivatie !

o Kantekening: je moet iemand hebben die het project coördineert = soms valt het dan op de directie

• Voor ouders

o Meer comfort ?

o Meer betrokkenheid ! = alle ouders kunnen iets bijbrengen! & onderhouden van vertrouwensband

o Welke ouders ?

• Voor de lokale gemeenschap

77

o Opwaardering van de buurt samenwerking met bejaardentehuis = verbetering van imago van de school & meer contact

o Relatie met de school

KNELPUNTEN / AANDACHTSPUNTEN

Spanningsveld tussen doelstellingeno Spanningen tussen verwachtingen van ouders

Kansrijke ouders: gezinsvervangende activiteit = vaak niet de bedoeling van school! Zijn zich bewust van hun oorspronkelijke doelstellingen

Middelen: financieel / personeel (leerkrachten) ?o Beroep doen op externe instantieso Nood aan een coördinator (flankerend onderwijsbeleid)

Netwerkontwikkeling + gezamenlijke visie !o Vermijden dat je in routine terecht komt & vermijden dat de mensen die helpen aandacht

hebben voor de doelstellingen = alle neuzen in dezelfde richting Evenwicht tussen actief en reflexief leren

o Goede theateractiviteit: regisseur komt langs in de klas & men bespreekt het script ook op taal niveau & dat de leerkracht mee doet = integrale taal

o Reflexief: in de klas/ actief: buiten de klas Voorrang van proces boven product

o Proces gaat over kinderen: participatie & welbevindeno Voelt het zich beter? Gaat het liever naar school? minder vroegtijdig schoolverlaten

2.5 STRATEGIEËN VOOR MEER GELIJKE BEHANDELINGKENMERKEN / VOORBEELDEN

Kenmerken

Binnen onderwijs Afbouw discriminaties (bewust of onbewust) Cruciale rol van communicatie

Voorbeelden

Leerlingenrechten = versterken recht op onderwijs = recht om toegang te krijgen tot school, recht om effectief te leren! = recht op resultaat

o Recht op verdediging in het geval je gesanctioneerd wordto Betwisten van examenso Recht op ondersteuning (M-decreet) = naar gewoon onderwijs gaan met extra hulp!

fundamentele leerlingenrechten: zelf kiezen!! Samenwerking school – ouders – buurt: discriminatie voorkomen door meer communicatie Inclusief onderwijs: M-decreet Comprehensief onderwijs: garanderen van een zolang mogelijk gemeenschappelijk curriculum aan alle

leerlingen zodat de ongelijkheden niet uit de hand lopen Intercultureel onderwijs: cultuurverschillen overbruggen buiten categorie!!

78

Ervaringsgericht onderwijs: wat men op school leert afstemmen op leerwereld van leerlingen (Freinet= kinderen van boeren beter laten leren)

Solidariteitsbevordering onder leerlingen: pestgedrag vermijden & sociale uitsluiting vermijden Lerarenopleiding: hoe omgaan met ongelijkheid, reflecteren over eigen functioeren

1. SAMENWERKING SCHOOL – OUDERS – BUURT

SCHOOL – OUDERS – BUURT: TER VOORBEREIDING

• Lees de achtergrondtekst

• Terugdenkend aan je eigen schoolervaring, welke rol(len) werd(en) aan ouders toebedeeld door jouw school ? (of indien je zelf al in de praktijk hebt gestaan, hoe keken jouw collega’s naar ouders ?)Geef een voorbeeld

VIER VISIES OP OUDERS (VANUIT DE SCHOOL)

= altijd herkenbaar!

= geen enkel visie is zuiver, vaak een mengvorm!

Ouders als hinderpaal Ouders als hulpopvoeders Ouders als klanten Ouders als partners

OUDERS ALS HINDERPAAL:

Meest verspreide visie in onderwijsland (vooral onder leerkrachten) = het zou beter zijn als ouders er niet waren, ze moeten zich niet moeien: zeker als het gaan om kansarme ouders (schuld van hun)4

Vanwaar komt het?o Buik van de leerkrachteno Ook wetenschappelijk onderzoek: Coleman Report (1966): (gezins)omgeving verklaart

grootste deel van de ongelijke uitkomsten (statistische methoden = vaak redeneerfouten te veel factoren op hoopje gooien = geen multilevel-analyses of interactie bestuderen)

Resultaat: ouders verantwoordelijk voor ongelijke schoolresultaten? individuele

ouderkenmerken of gezinskenmerken probeer ze te omzeilen = aan sociale ongelijkheid kan school niet veel doen

o kinderen uit hun milieu halen en in een internaat steken! (nu nog altijd denken mensen zo) nadruk op discipline, orde …

o is eigenlijk geen oplossing= veel erger trauma om ontrukt te worden aan hun thuisomgeving dan de invloed van thuis op schoolresultaten

stereotypen in denken over ongelijkheido schuld van de godsdienst: Islam = ☹ hoewel de wiskunde komt van Arabische landen,

sterrekunde is daar meer ontwikkeld

79

OUDERS ALS HULPOPVOEDERS:

veel optimisme & onderbouwt in de zelfde tijdsperiode Rol van ouders in prille jeugdjaren = kunnen een hefboom zijn voor de ontwikkeling van hun kinderen vroegtijdige interventie-programma’s ouderschapsparticipatie: ouders kunnen ook veel leren

(paternalistische visie: ouders zijn beïnvloedbaar en dus niet echt deskundig)(o.a. Head Start – VS)

OUDERS ALS KLANTEN:

in schoolsystemen waar concurrentie is = ouders te vriend te houden & naar de mond te praten Keuzevrijheid van ouders als prikkel tot kwaliteit: concurrentie leidt tot betere kwaliteit &

prestatieniveau Concurrentie tussen scholen

=> Elitescholen en concentratiescholen Leidt ook tot meer ongelijkheid en segregatie & quasiemarktwerking

OUDERS ALS PARTNERS:

Meest rijpe, positieve visie als belangrijke onvervangbare actoren! School gaat ook van oudersproberen leren! Diversiteit als rijkdom…

…en als risico = cultuurkloof Goede communicatie als voorwaarde voor gelijke kansen (cultuurkloof) Hoe kunnen ouders actief deelnemen aan het school-gebeuren? = schoolopbouwwerk

SCHOOL – OUDERS – BUURT: WAAROM PARTNERS?

VOOR LEERKRACHTEN: EFFECTIEVER ONDERWIJS:

o Kunnen van elkaar leren = meer zicht in de diversiteit = leren over thuiscultuur & interesses!

o deskundigheid leerkrachten: meer correcte inschatting van de mogelijkheden, interesses en moeilijkheden van de leerling => preventie van Pygmalioneffecten

o Overbruggen van cultuurverschillen: bv.

‘eer / schande-gevoel’ = in publiek op de vingers getikt worden bij Marokkaanse jongens; cultuurpatronen die men vaker aantreft: individu is minder dominant vgl met de gemeenschap: familie is veel belangrijker ook de peergroep is veel belangrijker

• Als je in conflict komt met 1 leerling gaan meerdere leerlingen van dezelfde origine zich geviseerd voelen = dus wachten tot de pauze en hem apart aanpakken & uitleggen dat je niet aan discriminerend bent

Scheiding opvoeding / onderwijs in (sommige) andere landen: veel migranten die naar België komen denken dat hun verantwoordelijkheid stopt wanneer ze naar school gaan omdat iemand anders met gezag de rol overneemt, hoewel wij net streven naar participatie

• Daarom moeten we het zeggen tegen de ouders!

‘vrije opvoeding’ bij (sommige) zigeuners: zigeunerkinderen zijn kleine volwassenen = veel verantwoordelijkheid en vrijheid, meer onderhandeling deel van de cultuur en daarom vaak conflicten

80

• Kind negeert bv het bevel omdat het gewoon is om te onderhandelen! =je moet dat weten als leerkrachten

=> preventie van misverstanden en conflicten

o emotionele ondersteuning van leerkrachten door ouders (Hargreaves)=> motivatie leerkrachten : leerkracht zijn is een zwaar beroep, stresserend en intense inspanning = je moet altijd presteren ookal voel je je slecht= kan erg belastend zijn als je geen steun krijgt van je omgeving ☹ = daarom meer deugddoend omdat ze je eerste ‘klant’ zijn

o wordt deskundiger en gaat effectiever lesgeven

o erover lezen & leren & communicatie met ouders!

VOOR OUDERS: EFFECTIEVER OPVOEDINGSGEDRAG:

deskundigheid ouders: kunnen kind beter ondersteunen bij schoolwerk als ze de didactische middelen kennen = veel efficiënter

emotionele ondersteuning ouders door leerkrachten (in 2 richtingen) geldproblemen, ruzie met huisbaas, moeilijk om job te vinden = stresserend)=> betrokkenheid ouders (Kind& Gezin = was oorspronkelijk meer controlerend maar nu ook ouders op hun gemak stellen)

PARTICIPATIE VAN OUDERS AAN SCHOOLGEBEUREN:

sociaal kapitaal van ouders (integratie in gemeenschap van ouders) poort naar ruimere samenleving: eerste contacten van ouders door vriendjes van kinderen of aan de schoolpoort… = op termijn ook deelnemen aan schoolbeleid (oudercontacten, ouderraad…)

democratische besluitvorming in de school(cf. ‘community schools’)

HOE BOUWEN AAN PARTNERSCHAP ?

• Klassieke hefbomen (formele kanalen):

o Ouderraad

o Schoolraad

o schoolreglement

o Oudercontacten

o Oudercomités

= werkt enkel bij kansrijke ouders! Dus andere kanalen zoeken:

onthaal bij inschrijvingen schoolpoort schoolfeesten: gaat iets makkelijker: vrijwilligerswerk & talenten van ouders gebruiken huisbezoeken: leerkracht gaat langs = persoonlijk contact, omgeving gezien & de obstakels gezien leesmoeders& knutselvaders...

81

EXTRA’S

• Huiswerkklas = aanknopingspunten schoolopbouwwerk

o (Kamilion = Kansarmen en migranten in Leuvense onderwijs) wijst op de verschillende ‘kleuren’ = symbool

• Veel moeilijke tijden

• = alles was nieuw & scholen ☹ om nieuwe mensen op te nemen = samenwerking met scholen verliep niet goed

• Werkers in dit project waren vrij jong en hadden geen vaste job veel verloop in personeel de oudere leerkrachten kijken op je neer

o Op einde jaren 80 experimenteer fonds het leven ingeroepen voor projecten in de sfeer van armoede bestrijding

o 30j later = veel vertrouwen gegroeid tussen scholen en huiswerkklas (buddy & fabotta)o Succesvoorwaarden: vertrekken vanuit sterktes van kinderen/ ouders en daarmee aan de slag

gaan! zoeken wat hun talenten zijn zodat ze hun zelfvertrouwen opnieuw krijgeno Effecten op ouders en kinderen

Kinderen: Beter meekunnen op school Komen toe aan ongelijkheden tussen

verschillende gezinnen menselijk kapitaal

Ouders: In contact met andere ouders

groepseffect en daardoor sociaal kapitaal opbouwen

Meer ondersteuning in hoe zelf omgaan met huiswerk van die kinderen

Contact met andere organisaties zelf Nederlands bijschaven

Betere relaties met leerkrachten en dienst zelf

• ‘Brede school’-werking• Schoolopbouwwerk = typisch Vlaams redelijk uniek

Doelstellingen = participatiebevordering/ ‘empowerment’ van achtergestelde groepen altijd

groepsmatig! = verbinding zoeken & versterken tussen verschillende groepen Versterken van de communicatie Er bestaat een territoriaal & categoriaal schoolopbouwwerk

Institutioneel kader Flankerend beleid (gemeenten) Impliciete erkenning in GOK-decreet, maar geen financiering van Ministerie v.

Onderwijs zwakke plek, vroeger veel meer = komt door verdwijning van experimenteer fonds gemeenten konden ermee doen wat ze wilden en zetten het vaak stop ☹

o Buurtwerk: territoriaal opbouwwerk: mensen in de buurt aanmoedigen om op te komen voor hun wensen

o Ook in de school: categoriaal opbouwerk: in categorieën werken (hier school) altijd adhv ouders & dan in communicatie gaan met de school!

82

• Brugfiguren: individuen die niet groepsmatig werken maar tijd hebben om individuele contacten te leggen tussen school en ouders = zo kloof tussen school en thuisniveau verminderen

• Interculturele medewerkers: ook in gezondheidszorg (zijn cultuursensitief: niet alle medische ingrepen worden geaccepteerd) bij stedelijke onderwijsdienst samenwerken met versch scholen tegelijk

o Eerste funtie: overbruggen van cultuur verschillen & voorkomen van communicatieconflicten (tolken)

o 2de functie : helpen interpreteren

• Ervaringsdeskundigen (in de armoede): Vlaamse werking weten hoe moeilijk het kan zijn = zijn dus een soort van brugfiguur!

SCHOOLOPBOUWWERK: SOORTEN ACTIVITEITEN

Sensibilisering: betrokken partijen informeren over elkaar (handig voor nieuwkomers)o Oudercursusseno Navorming leerkrachteno Campagnes (SOS= schulden op school financiële problematiek)o Documentatie bronnenateriaal als men iets meer wilt weteno ...

= zowel ouders als leerkrachten dus!!! Dialoog: wezen van opbouwwerk mensen in contact met elkaar brengen met respect voor elkaar

o huisbezoeken, oudergroepen/ groepen van leerkrachten (groepsmatig), interculturele bemiddeling, deelname aan Lokaal Overleg Platform, samenwerking met integratiecen

Onderwijsondersteuningo taalstimulering, huiswerkklassen, tolken...

Kamilion: taaldrukproject = bakfiets met zeefdrukken om boekjes te maken met nieuwe woordjes

Ondersteunende projecten & inrijpoorten middel om contact te verankeren

zie voorbeeld huiswerkklas Fabota (Leuven) op https://www.youtube.com/watch?v=iWCdxVmlQ3c&feature=youtu.be

SCHOOLOPBOUWWERK: EVALUATIE

Waargenomen positieve effecten:

toegenomen betrokkenheid ouders omdat ze respectvol betrokken worden meer deelname aan oudergroepen binnen / buiten de school meer begrip vanwege leerkrachten / school door huisbezoeken & groepsmatige contacten beter

inleven! grotere inzet leerkrachten betere oriëntering en minder falen

Risico’s:

eenzijdige betrokkenheid in dienstverlening erin verdrinken!o Kernfunctie: dialoogfunctie en die moet je centraal stellen concrete actieprojecten zijn leuk

maar niet te veel tijd aan verspillen onevenwicht tussen migranten- en autochtone kansarme ouders

83

o op gelijk niveau starten? = allochtonen gemakkelijker vooruitgang tonen = sterkere familieband, door migratie bewezen dat ze vooruit willen meer veerkracht aanwezig!

o autochtone kinderen = moeilijker omdat ze van generatie op generatie in armoede blijven precaire financiering inherent aan zwakke financiële structuur

o gefinancierd door gemeente maar is vaak maar een paar jaaro decretale zou beter zijn!

