nr. 35 - 't Limburgs Bosbelang - winter 2011

België-Belgiquep.b.

hasselt 112/675

afgiftekantoor: hasselt 1 - 3de afdeling - p3a9010

driemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2012

35 | winter

EnergiehoutSubsidie (her)bebossingBomensymboliek: de berk

in dit nummer o.a.

2 | ‘ t L imburgs Bosbelang | 35 | winter

contactdag


voorwoordBeste bosbeheerder De Limburgse Bosgroepen engageerden zich om de komende jaren meer aandacht te besteden aan de zinvolle vermarkting van minderwaardig hout als energiehout. We denken dan aan kruinhout, hout van eerste dunningen, … Energie wordt steeds zeldzamer en duurder, wat de noodzaak van de ontwikkeling van deze poten-tiële energiehoutmarkt in Vlaanderen, maar ook in Limburg, beklemtoont. Dit zowel voor de aanbod- als de vraag- zijde. Voor de ontsluiting van het aanbod vanuit de privébossen steken de Lim- burgse Bosgroepen een extra tandje bij!

Dit seizoen wordt ook volop bos aange-plant. Steeds meer boseigenaars kiezen resoluut voor inheemse bossen. Ze zijn vaak niet op de hoogte van de subsidies die hiervoor beschikbaar zijn. Daarnaast zijn er echter ook bosbeheerders, die er omwille van hun bekommernis voor extra, onvoorziene regels en voorwaar-den van de overheid, liever geen gebruik van maken. Wij kregen echter nog geen signalen van bosbeheerders die zich hun aanvraag beklaagden! Bent u geïnteres-seerd? In deze editie leest u alle bijzon- derheden.

Traditiegetrouw maken de Bosgroepen rond de jaarwisseling de balans op van de realisaties van het afgelopen jaar. Hoewel 2011 ook voor de Limburgse Bosgroepen een jaar van bezuinigingen was, kon onze ploeg toch versterkt worden met twee nieuwe krachten. Wat 2012 ons zal brengen, is nog een beetje koffiedik kijken. Waar u wel absoluut op kunt rekenen, is het engagement, de inzet en de ondersteu-ning van de Limburgse Bosgroepen.

Rest mij nog u – ook in naam van de coördinatoren en alle medewerkers - een gezellige feestperiode en een hartverwarmend 2012… met véél fijne bosmomenten te wensen!

Frank Smeets gedeputeerde van Leefmilieu en Natuur

Op zaterdag 24 maart 2012 vindt voor de vijfde keer de contactdag van de Limburgse Bosgroepen plaats. We worden onthaald in de landcommanderij Alden-Biesen in Bilzen. Naast de Algemene Vergaderingen en een aantal binnen- en buitenactivitei-ten is er ook tijd om ideeën uit te wisselen en gezellig bij te praten.

Het programma ziet er als volgt uit:10.30u Ontvangst van de genodigden11.00u Verwelkoming door gedeputeerde Frank Smeets11.15u Algemene Vergadering van alle Limburgse Bosgroepen12.00u Broodjeslunch13.30u Start voordrachten en activiteiten

Voordrachten- Bos en successierechten (Philippe Casier - Landelijk Vlaanderen)- Een bos vol paddenstoelen (Andre Van de Sande)- Vleermuizen (Ghis Palmans - Natuurpunt)

Activiteiten Je hebt ter plaatse de keuze uit een reeks wandelingen met specifieke thema’s.16.00u Afsluiting van de contactdag met een drankje

Alle leden zijn van harte welkom en ontvangen in februari een persoonlijke uitnodi-ging. Voor meer informatie kun je terecht bij Evi Ghijsens (tel. 011 23 73 82).

Contactdag Limburgse Bosgroepen

Contactdag Alden Biesen (foto: Annemie Hannosset)

foto: Annemie HannossetContactdag Alden Biesen (foto: Pascal Vanhees)

‘ t L imburgs Bosbelang | 35 | winter | 3

bomensymboliek

De zilverwitte berkenschors is een vertrouwd element in ons landschap. Maar de berk is veel meer dan een doodgewone Noord-Europese boom. Hij staat bol van symboliek, en is geen onbekende in de folklore. In sommige tradities staat deze katjesdragende loofboom symbool voor licht, leven, loutering en bescherming. In andere tradities daarentegen wordt hij verdoemd, en doen zijn twijgen denken aan straf en dood. De berk heeft ook een praktische kant: ideaal als werktuig en meubelmateriaal, en boordevol geneeskrachtige eigenschappen.

