Sorry pa, sorry ma, maar ik ben écht niet geïnteresseerd.Meer en meer 50-plussers die eeneigen zaak hebben opgebouwd,

worden vroeg of laat (en tegenwoordigsteeds vroeger) met deze reactie gecon-fronteerd, wanneer ze bij hun opgroei-ende of volwassen kinderen polsen of ie-mand de familiezaak wil overnemen.Natuurlijk beseffen ze dat ze hun kinde-ren niet kunnen verplichten en gunnen zehen dat eigen geluk graag, maar diep inhun binnenste blijven de teleurstelling ende onzekerheid groot. Hebben we daar-voor dertig of veertig jaar zo enthousiastgewerkt? Wat gaat een vreemde overne-mer van onze zaak maken? Stel (de ergstenachtmerrie) dat onze eeuwige concur-rent ons wil overnemen?

“Het is echt opvallend hoeveel familialebedrijfsleiders ik tegenwoordig in mijnspreekkamer krijg die het heel moeilijkhebben met het feit dat ze in hun eigen ge-zin geen opvolging vinden”, zegt gezond-heidspsycholoog Fons Verhoelst.“Voor debuitenwereld verbergen ze dat echter onder andere klachten: stress, relatiepro-blemen, hartklachten... In werkelijkheidmaken deze mensen een rouwproces door.

Eerst gaan ze zich verzetten en boos wor-den. Ze gaan zelfs ruzie maken met hunkinderen. Later worden ze depressief enuiteindelijk moeten ze het toch op een ofandere manier loslaten.”

Onthutsende cijfersOok Karel Van Eetvelt, de topman vanUnizo (Unie van Zelfstandige Onderne-mingen) trekt aan de alarmbel: “De baby-boomgeneratie onder de zelfstandigen

komt nu langzaam op de leeftijd dat ze aanstoppen en overlaten denken. Elke maandkomen er op Overnamemarkt, onze onlinedatabank voor overnames, zo’n 1000 be-drijven bij. Een onthutsend cijfer zagen wein een studie van het financiële adviesbu-reau Pricewaterhouse Coopers: 50% vanalle familiale bedrijfsleiders in België is ou-der dan vijftig jaar, 15% zelfs ouder dan zestig. En dan spreken we niet alleen overeenpersoonszaken maar ook over kmo’s tot50 werknemers. Als alle familiebedrijvendie in het eigen gezin geen opvolging vin-den,zouden sluiten dan mogen we van eeneconomische en sociale ramp spreken.Omnog maar te zwijgen van het verlies van aldie ervaring. Het stopzetten van de activi-teit is dan ook geen valabele optie.Daarompleiten wij voor voordeliger leningen voorkandidaat-overnemers en voor een nulta-rief voor de successierechten tussen oudersen kinderen.”

“Wie de fakkel niet in het eigen gezinkan doorgeven, moet zeker op tijd gaanzoeken naar een goede en vertrouwen-wekkende overnemer buiten de familie,enuiteraard naar een interessante financiëleovereenkomst”, pleit Van Eetvelt nog. “Alken ik vele zelfstandigen die in dat geval

STEEDS MINDER FAMILIEBEDRIJVEN VINDEN OPVOLGING IN HET EIGEN GEZIN

U hebt hard gewerkt om uw bakkerij, landbouwbedrijf of kmo te laten groeien en bloeien en op een dag stelt u vast dat niemand van het eigen gezin de zaak wil overnemen. Steedsmeer familiebedrijven worden met dit probleem geconfronteerd. Nu de babyboomgeneratieaan stoppen denkt, spreken sommige specialisten zelfs over de “grootste economischedreiging” van de jongste jaren.

S a m e n l e v i n g – F o c u s� Ludo Hugaerts

Dringend gezocht:een overnemer (m/v)

voor onze zaak!

➜

Psycholoog Fons Verhoelst: “Familialebedrijfsleiders uiten hun teleurstelling vaak via lichamelijke ofpsychosomatische klachten.”