2. INCLUSIEF ONDERWIJS

• Lees de achtergrondtekst

• Bestudeer https://www.youtube.com/watch?v=nzIybNq8_GU (kind)en eventueel ook https://www.youtube.com/watch?v=xf_ZqeZUAAc (leerkracht)

• Richtvragen voor de Toledo-discussie:

o Wat zijn de sterkten van (afzonderlijk) buitengewoon onderwijs en van inclusie ?

• Kinderen worden er gewoon aan en gaan zo in dialoog met elkaar en bouwen een band op

o Wat zijn de knelpunten en succesvoorwaarden voor inclusie ?

• Te weinig ondersteuning

• Nood aan aanpassing

VERWIJZINGEN NAAR BUO: EEN VORM VAN SOCIALE SEGREGATIE ?

• 1 op 10 arbeiderskinderen / 1 op 10 Maghreb-kinderen / 1 op 3 generatiearme kinderen (types 1-3-8)

o Type 1: lichte mentale achterstand, Type 3: gedragsgestoorden, Type 8: ernstige leerstoornissen (dyslexie..)

• Meer jongens dan meisjes door gedrag!

• Ook in lagere sociale milieus en allochtonen = extreem hoog

• Aandeel BuO Vlaanderen 4% ↔ Schotland 2% (verschil: recht op remediëring in gewoon onderwijs bij ‘record of special needs’?)

84

o Tov Nederland 2x zoveel

• Stijging tot 2009 ondanks (DOOR ?) ZVB / GOK

o Snellere detectie – onvoldoende remediëringo Aanzuigkracht van ZVB (zorgverbreding tussen

kleuter en lager)- / GOK-scholen

• Door ZVB =meer aandacht naar problemen en ontdekten sneller problemen MAAR leerkrachten voelden zich niet goed gewapend daartegen dus naar CLB sturen!

o Groter pedagogisch comfort van BuO kleine klassen (5ll), ondersteuning van paramedisch personeel,gratis schoolvervoer, voeding: …

• Spreekt gezinnen die het moeilijk hebben aan

• Stigmatiseert kinderen in armoede stelt hen gerust dat het niks met hen te maken, komt door stoornis

• CLB’s spelen eerder systeembevestigende rol CLB werden tehulp geroepen door leerkracht in gewoon onderwijs omdat ze het niet zelf kunnen oplossen & dus testen!

o Verantwoordingsprotocollen (aan de lopende band, te weinig zorg aan verleent) beperkt tot kind = keek niet naar sociale context of de preventieve maatregelen die de gewone school kon nemen om verwijzing naar BuO te vermijden(IQ / taal... minder goed = attest om het naar BuO te sturen)

o Ouders buiten spel te weinig geraadpleegd; ze zijn ondeskundig en staan tegenover professionals die zeggen dat het beter is : voelen zich ongewapend & worden met argumenten overstelpt

o Weinig trajectbegeleiding naar BuO? = dossier in CLB wordt gesloten!

• CLB werkt ofwel voor normale school ofwel voor BuO school breuk in opvolgtraject

Verklaring van Salamanca (UNESCO 1994) = plechtige verklaring / VN-Conventie (2006) = sterker document! m.b.t. rechten van personen met een handicap: recht op onderwijs, maximaal binnen het reguliere systeem

Meer effect van VN-Conventie? o Lidstaten moeten vermelden regelmatig welke dingen ze hebben gedaan of wat niet!

Politieke debat stelt fundamentele vraag niet!o Terugkeren naar vroegere systeem gaat niet want België = al vaak ‘veroordeeld’ door VN

Recht tot inclusie = geen plicht tot inclusie!o Ouders nemen zelf de beslissing! ALTIJD DE FINALE BESLISSING BIJ HUNo NU: gronden waarop scholen kunnen weigeren = verengd scholen zijn verplicht om

aanpassingen te doen om het kind een normale schoolloopbaan te laten volgen! Soms ook aanpassingen in curriculum: persoonlijk! Kinderen niet zomaar weigeren voor inclusie

85

1978198019821984198619881990199219941996

3.0%4.0%5.0%6.0%7.0%8.0%9.0% J

M

J+M

Geboortejaar

% v

an c

ohor

te

Situeert Vlaanderen tov andere landeno Kinderen met een diagnose voor ‘special needs’ = leer gerelateerde beperkino Waar ze zijn ondergebracht!

Speciale klassen in Vlaanderen bijna 90% hierin = grote segregatie In speciale klassen in gewone school Finland het dichtst bij de ideale formule?

Er zullen altijd kinderen zijn die echt iets speciaal nodig hebben = beter voor zichzelf en de anderen

Fundamenteel: keuzerecht van ouders Volledig inclusief In Canada het omgekeerde!

Relatieve voordelen van BuO vs Inclusie

86

Buitengewoononderwijs: Pedagogisch comfort

o Gespecialiseerde leerkrachteno Multidisciplinaire teamso Kleinere klasseno Differentiatie naar type beperking

Contact met ‘gelijken’

Inclusie sociale integratie van leerlingen met beperkin leerlingen zonder beperking = leren omgaan met diversiteit meer uitdaging Leerlingen met beperking leren meer van anderen meer doorstromingsmogelijkheden (makkelijker naar ASO/TSO)

VAN VERWIJZINGS- NAAR BEGELEIDINGSMODEL (GESCHIEDENIS VAN M-DECREET)

Werkwijze tot 2014: school stelt probleem vast → CLB → BuO-school= doorverwijzing verzilverengewone school kan inschrijving weigeren op basis van ‘draagkracht’= heel vaag al te veel kinderen in klas dus we kunnen het niet aan -_-

terugkeer naar gewone onderwijs : vaak geen optie

Inclusie-model:

o CLB neemt rol op van ondersteuner van alle betrokken partijen

Moeten alle voor en nadelen opsommen & partijen informeren!

o Ouders kunnen zodanig verdeskundigd worden zodat ze een goede beslissing kunnen make voor hun kinderen

o BuO-school moet leerkrachten overbrengen naar gewone school om daar hun kennis over te brengen!

Aanzetten: GON (= ‘geïntegreerd onderwijs’) = beperkte vorm van inclusie (enkel fysieke/ motorische beperking) inclusie = makkelijker omdat ze verstandelijk wel meekunnen, curriculum moet niet aangepast worden

ION (experimenteel inclusief onderwijs voor verstandelijk gehandicapte kinderen) curriculum moet wel aangepast worden!

o Oorspronkelijk voor 500 kinderen = toch voor meer kinderen mogelijk gemaakt!o Ouders = plan getrokken & leerkrachten ook stagairs ook daar inzetten = gratis extra

personeel

INCLUSIE-VB.: GBS BERTEM / ST-ANDREAS BRUGGE

Lasten – maar ook positieve effecten !

Leervorderingen & integratie inclusie-lln

87

Sociale vaardigheden en welbevinden andere lln (bv. peer mentoring, zorgklimaat, minder pesten) meer aandacht & krijgt de gewoonte om om te gaan met andere kinderen!

o Kinderen leren gebarentaal = zo als medeleerling ook leren & vaardigheden zijn nuttig voor verdere leven

Specialisatie leerkrachten Groei school

NAAR INCLUSIEF ONDERWIJS: VOORWAARDEN VOOR SUCCES

Rol van CLB als gatekeeper: o Minder classificerend, meer handelingsgericht wat doe je ermeeo Kansarmoede als extra argument contra niet als pro (gratis voeding, vervoer…) want aan

kansarmoede kan je iets doen!o Voorafgaandelijk uitputten van alternatieven

Leerlingenrechten o Recht op onderwijs : goed!o Recht op leerhulp = zwak uitgebouwd, bijna geen ondersteuning

Je moet met ouders gaan samenkomen om iets te bereiken! met M-decreet eindelijke en algemene regeling(cf. Resolutie Vl. Parl. leerstoornissen)

Professionalisering reguliere leerkrachten te weinig vorming rond leerbeperking Samenwerking GO – BuO verdiepen

o In verleden = erg gescheiden werelden Sensibilisering van alle betrokkenen (leerkrachten, ouders, CLB...) m-decreet = must maar moet

bijgestuurd worden!!! Uiteraard: nood aan extra middelen !

M-DECREET

o Vage concept van draagkracht als grond voor weigering in gewoon onderwijs wordt vervangen door ‘al dan niet met redelijke aanpassing het curriculum in het gewoon onderwijs kunnen volgen’

o Concept van redelijke aanpassing: als school wil weigeren moet ze aantonen dat de noodzakelijke aanpassing niet mogelijk is!!

o Middelen verschuiven (op termijn) met lln van BuO naar gewoon onderwijs (= ‘waarborgregeling’)

o M-decreet = geen besparing, wel een verschuiving en zelfs een toename van middelen

o Niet gekoppeld aan ‘koppen van kinderen’ = eerder een algemene strategie zorgt voor ☹ = scholen krijgen meer kinderen maar niet meer middelen

o BuO:

o type 1 & type 8 => ‘basisaanbod’ (tijdelijk) kunnen in gewoon onderwijs voort o wel een noodoplossing = tijdelijk onderbrengen in basisaanbod binnen BuO

o Type 9: lln met autisme

88

o Vroeger bestond er geen eigen afdeling voor in BuO die kinderen kwamen dan terecht in onaangepaste situaties

o CLB moet in advies maatregelen voorstellen in het gewoon én buitengewoon onderwijso Niet een attest afleveren maar 2 scenario’s naast elkaar ontwikkelen & pro’s/ contra’s afwegen

o ‘competentiebegeleiders’ + extra nascholing voor lkr leerkrachten, leerkrachtenteams en scholen ondersteunen! (filmpjes) MAAR veel scholen klagen dat ze er niet veel zien!

M-DECREET: BEDENKINGEN

Perfecte weerspiegeling van waar we naartoe moeten! o we zitten er al lang op te wachten (al ¾ ministers = omdat er al veel weerstand was vanuit

vakbonden van leerkrachten & ouders via parlement politiek = geen draagvlako België werd vaak op de vingers getikt door VN

Komt tegemoet aan principes van inclusie-model Paniek bij implementatie: waar blijft de ondersteuning in het gewoon onderwijs? ambiguïteit rond lln met lichte verstandelijke beperking (type 1) of ernstige leerstoornis (type 8):

tijdelijk type 1 & 8 onzekerheid over inclusie nadien?o Wat als de tijdelijke periode voorbij is?

Hoe gaat het in zijn werk?o Verdwijnt de optie voor ouders om toch te kiezen voor BuO?

Middelenverschuiving BuO – gewoon ond: waarom geen rugzaksysteem ? liever een duidelijkere regeling = waarom niet gedaan?

o Diversiteit tussen leerlingen = enorm moeilijk kwantificeerbaar = moeilijk om met rechtvaardig systeem van rugzakjes te werken

Vergt een grote aanpassing en voorbereiding de shock = zo groot omdat er zolang zoveel weerstand was!!

Inclusief onderwijs moet duurder worden dan gesegregeerd onderwijs!o In alle scholen een specialisatie opbouwen terwijl ze eerst samen zaten = dat is niet voorzien!o Extra ondersteuning = moet in geïnvesteerd moeten = zowel mensen & materieel

3. COMPREHENSIEF ONDERWIJS

eenvormig curriculum ipv verschillende curricula

= niet elk onderwijssysteem is volledig comprehensief! = mate waarin verschilt van land tot land

Tracking: mensen op verschillend spoor zetten (verschillende richtingen)o Meeste landen tot 16jo Hier tot 12j = eerste SO in Vlaanderen

Early tracking: 10-12j Late tracking: 16j

Meer eenvormig curriculum (Prof = voorstander)= tegenargumenten? Politieke meerderheid = voorstander van vroegtijdige tracking!

o Kleine hervorming naar comprehensief onderwijs (belachelijk klein stapje) Meest controversiële discussie binnen onderwijs

89

TER VOORBEREIDING:

• Lees de achtergrondtekst

• Bekijk

o https://www.youtube.com/watch?v=tWzzsG8sFz0

o https ://www.youtube.com/watch? v=AkLIP62ZcIc&list=PLeKjZOAIZnaWns5oCPFwuhAnvzZtAvvov

Richtvragen voor Toledo-discussie:

o Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen het ‘oude’ en het ‘gemoderniseerde’ SO ?

o Welke argumenten pro / contra hervorming worden besproken in het debat tussen B. De Wever en P. Smet ?

o Wat vind je zelf van de modernisering: wat zijn volgens jou de positieve of negatieve punten ?

De waterval

56% van de TSO-leerlingen komt uit ASO38% van de laatstejaars TSO heeft vertraging (zittenblijven)

van TSO naar ASO = erg moeilijk

45% van de BSO-leerlingen komt uit ASO of TSO.60% van de laatstejaars BSO heeft vertraging !!! (er zijn er ook veel die vroegtijdig afhaken)

o VERWAR NOOIT BUSO EN BSO!

DBSO: deeltijdsberoepsonderwijs (duaalonderwijs = verbeterde vorm hiervan = ook mogelijk in TSO)

o Leerlingen die schoolmoe zijn, spijbelen… en zo hun weg in de school opnieuw vinden

Kinderen uit hogere milieus blijven eerder zitten (door cultuur van middenklasse); kinderen uit lagere milieus ‘zakken eerder af’

90

ORIËNTERING EN HERORIËNTERING IN SO IN VLAANDEREN: LOSO PANEL STUDIE

HUIDIG SYSTEEM: VOORTIJDIGE ORIËNTERING (‘VROEGE TRACKING’), GEKOPPELD AAN ONGELIJKE WAARDERING VAN ONDERWIJSVORMEN

• Secundair onderwijs is ‘te gespecialiseerd’ op te jonge leeftijd!

o ASO-schoolverlaters missen creatieve en technische vaardigheden

o TSO-/BSO-schoolverlaters missen algemene sleutelvaardigheden

• Onrijpe oriëntering:

o Kinderen hebben geen benul van studierichtingen en beroepenvelden, kijken wat vriendjes doen => ouders en leerkrachten beslissen voor hen (pas vanaf 14j klaar hiervoor)

Ouders kiezen voor (minstens) statusbehoud => minder ambitieuze keuze in lagere sociale milieus

Wensen dat ze minstens hetzelfde bereiken als zijzelf!