Cultusboom In Zuid-Europese mythen en sagen verschijnt de berk nauwelijks, maar bij Noord-Ger-maanse en Centraal-Europese volkeren was het een gerespecteerde cultusboom, vaak gelinkt aan vuur en licht. In de Scandinavi-sche mythologie is de berk gewijd aan de don-dergod Thor. In de Russische folklore symbo-liseert zijn makkelijk ontvlambare schors de bron van alle licht. De Iers-Keltische cultuur ziet de berk als symbool voor de wederge-boorte van de zon. Zijn zilverkleurige schors werd ook vaak geassocieerd met de maan. In deze traditie werd de boom aan de Keltische Brigit gewijd, godin van de wedergeboorte, vuur en plantengroei. Tot in de zestiende eeuw hielden Ierse religieuzen een vuur bran-dend voor haar christelijke evenknie, de Hei-lige Brigitta. Siberische sjamanen gebruikten de berk in zuiverings- en initiatieriten.

Bol van symboliekDe berk is een typische lenteboom, en staat symbool voor het nieuwe leven. Kelten bedek-

ten hun doden met berketakken, wat moge-lijk verwees naar ‘een volgend leven’. Voor veel volkeren was de berk een kosmische pij-ler. In Siberië bijvoorbeeld stelden de inke-pingen op zijn bast de hemel voor. Elke Lapse gemeenschap had een berkenhouten paal, het symbool van de wereldzuil of wereldboom.

Ook het slaan met berkentakken was symbo-lisch. Keltische druïden gebruikten de berk als levensroede, waarmee ze de levenskracht van de boom op mens en dier overdroegen. In Saksenland en Noord-Thüringen hoopte men koolrupsenplagen te voorkomen door de planten te slaan met een berkentwijg. Wilde je geen vlooien, dan was slaag met een berken-tak op Aswoensdag heel gebruikelijk!

Talisman tegen toverkollenVoor heksen was de berk een gevreesde boom. Tijdens Walpurgisnacht, 30 april, werden her en der berkentwijgen bevestigd. Van heksen werd immers gedacht dat ze eerst de blaadjes moesten tellen alvorens ergens binnen te

kunnen. Die klus kregen ze in geen geval voor zonsopgang geklaard. Later diende ber-kentwijgen alleen nog als versiering op bepaalde feestdagen. In Engeland hing men in 1970 nog altijd berkentakken boven een wiegje, als bescherming tegen toverkollen.

De berk kreeg ook voorspellende eigenschap-pen toegedicht. Jonge meisjes legden de tak-ken onder hun hoofdkussen, om het vermo-gen van hun toekomstige partner te kennen. Het weer kende voor de berk evenmin gehei-men: wanneer de blaadjes lang bleven han-gen, werd het een koude winter.

Pedagogische boomIn tal van verhalen van de kerk vertegenwoor-digt de berk dan weer het kwaad. In Zweedse sagen is de treurberk de boom waarmee Christus gegeseld werd. In sommige verhalen moest hij als straf zijn takken laten zakken, in andere verhalen had de berk medelijden met Christus. De dwergberk dankt zijn kleine gestalte dan weer aan een groeistoornis door het slaan van Christus. Ten tijde van de Romeinen werden bundels berkentwijgen dan ook gebruikt als strafroede. De berk stond voor het handhaven van het recht, het symbool van leven en dood. Ook leraars maakten gebruik van een berkenwisje (rijsje) om hun gezag uit te oefenen. Zo werd de berk ook een pedagogische boom.