G.F

. / L

UD

O H

UG

AER

TS

34 PLUS MAGAZINE NR. 219 SEPTEMBER 2006

OT09-034 8/8/06 2:39 PM Pagina 34

NR. 219 SEPTEMBER 2006 PLUS MAGAZINE 35

LEO VAN OBBERGHENVERKOCHT ZIJN BEDRIJFTOEN HIJ 45 WAS

“Zonder opvolgingde knoop sneldoorhakken”Tien jaar terug was Leo Van obberghen(nu 55 - vooraan op onze foto) uitTemse meerderheidsaandeelhouder engedelegeerd bestuurder van Alinco, eenkmo met 25 werknemers en gespeciali-seerd in constructies op maat van alu-minium en roestvrij staal. “Ik was 45,mijn dochters 24 en 22. Ik heb ze nooitwoordelijk gevraagd of ze later het be-drijf wilden overnemen. Als ze die am-bitie hadden, zouden ze dat zeker latenblijken hebben. Ik heb ze wel altijd goedop de hoogte gehouden van het reilenen zeilen in het bedrijf, maar ik voeldegeen interesse. De oudste werkte al als opvoedster endeed dat reuzegraag. De jongste is gaanvoortstuderen in de USA. Ze heeft daarhaar echtgenoot leren kennen. Ik hebtoen beslist de knoop door te hakken enhet bedrijf te verkopen. Als je voelt datje thuis geen opvolging hebt, moet jedaar niet te lang mee wachten. Ik com-bineerde mijn bedrijf met een job als fi-nancial controller bij Imtech, een bedrijfdat technische installaties bouwt en on-derhoudt. Die combinatie was niet vol tehouden.”

Leo heeft Alinco toen via bemiddelingdoor een bank verkocht aan het jongeechtpaar Peter De Praetere en Karine DeBie, beiden licentiaat toegepaste weten-schappen en handelsingenieur. Hij heefter nog geen spijt van gehad: “Ik hebmijn bedrijf met winst overgelaten en zomijn financiële toekomst veilig gesteld.Tegelijk kon ik aan een nieuwe carrièrebeginnen. Ik kon de pijlsnelle groei vanImtech mee richting geven en me bij-scholen. Voor mijn vroegere bedrijf wasde overname evenmin een slechte zaak.Peter en Karine hebben het door hardwerken kunnen uitbreiden. Het perso-neelsbestand is meer dan verdubbeld.”

MIC

HEL

VA

EREW

IJC

K

OT09-034 8/8/06 2:39 PM Pagina 35

36 PLUS MAGAZINE NR. 219 SEPTEMBER 2006

liever blijven doorwerken tot ze erbij neer-vallen. Het probleem is dan echter vaakdat ze jarenlang niet meer in vernieuwinggeïnvesteerd hebben. Dat maakt het be-drijf voor een kandidaat-overnemer veelminder interessant.”

Crisismomenten zijn gezondBouwbedrijven, dienstverlenende bedrij-ven in informatie en goedgelegen horeca-zaken blijken in de praktijk het makke-

lijkst een overnemer buiten het gezin tevinden. Kleinhandels in schoenen en kle-ding, fotozaken en winkels van binnen-huisinrichting en huishoudapparaten zijnhet moeilijkst over te laten, omdat diemoeten opboksen tegen de grote ketens.Ook warme bakkers, loodgieters en slagersvinden nog nauwelijks overnemers,omdatzowel hun eigen kinderen als buitenstaan-ders deze ambachtelijke beroepen nietmeer willen leren. Al lijkt hierin vandaageen heel schuchtere kentering te komen.

Waarom zijn kinderen steeds minderbereid het familiebedrijf over te nemen?De kleinere gezinnen met één of twee kin-deren vormen alvast één verklaring.In ge-zinnen met vier of vijf kinderen had je nueenmaal meer kans dat minstens één vanhen zich geroepen voelde om de fakkelover te nemen. Onze kinderen hebben nuook meer gestudeerd, gereisd en soms alin het buitenland gewerkt en ze surfen viahet internet over de hele wereld. Ze willenniet zo hard werken als ze hun ouders heb-ben zien doen en zien niet zelden dat ze el-ders makkelijker geld kunnen verdienen.

Maar er is nog meer aan de hand,meentpsycholoog Fons Verhoelst.“De huidige ba-byboomers hebben een veel minder auto-ritaire verhouding met hun kinderen. Zewillen ze alle kansen geven om hun eigenweg te zoeken en hen zeker niet moreelverplichten in het bedrijf te treden.Boven-dien heeft elk familiebedrijf zijn geheimenen bij een crisismoment kunnen die aan deoppervlakte komen.”