Studiekeuze = erg sociaal bepaald door sociaal milieu

Leerkrachten adviseren op basis van prestaties en studiehouding (i.f.v. vorming van homogene subgroepen), niet op basis van belangstelling of talenten

• Zou objectief zijn adhv testen en prestaties = op die leeftijd zijn prestaties gebaseerd op sociale herkomst = soort weerspiegeling

• Is dus een even grote illusie als de ouders kiezen

o Invloed van sociale afkomst op studieoriëntering blijft duidelijk ook na correctie voor studieresultaten in basisonderwijs

91

GEVOLG 1: TEKORTEN AAN STEM-AFGESTUDEERDEN (ARDIES & BOEVE-DE PAUW)

“In Vlaanderen studeren jaarlijks onvoldoende jongeren af met diploma’s op gebied van exacte wetenschappen, toegepaste wetenschappen, ICT en techniek (STEM). De komende jaren zal deze problematiek zich nog scherper stellen door het toenemend aantal technici, ingenieurs en wetenschappers dat met pensioen gaat en zal moeten vervangen worden. Deze problematiek belemmert de economische groei en de verdere ontwikkeling van de kennismaatschappij in Vlaanderen.”

(van den Berghe & De Martelaere, ‘Kiezen voor STEM’, VRWI, 2012)

Meeste stemrichtingen = TSOo Eerst kiezen ouders voor richtingen die hoog aangeschreven staan zoals Latijno Ookal zit er wetenschap in :/ veel tekorten aan verzorgers, truckchauffeurs…

Heeft te maken met structuur van onderwijs STEM = 2de keuze

GEVOLG 2: SOCIALE VERTEKENING IN STUDIEORIËNTERING STUDIEORIËNTERING NAAR SOCIO-ECONOMISCH DECIEL

Leerlingenpopulatie opgesplittst in 10 welvaartsdecielen

1ste deciel: armste 10%o 15% in ASO

10de deciel: rijkste o 75% in ASO

SOCIALE ONGELIJKHEID EN DUUR VAN DE GEMEENSCHAPPELIJKE STAM

Landen georienteerd via leeftijd van tracking (horizontaal) // Verticaal: uitslagen op PISA

REGRESSIERECHTE

In algemeen: landen van vroege tracking = grotere sociale determinatie van uitkomsten

o Uitslagen meer bepaald door sociale herkomst op latere leeftijd = sociale determinatie van ongelijkheden is beperkter

Veel ruimte ertussen?o Ja nog veel andere factoren maar

tracking speelt toch een belangrijke rol Finland België

92

GEVOLG 3: TRAUMATISCH VERLOOP VAN HERORIËNTERING

Data: ICCS (burgerschapsopvoeding) = testbatterij over burgerschapskennis en attitudes & vraag naar zelfwaardering van leerlingen

Psychologische effecten voor leerlingen die geheroriënteerd worden

Gepercipieerde neerbuigendheid omtrent mijn studiekeuze

o ASO 😊 // TSO ☹ // BSO ☹

Sterker demotie-gevoel naarmate moeder hoger geschoold is, een meer ‘accidentele’ loopbaan achter de rug heeft en B-attesten heeft gekregen

o Heb je het gevoel dat je familie/ omgeving op meer of mindere mate neerkijken op je studiekeuze

In BSO heel veel leerlingen deels of helemaal akkoort werkt in op motivatie

Ouders hebben er dus meer last mee bij een keuze voor TSO of BSO = door eigen geschooldheid of zakken

o Demotie: sociale ladder afdalen

GEVOLG 4: DEMOTIVATIE…

Doe je … graag? Leermotivatie verschilt van land tot land?

o Is een individueel en psychologisch kenmerk o TOCH verschilt het per land & zit er een patroon

in Van links naar rechts gerangschikt in mate van

academische segregatieo Samengestelde indicator waarin

Zittenblijven zit Omvang van buitengewoon onderwijs Leeftijd van tracking op vroege

leeftijd = meer academische segregatie & segregatie tussen scholen

o Hoe meer rechts, hoe meer segregatieo Verticale as = gemiddelde leermotivatie van leerlingen

Hoe meer academische segregatie = hoe minder motivatie (ook in België) Niet alleen bij leerlingen doe moesten afzakken maar ook bij sterke

leerlingeno Wel effect van watervalsysteem op algemene systeem van een

school = nog niet kunnen achterhalen Staan te veel in concurrentie met elkaar? Te veel met elkaar vergeleken? Afvallingskoers?

93

…MET BLIJVENDE GEVOLGEN LEERBEREIDHEID BIJ (JONG)VOLWASSENEN, VOLGENS STRUCTUURKENMERKEN VAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Effect speelt door als ze afgestudeerd zijn Gerangschikt obv structuurkenmerken van hun

systeemo Links: vroege tracking (België, Ned, Duitsland,

Oostenrijk)o Daarnaast: per niveauklassen ingedeeld &

hetzelfde curriculum (UK en Ierland)o Veel zittenblijven en niet echt vroege trackingo Rechts: geen vroege tracking, veel blijven

zitten, zitten in heterogene klassen MAAR krijgen wel een individuele ondersteuning (N-EU) Weerspiegelt zich in leerattitudes van volwassenen!!

= waarom in Vlaanderen zo weinig volwassenen deelnemen aan LLL hun leerattitudes zijn ‘beschadigd’ door de sterke segregatie in secundaire onderwijs

DEMOTIVATIE LEIDT SOMS ZELFS TOT ‘TEGENCULTUUR’ (IN EXTREME GEVALLEN)

= als je jongeren in een klas hebt die dezelfde negatieve ervaring hebben meegemaakt falen & moeten zakken naar een andere richting waar ze niet voor gekozen hadden kan wegen op klassfeer

Leerlingen jutten elkaar op & dagen elkaar uit!

• Sociale demotie (Pelleriaux): vooruitzicht op een ‘ploeterbestaan’

• Futiliteit (Van Houtte): eigen inspanning kan weinig veranderen aan toekomst / lotsbestemming krijgen gevoel dat hun inspanningen niks opbrengen

• Ressentiment (Nordstrom e.a.): wrok t.a.v. samenleving/ een onderwijssysteem dat je onrechtvaardig heeft behandeld

Gedragseffecten:

etnocentrisme, politiek cynisme, extreem-rechtse opvattingen schoolvijandige cultuur

GEVOLG 5: AANTASTING VAN DEMOCRATISCHE BURGERSCHAPS-ATTITUDES BIJ JONGEREN (KAVADIAS)

o onderzocht het adhv ICCS International Citizenship and Civic attitudes Surveyo ‘academische segregatie’

= schotten tussen studierichtingen, klassen, scholen waardoor socio-economische en/of etnische groepen leerlingen langdurig van elkaar gescheiden worden= de mate waarin verschillende groepen ook verschillend worden behandeld

o Gaat na hoe dat leidt tot: o onderlinge spanningeno ressentiment e.d. tussen leerlingen van verschillende onderwijsvormen en scholen

o op termijn: (verhoogd risico van) politiek cynisme, intolerantie, anti-politiek, extreem-rechtse attitudes

94

ACADEMISCHE SEGREGATIE EN BURGERSCHAP: DEMOCRATISCHE BASISWAARDEN HOE BELANGRIJK IS STEMRECHT VOOR JOU, IN WELKE MATE HEBBEN MIGRANTEN DEZELFDE RECHTEN ALS AUTOCHTONEN IN ONS LAND?

Mate waarin men die basiswaarden belangrijk vindt

o Negatief verbando Vlaanderen ☹ = duidelijk verband

met hoge mate van academische segregatie

o N-EU = comprehensief onderwijssysteem zelfde curriculum, klassen en scholen = basiswaarden zijn er belangrijker

ACADEMISCHE SEGREGATIE EN BURGERSCHAP: DEMOCRATISCH POLITIEK ZELFBEELD = IN WELKE MATE LID VAN VERENIGINGEN (SOCIAAL INZETTEN, BETOGEN VOOR SOCIALE KWESTIE?)

Zelfde systematische verband Meer academische segregatie = minder met politiek

inlaten

ACADEMISCHE SEGREGATIE EN BURGERSCHAP: TOLERANTIE T.O.V. ETNISCH-CULTURELE VERSCHILLEN

Ook sterk negatief verband!

CONCLUSIE:

Ook naar democratische attitudes = ons vroegtijdig tracken, watervalsysteem negatieve effecten

95

GEVOLG 6: LANGETERMIJNPERSPECTIEVEN OP ARBEIDSMARKT

Risico op werkloosheid doorheen de loopbaan,algemene versus beroepsgerichte vorming, EU

Na secundair onderwijs beroep vinden?o De eerste = BSO praktijk gericht &

kant-en klare leerling o Ze doen het beter dan ASO = gaan door

naar hoger onderwijs omdat loopbaan nog niet af is daarom is het moeilijker om werk te vinden

Geen puur lineair verbando Blauw: kans op werkloosheid voor beroepsgerichte oplo Rood: kans op werkloosheid voor algemeen vormende opl onmiddellijk na afstuderen =

meer kans op werkloosheid MAAR na leeftijd van 35-37 draaien patronen om In onze turbulente arbeidsmarkt= veranderen van beroep Je moet je dus omscholen!

Voor BSO = moeilijk om zich vlot te herscholen hun vaardigheden zijn zwakkern en hun leerattitudes

Voor ASO = beter scoren systematisch hebben basisvaardigheden om LLL wel meegekregen

DAAROM COMPREHENSIEF LEREN ZODAT BSO – LEERLINGEN OOK DIE VAARDIGHEDEN BEZITTEN!

SAMENVATTING DIAGNOSE

• Vroege oriëntering leidt duidelijk tot onrijpe oriëntering

• Dit heeft niet alleen gevolgen op de sociale ongelijkheid in cognitieve onderwijsuitkomsten, maar ook op:

1. Structureel tekort aan technisch geschoolden2. Traumatische en verkeerde oriëntering3. Zelfbeeld van leerlingen (sociale demotie, futiliteit) aangetast4. Burgerschapsattitudes aangetast5. Leerattitudes in SO – én nadien zijn zwakker6. Zwakke arbeidsmarktpositie van BSO-gediplomeerden

voorbij 40j.

HOE DE WATERVAL STOPPEN?

Andere waardering van ASO-TSO-BSO = het is een weerspiegeling van de realiteit maar als we de perceptie van BSO willen veranderen moeten we het BSO zelf veranderenZie knelpuntberoepen op arbeidsmarkt↔ maar wat bepaalt waardering ? = er anders over praten jezelf blaasjes wijsmaken

Meer ‘sturing’ van studiekeuze door school ? = pleiten voor dwingende attestering, laat leerkrachten beslissen omdat ze neutraler beslissen Zie evolutie jaren ’90↔ maar versterkt sociale segregatie !?! = het is dus een zelfbedrog studieresultaten worden beïnvloed door sociale herkomst = ook zoals wensen van ouder

96

o B-attesten = VERPLICHT heroriënteren niet meer blijven zitten!! = kan even frustrerend zijn als blijven zitten & is geen fundamentele oplossing

Feitelijke niveauverschillen wegwerken = noodzakelijk!!o Zo onderwijs hervormen = geen niveauverschillen tussen BSO, TSO en ASOo Inzet van middelen en garanties, niet enkel hoop

Comprehensief onderwijs: de meest fundamentele oplossing

COMPREHENSIEF ONDERWIJS

Wat?

= Gezamenlijk, uniform curriculum in het (lager) secundair onderwijs (1e graad) (zolang mogelijk)

In aantal landen pas op 16 j = meer sociale gelijkheid, doen het beter en betere voorbereiding op moderne samenleving en arbeidsmarkt

o Post-moderne samenleving = veel complexer geworden: Blootgesteld aan waardensystemen, turbulenties (politiek, levensbeschouwelijk, op de

arbeidsmarkt)o Meer wapenen om goede keuzes te maken in het leven & zich regelmatig te kunnen

heroriënteren in het latere leven als dat nodig is

Motivatie:

1. Bredere basisvorming voor iedereen = alle jongeren in huidige onderwijs zijn niet voldoende voorbereid:

o Huidige ASO-jongeren missen (vooral) praktische kennis en creativiteito Huidige BSO-jongeren missen (vooral) sleutelvaardigheden

2. Betere studiekeuze op rijpere leeftijd

o Nog sterk beïnvloed maar zullen meer geëxperimenteerd hebbeno Meer ‘voorkennis’o Meer keuzerijpheid & persoonlijkheid

EEN VERGELIJKING: VLAANDEREN - ZWEDEN

Vlaanderen12j.: A- of B-stroom (‘1e beroeps’)2e j.: ‘beroepsvoorbereidend jaar’2e-3e graad: ASO-TSO-BSO-KSOBSO geeft geen toegang tot HO tenzij via 7e specialisatiejaar

Zweden12-15j.: comprehensief16-19: algemeen versus beroepsonderwijs (17 richtingen)Alle richtingen SO geven toegang tot HO (evt. mits bijkomende modules) sleutelvaardigheden = meer ontwikkeld & tussen SO en HO kan je schakelprogramma’s volgen waarbij je je kan heroriënteren = gebeurd er op grote schaalSociale ongelijkheid in onderwijsuitkomsten is beperkter

COMPREHENSIEF ONDERWIJS: VOORWAARDEN VOOR SUCCES

Comprehensief onderwijs ASOeerder brede vorming met evenwicht tussen algemene, technische en praktische vaardigheden => verdere ontwikkeling van alle vaardigheden

97

Extra ondersteuning van zwakkere leerlingen (differentiatie van inputs i.p.v. ander curriculum) = DE BELANGRIJKSTE

o Leerkrachten = gewoon met homogene klassen te werken vereist bijkomende vaardigheden van leerkrachten

Vereist meer mensen? Niet bepaald Momenteel = veel personeel verspillen door fragmentering in curriculum = grotere

klassen samenstellen!! Met hetzelfde personeelsbestand meer gaan differentiëren

flexibel (met keuzepakketten) maar open-endedo in een breed curriculum = flexibel met keuzenvakkeno die keuzenvakken zijn niet bepalend voor latere studiekeuze = open-ended

keuzenmogelijkheden blijven open Start in het basisonderwijs = het beste

o Nood aan meer differentiatie en wetenschappelijkheid ‘Positieve’ studiekeuzebegeleiding (op basis van interesses en sterkten van leerling i.p.v. door uitsluiting

van academische alternatieven)o Kijken naar belangstelling, talenten en voorkeur = moet belangrijk zijn bij studiekeuzen =

bepalend voor motivatieo Nu = vooral een negatieve keuze (denk aan als je slecht bent in dit moet je dat gaan doen = ‘ik

ben niet goed genoeg’ ipv ‘ik heb mijn talent gevonden’ Versterking BSO (t.e.m. toegang tot hoger onderwijs)

o Door breed/ comprehensief curriculum in onderbouw (1e en 2e graad SO) Als die onderbouw meer comprehensief is voor iedereen = zal de laat daar hoger zijn dan

ze nu is Daardoor laat het toe in de bovenbouw een sterker BSO uit te bouwen & meer

veeleisend Culturele herwaardering van praktische beroepen

=> oriëntering van kansrijke jongeren naar BSO

DE TEGENARGUMENTEN: ÉÉNHEIDSWORST ? NEERWAARTSE NIVELLERING ?