De berk, boom van leven en dood

foto: Karolien Van Diest


bomensymboliek

foto: Annemie Hannosset

foto: Karolien Van DiestDe berk heeft nòg verborgen kanten. Wie meer wil weten over bomensymboliek, moet het rijk geïllustreerde boek ‘Compendium van rituele planten in Europa’ van De Cleene en Lejeune er maar eens op naslaan. ISBN 978-90-72931-80-1

Van vele markten thuisHelende krachtenGeen plant zonder helende krachten. Volgens de magische geneeskunde moest je bij tandpijn de houtsplinters gebruiken als tandenstokers op Sacramentsdag, en ze nadien begraven op een kruisweg. Een berkenbezem vol spinnenwebben zou kuitkram-pen en zenuwziekten verlichten. De rook van berkenschors moest het kwade verdrijven tijdens de pestepidemie.

De berk is een effectief middel tegen veel ziekten. Hij stimuleert haargroei en vruchtbaarheid, helpt tegen nier- en blaasstenen, en is een waterafdrijvend middel. Berk verhelpt ontstekingen, is goed voor de urinewegen, waterzucht, reuma, jicht, cellulitis, wratten, voorjaarskuren, scheurbuik, aderverkalking, en … zweetvoeten! Berkenteer (droog destillaat uit schors of twijgen) wordt ook gebruikt om reumaklachten, eczeem en huidziekten tegen te gaan.

Van meubel tot kauwgomBerkenhout is makkelijk te polijsten en dus prima meubelhout. De berk levert al eeuwenlang nuttige diensten, van schrijfmateri-aal, drinkbeker, berkenwijn tot haarlotion. De waterwerende ber-kenbast wordt ook nog steeds als dakbedekking en zelfs kledij gebruikt. Een Finse firma is er in geslaagd om xylitol te ontrek-ken van de berk. Deze stof voorkomt tandbederf en is ook een caloriearme zoetstof. Ideaal voor kauwgom en dieetvoeding.

Berk (foto: Daniel Baranek)




bos en milieu

Energieproductie uit houtige biomassa wordt steeds vaker gezien als één van de oplossingen voor het klimaatprobleem. Bovendien biedt ‘energiehout’ kansen voor de landen bosbouw. Dat ook de Limburgse Bosgroepen een rol willen spelen in het biomassaverhaal, bewijzen ze met een zopas aangevraagd plattelandsproject voor de vermarkting van houtige biomassa. Het kan de Limburgse ambitie om tegen 2020 een klimaatneutrale provincie te zijn, een duwtje in de rug geven.

Het is alle hens aan dek in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Naast energiebe-sparing en -efficiëntie dragen hernieuwbare energiebronnen een deel van de oplossing in zich. Europa legt België op om tegen 2020 13 % van haar finale energieverbruik uit her-nieuwbare bronnen te halen. Een mix van zonne- en windenergie èn energie uit biomas-sa zal in elk geval nodig zijn om deze doelstel-ling te behalen. Ook energieproductie uit houtige biomassa wordt als hernieuwbaar en ‘klimaatneutraal’ beschouwd: het draagt niet bij tot de opwarming van de aarde.

Wat is energiehout?Wat verstaan we onder energiehout? Energie-hout is resthout dat gebruikt wordt voor de productie van energie in de vorm van warmte, elektriciteit òf een combinatie van beide. Bij de verwerking van houtige biomassa in Vlaan-deren krijgt materiaalhergebruik de voorrang op energierecuperatie. Hoogwaardig hout wordt benut voor hoogwaardige toepassin-gen, en ook ander hout wordt zoveel mogelijk hergebruikt. Alleen de achterblijvende rest-

producten komen in aanmerking voor ener-gietoepassingen. Deze volgorde is een verta-ling van de afvalverwerkingshiërarchie die Vlaanderen toepast voor alle afvalstromen: de Ladder van Lansink.

Drie categorieën energiehoutEnergiehout kan ingedeeld worden in drie categorieën. Een eerste categorie (primair energiehout) bestaat uit resthout ontstaan bij het exploiteren en oogsten van hout. Denk maar aan dunningen in het bos, landschaps-beheer, het onderhouden van bomen langs

wegen enzovoort. Het hout uit deze categorie is geschikt voor verwarmingssystemen op hout, bijvoorbeeld in huizen en openbare gebouwen. Vooraleer men het hout hiervoor kan gebruiken, dient het nog wel omgezet te worden tot bijvoorbeeld houtkorrels of pel-lets. Het is deze categorie energiehout die je in je bos kunt oogsten. Ook korteomloophout (bijvoorbeeld wilg) wordt als primair energie-hout beschouwd. Korteomloophout is een geval apart: het is immers een landbouwteelt en wordt daarom in dit artikel buiten beschou-wing gelaten.