Wachten tot ze dertig zijn?Zelfs in de beste scenario’s zal het overla-ten van het familiebedrijf aan vreemdenvoor pijn en rouw zorgen. Fons Verhoelst:“Dat moet je aanvaarden. Elk gezond be-drijf maakt nu en dan een crisis door, bij-voorbeeld bij een uitbreiding of bij hetaantrekken van een nieuwe vennoot. Eenbedrijf dat nooit een crisis kent,stagneert.Familiale bedrijfsleiders die altijd al eengoede relatie met hun kinderen hebbengehad, zullen zich makkelijker over hunteleurstelling heen kunnen zetten.Ook alshet bedrijf bloeit, zal het loslaten makke-lijker verlopen.Als de relatie van de oudersmet de volwassen kinderen echter nietgoed is en als het familiebedrijf ook nogeens minder goed draait, dan wordt het

loslaten veel moeilijker. Natuurlijk kun jede verkoop van je zaak zien als een kansom een nieuw levensproject te zoeken.Maar dat is gemakkelijker gezegd dan ge-daan wanneer je dertig jaar met niets an-ders dan je bedrijf bezig bent geweest.”

Toch heeft de psycholoog nog dezegoede raad voor familiale bedrijfsleiders:“Natuurlijk moet je niet aarzelen om aanje kinderen uitdrukkelijk de vraag te stel-len of ze de zaak willen overnemen.En na-tuurlijk mag je daarbij zeggen dat die op-lossing je gelukkig zou maken. Maarmisschien kun je die vraag beter niet stel-len wanneer ze pubers of pas twintig zijn.Als je kind dertig wordt, heb je meer kansop een positief antwoord. Op die leeftijdtreedt er vaak rust op in de relatie tussenouders en kinderen. Ze hebben dan al ietsopgebouwd, een diploma gehaald, mis-schien zelfs in het buitenland gestudeerdof gewerkt. De leeftijd van dertig is vaakeen scharniermoment in hun leven: nukunnen ze nog iets heel anders gaan doen.En als ze dan in het familiebedrijf komen,doen ze dat al vanuit hun eigen ervaring,niet als vaders zoontje of dochtertje.”

S a m e n l e v i n g – F o c u s

➜

ANDRÉ IS DE DERDEGENERATIE, MAAR...

“Ik weet niet ofmijn zoon het zal durven”“Ik ben al bijna 40 jaar lijstenmaker. Mijngrootvader heeft de zaak geopend in1914, mijn moeder heeft ze overgenomenen ik op mijn beurt van haar. Ik heb driekinderen, maar alleen mijn zoon van 37zou ons familiebedrijfje kunnen overne-men. Hij kent het vak en niets staat hemin de weg. Maar hij aarzelt. Hij vindt deeconomische context nogal moeilijk. Om-dat de toekomst onzeker is, vertel ik mijnverhaal liever anoniem. De wetenschapdat de zaak over te nemen is, heeft altijdeen negatief effect op de klanten. Als mijn grootvader had vernomen datniemand zijn levenswerk overnam, danwas dat een ramp geweest. Ik begrijpdaarentegen de aarzelingen van mijnzoon. Ik push hem niet want ook ik twij-fel aan de rentabiliteit van de zaak. Het zalvoor hem zeker niet evident zijn ervan tekunnen leven. De economie gaat niet den-derend en bovendien zijn er in onze wijkde jongste jaren geregeld grote wegwerk-zaamheden uitgevoerd. Alle handelszakenhebben geleden onder de hinder. In onzesector (de binnenhuisinrichting) moetenwe opboksen tegen de concurrentie vande grote ketens. Als mijn zoon de zaak niet overneemt,moet ik sluiten of verkopen. Ik ben nietbitter maar wel teleurgesteld. Op dit mo-ment doe ik voort, ik wil niet sluiten omte sluiten. Maar in de toekomst ligt de balin het kamp van de klanten...”

OT09-034 8/8/06 2:39 PM Pagina 36

De tien stappen van een geslaagde overnameWanneer kun je de overname van een fa-miliebedrijf buiten het gezin een succesnoemen? “Als de continuïteit gewaarborgdwordt en als de overname de betrokkenenpsychisch en fysiek tevreden stelt”, zegtLuc Van Laere van Overnamemarkt.“Wiezijn zaak verkoopt, moet financieel com-fortabel kunnen leven voor de rest van zijnleven. En het moet klikken tussen hem ende overnemers: hij moet het gevoel hebbendat zijn zaak in goede handen terecht is ge-komen. Een overname is voor tachtig per-cent een kwestie van emotie en voor twin-tig percent van centen.”