Grote tegenargument: risico van neerwaartse nivellering:

= als men jongeren die voortbestemd zijn voor het BSO samen gaat zetten met jongeren die een hoger niveau hebben dan gaat het niveau voor de ganse klas naar beneden getrokken worden

“Als leerkrachten in heterogene klassen zich moeten aanpassen aan het tempo van de zwakste leerlingen, gaan ze de lat lager moeten leggen.”

=> Belang van empirisch onderzoek naar prestatieverschillen tussen onderwijssystemen met vroege versus late ‘tracking’ in het secundair onderwijs (ligt het niveau daar lager)

VOORDELEN VAN HOMOGENE GROEPERING VOLGENS DE INTERNATIONALE LITERATUUR

• Specialisatie-effect : als leerlingen gegroepeerd worden naar vaardigheidsniveau kunnen leerkrachten zich toespitsen op het (start)niveau van hun groep (bv. taalniveau bij nieuwkomers)

• Efficiëntie-argument : als leerlingen zo snel mogelijk ‘naar het juiste niveau’ georiënteerd worden, daalt het risico op falen, zittenblijven, teleurstelling en demotivatie

• Peer group effecten : getalenteerde leerlingen presteren het best in afzonderlijke klassen

98

NADELEN VAN HOMOGENE GROEPERING VOLGENS DE INTERNATIONALE LITERATUUR

• Misallocatie : leerlingen die verkeerd ingeschat zijn gaan ofwel onderpresteren, ofwel niet slagen/ misschien worden ze geforceerd

• Peer group effecten : minder sterke leerlingen missen de positieve invloed van sterke peers

• Stigma-effecten : leerlingen in zwakkere onderwijsvormen worden gedemotiveerd door sociale stigmatisering

• Pygmalion effecten : neerwaartse aanpassing van verwachtingen t.a.v. minder sterke leerlingen => neerwaartse spiraal

COMPREHENSIEF ONDERWIJS: NEERWAARTSE NIVELLERING?

o Waarom staat de nul rechts? (horizontaal)o Determinatiecoëfficient: 0% van de variantie

wordt verklaard door sociale herkomst = meest rechtvaardige landen

Links = hoge sociale determinatie Rechts = meest rechtvaardig

o Verticaal: gemiddeld prestatieniveau op PISA toetsen

Groen: late tracking (later dan 14j) Rood: vroege tracking (10-j14j)

Verdeling van rood en groen over grafieko Rechterbovenhelft = meeste groene bolletjes

sociaal rechtvaardig & goede prestatie Laat tracken, hoge prestaties en weinig variantie door sociale herkomst Multivariatie analyses = rekening houden met andere factoren (geld in

onderwijs?) wijst op een causaal effect? = sceptisch

2 problemen crosssectie:

1:

Moment opname om 15j verbergt wat er gebeurd in het lager onderwijs laat georiënteerd? Meer geïnvesteerd in lager onderwijs?

DUS je moet de leerwinst beter meten tussen einde lager onderwijs & midden SOo Dan ben je zeker dat het effect van tracking is uitgezuiverd = longitudinale analyses = beter!!!

2:

Beeld van land als geheel geen zicht op positie van subgroepen

EFFECT VAN VROEGE TRACKING OP LEERWINST TUSSEN 4E LJ BASIS- EN 4E LJ SECUNDAIR ONDERWIJS: NEGATIEF

COMBI VAN PISA & TIMS & PIRLS LANDEN VGL OP GEMIDDELDE AFSTAND DIE LEERLINGEN HEBBEN AFGELEGD

99

Vergelijking met late en vroege tracking!

= LONGINAAL VERLOOP VAN LEERWINST MET EEN TRUC

Leerlingen die beginnen op 15j = niet terug gaan maar wel langer volgen Combi van pisa en Tims en Prils(= ook in Bao)

o Zo een beeld schetsen van gemiddelde leerwinst Wiskunde: 0 verschil = of je nu in vroege of late tracking zit = geen verschil in leerwinst Wetenschappen: mensen met vroege tracking doen het minder goed dan landen met een late tracking

o Ook voor lezen!o Enkel balkjes die negatief zijn = hoogtes zijn verschillend maar systematisch boeken landen

met vroege tracking minder leerwinst dan late tracking neerwaartse nivellering

VOORAL NEFAST VOOR ZWAKKERE PRESTEERDERS

Afzonderlijk kijken naar sterke en zwakke leerlingen

o Misschien zijn betere leerlingen beter af in een land met vroege tracking?

Zwakke leerlingen (werken met kwantielen)o Q05= op rangschikking van 100 ll =

leerlingen die net boven de 5% meest zwakken zitten

o Q25 = onderste 25% Rode balkjes = gemiddelden uit vorige slide Paarse balkjes = relatief zwakke ll

o Donker paarse balkjes = veel dieper Hoe zwakker de groep leerlingen is hoe groter

het negatieve effect van vroege tracking

MAAR OOK GEEN (DUIDELIJKE) BAAT VOOR STERKE LEERLINGEN

25% en 5% besteo Sterkste leerlingen hebben soms baat bij

vroege tracking, maar geen grote baat

BESLUIT VAN HET EMPIRISCH ONDERZOEK OVER VOORDELEN VAN HOMOGENE VERSUS HETEROGENE GROEPERING

= land met vroege tracking doet het minder goed dan een land met late tracking

100

1. Vroege tracking (homogene groepering op jonge leeftijd) leidt niet tot betere prestaties, integendeel: de zwakste leerlingen accumuleren deficits doorheen het secundair onderwijs, terwijl de sterke leerlingen steeds ongeveer even goed blijven presteren, ongeacht de structuur van het curriculum en de homogene of heterogene groepering (uitz. wiskunde?)

2. Heterogene groepering (althans in de onderbouw van het SO) leidt dus niet alleen tot meer gelijke uitkomsten, maar ook tot betere gemiddelde prestaties

Opwaartse nivellering!! Zwakste leerlingen 😊

STAPPEN NAAR COMPREHENSIEF ONDERWIJS

• Vernieuwd Secundair Onderwijs (1972-91) = een poging: leidde tot meer sociale gelijkheid in doorstroming (Stinissen 1987) maar teveel politieke weerstand => afgeschaft

• Er mee begonnen na WOII = eerst op basis van een normatief kader, ideologische argumenten was een links-rechts tegenstelling

• Progressieven conservatieven

• Geprobeerd om beslissingen te nemen & was erg controversieel (veel voor en nadelen afgewogen)

• Vrij laten = diegene die het willen doen het, de andere niet

• Type 1: vernieuwd secundair onderwijs

• = rest van bevolking

• Naast elkaar bestaan van 2 systemen = erg duur versnippering van onderwijs!

• Type 2: traditionele onderwijs

• Vaak de sociale elite = nieuwe segregatie!!!

In jaren 80 = teruggekeerd naar traditioneel onderwijs ‘eenheids’onderwijs!

• Secundaire Freinet-scholenflexibele studie-oriëntering tot 18 jaar‘levend leren’ buiten de klas

• STAM (studiegroep authentieke middenscholen => LIEN Lerend Inspirerend Eerstegraads Netwerk)(+/- 40 aangesloten scholen – http://www.lien-vlaanderen.be/home)

PRINCIPES:

Toegang voor alle leerlingen uit basisonderwijs

= niet selecteren aan ingangspoort!! (geen preselectie) Openstaan voor alle leerlingen = heterogene groepen

101

Uniforme basisvorming voor alle leerlingen

Keuzepakketten in 1e graad leiden nooit tot verenging van opties nadien!! Differentiatie i.f.v. meer gelijke uitkomsten op einde 1e gr. Heterogene klassen (lln met verschillende keuzepakketten) ook van elkaar leren

Positieve studie-oriëntering (overzicht van beroepenvelden, leren onderhandelen over studiekeuze gedurende periode van 2jaar & reflecteren over toekomst…)

Keuzepakketten dienen om uit te proberen Uitstel keuze tot einde 1e graad Begeleiding in ‘leren leren’, ‘leren kiezen’, ‘leren leven’

BASISPRINCIPES VAN DE HERVORMING(COMMISSIE-MONARD, 2009)

= in 2008 is er een commissie samengesteld ter ere van een man met een zeer lange loopbaan in het curriculum beleid heeft een blauwdruk geproduceerd = maar was eerder een proces van afkolving

o Curriculumhervorming=> brede éénvormige onderbouw (minstens eerste graad) = volledig comprehensief=> in bovenbouw: gelijkwaardige ‘studiedomeinen’ (bv. ‘economie en organisatie’ = economie + handel + kantoor) i.p.v. hiërarchie tussen onderwijsvormen (ASO-TSO-KSO-BSO) = hergroeperen naarmate domeinen/ belangstellingsgebieden

o Domein: economie en organisatie hergroepering van richtingen in 1 cluster (zo een 5tal domeinen vastgesteld)

=> alle studiedomeinen geven toegang tot hoger onderwijs = niet alle studierichtingen binnen eenzelfde domein leiden naar het hogeronderwijs maar als je mobiliteit inbouwt tussen die studierichtingen binnen een domein= kans openhouden!

o Extra ondersteuning van zwakkere leerlingen=> differentiatie-uren (remediëring, verbreding, verdieping) in elk leerjaar

o Differentiatie blok = 7tal uren per week! leerlingen die het moeilijk hebben krijgen remediëring, voor anderen kan dat verbreding zijn of verdieping!!!

o In elk leerjaar zou dit mogelijk moet zijn

o Belangrijk als ze willen doorstromen naar een andere richting / zalmmodel = opstromen!!

o Een ‘positieve studiekeuze’-begeleiding=> op basis van belangstelling i.p.v. vroegere prestaties=> geen B-attesten meer

KRONIEK VAN DE HERVORMING 2008 – 2018

oriëntatie nota = afgezwakte versie van commissie Monart

102

Masterplan ‘modernisering’ = na veel touwtrekkerijen ipv hervorming is men gaan spreken met modernisering

o Vage tekst = partijen begonnen ruzie te maken over interpretatie! Conceptnota’s = verdere verwatering 2019-2020 = start uitvoering! (waarschijnlijk een jaar langer)

VAN BLAUWDRUK TOT UITVOERINGSPLAN (1)

De oorspronkelijke ambitie:• Één breed curriculum in de 1e (en zelfs 2e)

graad = eerste twee jaren comprehensief

• Afschaffing onderwijsvormen, vervangen door studiedomeinen

• Scholen worden domeinscholen• Opwaardering technische & beroeps-

richtingen

• Meer STEM, talen, sociaal-economische vaardigheden…

• Eindtermen als sokkel van vaardigheden voor iedereen

• Een blok differentiatie-uren in elk leerjaar

• B-attesten afschaffen (enkel A en C)

Plan-Crevits• Eerste jaar wordt breed (maar verschil A-/B-

stroom blijft) -> Bstroom : autostrade BSO• Taalscreening einde bao => meer migranten

naar B-stroom?• Sterkere scheiding finaliteiten vanaf 2e

graad• Onderwijsvormen blijven,

‘passe-partout’ ASO-richtingen op papier studierichtingen toewijzen aan domeinen & de kans geven aan oude ASO scholen om ‘vernieuwingen te doen

• Latijn & bakkerij samen = geen domein maar een truc om ze toe te laten om die richtingen te behouden

-studiedomeinen ‘aangemoedigd’ = segregatie

• Scholen kunnen kiezen• Verschillen in kwalificatieniveaus

gebetonneerd • Geen doorstroom = niveau 3 (lager

SO) arbeidsmarktgericht // niveau 4 = wel doorstromen

• Meer STEM, talen, sociaal-economische vaardigheden…

• Eindtermen in 3 niveaus

• 5u in eerste jaar, 2u in 2e jaar, 0 uren nadien?

• B-attesten behouden (zelfs de facto vanaf 1e jaar+ verplichte heroriëntering)

• Rationalisatie / actualisatie studie-aanbod

VOORLOPIGE BALANS: EEN MODERNISERING VOOR MEER EFFICIËNTIE, MAAR NIET VOOR MEER GELIJKHEID

103

Efficiëntie:• Betere aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt

o Wegsnoeien van ‘onproductieve’ studierichtingen

o Sterkere profilering: doorstromings-gericht vs arbeidsmarktgericht

• Schaalvergroting / rationalisatie: door streven naar hergroeperen van studierichtingen over onderwijsvormen heen = veel scholen gaan samenwerken!= goede zaak zo leerkrachten en leerlingen laten overstappen/ gezamelijke eerste graad uitbouwen

• Vermindering zittenblijven Dwingende b-attesten

Rechtvaardigheid:• Oriëntering slechts één jaar uitgesteld• Duidelijke finaliteiten (HO of arbeidsmarkt)

vanaf 14 jaar• ‘vrijheid van onderwijs’ => polarisatie

tussen traditioneel en vernieuwd secundair onderwijs ?

2.6 STRATEGIEËN VOOR MEER GELIJKE UITKOMSTEN= gelijke kansen / gelijke uitkomsten komen eigenlijk samen voor!!

Komt later voor = streven naar een diploma voor elke jongere Kijken naar positieve discriminatie

TER HERINNERING: STRATEGIEËN VOOR MEER...

Gelijke kansen

Randvoorwaarden Preventief Integraal Onderwijs zelf niet in vraag gesteld

Gelijke behandeling

Binnen onderwijs Oogpunt v.d. leerling Afbouw discriminaties Cruciale rol van communicatie

Gelijke uitkomsten

Gericht op (eind)resultaat Positieve discriminatie Combinatie van GK en GB Remediërend

VOORBEELDEN VAN STRATEGIEËN VOOR MEER GELIJKE UITKOMSTEN

• Onderwijsvoorrang = extra financiering/ bepaalde toegangscriteria (Insititutionele = MACRO, MESO)

104

• ‘affermative action’ tussen rassen meer rechtvaardige verdeling bij inschrijvingen = positieve discriminatie

• Differentiatie / leerhulp= strategie op klasniveau (MICRO)• Voorkoming ongekwalificeerde uitstroom• Alternatieve curricula / tweedekansscholen

1. ONDERWIJSVOORRANG

= positieve discriminatie

(a) in toelatingsbeleid t.a.v. kandidaten uit achtergestelde doelgroepen= affermative action

(b) betoelaging van scholen met een concentratie van ‘doelgroepleerlingen’

(Plowden Report, 1967)

ONDERWIJSVOORRANG: DOELSTELLINGEN

• Positieve discriminatie => andere term: compensatiebeginsel (ongelijke startkansen / gelijke o Niet negatief discrimineren tov bevoordeelde groepen/ sociaal sterke groepen gaan erop

achteruito Equiti funding = rechtvaardigheidsfinanciering iets meer

financiering voor zij die meer behoefte hebbeno Gelijk schakelen van kansen!

• Grafiek:o 2 groepen

Bevoorrechte groep = groep 1 Benadeelde groep 2

o Groep 2 zou moeten opschuiven naar groep 1 = ideaal• Desegregatie = bijkomend streefdoel

o Ook bij ons!