Tot de tweede categorie behoren de bijpro-ducten van de houtindustrie: schors, zaagsel en snippers. Deze kunnen omgezet worden in pellets, houtsnippers en houtbriketten. Pel-lets worden vooral verbrand in kleine stookin-stallaties. Houtsnippers worden meestal in grotere systemen ingezet, denk maar aan het verwarmen van verschillende grote gebouwen met behulp van een warmtenet. Houtbriket-ten worden dan weer eerder gebruikt als tra-ditioneel brandhout, in houtkachels en hout-gestookte centrale verwarming.Afgedankt hout (sloophout, oude meubelen, verpakkingen en houtafval) vormt een derde categorie. Dit hout is vaak chemisch behan-deld. Het mag alleen worden verbrand in industriële installaties die zijn uitgerust met specifieke filtersystemen.

Energiehout: haal méér uit je bos

Pellets (foto: Böhringer Friedrich)

Houtsnippers (foto: Lamiot)


bos en milieu

Duurzaam alternatief?Bij de verbranding van hout komt CO2 vrij: is het dan zo klimaatvriendelijk? De koolstof die in de biomassa is opgeslagen, is pas kort geleden uit de atmosfeer gehaald. Bij fossiele brandstoffen is dat niet het geval: het proces van koolstofopslag heeft daar miljoenen jaren geleden plaatsgevonden. Dit is dus veel min-der klimaatvriendelijk. Bovendien is hout een hernieuwbare grondstof. Door groei en nieu-we aanplant, halen bomen en planten even-veel CO2 uit de lucht als er bij verbranding weer vrijkomt. De CO2-kringloop is dus gesloten, het totale proces wordt als CO2-neutraal beschouwd.Is energieproductie uit hout daarom altijd de meest duurzame optie? Toch niet, ze is dat alleen op voorwaarde dat het hout afkomstig is van duurzaam beheerde bossen. Belangrijk is bijvoorbeeld dat alleen gebruik gemaakt wordt van de natuurlijke groei van planten waarbij men de bodem niet uitput. Even belangrijk is dat de biodiversiteit geen schade oploopt door de houtexploitatie.

En wat met de energie die nodig is voor de productie en de aanvoer van houtsnippers, -briketten en -korrels? Deze energie wordt ook wel eens ‘grijze’ of ‘onzichtbare’ energie genoemd, omdat ze niet meteen zichtbaar is voor de consument. Het percentage grijze energie van de verschillende categorieën

energiehout ligt sowieso een pak lager dan dat van fossiele brandstoffen. Maar, om ook de grijze energie tot een minimum te beper-ken, moeten de transportafstanden en de energie die nodig is voor de logistiek, zo klein mogelijk worden gehouden. Daarom is het net zo belangrijk om regionaal de aanvoer van houtige biomassa voor de productie van ener-gie te organiseren.

Knelpunten Energiehout mag dan een duurzaam alterna-tief voor fossiele brandstoffen zijn, de ver-markting loopt niet altijd over rozen. Pijnpunt is bijvoorbeeld dat de kosten vaak hoger zijn dan de opbrengsten. Energiehout heeft een relatief lage prijs, maar de kosten voor oogst, verwerking en transport zijn in verhouding hoog. Het gaat immers vaak om kleine partij-en biomassa, die ook nog eens erg verspreid liggen. Bovendien is biomassa uit het bos weinig ‘toegankelijk’, omdat niet altijd de juiste oogsten verwerkingsmachines beschikbaar zijn.

Er is ook een groot aanbod van goedkoper energiehout uit projecten waarbij de biomas-sa een soort van ‘bijoogst’ is. Vaak zijn de oogsten verwerkingskosten al betaald in het kader van het project, denk maar aan het rooi-en van bomen bij wegverbredingen. Wat ook speelt, is dat veel terreineigenaars zich niet

realiseren dat ook in het geval van houtige biomassa de kwaliteit de prijs bepaalt. Houti-ge biomassa is een product waarin geïnves-teerd moet worden om de kwaliteit te behalen die door de centrales gevraagd wordt. Zo mag het vochtgehalte bijvoorbeeld niet te hoog zijn. Het aandeel verontreinigingen, zoals bladeren, naalden en zand, moet beperkt blij-ven om schade van de verbrandingsinstalla-ties te vermijden.