Aan vijftigplussers die voor hun bedrijfgeen opvolging in hun eigen gezin vinden,geeft hij deze gouden regels mee voor eensuccesvolle overdracht:1. Begin er tijdig mee. Zeven jaar voor uecht wil stoppen is geen overbodige luxe.Bijhet overlaten van een zaak komen nu een-maal veel aspecten kijken en elke overnameis anders. In die tijd kunt u ook op zoekgaan naar een nieuw project in uw leven.2. Zoek professionele begeleiding,zeker voor de bepaling van de waardevan het bedrijf. Er bestaan twee typesvan professionele overnamebegeleiders:financiële adviseurs en bemiddelaars. Fi-nanciële adviseurs (boekhouders, be-drijfsconsulenten, revisoren...) zijn inte-ressant voor de waardebepaling van dezaak en voor juridische en fiscale aspec-ten. Zij sturen een factuur voor hun werk.Bemiddelaars (vastgoedmakelaars, ban-ken enz.) helpen zoeken naar een overne-mer en werken op commissie.3. Stel een profiel op van de idealeovernemer. Maak zelf een beschrijvingvan de man,de vrouw,het koppel of het be-drijf waaraan u uw levenswerk wilt toever-trouwen.Steeds meer familiebedrijven stel-len ook een charter op over hun filosofie.4. Gebruik gespecialiseerde dien-sten om kandidaat-overnemers tevinden. Om doelgericht te zoeken kunt ueen beroep doen op websites zoalswww.bvob.be (Nederlandstalig) ofwww.sowalfin.be (Franstalig). U kunt hetprofiel van uw zaak ingeven en het staat uvrij al dan niet contact te zoeken met kan-didaat-overnemers die reageren. Ook be-roepsverenigingen van zelfstandigen bie-

NR. 219 SEPTEMBER 2006 PLUS MAGAZINE 37

➜

MICHEL EN MARTHA HALEWYCK: VIER ZOONS MAAR GEEN OPVOLGER

“Ons bedrijf moest blijven, dat was prioritair”

Het hebben van vier zoons is geen garantie voor opvolging in het eigen gezin, ze-ker niet als je ook nog eens met brute pech te maken krijgt. Dat ondervonden Michel (61) en Martha Halewyck (63) uit Klemskerke. Ze hebben keihard gewerktom van hun melkveebedrijf (33ha, 450000 liter melk per jaar) een model te ma-ken. Ze hebben prijzen behaald, geïnvesteerd in de nieuwste technologie en mee-gewerkt aan alle initiatieven om het imago van de sector op te krikken. “Toen onzetwee oudste zoons rond de twintig draaiden, waren wij zo’n 43 en 45 oud en waser van stoppen nog geen sprake. Zij hebben dan hun eigen weg gezocht. Onze derdezoon, zes jaar jonger dan de tweede, leek de perfecte opvolger. Als kind al was hijgeïnteresseerd in het bedrijf. Toen hij zestien werd, stelde de specialist echter vastdat hij allergisch was voor koeienstof. In de jaren erna bleek dat onze jongste zoonzijn geluk liever elders zocht, als bankbediende. Vorig jaar kregen we gezondheidsproblemen en hebben we besloten ons bedrijf teverkopen. Waarom zouden we nog zo hard blijven werken, als toch geen van onzezoons ons levenswerk overneemt? Eén ding stond voor ons wel vast: ons bedrijfmoest als geheel én als melkveebedrijf blijven bestaan. Elk deel apart verkopen zoumeer geld opgebracht hebben, maar dat wilden we niet. We hebben het geluk ge-had een jong echtpaar te vinden met wie het meteen klikte. We herkennen in hende ambities van onze jeugd. Met Kerstmis 2005, de laatste kerstdag in onze boer-derij, hebben we onze zoons en hun partners, de kleinkinderen én de overnemersuitgenodigd als symbolisch afscheid en als nieuw begin.”