VOORRANGSREGELINGEN IN HET BUITENLAND…

• VS:

o Title I: voorrangsfinanciering = extra middelen van federale overheid aan scholen die vanuit deelstaten te weinig krijgen

o Affirmative action: quota’s bij inschrijvingen (+ discriminatie)

Territoriale eenheden: gebieden/ achterstandswijken waar het gros van de leerlingen in die school kansarm is territoriale afbakening van financiering

• VK: Educational Priority Areas / nu Pupil Premium = voortzetting van dat beleid

• Fr: Zones d’Education Prioritaire (ZEP) / nu Réseaux d’Education Prioritaire (REP) = zones op teritoriale baisis indelen maar scholen moeten deel worden van ‘academies’

• NL: Onderwijsvoorrangsbeleid / nu Gemeentelijk Onderwijs-Achterstanden Beleid (GOAB)

(niet letterlijk kennen)

105

…EN IN VLAANDEREN

Term onderwijsvoorrangsbeleid = brede en enge zin bekijken

Enge zin: Een bepaalde maatregel = eind jaren 80 onderwijsvoorrangsbeleid voor migranten = in het jargon blijft het die naam dragen

Brede zin: extra investeringen in scholen met kansen groepen (HIER GAAN WIJ HET OVER HEBBEN)

• Onderwijsvoorrangsgebiedenbeleid / SIF+:scholen in gebieden met concentratie van allochtonen (Sociaal Impuls Fonds) = plus is een bijkomend budget dat aan SIF werd gewijd (ook bij schoolopbouwwerk)

o Bestaat nu niet meer onder die naamo In jaren 80= sociaal bloedbad steenkoolmijnen gesloten MAAR veel jongeren gingen er

naar de mijnscholen = bereidde hen voor op werk in de mijnen ☹ Door beslissing om mijnen te sluiten = onderwijsvoorziening moest veranderen &

ook mensen die werk verloren moesten ander werk zoeken Gebieden = vooral Limburg en Brussel

Ook andere jaloerse steden : willen extra subsidies (vooral scholen in centrum steden) naargelang het gebied waarin ze gelegen was

Enkel gericht op leerlingen met een migratie-achtergrondo NU: ‘gebieden’ = problematisch criterium in onderwijsvoorrangsgebieden = ook kansrijke

kinderen! = worden mee gefinancierd & kinderen die buiten het gebied worden = niet gedekt• Onderwijsvoorrangsbeleid (OVB):

scholen met concentratie van allochtonen (BaO / SO)o Profiel van de leerlingen in de school was bepalend voor toelages

• Zorgverbreding (ZVB):basisscholen met concentratie van kansarmoede (overgang kleuter => lager onderwijs)

o Een pass-partout begrip dat voor alles en nog wat gebruikt kon worden Kinderen die vaak weenden kwamen ook al in aanmerking voor toelage = vage

afbakening van doelgroep Scholen konden zelf een aanvraag doen

je kreeg het alleen als een aanvraag deed en als je goed je dossier kon opstellen en anderen niet = willekeur ☹

• Experiment ‘Scholen met bijzondere noden’:scholen SO met veel gedragsproblemen

• ZVB = gericht op kleuter naar lager onderwijs

• Secundaire scholen = ook problemen met kinderen van allochtone achtergrond criterium van sociale herkomst werd niet weer houden = vaag beleid

• Dus ‘bijzondere noden’ = problematiek bij allochtone kinderen

• Veel kinderen die spijbelden & balorig waren

106

• Gelijke OnderwijsKansen-decreet (GOK-I, 2002) SCHARNIERMOMENT:scholen met concentratie van sociaal achtergestelde lln

o Eenvormig kader maken met duidelijke criteria Niet te maken met gedrag of emotionele problemen MAAR met sociale herkomst =

kan je objectiveren Scholingsniveau van de ouders, welke taal je thuis spreekt

• Zorgcoördinatie (GOK-II, 2003)allerlei sociale en leerproblemen (alle basisscholen)

o Basisscholen = opnieuw aankloppen wij als basisscholen hebben geen enkele ruimte om aandacht te schenken aan kinderen die speciale zorg nodig hebben (zoals dyslexie, ADHD…)

Klacht was terecht : zijn niet rijk bedeeld wat betreft omkadering (administratief, sociale of andere ondersteuning…)

o Problemen van vroeger steken de kop opo Dus aan alle scholen een extra omkadering geven voor sociale problemen dus verdelen

A rato van het aantal leerlingen verdelen een school kan dus GOK 1 (a rato sociaal achtergestelde ll ) middelen krijgen

als GOK 2 middelen voor zorgcoördinatie (NU NOG ZO)• Nieuwe financiering leerplichtonderwijs (2008-2012)

o In fasen = geïntroduceerd fine tuning van criteria & versterking van het beleid (behoorlijk percentage van onderwijsbudget)

Basisonderwijs = 15% van het totale budget voor meest kansarme scholen = groot verschil!

• Inschrijvingsdecreet 2012: pos. discr. bij inschr. / 2019 gedeeltelijk afgeschaft (geld nog voor basisonderwijs)

o Voorrang voor bepaalde doelgroepen bij inschrijven (kon in beide richtingen bijsturen = dubbele contigentering afzwakking van vrije schoolkeuze, ook al ben je er snel bij = toch geweigerd ☹ ) = vooral NVA wou een stap achteruit zetten!

o Revolutie en gewaagde actie!!! Affirmative action in VS = regeling die scholen (hoge scholen) verplicht om bepaalde

quota opnemen van studenten uit minderheidsgroepen (vooral zwarten) = heel controversieel

o Scholen = op vrijwillige basis elk jaar streefcijfers voorleggen voor hun inschrijvingen Bedoeling: cijfers mogen geen achteruitgang betekenen tov vroeger = naar meer

sociaal gemengd doelpubliek evolueren Blijven streefcijfers : geen resultaatsverbintenis als het niet lukt, wordt school niet

gestraft! Regels tijdens inschrijvingsperiodes krijg je in het nieuws discussies die kamperen

voor de poorten van de goede scholen Heeft te maken met inschrijvingsdecreet omdat kansrijke ouders willen dat

die kinderen in hun goede school terechtkomen

107

HET GOK-BELEID: PRINCIPES

• Verschillen met OVB-ZVBo Meer nadruk op sociale achterstelling

+ = preventief werken ongelijkheid op basis van sociale herkomst in onderwijskansen als kind geboren wordt in kansarmgezin = vanaf dag 0 daaraan beginnen werken (bij eerste dag kleuteronderwijs)

zwakste draagvlako Meer geïntegreerd (?) = dan alle voorgaande = alles proberen te integreren in 1 kader

Vanaf 2002 = veel verdere maatregelen om financieringsregels bij te sturen = zo geïntegreerd is het niet

o Meer soepelheid in aanwending middelen = financiering is zels structureel geworden Boek je nu goede resultaten of niet = verandert niks aan subsidiëring = grote vrijheid

aan scholen hoe je investeert Aanvankelijk = kregen een soort menukaart MAAR je mag zelf kiezen &

eigen accenten leggen Geen carte blanche = inspectie zal wel komen kijken hoe de middelen

besteed zijn! (soms ook niet, voert soms taak niet uit Enkel als je middelen door deuren en vensters goeit

o Grotere continuïteit (structureel i.p.v. jaarlijkse hernieuwing) Middelen in basisonderwijs = automatisch toegekend (continu) ZVB = school

moest een dossier schrijven om subsidies te bekomen Statistieken = goed bijgehouden Maar als samenstelling van schoolpopulatie veranderd : ook veranderen (maar dat

gebeurd geleidelijk)• Kernelementen = 3 luiken

1. Discriminatie bij inschrijvingen tegengaan (inschrijvingsdecreet) recht op inschrijving• Een school = verplicht om volgorde te behouden bij inschrijving• Eerst gekomenen eerst bedienen• Versterkt geworden door inschrijvingsdecreet!!

2. Partnerships voor gelijkekansenbeleid (Lokale Overleg Platforms)• Sinds 2002-2003 = alle scholen in meeste regios van Vlaanderen = deel uitmaken

van lokaal overlegplatform met al wie met jongeren te maken heeft• Nu zien ze elkaar niet meer als concurrenten = een verwezelijking! 😊

3. Ondersteuning (extra middelen) voor scholen met veel GOK-leerlingen (nu: financieringsdecreet / ‘SES-financiering’ vroeger: GOK-financiering)

• Toelage die men aan scholen geeft • In financieringsdecreet = gehermoduleerd

(meer info op http://www.ond.vlaanderen.be/gok/ )

Hier: vooral focussen op 2 eerste luiken (kort) Daarna derde leuk = voorbeeld positieve discriminatie

108

HET GOK-BELEID (1): RECHT OP INSCHRIJVING

• GOK-decreet 2002o Scholen moeten inschrijvingen accepteren in chronologische volgorde = als je je aanmeldt

moet je een aanmeldingsbewijs krijgen!o vroeger: migranten ouders afwijzen ☹

Klachten mogelijk :

• Bij LOP (Lokaal Overleg Platform) => bemiddeling• Bij ‘commissie leerlingenrechten’ => sanctie tegen school• Inschrijvingsdecreet 2012 = een stap verder

o Tussen 2002-2012 = segregatie blijven stijgen (eerste luik heeft doel gemist)o Scholen = vóór inschrijvingsperiode aan hoeveel plaatsen zij voorbehouden aan GOK-

leerlingen (toezicht van LOP & op vrijwillige basis)o Scholen met aandeel GOK-lln beneden gemiddelde mogen niet minder GOK-plaatsen

aanbieden

(meer info op http://www.ond.vlaanderen.be/gok/ )

• Effecten van recht op inschrijving (geen wetenschappelijke evaluaties maar door besprekingen):

o Flagrante misbruiken worden voorkomen… Media = rol door misbruiken aan de kaak te stellen Denk aan undercover werk = worden we rechtvaardig behandeld? = werd in media

gepubliceerd!o …maar subtiele discriminatie blijft bestaan

‘je bent hier welkom’ MAAR ‘ik hoor dat je niet Nederlands spreekt’ mss kan je beter naar die andere school gaan = ontrading

Inhouden van bewijsmateriaal = geen bewijs van aanmelding o ‘voorbehouden’ GOK-plaatsen worden niet noodzakelijk opgevuld

Als er voorbehouden zijn wilt niet zeggen dat er effectief aangemeld worden Hangt af van inspanningen die school out-reachend doet om kansarmen te bereiken

o Kansrijke ouders blijven bevoordeeld door hun betere informatie en grotere mobiliteit Kansrijke ouders gaan kinderen uitschrijven & anders in schrijven als school te

verkleurd wordt = witte vluchto Weinig klachten door kansarme ouders (onwetendheid procedures & rechten, schroom

voelen zich in een minderwaardige positie geduwd) = machtsonevenwicht speelt ookal hebben ze rechten

o Veel spanningen (‘kampeertoestanden’, tekort voor NL-taligen in Brussel, witte vlucht, voortdurende aanpassingen van de regelgeving)

o woonsegregatie is toegenomen de nieuwe migranten hebben de neiging om zich meer te vestigen in dezelfde

buurten waar al veel migranten zijn = te maken met ruimtelijke ordeningsbeleid van overheid & een natuurlijk fenomeen

moeilijk voor scholen om die segregatie tegen te gaan als hun school daar gevestigd is

o Globaal: schoolse segregatie toegenomen, behalve naar thuistaal tss 2002-2012

109

• belang van actief wervingsbeleid i.s.m. sociale organisaties (doelgroepverenigingen, School-in-Zicht (Antwerpen) / Samen-naar-School (Gent) witte middenklasse ouders die vonden dat een gekleurde school beter was maar deinsden er voor terug omdat ze zich alleen voelden = daarom met een groep witte ouders inschrijven in gekleurde school = zo segregatie tegen gaan = niet alleen in onderwijs ook in ruimtelijke ordeningen en mobiliteitsbeleid

GLOBALE STIJGING SEGREGATIE (PROVINCIENIVEAU)

trends per provincie = in elke provincie tot 2010 bleef toenemen daarna verbeterd

SEGREGATIE-INDEX NAAR ONDERWIJSZONES IN 2001

Hoe donkerder hoe meer segregatie ongelijkheid in spreiding van leerlingen tussen die scholen

SEGREGATIE-INDEX NAAR ONDERWIJSZONES IN 2011

= Vlaanderen = serieus bijgekleurd steeds meer ongelijke spreiding!!

110

INSCHRIJVINGSDECREET 2012: ‘DUBBELE CONTINGENTERING

stel je bent een bepaalde school in een bepaalde buurt en je hebt x % kansengroepen in die buurt zelf een streefcijfer vastleggen (1/3 en 2/3)

o inschrijvingsperiode begint op vaste datum en eindigt op vaste datum

op bepaald moment = niet-kansengroepen vol en komen op wachtlijst

kansengroepen komen erbij en leerlingen die zich iets later hebben aangemeld krijgen voorrang!

Minder plaats over voor leerlingen op wachtlijst maar zei die als eerst op wachtlijst stonden = verder aanvullen van andere contingent

= complex maar werkt wel herverdelend!! werkt alleen als contingenten opgevuld zijn zolang geen van beide opgevuld is kan iedereen die zich aanmeld zich inschrijven

Kritiek: kan enkel werken in scholen met een capaciteitstekort!

IMPACT VAN INSCHRIJVINGSDECREET 2012OP SEGREGATIE BIJ NIEUWE INSCHRIJVINGEN

vooral een effect op nieuwe inschrijvingeno Eerste kleuterklaso Eerste leerjaaro Eerste jaar SO

Duurt dus even voor je effect gaat opmerken = maar geleidelijk aan zal het bijdragen tot desegregatie (is de verwachting)

INSCHRIJVINGSDECREET 2019 / BELEIDSNOTA ONDERWIJS 2019-2024 = MEEST RECENTE BELEIDSDATEN

2019

Dubbele contingentering afgeschaft in secundair onderwijs, vervangen door een lotterijsysteemo Op veel plaatsen in vlaanderen = centrale aanmelding

111

MAAR OOK Verplichte centrale aanmelding in gebieden met ‘capaciteitstekort’ = daar veel concurrentie voor toegang tot bep scholen

Centraal aanmeldingsregister = zijn online registers die het kamperen voor de schoolpoort willen voorkomen

Als er voor bepaalde scholen zijn met te veel aanvragen ‘loterij’ bij toewijzing van plaatsen (dus geen prioriteit meer voor kansengroepen)

= NEUTRAAL SYSTEEM & een stap terug tov dubbele contigering

Beleidsnota 2019-2024 (= intenties huidige regering) programma voor regering = geen wet!!