Limburgs landschap voor biomassaHoutige biomassa uit het bos creëert heel wat kansen, en Limburg grijpt die met beide han-den. Zo hebben de Regionale Landschappen Lage Kempen en Kempen-Maasland een LIFE+-project lopen; Eco Energetisch Land-schap. Daarin staan houtkanten centraal. Het beheer van deze kleine landschapselementen wordt momenteel wat verwaarloosd. Het pro-ject onderzoekt hoe het beheer van houtkan-ten kan passen in het biomassaverhaal. Ook het opzetten van kleinschalige verwerkings-centrales maakt deel uit van dit project. Een ander project, een samenwerking tussen ver-schillende onderzoeks-instellingen uit Nederland en Vlaanderen (waaronder de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek en de Universiteit Hasselt), bestu-deert de haalbaarheid van energieconversie-parken. De essentie van het project is hoe regionaal beschikbare biomassastromen slim

Houtsnippersn (foto: Florian Gerlach)


benut kunnen worden. Het project ‘Limburgs groen voor een groene economie’, met steun van het Milieu- en energietechnologie Inno-vatie Platform (MIP), demonstreert hoe het wegnemen van marktbarrières de energeti-sche valorisatie van houtige biomassastro-men haalbaarder kan maken.

De Bosgroepen willen ook een rol spelen Ook de Limburgse Bosgroepen stappen mee in het biomassaverhaal. Al sinds hun oprich-ting is het verkopen van hout een belangrijke dienstverlening aan de privéboseigenaars. Zowel hout voor industriële toepassingen (OSB-platen, zaag- en constructiehout, ...) als brandhout voor particulieren hoort daarbij. Recent dienden de Limburgse Bosgroepen een aanvraag in voor een plattelandsproject rond energiehout via het PDPO-programma (Programmeringsdocument voor Plattelands-ontwikkeling). Dit voorziet een cofinancie-ring van Vlaamse, Europese en provinciale middelen. Met de fondsen van dit nieuwe pro-ject zouden de Limburgse Bosgroepen hun vizier verbreden naar het vermarkten van hou-tige biomassa voor energiedoeleinden. Con-creet komt kroonhout uit jouw privébos in aanmerking, en ook hout uit bosranden, eer-ste dunningshout of hout afkomstig van de bestrijding van exoten. Het is zeker niet de bedoeling hout te gebruiken dat hoogwaardi-ge toepassingen biedt in de industrie, of hout dat als brandhout voor particulieren kan die-nen. Finaal zou het PDPO-project uitmonden in een Loket voor Energiehout. Dit loket zou

deze houtige biomassa voor energiedoelein-den dan op dezelfde manier vermarkten zoals het momenteel al voor het brand- en indus-triehout gebeurt. Een ander element in dit

project is de werking met bosconsulenten. Dit zijn vrijwilligers die gepassioneerd zijn door het bos en die bereid zijn om een deel van het terreinwerk uit te voeren. Zo kunnen nog meer boseigenaars geholpen worden bij hun bosbeheer.

Stapt Limburg op de trein van het energie-hout, dan is de winst velerlei. In de eerste plaats kan zo’n project helpen om de provin-ciale klimaatambitie te realiseren, namelijk om de provincie Limburg klimaatneutraal te maken tegen 2020. Ook boseigenaars zetten een stap vooruit. Ze halen extra opbrengst uit hun bos. Bovendien is de vermarkting van energiehout goed voor de werkgelegenheid in de houtsector. Last but not least zal ook de natuur erbij winnen, al zullen die effecten pas binnen enkele decennia zichtbaar zijn. Wie zijn bosrand of houtkant regelmatig beheert, zorgt immers op termijn voor een rijke biodi-versiteit.

