Opvolging in het Familiebedrijf:

Een koud kunstje?Enschede, 29 maart 2012

drs. Jacob-Jan MosselAdviesgroep FamiliebedrijvenBDO Consultants

Introductie

• BDO Consultants, Adviesgroep Familiebedrijven

• drs. Jacob-Jan Mossel

• Bedrijfskunde, RuG

• 06 5112 6719, jacob-jan.mossel@bdo.nl

• www.bdo.nl/familiebedrijven

Startvraag

Hoeveel familiebedrijven zijn er in Nederland?

© 2010 BDO

Bijna 70% van alle bedrijven is een familiebedrijf!

© 2010 BDO

# werknemers Bedrijven % Familiebedrijven Familiebedrijven

2-9 304.418 72,9% 221.921

10-49 58.046 56% 32.506

50-99 6.939 49,7% 3.449

100-199 3.407 44,8% 1.526

>200 2.348 27,6% 648

Totaal 375.158 69,3% 260.050

Bron: Family Business in The Netherlands, Characteristics & success factors; Prof. Dr. Roberto Flören, Prof. Dr. Lorraine Uhlaner & Marta Berent-Braun MSc

Bekende familiebedrijven

© 2010 BDO

Kracht van het familiebedrijf

• Betrokkenheid

• Kennis en ervaring

• Flexibiliteit in werk, tijd en geld

• Lange termijn-denken

• Platte organisatie

• Snelle besluitvorming

• Betrouwbaarheid en trots

© 2011 BDO

Zwaktes van het familiebedrijf

• Tijd staat stil

• Extern aantrekken kapitaal

• Opvolgingsplanning

• Carrièremogelijkheden niet-familieleden

• (Gebrek aan) professioneel leiderschap

• Communicatie/ emotie

• Groei

© 2011 BDO

F B

Familie Bedrijf

Familiebedrijf: twee systemen

Familie vs. Bedrijf

© 2011 BDO

Familie

• Geboorte/ levenslang

• Intern georiënteerd

• Minimaliseren verandering

• Afkomst

• Emotioneel

Bedrijf

• Eigen keuze/ tijdelijk

• Extern georiënteerd

• Gebruik van verandering

• Prestaties

• Rationeel

Familie- vs. Bedrijfbelangen

© 2011 BDO

Familiebelangen

• Harmonie

• Gelijke behandeling

Bedrijfsbelangen

• Slagvaardig bestuur

• Kwaliteit leiding

BF

Het familiebedrijf: verstrengelde systemen

Hoe groter de verstrengeling, des te groter is de rol van emotionele factoren en de kans op conflicten.

EEigendom

Knelpunten in Familiebedrijven

• Communicatie

• Opvolging(splanning)

• Geschiktheidsvraagstukken

• Rolverwarring

• Conflicten

© 2010 BDO

Opvolging in het Familiebedrijf

Het overdragen van leiding, eigendom en zeggenschap aan

opvolger(s) met als doel het succesvol voortzetten van de

onderneming en het behoud van de harmonie binnen de

familie!

© 2010 BDO

Het opvolgingsproces in fasen

Een opvolgingsproces duurt gemiddeld 5 tot 10 jaar.

1. Bewustwording

2. Bespreekbaar maken

3. Opstelling opvolgingsstappenplan

4. Voorbereidingsjaren

5. De feitelijke overdracht

6. Na het afscheid

© 2010 BDO

1. Bewustwording – Welke aanleiding?

• Leeftijd

• Belang van het bedrijf

• Aankomende nieuwe generatie

• Fysieke onmogelijkheid

• Motivatie verdwenen

• Genieten van oude dag

• Cashen

© 2010 BDO

2. Bespreekbaar maken – Met wie?

• Partner

• De kinderen en hun partners

• Verdere familie

• Eventueel andere potentiële opvolgers

• Managementleden / commissarissen

• Bevriende relaties / ondernemers

• Extern deskundigen / adviseurs

© 2010 BDO

3. Opvolgingsstappenplan

• Duidelijk en concreet

• Afspraken over:

- bedrijf

- rol en positie van de overdrager(s)

- rol en positie van de opvolger(s)

- betrokkenheid van de overige familieleden

- overdracht van de eigendom

• Beslismomenten aangeven

• Tijdpad

• Commitment uitspreken naar elkaar

© 2010 BDO

4. Voorbereidingsjaren

• Bedrijf klaar maken voor de overdracht

• Opleiding en coaching van opvolgers

• Overdragen van en introducties in netwerken

• Bepaling juiste (holding)structuur en treffen van juridische en fiscale

maatregelen

• Overdracht verantwoordelijkheden

• Bestuursstructuur inrichten

• Informeren personeel

© 2010 BDO

5. De feitelijke overdracht

• Gefaseerde overdracht of in één keer

• Introductie nieuwe directie

• Waardebepaling

• Financiering / (achtergestelde) lening

• Contracten / notaris

• Afscheidsreceptie

© 2010 BDO

6. Na het afscheid

• Afstand nemen

• Nieuwe rol overdrager

• Wijze van betrokkenheid bij bedrijf

• Besteding van de tijd

• Beheer vrijkomend vermogen

• Concretisering financiële planning

© 2010 BDO

Samenvatting

• Opvolging is een veranderingsproces – iedereen krijgt een andere rol

• Het raakt niet alleen de overdrager en opvolger, betrek de hele familie

• Breng familie- en bedrijfsbelangen in kaart

• Een opvolgingsplan schept duidelijkheid

• Het leven na het afscheid begint al daarvoor!

• Feitelijke overdracht is een complex geheel

• Neem de tijd

• Communicatie is de sleutel tot succes

© 2010 BDO

Hoe pak je een opvolging fiscaal-juridisch aan?

© 2010 BDO

Anticipatie op NoodOpvolging

18% van de ondernemers verlaat door een calamiteit het (familie)bedrijf

Calamiteiten zijn samen te vatten met OASE:• Overlijden• Arbeidsongeschiktheid• Stoppen met werken• Echtscheiding

© 2010 BDO

Uitkomsten onderzoek

• 1 op de 3 heeft afgelopen 10 jaar

een noodsituatie meegemaakt

• 55% zegt: ik ben er goed op

voorbereid

• In werkelijkheid is minder dan de

helft van hen goed voorbereid

• Kloof tussen perceptie en

werkelijkheid

© 2010 BDO

Anticiperen op NoodOpvolging is niet:

Bij de notaris ligt een verzegelde enveloppe, die pas na mijn

overlijden mag worden geopend. Daarin staat precies wat er

na mijn overlijden met de zaak moet gebeuren.

© 2010 BDO

Anticiperen op NoodOpvolging is wel:

• Maatregelen op het terrein van leiding, eigendom én zeggenschap

• Communicatie bij opstelling en over inhoud van het plan met alle betrokkenen

• Vastlegging van de afspraken in plan

© 2010 BDO

Wat te regelen in het NoodOpvolgingsPlan?

Opvolging in leiding:

• Wie benoemt nieuwe directeur?

• Wie neemt over / wie neemt waar?

• Wat weet het Managementteam?

• Is er iets geregeld in het ondernemingsplan?

• Is er een Keymanpolis?

• Aan wie is volmacht afgegeven?

Wat te regelen in het NoodOpvolgingsPlan?

Opvolging in eigendom:

• Wat ligt vast in statuten?

• Wat zegt aandeelhoudersovereenkomst?

• Wat geregeld via testament?

• Hoe luiden huwelijkse voorwaarden?

Wat te regelen in het NoodOpvolgingsPlan?

Opvolging in zeggenschap:

• Wat geregeld in statuten?

• Zijn de aandelen gecertificeerd?

• Wie in bestuur Stichting Administratiekantoor?

• Wat geregeld in bestuursreglement?

Vragen?

© 2010 BDO

Hartelijk dank voor uw aandacht!

© 2010 BDO