Afschaffing dubbele contingentering basisonderwijs wat & wanneero Staat op het programma maar is nog niet doorgevoerd

HET GOK-BELEID (2 D E LUIK): LOKALE OVERLEGPLATFORMS

• 70 LOPs, 4000 leden o 2 in Leuven 1 voor basisonderwijs en 1 voor secundair onderwijso 3/4 onderwijspartnerso Rest: schoolopbouwwerk, welzijnswerk, minderhedensector, armenverenigingen, soc.

Partners Beperking: om tot consensus te komen in logge structuren (in groep van 50 mensen)

• Opdrachten:o Elk LOG = om de 3 jaar =

Studie (‘omgevingsanalyse’) = in kaart brengen van diensten, vaststellingen, in en uitstroom uit regio

Hier in Leuven = hoe sociale situatie in onderwijs er uitziet belangrijk = proporties leerlingen uit kansengroepen & niet-kansengroepen

Cijfer dient dan ook als benchmark = om dubbele contingentering vast te stellen

o Bemiddeling bij weigeringen / doorverwijzingen (klachten bij inschrijven)o Bevordering samenwerking (=> brede school, spijbelpreventie, kleuterparticipatie…)

In Leuven = samenwerken rond kleuterparticipatie! Spijbelprevent = samenwerken met politie & gezondheidszorg (drugs)

School kan dit moeilijk alleen = daarom samenwerken

• Knelpunten:o Te groot? (geografisch / aantal leden)

Opl: subgroepen oprichten die zich toespitseno Scepticisme van sommige directies

Vooral bekende scholen = eigen beleid voereno Kloof tussen ‘professionals’ en (zwaar belaste) vrijwilligers

Denk aan vertegenwoordigers uit minderheden sector = worden niet bepaald en niet speciaal gevormd = moeten alles nog leren machtsverschil

HET GOK-BELEID (3 D E LUIK): VOORRANGSFINANCIERING

Ondersteuningsluik’ GOK-decreet - vanaf 2008 geleidelijk vervangen door financieringsdecreet leerplichtonderwijs en nieuwe omkadering BaO / SO:

structurele financiering van alle scholen op basis van school- én leerlingkenmerken

112

sterkere herverdeling gelijkschakeling BaO – SO; werking & personeel

o vroeger = verschillende behandeling tussen BaSO en 1ste graad SO en 3de graad SO = verschillende systemen & criteria van toekenning in GOK decreet gelijkgesteld

o vroeger= systeem van extra toelage voor personeel maar niet voor werkingsmiddelen sinds GOK decreet = meer personeel & werkingsmiddelen (euro’s) voor scholen met veel ll uit kansengroepen

behoeftencriteria vereenvoudigd (gegevens uit databanken overheid => minder rompslomp, minder privacy-problemen, minder fraude…)

o is gebaseerd op individuele criteria aanvankelijk = scholen moesten verklaringen op eer vragen aan ouders

voor sommige ouders = beschaamd om te zeggen dat ze geen Nederlands spraken/ inkomsten = vulden het verkeerd in & register van diploma’s per individu

school = minder werk met verkrijgen van info Paradox = we wisten het niet, wie zijn dat dan = moeten zelf opzoek gaan want ze

krijgen de namen niet

VOORRANGSFINANCIERING: BEHOEFTENCRITERIA

Territoriaal = ligging van school Schoolniveau Leerlingniveau Kans tot meer geïntegreerd beleid

(i.s.m. huisvesting, arbeidsvoorziening, volwasseneneducatie, welzijn...)

Ligt het in achtergestelde gebieden

Minder administratieve controle Lagere doelmatigheid in termen

van doelgroep-bereik Interessant omdat

Extra huisvestigingsbeleid/ arbeidsbeleid nodig

Gemakkelijker om een gebied af te bakenen dan op leerlingniveau data te gaan zoeken & te gaan tellen hoeveel euro dat op macro niveau zou zijn = administratief beter

NEGATIEF: middelen komen niet 100% terecht waar ze terecht moeten komen= kansarmen die niet naar school gaan in een kansarm gebied/ kansrijke school in kansarmgebied

Bestaat nog in Vlaanderen! = territoriale extra’s = voor Brussel

Heeft duidelijk zin! Kansarme

leerlingen zijn beter af in een kansrijke school dan een kansarme

Ook schoolomgeving heeft een invloed bovenop de individuele kenmerken

Cummulatie van kenmerken = extra criterium voor toekenning van middelen

Problematiek van concentratiescholen buiten concentratie-gebieden

‘witte scholen’ in concentratiegebieden uitgesloten

In SO = krijgen een extra coëfficiënt wanneer het aantal doelgroepll 55% overstijgt

Goed alternatief voor territoriale niveau

Vooral in Vlaanderen toegepast

Minder ‘structurele’ aanpak minder macro/ minder geïntegreerd

Meer papierwerk = per leerling indicatoren verzamelen

Kan zorgen voor bedrog ☹ inspecteren & controleren

Beter doelgroepbereik(tot 50%)

Met extra middelen extra focussen op bepaalde leerlingen

113

Ongelijke kansen : categoriseren in kapitalen = ook hier herkenbaar

Materieel vermogen: inkomen (schooltoelage) Menselijk / cultureel vermogen:

o moeder heeft hoogstens diploma lager secundair onderwijso Thuistaal is niet Nederlands (kan je als cultureel kapitaal bekijken)

Sociaal kapitaal: o in de buurt heeft een hoog percentage van de leerlingen schoolse vertraging

weet van elke leerling het adres = zo nagaan hoeveel procent een schoolse achterstand heeft

o ‘concentratieweging’ scholen met uitzonderlijk aandeel doelgroepleerlingeno Gezin behoort tot trekkende bevolking (kermis, marktkramers, woonwagenbewoners…)o Leerling woont niet meer bij zijn/haar ouders in pleeggezin of in een instelling = bijzonder

sociale problematiek

3 eerste criteria zijn het belangrijkste = niet elk criterium heeft hetzelfde gewicht

VOORRANGSFINANCIERING: EFFECTIVITEIT ? (BUITENLAND)

Algemeen (VS, Ierland, VK...): gematigd positief op leerprestaties op leerlingen uit kansengroepeno MAAR effecten zijn kleiner dan verwacht ☹

Nederland (PRIMA-onderzoek): Pas na 6 jaar merkbaar effect tijd geven aan zo een systeem (onderwijs : investering op lange termijn)

o In Nederland = leerling met migratieachtergrond = dubbel betoelaagdo Te weinig middelen om Mattheuseffect tegen te gaan (zonder OVB zouden deze scholen

zwakker presteren dan vgl-groep) Kansarme leerlingen = doorgaans naar kansarme scholen Effect is pas zichtbaar wanneer die scholen meer middelen hebben dan kansrijke

scholeno Te weinig voorwaarden m.b.t. aanwending = te weinig richtlijnen om middelen te gebruiken

Kleine klasjes? = heel weinig effect leerkracht = minder inspanning Scholen weten het niet = dus maken eerst kleine klasjes ☹

o Niet alle scholen profiteren evenveel van onderwijsvoorrang: de meest effectieve scholen bieden veel structuur, hebben goed management,

differentiëren meer (hoewel...), hebben meer ervaren leerkrachten

TRENDS IN ONGELIJKHEID: COGNITIEVE UITKOMSTEN

= toegepast op PISA-toetsresultaten van wiskunde en taal = evolutie 2003-2015

2015 15 jarigen = die cohorte is al 12j lang blootgesteld aan GOK-beleid

2003 helemaal niet aan onderworpen

114

Het vergelijken van leerlingen met dezelfde leeftijd = beter dan een vergelijking in eenzelfde leerjaaro Kansarme leerlingen = jaar ouder dan kansrijke als je kijkt naar leerjaar = zo zijn prestaties

geflatteerd SES = veel correcter dan in TIMSS Deze resultaten = voor het eerst een significante vermindering van invloed van SES

o GOK beleid = gunstige effecten = opgedeeld in welvaartsdecielen = obv van SES = ingedeeld in groepen van telkens 10% vd steekproef gerangschikt van meest kansarme deciel (deciel 1) tot meest kansrijke deciel (deciel 10)

Kloof tussen die 2 decielen is verminderd van 158 punten naar 127

OOK neerwaartse nivellering = kansrijken zijn achteruit gegaan maar kansarmen = hetzelfde niveau kloof verminderd (lijkt te wijzen op gunstig effect van GOK -decreet (ingevoerd op 2003)) gedeeltelijk succes MAAR men verwachtte dat kansrijke voorruit ging gaan = politiek heel delicaat trens in de prestaties van leerlingen moet zien in een globaal kader & alle determinanten mee rekenen

2015 = sterke wijziging in profiel van leerlingen populatie veel meer anders taligen & ll van de 2de en derde generatie migranten = profiel van leerlingen is lastiger geworden

o Hier mee kampen in kansarme en kansrijke scholen = meer investeren Groeiend leraren tekort in 2003 = heel weinig problemen met opvullen ervan MAAR in 2015 =

probleem hiermee vooral in middenmoot en kansrijke scholeno Kansarme scholen hebben minder last gehad van het groeiend leraren tekort

Mogen bij zijn dat kansarmen er niet op achteruit gegaan zijn desondanks de toename van kansarmen en lerarentekort

TRENDS IN DE ONGELIJKHEID: NIET-COGNITIEVE UITKOMSTEN

LINKS

Welbevinden op school in 2003 zie je de blauwe balkjes in negatieve richting gaan

0 lijn = gemiddelde van welbevinden van alle landen

o Vlaamse leerlingen = negatief cijfer in 2003 = Vlaamse leerlingen voelden zich minder goed dan andere landen die deelnamen aan PISA

o Ook sterke sociale gradient = onderste deciel = slechtste cijfers 2015 = beter beeld

o Kansarmen = licht negatief cijfero Kansrijken = positief cijfero En de kloof = verminderd tussen beiden

RECHTS

Heeft het gokdecreet ook effcet op de sociale ongelijkheid in het zittenblijven (tss 2003-2015) Weinig verschuivingen!

TRENDS IN DE ONGELIJKHEID: STUDIE-ORIËNTERING

115

Om de herverdeling te kennen heb ik post hoc testen gedaan. De significante resultaten heb ik neergepend.

Belangrijk is dat we NIET WETEN of de stijging van aantal leerlingen in ASO teweeg heft gebracht dat aantal leerlingen in BSO daalt. We stellen deze trends afzonderlijk van elkaar af.

= kansarmste deciel in ASO +++ van 10 tot 17% kans rijkste ---van 88 tot 80%

= minder automatische doorstroom naar BSO van kansarme ll

SAMENVATTEND – TRENDS IN ONGELIJKHEID

De kloof tussen kansrijk en kansarm verkleint, zowel qua cognitieve prestaties als qua welbevinden (?) en studie-oriëntering

Maar…

De ongelijkheid blijft zeer groot = geen victoriekraaien!! Er is geen opwaartse maar een neerwaartse nivellering in cognitieve uitkomsten (denk aan

tegenargumenten: lerarentekort, toename diversiteit, economische crisis)

Vanwaar deze teleurstellende balans ?

EFFECTIVITEIT VOORRANGSFINANCIERING: VERKLARINGEN(1) GEBREKKIGE IMPLEMENTATIE

Vlaanderen – evaluaties OVB, ZVB en eerste evaluaties GOK: effecten op scholen / leerkrachteno Schoolteams hebben bijgeleerd (bv. snellere detectie van leerproblemen, meer differentiatie,

betere methoden voor taalvaardigheidsonderwijs…) o maar verwarren nog steeds GOK en zorg = luiken zijn door elkaar gehaspeld

zorg= individuele problematiek weinig te maken met sociale herkomst

ongelijkheid naar sociale herkomst = nood aan structurele beleid

GOK-beleid = laten verwateren naar individuele aanpak niet meest efficiënte aanpak

o GOK-leerkrachten (die extra zijn aangeworven & die een kaderfunctie moesten krijgen) zijn jong en onervaren => hebben weinig impact op het ganse team

Sociale status hangt af van hebben van eigen klas GOK leerkrachten= beschouwd als bijrollen –-> minst ervaren leerkrachten namen

die job omwille van geringe job zekerheid & kregen weinig werk en speelruimte in scholen

EFFECTIVITEIT VOORRANGSFINANCIERING: VERKLARINGEN(2) ONGELIJKE DRAAGKRACHT GOK-SCHOLEN

Kansarme scholen (brandpuntscholen) Kansrijke scholen

116

• Inplantingo Slechte kwaliteit schoolgebouw

= niet aantrekkelijko Grootstedelijke – kansarme

buurt• Leerkrachtenteam

o Minst ervareno Meest tijdelijke leerkrachteno Jongere leerkrachteno Vaak niet het vereiste diploma

• Directieo Minst ervareno Minst opgeleid

• Inplantingo Uitstekende kwaliteit gebouw

• Ervaring met OVB• Leerkrachtenteam

o Relatief ervareno Veel mannelijke en voltijdse lkro Meer tijdelijke lkr dan

gemiddeld• Directie

o Meest ervareno Meest opgeleid

M.a.w. ondanks ‘positieve discriminatie’ in middelen blijft de draagkracht van een aantal GOK-scholen ondermaats

Bovendien gaan de meest kansarme leerlingen naar zwakkere GOK-scholen Kansarme scholen zijn minder aantrekkelijk & daarom ben je geneigd om te kiezen voor een

comfortabele school : Mattheus effect van leerkrachteno Ook GOK scholen met extra troeven & veel effect bereiken door visionaire directie erin

geslaagd die een aantrekkelijk beleid voert & zich mooi kan profileren o Binnen GOK scholen = grote verschillen qua kwaliteit

EFFECTIVITEIT VOORRANGSFINANCIERING: VERKLARINGEN(3) MATTEÜSEFFECTEN IN LERARENKORPS

Ondersteuningsbeleid leidt wel tot méér (menselijke en materiële) middelen voor GOK-scholen, maar…

o Doorsnee kwalificatieniveau van leerkrachten ligt lager in GOK-scholen (OESO 2014)… Wat telt voor prestaties van leerlingen : kwalificatieniveau van leerkrachten

o En kwaliteit inputs is belangrijker dan kwantiteit voor kansarme leerlingen !

HEBBEN LAGE-SES SCHOLEN MÉÉR EN/OF HOGER GEKWALIFICEERDE LEERKRACHTEN ? (OESO, 2014)

= grafiek landen gerangschikt volgens 2 criteria van herverdeling van middelen:

Onderscheid tussen kansarme en kansrijke scholen (2 deling in scholen)o Kansrijke scholen = scholen met minder dan gemiddeld kinderen uit kansarme groepeno Kansarme scholen = scholen met meer dan gemiddeld kinderen uit kansarme groepen

Gaat na of de kansarme scholen al dan niet meer leerkrachten per leerling krijgen (kwantiteit)

Of ze al dan niet betere leerkrachten per leerling krijgen (kwaliteit)

Hoe wordt dat uitgedrukt?