Of dit veelbelovende PDPO-project ook wer-kelijk wordt goedgekeurd, horen we begin volgend jaar. Vast staat dat de Limburgse bos-sen spelers kunnen worden in het Vlaamse energielandschap. Ook als privéboseigenaar kun je hier een rol in spelen. Dit verhaal wordt ongetwijfeld vervolgd!

Houtbriketten (foto: Fordaq)


gezien op de bosbouwbeurs

Tijdens het laatste weekend van juli vond in Libramont een beurs voor landbouw, bosbouw en agrovoeding plaats. Op deze megatentoonstelling in openlucht waren heel wat interessante werktuigen te zien.

SMART HOLDERBij het zagen worden houtstammetjes vaak in een houder, een zogenaamde bok, geplaatst. Zo kunnen ze met een ketting-zaag veilig gezaagd worden en rollen ze niet zomaar weg. De dwarsverbinding van deze houder wordt echter vaak geraakt met de kettingzaag. Het gevolg is een botte ket-ting of een doorgezaagde houder. Nieuw is deze ‘smart holder’. Bijzonder handig om de laatste stukken te zagen, omdat je tot het einde kunt blijven doorzagen zonder gevaar op beschadiging.

EENVOuDIG KLIEFTOESTELMensen die veel hout moeten klieven, investe-ren in een hydraulisch aangedreven kliefma-chine. Om kleinere hoeveelheden hout én aan-maakhout fijn te klieven, is deze kliefbijtel een alternatief. Je plaatst de te klieven houten blok onder de bijtel, op de plaats waar je het hout wil klieven. Vervolgens hijs je de kliefbijtel omhoog langs de metalen staaf, waarna je hem loslaat. De kliefbijtel valt via de ijzeren staaf recht naar beneden. Door de impact van het gewicht aan de kliefbijtel wordt deze in het hout gedreven. Dit doe je telkens opnieuw, tot-dat het hout gekliefd is. Uiteraard moet de bij-tel aangepast zijn aan het formaat van je hout-blok.

Handige werktuigen

foto’s: Patrick Meesters

GATEN BORENEen eenvoudig toestel om alleen en zonder al te veel moeite gaten te boren voor bomen of palen.

MOTOCuLTEuR MET TANGDeze motoculteur, uitgerust met een tang, is ideaal om vogelkers in dichte bossen af te snijden.


bosbeleidbosbeleid

De bos- en natuurwetgeving in Vlaanderen is geen peulen-schil. Met deze rubriek lichten we telkens op een heldere manier één aspect van de boswetgeving toe. Dit keer staat de subsidie voor (her)bebossing centraal.

Waarvoor krijg je subsidie?Je kunt subsidie krijgen van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) voor het aanleggen van een jong bos via beplanting, bezaaiing, of natuurlijke bosverjonging. De subsidie geldt zowel voor een heraan-planting na kaalkap, als voor de aanleg van een nieuw bos. Indien je landbouwgrond bebost, kun je gebruikmaken van een speciale subsidieregeling. Meer hierover vind je op www.natuurenbos.be.

Er zijn een aantal voorwaarden om de subsidie te krijgen. Je moet inheemse boomsoorten gebruiken en ten minste een halve hectare (her)bebossen. Om aan die halve hectare te komen, mag je ook ver-schillende percelen van minstens 10 are samenvoegen, voor zover ze niet verder dan één kilometer in vogelvlucht van elkaar gelegen zijn.

Welke boomsoorten en plantafstanden?Enkel (her)bebossingen met inheemse boomsoorten worden gesubsi-dieerd. De tabel op pagina 10 geeft een overzicht van de subsidieer-bare boomsoorten en van het aantal stuks dat je moet aanplanten per hectare. Een bezaaiing of natuurlijke verjonging is voor het ANB geslaagd indien er bij de eerste terreincontrole 2 500 planten per hec-tare staan, regelmatig over het perceel verspreid.

Welke subsidiebedragen zijn voorzien?Gebruik je een inheemse boomsoort uit de tabel, dan heb je recht op een basissubsidie. Deze is afhankelijk van de boomsoort (zie tabel). Bovendien kun je een extra subsidie van € 500 per hectare krijgen voor bijmenging (minimaal 10 %, maximaal 25 %) met inheemse boom- en struiksoorten. Tot slot is er ook een extra subsidie van € 250 per hec-tare voorzien voor het gebruik van plantsoen van aanbevolen her-komst. Meer info hierover op http://contactpunt.inbo.be.

