Onderwijsontwikkeling en leerkrachtontwikkeling in het Cumulusproject

Sandra de Koster, Monique Volman, Vrije Universiteitm.m.v. Els Kuiper, Marijn Tanis (VU), Marijke Kral, Bregje de Vries, Marieke de

Visser, Roland Kok (HAN)

Het Cumulus project

6 basisscholenVU/HAN

& Kennisnet

APS&

APS IT-diensten

Praktijk Onderzoek

Begeleiding

Opbouw inleiding

• Wat is Cumulus

• Rol en aanpak onderzoek Cumulus

• Resultaten onderzoek

• Is dit een zinvolle manier om te werken aan ICT-integratie?

Het Cumulus project

• Conceptgeleide ontwikkeling van ict-gebruik

• Begeleiding vanuit APS (onderwijsontwikkeling en Ict)

• Iedere school ontwikkelt 4 leerarrangementen waarin ict is geïntegreerd

Scholen

2 x ‘A’ = vooral leerkrachtgestuurd

2 x ‘B’ = leerkrachtgestuurd en

leerlinggestuurd

2 x ‘C’ = vooral leerlinggestuurd

Onderzoeksvragen

1. Ontstaan er verschillende soorten ICT-gebruik (ICT-rijke leerarrangementen) die passen bij de verschillende scholen?

2. Wat zijn de effecten van die vormen van ICT-gebruik?

3. Effecten op schoolontwikkeling en leerkrachtontwikkeling?

Onderzoek interessant omdat …

• bood ondersteuning van het proces op elke school: actie-onderzoek (voor scholen zelf)

• levert inzicht in opbrengst aanpak Cumulus (voor APS)

• levert inzicht in effectiviteit van specifieke vormen van ict-gebruik in specifieke context (voor andere scholen)

• wetenschappelijk gezien interessant

Cumulus sluit aan bij veranderende ideeën over invoering ict:

Projecten gericht op ict-integratie vallen vaak tegen, omdat ze:

• uitgaan van technische mogelijkheden ('technological push') en niet van meerwaarde van ICT voor leren op school

• onderwijs willen ‘transformeren’: sluiten niet aan bij visie school/leerkrachten

Cumulus: Vormen van ‘leren met ICT’ ontwikkelen, dicht bij onderwijsconcept school

Conceptgeleide ontwikkeling van ICT-gebruik

Onderzoeksmethode

Casestudies op de 6 scholen

Vraag 1 Verschillende typen ICT-gebruik?

Beschrijving Vergelijking

welke effecten bedoeld?welke ICT-middelen?welke leeractiviteiten?

Onderzoeksmethode

Vraag 2

Effecten van specifieke vormen van ICT-gebruik?

Onderzoek naar 4 werkhypothesen per school

observatiesinterviews leerlingen

interviews leerkrachten Interviews begeleiders

vragenlijstenlogboeken

Onderzoeksmethode

Vraag 3

Onderwijsontwikkeling en leerkrachtontwikkeling?

Gesprekken met teams

Vragenlijsten leerkrachten

Volgen leerarrangementen

Voorbeelden werkhypothesen Voorbeelden werkhypothesen

Het gebruik van methodegebonden software op het gebied van rekenen, taal, begrijpend lezen en wereldoriëntatie leidt binnen een jaar bij onze leerlingen tot een hoger leerrendement, wat resulteert in hogere Cito scores.

Door te leren zelf verslag te doen van actuele gebeurtenissen op school en die informatie te verwerken met behulp van ICT wordt het beheersen van de basisvaardigheden die hiervoor nodig zijn voor de leerlingen betekenisvol.

Voorbeelden werkhypothesen Voorbeelden werkhypothesen

Het gebruik van digitale schoolborden levert meer actieve betrokkenheid van leerlingen en een verbeterde motivatie op.

Door het gebruik van digitaal beeldmateriaal (m.b.v. bijvoorbeeld active boards, digitale camera’s) kunnen kinderen zich inleven in de leerinhoud, wordt het thema ‘vriendschap’ betekenisvol voor hen, en worden de beoogde leerresultaten bereikt.

Vraag 1 Verschillende typen ICT-gebruik ?

A B C

Motivatie/betrokkenheid x x x

Leerresultaten x x x

Zelfstandig werken x x x

Differentiatie x x x

Door scholen beoogde effecten:

Vraag 1 Verschillende typen ICT-gebruik

A B CMotivatie/betrokkenheid x x x

Leerresultaten (nadruk op kennis) xLeerresultaten (nadruk op vaardigheden) x x

Zelfstandig werken x x x

Differentiatie naar niveau en tempo x

Differentiatie naar leerstijl en interesse x x

Door scholen beoogde effecten:

Vraag 1 Verschillende typen ICT-gebruik ?

De gebruikte ict-middelen

• Verschillende middelen– Alleen A-scholen: oefen- en toetssoftware – Alleen B/C-scholen: digitale videocamera; pod-recorder; digitale

microscoop

• Zelfde middelen verschillend ingezet voorbeeld: digitale schoolbord– verschil in sturing

• Enkelvoudig (A) vs. meervoudig (B/C) gebruik van middelen– Variëteit aan ICT-middelen– Nieuwe ICT-middelen

Vraag 1 Verschillende typen ICT-gebruik ?

De leeractiviteiten

• Verschil in leerling- en leerkrachtrollen – A: oefenen, opdrachten maken, instructie

– B/C: onderzoeken, experimenteren, filmpjes maken, presenteren, oefenen op wijze die aansluit bij intelligenties

• Verschil in complexiteit van de activiteiten– Afstand tot gangbare aanpak – Mate van voorstructurering

Vraag 2 - Effecten Motivatie / betrokkenheid lln

• Over het algemeen: – leerlingen zijn enthousiast, – vooral beeldmateriaal maken of gebruiken– leraren zien vaak positief effect op motivatie– niet altijd en niet altijd bij alle leerlingen– soms tijdelijk (nieuw, anders)– leerlingen zelf zijn soms heel genuanceerd

Vraag 2 - Effecten Leerresultaten lln

• Waarneming leraren, loggegevens, log-boekjes, toetsgegevens, voor- en nameting

• Moeilijk vast te stellen & kleine aantallen!• Soms geen effect zichtbaar• Soms wel leereffect op ict-gebied, maar niet op

leerdoel (bijv. onderzoekend leren)• Aanwijzingen (voorbeelden):

– leraren zien verbetering in producten– leerlingen scoren beter dan verwacht

Onderwijsontwikkeling

• A-scholen: – overzichtelijke, goed gestructureerde en georganiseerde

leerarrangementen mogelijkheden van ict zetten leerkrachten op het spoor van

meer interactie, meer zelfstandigheid bij leerlingen en meer inbreng van leerlingen

• B/C-scholen:– complexe arrangementen, integratie kost veel tijd en

inspanning eisen aan organisatie rond ict-gebruik zetten leerkrachten op

het spoor van een meer structurerende rol van de leerkracht

Leerkrachtontwikkeling

Is de Cumulus-aanpak effectief?

Ja:

• méér en gevarieerder ict-gebruik

• ‘passend’ ict-gebruik

• leraren ervaren het als ‘eigen’

• genuanceerder beeld over leren met ict

• bijbehorende competentieontwikkeling

Is de Cumulus-aanpak effectief?

Maar (aandachtspunten):

• begeleiding ná ontwerpfase blijft nodig

• op onderwijsontwikkeling én op ict

• arrangementen niet ‘cumulatief’

• projectstatus: effect op lange termijn?