Met balletjes & bolletjes Een middellijn = als het links van de middellijn ligt kansarme scholen = relatief minder krijgn

o Portugal land waar kansarme scholen in vgl met andere landen het meest onderbezetting van kansarme scholen qua leerkrachten (onderbezet qua omkadering)

117

Geldt voor kwaliteit en kwantiteit kansarme scholen = minder kwalitatieve leerkrachten

In Portugal = dubbel benadeelde kansarme scholen

HEBBEN LAGE-SES SCHOLEN MÉÉR EN/OF HOGER GEKWALIFICEERDE LEERKRACHTEN ?

In België, Nederland & Oostenrijk = kwantitatief = betere omkadering in kansarme dan kansrijke scholen

MAAR kwaliteit van leerkrachteno (kwalificatieniveau & ervaring) =

minder goed dan in kansrijke scholeno In België = extreme tegenstelling

PARADOX: alleen kwaliteit speelt een rol = als systeem verspillen we onze middelen misschien wel aan kwantiteit en zouden we ze beter gebruiken in termen van kwaliteit

118

ONDERWIJSVOORRANG: LESSEN VOOR DE TOEKOMST

Lessen op beleidsniveau:o Voldoende middelen o ook bijsturing behoeftencriteria i.f.v. draagkracht van scholen? (kijken naar mattheuseffect

zelf middelen voor gebouwen)o Bewaking van aanwendingo Verdeskundiging leerkrachten = extra toelage koppelen aan bijscholingo Rigoureuze evaluatie

Lessen op schoolniveau:o Professionalisering leerkrachteno Meer structurele aanpak (bredeschoolwerking, ouderwerking, taalbeleid, kostenbeleid,

personeelsbeleid, differentiatie…) i.p.v. individuele remediëring (zorg GOK)o Meer investeren in intercultureel onderwijs en ouderbetrokkenheid

2. DIFFERENTIATIE

Ter voorbereiding:

• bestudeer eerst de achtergrondtekst

• Richtvragen voor de Toledo-discussie:

Welke vormen van differentiatie herken je hierin?

beheersingsleren differentiatie in tempo, eventueel via modularisering: als je goed was in Engels : jaar hoger gaan zitten in Engels & zo kwam er tijd vrij & je kan in andere vakken meer tijd investeren (bv Nederlands)

school in Antwerpen: differentiëren naar leerinhouden & werken met computer -> differentiëren in hulpbronnen: peerteaching & e-learning

contract werk adhv rups, pop of vlinder differentiëren naar niveau & differentiatie naar tempo & methode (intensiteit in begeleiding)

In welke mate leidt dit tot meer gelijke uitkomsten?

Welke andere strategieën voor meer gelijkheid past men hier toe?

DIFFERENTIATIE: TYPOLOGIE

Verschil tussen differentiatie en GOKo GOK = macro overheidsbeleid dat ook invloed heeft op scholeno Differentiatie= iets wat elke school en elke leerkracht kan doen met gegeven middelen = micro

Externe versus interne differentiatieo Extern: lln opdelen in homogene subgroepen = tussen klassen

=> verschillende curricula / niveauklassen / niveaugroepen / taakklasen tracking

119

o Intern: gemengde groepen / verschillende ondersteuning lln = binnen een klas Differentiatie van leerinhoud, leerproces of leerproduct

o Inhoud: bv. Kan binnen een bepaald curriculum zo meer inspelen pop individuele behoeften studierichtingen Binnen een vak: basis, verbreding, verdieping = alle leerlingen = basis Zomerschool voor lln die van studierichting willen veranderen (evt zelfs ‘opstromen’)

o Proces: Tempo (beheersingsleren): basis, herhaling, verrijking; huiswerkklas; modularisering

(leerstof in modules & tempo verschilt) Meer individuele opvolging Een tweede leerkracht in de klas, een ouder, een vrijwilliger Beheersingsleren: leerstof in een school moet beheersbaar zijn voor iedere

leerling in de school Tijd herverdelen tussen vakken (contractwerk) = kan zelf tijd managen en

kan meer tijd besteden aan 1 activiteit Methoden: mate van begeleiding (co-teaching) / zelfsturing / coöperatief leren… Hulpbronnen: bv. ICT, tutoring… computers = interessant aan eigen tempo

werkeno Product: bv. individuele opdrachten, projectwerking…

Convergente versus divergente differentiatie = tijdspaden van het lereno Divergent (gericht op het differentiëren van leerlingen qua uitkomsten)

Leerlingen die getalenteerd zijn = laten uitleven in het onderwijs door extra stimuli aan te bieden

Naar niveau: meritocratisch (zoals het onze Naar belangstellingsgebied: equivalente opties (cf. meervoudige intelligentie)

o Convergent (gelijkheidsstreven = tijdspaden groeien naar elkaar toe), bv. Verschillen naar sociale herkomst worden toegereden ‘pre-teaching’: zwakkere lln vóór de les al vertrouwd maken met de leerstof Zomerschool Huiswerkklas

DIFFERENTIATIE......KAN SOMS AVERECHTS WERKEN !

Externe differentiatie in vaste groepen (streaming)=> segregatie, stigmatisering, demotivatie (cf. Belgisch watervalsysteem) = uitvergroten van verschillen

o Vroege tracking, zittenblijven & ability grouping (systematisch & langdurig opsplitsen in niveau’s)

Pull-out programma’s (leerling uit de klas trekken)=> remediëring ten koste van klassikale leertijdo Uit klas gehaald om bijgespijkerd te worden op een ander vlak

Denk aan leerling die goed Engels kan en minder Nederlands Door het individueel bij te spijkeren op 1 domein = achterstand op een

ander vak Leerlinggestuurd leren (individueel en in niveaugroepjes) => betere socio-emotionele ontwikkeling ten

koste van cognitieve doelstellingen o extreme toepassing van Freinet onderwijs = aansluiten bij levenservaring & zelfsturend

vermogen van kinderen als lerenden meesurfen op spontane interesses van een kind

120

o veel scholen gaan daar heel ver in ‘wat gaan we vandaag doen’ = 20 verschillende interesses = op vlak van welbevinden 😊 maar op vlak van cognitieve resultaten ☹

Oorzaken:

o Lage verwachtingen t.a.v. zwakke leerlingen te veel er aan toe geven & te weinig een duw in de rugo Minder gestructureerde leerprocessen elk leerling op eigen tempo en eigen thema : klas

geconcentreerd houden is moeilijko Minder ordelijk klasklimaato Meer stress voor leerkrachten = moeten op alles voorbereid zijn vraagt ervaring &

managementvaardighedeno Stigmatisering van zwakke niveaugroepen

SUCCESS FOR ALL

= een voorbeeld uit VS meest overtuigende vb van differentiatie voor meer gelijke uitkomsten = zit als in de doelstelling ingebakken

= methodiek gelanceerd door een Amerikaanse pedagoog lanceerde pilootscholen & is erg geprivatiseerd & wordt verkocht aan scholen

Schoolsucces is een recht voor elke leerling. De input mag daarom variëren per leerling’

Principeso Klas staat centraal = niet te veel beslag leggen op dingen na de schooluren (allemaal binnen

de klas realiseren intensief binnen klas gaan werken)o Individuele leertrajecten, met 2-maandelijkse evaluatie en onmiddellijke remediëring

‘leerlingvolgsysteem’ = als je iets dreigend vaststelt = onmiddellijke remediëring Belangrijk voor zelfconcept van ll & vervolg van leerproces

o Flexibel zijn Klas, niveaugroepen, individuele tutoring (steeds tijdelijk) Met hetzelfde personeel goed omspringen = goede resultaten halen

o Family support team = meer dimensionele concept van gelijke kansen Verschillende soorten kapitaal & factoren spelen een rol Dus problemen ook multidisciplinair aanpakken

In dit team = sociaal werker, psycholoog …o Naargelang de behoeften van kinderen ook erg flexibel inspelen in

thuisniveau Effecten = zeer overtuigend & daarom is het zo populair

o 3 maanden ‘uitgespaard’ op einde 1e leerjaar; meer dan 1 jaar op einde BaO (30% sneller leren dan in doorsnee school)

o 25% zwakste lln maken grootste winst = heel bemoedigend meer gelijke uitkomsteno Zittenblijven quasi-nihilo Verwijzingen naar BuO –50%

DIFFERENTIATIE: BESLUIT

121

Differentiatie voor meer gelijke uitkomsten veronderstelt convergerende leertrajecten !

Je moest streven naar convergente paden/ differentiatie vormen van leerlingen

Is niet altijd automatisch gegarandeerd, directie verplicht om te differentiëren = als doelstellingen niet duidelijk zijn = moeilijk!

2.7 MIGRANTEN IN HET VLAAMSE ONDERWIJSINLEIDING

Culturele diversiteit = migranten!

TER VOORBEREIDING

Bekijk de documentaire ‘Exit concentratie’ (eerste halfuur)

DISCUSSIEVRAGEN:

Welke verklaring(en) van schoolse achterstand van migrantenkinderen domineert in de documentaire ?

Door kansarmoede niet zozeer door cultuur Ouders = vaak laaggeschoold en armoede wordt van generatie op generatie doorgegeven

thuisfactor Te veel segregeren Taal geen Nederlands Geen ervaring met school Spijbelprobleem

Welke concrete voorbeelden zag je van oorzaken van deze schoolse achterstand ?

Segregatie = onderzoek in 3 stedeno Concentratiescholen

Spijbelprobleem Geen ervaring met school geen potlood vasthouden…

Welke typen van remedies worden in de documentaire besproken?Onder welk theoretisch verklaringsmodel horen deze remedies thuis?

122

Brugfiguren brug slaan naar gezinnen en ouders en school Extra leerkrachten Verwachten meer engagement & meer inzetten op Nederlands Thuistaal project = evenwaardigheid aan thuistalen ze worden losser en opener ATN onderwijs (Anders Talige Nieuwkomers) Graadklassen ipv jaarklassen Nu meer opsplitsen in groepjes = van elkaar leren Nood aan bijkomende professionalisering

ONGELIJKE IN- EN DOORSTROOM (GROENEZ, VAN DEN BRANDE & NICAISE, 2003)

Heeft te maken met verschillen tussen autochtone en allochtone leerlingen

o Laat toe om omvang van diversiteit in kaart te brengen

Begint in kleuteronderwijso Aantal kleutertjes niet in

onderwijs = dubbel bij allochton Vertraging in 1e en 4de leerjaar Verwijzing naar b-klas = imposant in eerste jaar secundair onderwijs

o Probleem explodeert hier te maken met taalcapaciteiten Ze zijn meertalig maar toch wordt het gezien als een taaldeficiet probleem

Nederlands = minder goed & wordt beschouwd als essentieel om dingen bij te leren

B-klas= voorteken van BSO nadien moeilijk om terug omhoog te klimmen Geen diploma en school verlaten = heel hoog

o Ook geen toegang tot hoger onderwijs zware ondervertegenwoordiging van allochtonen hier

België en andere westerse landen = heel ongelijk ☹

PRESTATIEKLOOF WETENSCHAPPEN (PISA 2006)

Wij = een van de grootste kloven Blauwe streepjes = gemiddelde prestatie van

autochtone jongereno Vlaanderen = goed

Omvang van de kloofo Tussen autochtonen en 2de generatie

migranten = grootste kloof van Europa samen

met Zwitserland

123

0

10

20

30

40

50

60

70

80

niet inkl.ond op

2,5

vertraagd1e lj

vertraagd4e lj

BuO 1 leerjaarB

4° BSO gn diplHSO

diplomaHO

West-Europa, VS Zuid-Europa,Maghreb, andere

PRESTATIEKLOOF LEESVAARDIGHEID (PISA 2009)

Hier is Vlaanderen niet de kampioen Kloof, ongeacht domein = heel groot in Vlaanderen Vlaanderen= 2de generatie migranten doet het slechter dan

1ste generatieo = merkwaardigo 1ste generatie = niet in Vlaanderen geboren =

waarom doen ze het dan toch beter ze moeten een overstap doen naar Vlaamse taal en cultuur

Ligt aan sociale positie van 2de generatie Turkse & Marokkaanse origine = ouders en grootouders = hier komen werken in mijnen als ongeschoolde arbeiders

Waren analfabeet & scholingsniveau was heel laag migranten zijn als groep verpauperd SES ☹

Eerste generatie (nieuwe migranten) = gemigreerd om andere redenen als vluchteling

o Omdat het hier rustiger was politieko Vooral meer gegoede mensen behoren soms tot bovenste laag

van de bevolking Kinderen doen het beter dan op school

???? 1ste / 2de generatie? Wat is het nu

PRESTATIEKLOOF WISKUNDE (PISA 2012)

Rangschikking obv de kloof Wij zijn een extreem land qua prestatie kloof

124

VERKLARINGEN: TEVEEL MIGRANTEN IN BELGIË

We moeten stoppen met die migranten & het onderwijs kan dat niet aan

Migratiepiek : uitdaging voor onderwijssysteemo Toenemende instroom van migranten =

daardoor gaan onderwijsprestaties achteruit & ontstaat er een ongelijkheid (etnische ongelijkheid)

In Finland = veel etnische ongelijkheid

Zweden : schok te boven gekomen & doet het al veel beter

Is Vlaams onderwijs ook die schok aan het doormaken?o Nu minder goed in wiskunde dan vroeger

MAAR = er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat er een plafond is aan het aantal migranten en dat dat zou leiden tot minder goede prestaties

Deze grafiek suggereert het omgekeerdeo Puntenwolk landen met grootste percentage immigranten

Hongkong en Macao china = kleine kloof Percentage in een land doet er niet zo toe periode dat je je onderwijssysteem

moet aanpassen = moeilijke periode

VERKLARINGEN VOOR ONGELIJKE DOORSTROOM

Sociaal-cultureel:migranten raken niet voldoende geïntegreerd, hetzij door hun eigen houding, hetzij door die van de lokale gemeenschap in het gastland Culturele en taalkloof (religie) die ze niet kunnen overbruggen

Sociaal-economisch:migranten hebben het even moeilijk als niet-migranten met dezelfde (lage) socio-economische positie, sociale positie van ouders, scholing van ouders en welvaart in het gezin

Niets specifiek doen voor migranten

125

Specifiek beleid voeren voor migranten

Naarmate van verklaring die domineert = ander onderwijssysteem invoeren

1. SOCIAAL-ECONOMISCHE VERKLARINGEN:DE ACHTERSTANDSHYPOTHESE - HIRTT (2006); DUQUET E.A. (2007

SOCIO-ECONOMISCHE POSITIE VAN MIGRANTENOUDERS

4% jongeren in autochtone bevolking waar moeders geen diploma hebben in hoger onderwijs

Voor Turken en Marrokkanen = bijna de helft heel laag geschoold ☹ SES

Ook bij vaders ☹o Daarom doet 2de

generatie het ook slechter

SOCIO-ECONOMISCHE KLOOF TUSSEN AUTOCHTONE EN MIGRANTENOUDERS

Index van socio-economische status (SES):

studieniveau ouders beroep ouders index van huishoudelijk comfort

= gemiddeld niveau van SES in land

omvang van de staafjes = kloof in SES tussen autochonen en allochtonen

126

PISA-SCORES VOLGENS GEBOORTELAND VADER EN SES

= kritisch zijn

vgl van allochtone jongeren en autochtone jongeren met hetzelfde SES-niveau

hoe grafiek bekijken?o Links = wiskundeo Rechts = taalo Horizontale as

gestandaardiseerde index van SES

In het midden = o en daarrond een schaal die tot 1,5 gaat = standaarddeviaties tov het gemiddelde heel weinig jongeren

o Verticale as= prestatieniveau op pisa toets gerelateerd aan SESo Grijze curve = verband tussen SES van een leerling & verband met pisa toets

Geen regressielijn per deciel SES = oveenkomstige prestatieniveau

= sterk verband tussen SES en prestatieniveau op wiskunde voor autochtone bevolking bij gelijke SES = gelijk prestatie niveau? driehoekjes migranten

Ligt niet op grijze curve = ligt eronder? o Vgl met overeenkomstige autochtone jongeren met dezelfde SES

Zelfs na in aanmerking nemen van gemiddelde SES = toch nog een kloof!! Verschil Maghreb en Turkije?

o Culturele factoren? Marrokkaanse bevolking = afkomstig uit verschillende streken & diverse varianten van Arabisch

Moeten onderling dus Nederlands praten in hun eigen taal verstaan ze elkaar niero Turkse migranten = heel veel uit Centraal Anatolië = dooe gezinsherenigingsbeleid!!