BEN

NY

DE

GR

OVE

OT09-034 8/8/06 2:39 PM Pagina 37

38 PLUS MAGAZINE NR. 219 SEPTEMBER 2006

den een dergelijke bemiddeling aan (zieverder: Wie kan u helpen?).5. Wees niet haastig in onderhande-lingen. Gaat de discussie over de overna-meprijs, zorg dan dat uw boekhouderdaarbij aanwezig is. Zijn de onderhande-lingen daarentegen vooral emotioneel eenzware zaak, durf ze dan overlaten aan deaccountant of de overnamebemiddelaar.6. Zet al uw vooroordelen opzij. Hetkan zijn dat een buitenlandse overnemerhet beste aan het profiel van de idealeovernemer beantwoordt. So what?7. Ga met een ernstige overname-kandidaat persoonlijk op bezoek bijuw belangrijkste klanten en leveran-ciers. Wil de zaak na u blijven bloeien,dan is het van groot belang dat de overne-mer het door u langdurig opgebouwdevertrouwen erft.8. Laat een ernstige overnamekandi-daat een tijdje meedraaien in het be-drijf. Al was het maar enkele uren perweek, het is een ideale gelegenheid om uitte vinden of het klikt tussen u beiden en

of hij de juiste drive heeft.9. Heb vertrouwen in de overnemer.Zegt hij plannen te hebben om dingen teveranderen, dan is dat niet noodzakelijkeen slechte zaak voor de toekomst.10. Laat los. Probeer niet de baas te blij-ven spelen na de overname. Geef achterafalleen advies als de overnemer het u uit-drukkelijk vraagt.

Wie kan u helpen?“Als u het er emotioneel moeilijk mee hebtdat u geen opvolging vindt bij uw kinde-ren, probeer dan niet stoer te doen (“Zelf-standigen zijn nooit ziek!”) maar zoekhulp bij een psychotherapeut in plaats vanin een depressie weg te zinken”, adviseertFons Verhoelst.

Voor meer praktische hulp hebben deberoepsverenigingen van kmo’s en zelf-standigen een dienstverlening ontwik-keld. Enkele voorbeelden.■ Overnamemarkt is een dienst vanUnizo.De website www.overnamemarkt.bebiedt veel praktische info voor overne-

mers en overlaters. U kunt een anoniemebeschrijving van uw zaak op de websiteplaatsen en ontvangt de reacties op uw e-mailadres. Info: ☎022380515.■ Binnenkort start Unizo met overname-coaches die een overname gedurendetwee jaar begeleiden.■ Voor land- en tuinbouwbedrijven biedtSBB, een onderdeel van de Boerenbond-groep,een servicepakket aan: waardebe-paling, analyse van de sterkten en zwak-ten, het opmaken van eenpachtovereenkomst of van een contract,de fiscale aspecten, de verplichte meldin-gen bij de overheid enz. Info:☎070222673.■ De Syndicale Unie voor het Broodbe-drijf, een Antwerpse organisatie van bak-kers, komt bij de leden gratis de toestandvan het bedrijf bekijken en kondigt deover te laten zaak anoniem aan in het le-denblad.Wanneer de bakker dat wenst,zalde beroepsvereniging ook aanwezig zijnbij de onderhandelingen. Info:☎033395500. ■

S a m e n l e v i n g – F o c u s

➜

GEEN VAN DE DRIE ZOONS VANGILBERT EN JEANNINE BAECK WIL DEBAKKERIJ OVERNEMEN

“Ze zeggen:we hebben jullieveel te hard zien werken”Gilbert (53) en Jeannine Baeck (52) hebben drie volwassenzoons (30, 29 en 27) en geen van hen zal hun bakkerij inAntwerpen overnemen. “Toegegeven, het was even slikkentoen we dat inzagen maar ze hebben recht op hun eigen le-ven.” Zelf nam Gilbert de bakkerij 24 jaar geleden over vanzijn vader. “Ik voelde aan dat mijn vader dat van mij ver-wachtte, maar ik heb het met volle goesting gedaan. Zelf hebik mijn zoons nooit gepusht. Tussen hun 14de en hun 17de

hebben ze me wel moeten helpen in het weekend, maar daarkregen ze extra zakgeld voor. Ze hebben alledrie gekozenvoor een technisch beroep als werknemer, niet als zelfstan-dige. We hebben jullie veel te hard zien werken, zeggen ze.Op één ding zijn we wel trots. Juist dankzij onze eigen zaakwaren we altijd thuis als ze van school kwamen. Dat gelukzullen ze pas beseffen als ze zelf kinderen hebben.”

Gilbert en Jeannine willen doorgaan tot hun zestigste enhun zaak dan verkopen aan een jong en dynamisch koppel.Zelf zouden ze dan graag een half- of deeltijdse baan alswerknemer zoeken. “Ik zie ook voordelen in onze situatie.Nu kan ik stoppen en zeggen: het is gedaan. En met iets heelanders in mijn leven beginnen.”

MIC

HEL

VA

EREW

IJC

K

OT09-034 8/8/06 2:39 PM Pagina 38