Zo krijg je hechte gemeenschappen die in buurten leven

127

PRESTATIEKLOOF AUTOCHTONE – ALLOCHTONE LEERLINGEN(PISA 2015, WETENSCHAPPEN)

landen gerangschikt naar omvang van prestatiekloof = in positieve of negatieve richting

In meeste landen doen autochtonen het beter

o België = grootste prestatiekloof

Ruitjes = omvang van totale prestatiekloof

o België = 82 punten 40 punten = 1 jaar achterstand, 2 jaar achterstand dus!!

Balkjes = andere determinanten die met culturele factoren te maken hebbeno Na uitzuiveren SES

SES biedt deel van de verklaring maar niet alles!!

BESLUIT ACHTERSTANDSHYPOTHESE

Ongelijke onderwijsuitkomsten van allochtonen kunnen voor een groot deel – maar niet uitsluitend - verklaard worden door hun socio-economische achtergrond

Implicaties voor beleid en praktijk

socio-economische ongelijkheden bestrijden door ‘compensatie-maatregelen’ (~ maatregelen voor meer gelijke kansen)

socio-culturele ongelijkheden bestrijden door ‘integratie-maatregelen’

COMPENSATIEMAATREGELEN = ALS JE REKENING HOUDT MET SES

deficiet in menselijk, sociaal en cultureel kapitaal overbruggen

Kenmerken: Voorbeelden:

128

o buitenschoolse randvoorwaardeno selectief (doelgroepgericht)o multidimensioneel (materieel,

gezondheid, taal, socio-emotioneel, sport, cultuur…)

o vóórschoolse stimuleringsprojecten

o brede schoolo kosteloosheid, studietoelageno gewichtenregeling in financiering

scholen (GOK)

2.SOCIAAL-CULTURELE FACTOREN: INTEGRATIEHYPOTHESE - BRON: PIONTKOWSKI ET AL. 2003

Piontkowski = houdt rekening met verschil in dominantie tussen verschillende groepen verschil in machtspositie maakt een verschil in onderwijsprestaties

CULTUUR ALS OORZAAK: TABOE?

= lang taboe eerste culturele verklaringen waren heel stigmatiserend voor de immigranten

Cultuur-deficit theorie: verwant met theorie van armoedecultuur (Oscar Lewis= antropoloog).

Schreef een essay = over de intergenerationele doorgeven van armoede Zocht in waardensysteem van Mexicanen een reden waarom ze minder goed presteerden

o Armoede wordt doorgegeven van generatie op generatie door een eigen cultuur van armen (migranten?) die traditionalistisch is en afwijzend staat t.a.v. onderwijs = dus moeten we proberen dit waardensysteem te doorbreken

o Ouders verdragen niet goed dat ze boven hun niveau uitstijgen = deloyaal ‘glazen plafond’

Nadien = eenzijdige theorie en wordt eerder weerlegd CULTUUR DEFICIET SYSTEEM

NIET-ONDERWIJSGERICHTE CULTUUR?

Waardesystemen = attitudeso Motivatie (2 soorten)

Extrinsieke en intrinsieke Intrinsiek = plezier Extrinsiek = omdat het

nuttig is voor latero EERSTE = INTRINSIEK

Intrinsieke motivatie voor wiskunde = hoger bij allochtonen dan autochtonen Omgekeerde van Oscar Lewis = positieve attitudes van migranten jongere

o TWEEDE = EXTRENSIEK Hier = bij 2de en 1ste generatie = hoger dan

bij autochtone jongeren Oscar Lewis

129

Cultuur-deficit theorie: verwant met theorie van armoedecultuur (Oscar Lewis). Armoede wordt doorgegeven van generatie op generatie door een eigen cultuur van armen (migranten?) die traditionalistisch is en afwijzend staat t.a.v. onderwijs

BILATERALE ACCULTURATIETHEORIE (Piontkowski e.a.; Bourhis e.a.):

Nieuwe theorie Gaat niet om positie op waardenschalen geen deficit in deze of gene cultuur maar wrijvingen tussen culturen zijn oorzaak van beperkt profijt van onderwijs bij

minderheidsgroepen. Acculturatie = aanpassingen om in een andere cultuur te passen Bilateraal

o Kijken naar aanpassingen bij autochtone bevolking en bij allochtone bevolkingo Interactie/ wederzijdse aanpassing belangrijk!!

Veel wetenschappelijkere theorie = kan geen stigmatiserend effect hebben

GEVOELIGE PUNTEN IN ACCULTURATIE (VAN CRAEN E.A. 2007)

Taal: o 48.3% v.d. Turkse, and 26.1% v.d. Marokkaanse volwassenen gebruiken ‘zelden of nooit’

geschreven Nederlands = nederlands als communicatierol speelt kleinere rol historische gevoeligheid van Vlamingen omtrent Nederlandse taal => ‘Nederlands eerst’ beleid in Vlaamse scholen komt uit geschiedenis = taal emancipatie van de Vlamingen was ook een sociale emancipatie (daarom botst het soms tussen allochtonen en autochtonen straffen, witte lijn…

= zeer assimilatie gericht beleid waar Nederlands als norm wordt opgelegd en de taal van de allochtonen wordt verdrongen

Religie: o 25.1% v.d. Vlamingen voelen zich (overtuigd) Christen = veel Vlamingen = Darwin/

wetenschappelijk 89.1% v.d. Turken en 88.3% v.d. Marokkanen voelen zich (overtuigd) moslim => verzuilde ‘katholieke’ en ‘neutrale’ scholen schoolstrijd

Landschap = heel verdeeld & stilaan een ontzuilingsbeweging aan de gang Maar plots komen daar nieuwe leerlingen bij voor wie religie wel belangrijk is

Katholieke scholen = ga naar gemeenschapsonderwijs daar kan je Islam volgen Gemeenschapsonderwijs= niet veel geven om levensbeschouwing, het is iets

voor thuis Hoofddoek:

130

o Gemeenschapsonderwijs overweegt om ze terug te brengen religieuze symbolen toch toelaten in openbare leven

o 18.3% Vlamingen 78.4% Turken en 82.2% Marokkanen vinden dat scholen de hoofddoek moeten toelaten => meeste Vlaamse scholen verbieden de hoofddoek

Katholieke scholen = meer meisjes naar daar omdat gemeenschapsonderwijs het niet meer toelaat NU: school = zelf kiezen = zo krijg je een concentratie & concurrentiewapen tussen scholen (om witter te worden…) = puur discriminatiewapen!

gender rollen: o 76% Vlamingen 42.6% Turken and 58.1% Marokkanen onderschrijven moderne genderrollen

=> orientatie van migrantenmeisjes in SO Daar zijn duidelijkere rollen voor mannen vrouwen geeft spanningen = gelijke kansen

voor jongens en meisjes in Vlaamse onderwijs

HOUDINGEN VAN MIGRANTEN

Kijken naar wederzijdse attitudes Maar intussen = hyperdiversiteit 2 dimensionele benadering = vereenvoudigd

schema dat je kan uitbreiden naar een meerdimesionele benadering

Combinaties van houdingen zijn belangrijk! 2 dimensies:

o Vindt men het belangrijk om zijn eigen culturele identiteit te hebben

Eerder zwart-wit (vaak grijs)o Wenst men interactie met de

dominante cultuur? Elke combi wordt gelabeld met een attitudepatroon

o 4de kwadrant geldt voor een aantal jongeren van allochtone origines anomie: mensen die normen en wetmatigheden verwerpen = in wettenloosheid

leven individualisme: ik ben mezelf, en ik hoop dat ik op een normale manier kan leven in

de samenleving zonder me te veel te moeten aanpassen aan de lokale cultuur & ik zoek er geen conflicten mee

HOUDINGEN VAN AUTOCHTONEN

dimensies = varianten voor autochtone inwoners

Assimileren = allochtonen moeten zich aanpassen!!

Segregatie = not in my backyard (ook in onderwijs)

Uitsluiting = Vlaams Belang

131

Individualisme= verschillen in culturen zijn niet belangrijk laat elkaar gerust

INTERACTIEF ACCULTURATIEMODEL – COMBI ATTITUDES VAN ALLOCHTONEN EN AUTOCHTONEN

Beide integratie = harmonieus MAAR als beide kiezen voor assimilatie =

ook consensus mogelijk Wetenschappers pleiten voor het

mengen van culturen Armeense dame met huiswerkklas

Vraagteken bij separatie en segregatieo Consensus is mogelijk maar op

lange termijn = moeilijk (lappendeken)

o Denk aan Vlamingen en Walen Separatie = taalgrens is ons land nog houdbaar?

Individualisme = ook consensueel Uitsluiting en marginalisatie = conflictueel ALTIJD

ANDERE CELLEN BUITEN DIAGONAAL:

• Individualisme: kan zijn dat beide partijen individualistisch ingesteld zijn. o Herkenbaar bij bepaalde groepen allochtonen. o Sommigen vinden culturele herkomst niet zo belangrijk en blijven in privésfeer zitten. o Kan zijn dat Vlamingen ook deze opvatting hebben en dan heb je ook een consensus.

• Je kan scholen hebben met een consensuele of een conflictuele cultuur.• Consensus rond separatie en segregatie

o Kan je dat op lange termijn volhouden? o Op korte termijn: haalbaar, maar op lange termijn kan dit problemen veroorzaken.

• Niet consesueel is dat beide partijen geen overeenkomst vinden.• Cultuur-problematisch = als allochtonen hun cultuur willen behouden en de autochtonen willen dit

niet, OF OMGEKEERD ook mogeljik• Contact-problematisch = de ene partij wil wel contact en de andere partij wil dit niet • Opmerking: dit kan verschillen naargelang

o Sociale herkomsto Vestigingsplaatso Sociale afkomst

132

o Omvang minderheid o Hoe lang is de gemeenschap al geëmigreerdo …

• Conclusie: er zal nooit één dominant patroon zijn! - geen enkele stad is gelijk, geen enkele gemeenschap is gelijk maar helpt om lokale situaties te duiden

• Bilaterale acculteratietheorie = 1 van de vele mogelijke toepassingen geld in het onderwijso Consensueel = geen problemeno Maar wel cultuur-probl & contact-probl ☹

GEVOLGEN VOOR SCHOOLLOOPBANEN

participatie (vóórschools, voorbij leerplicht)o zou kunnen te maken hebben met cultuur-problematische houding

vanaf schoolpoort = Nederlands praten te grote kloof voor kinderen ☹o veel drop-out door contact-problematische houdingen of conflictueelo interetnische vriendschappen = grote invloed op studieresulltaten

mate van integratie voelen zich niet thuis in scholengemeenschapo segregatie (concentratiescholen)o relaties school – thuismilieu door contact te vermijdeno welbevinden / gedragsproblemen (conflictgedrag, anomie…)

studie-oriënteringo oriënteringsadvies van scholen (BLO, b-stroom, BSO…)o genderverschillen (bv. meisjes in b-stroom, in hogescholen) = in culturen niet adequate

studieoriëntering dit alles werkt cumulatief in op / met studieresultaten individualisme van gemeenschapsonderwijs = religie voor thuis = dit kan dit fenomeen verklaren

MAATREGELEN VOOR CULTURELE INTEGRATIE

Kenmerken• Verschillend per doelgroep?• Aan beide zijden werken

o kant van leerling / milieuo kant van school / systeem aan

beide kanten werken!!!• Afbouwen van verborgen discriminaties

o Discriminaties = verklaarbaar vanuit deze theorie & beter ontkrachten

o godsdienst(beleving)o taal bang dat ze iets negatief

zeggen, schakelen over als ze iets willen uitleggen probleem = als het gaat domineren

o respect voor cultuurverschillen hoofdoek op school = persoonlijke keuze & moeten we dat

VoorbeeldenSociale mix bevorderen/ etnische mix

• recht op inschrijvingo segregatie voorkomeno maar als beide segregatie goed

vinden = niet noodzakelijk MAAR integratie = op lange termijn beter

• quota-systemen• GOK-financiering moedigt integratie van

allochtonen aan• magneetscholen = geen concentratieschool

streeft om een betere sociale mix te bekomen vertrekkende vanuit een concentratieschool = STRATEGIE VOOR DESEGRETATIE OP SCHOOLNIVEAU

Participatie bevorderen• verplicht kleuteronderwijs

o vanaf 3 jaar!!• Kleuteronderwijs = meer openstellen voor

133

accepteren (heeel soms = dwang) • basiswaarde die in elke

school moet komen• Aandacht voor de beleving van jongeren /

ouders = een psychologie o Gesprek om over houdingen te

praten en psychologie eventueel te veranderen

intercultureel onderwijsMeer intercultureel onderwijs OETC = onderwijs in eigen taal en cultuur

• Soms les in Italiaans, Turks …& gaven les over elkaars cultuur = was stigmatiserend en segregerend diversiteit = heel erg toegenomen dus wordt onmogelijk

• Kinderen laten thuisvoelen ICO (intercultureel onderijs) = interactie tussen culturen in alle vakken! geëvolueerd naar een systeem om interactie tussen culturen op alle mogelijke vlakken bevorderen: in de les, sport, schoolreis…Schoolopbouwwerk = precies gericht op slaan van bruggen tussen school & thuis

134