Weetjes uit de

boswetgeving: de subsidie

voor (her)bebossing

Ingekuild plantgoed (foto: Annemie Hannosset)



bosbeleidLet wel: voor bijna alle boomsoorten die je aanplant, vraagt het ANB een ‘document van de leverancier’ (vroeger herkomstattest). Dit docu-ment vraag je aan bij de boomkweker die je plantsoen levert. Zonder dit attest kun je geen subsidie krijgen!

Hoe aanvragen?Je vult het aanvraagformulier in, en dient het best vóór het planten in bij de provinciale zetel van het ANB. Je voegt bij je aanvraag de nodige plannen en gevraagde documenten. Kies je voor natuurlijke verjon-ging, dan hoef je het aanvraagformulier pas in te dienen op het ogen-blik dat er voldoende verjonging is. Let wel: 90 % van de boompjes moet jonger zijn dan tien jaar.

Procedure voor beoordeling en uitbetalingVan zodra je dossier bij het ANB is ingediend, krijg je een ontvangst-melding. Is je aanvraag volledig, dan krijg je een registratienummer. De provinciale zetel van het ANB beoordeelt je plan en maakt een bere-

keningsvoorstel voor de subsidie. Dit voorstel gaat naar de centrale diensten van het ANB in Brussel. Ten laatste drie maanden nadat een registratienummer is toegekend, krijg je een brief met de beslissing over je subsidieaanvraag.

Zodra de beplantingswerken zijn uitgevoerd, laat je dit weten aan de provinciale zetel van het ANB, via een formulier voor uitbetaling van de eerste subsidieschijf. Op dat ogenblik bezorg je ook de documen-ten van de leverancier. Het ANB zal de aanplanting op het terrein beoordelen. Wordt ze gunstig beoordeeld, dan wordt de eerste subsi-dieschijf van 60 % uitbetaald. Drie of vier jaar nadat de eerste controle is uitgevoerd, doet het ANB een tweede controle van de aanplanting. Valt deze controle positief uit, dan ontvang je de resterende subsidie-schijf van 40 %.

Bovenstaande tekst is gebaseerd op een artikel in de Bosbode, tijd-schrift van de Oost-Vlaamse Bosgroepen, jaargang 7, nr. 3

Voetnoot: omwille van de essenziekte (Chalara) worden beplantingen met es als hoofdboomsoort vanaf dit plantseizoen voorlopig niet meer aanvaard voor subsidiëring.

Boomsoort

Nederlandse naam Latijnse naam Subsidiebedrag per hectare (€) Min. stamtal per hectare

zomereik Quercus robur 3 200 2 000

wintereik Quercus petraea 3 200 2 000

es Fraxinus excelsior 2 500 1 600

beuk Fagus sylvatica 2 500 1 600

zoete kers Prunus avium 2 000 1 600

haagbeuk Carpinus betulus 2 000 2 000

linde Tilia cordata, T. platyphyllos 2 000 2 000

zwarte els Alnus glutinosa 2 000 2 000

berk Betula pendula, B. pubescens 2 000 2 000

olm Ulmus glabra, U. minor 1 500 1 600

gewone esdoorn Acer pseudoplatanus 1 500 2 000

wilg Salix alba, S. fragilis, S. rubens 1 500 1 600

ratelpopulier Populus tremula 1 500 1 600

grauwe abeel Populus canescens 1 500 123

grove den Pinus sylvestris 1 500 2 500

OVERZICHT VAN DE SuBSIDIEERBARE HOOFDBOOMSOORTEN




ENKELE CIjFERVOORBEELDENDe subsidie van een herbebossing loopt vaak flink op en dekt al gauw de grootste kosten van een heraanplant. Enkele cijfervoorbeelden uit de regio van Zuid-Limburg tonen dat aan.

Voorbeeld 1 In het voorjaar van 2007 werd via de Bosgroep Zuid-Limburg een aan-tal Canadapopulieren op een perceel van 0,28 hectare opgemeten door een privébedrijf, aan € 75 per hectare . Het ging om 44 stuks met een volume van 88,5 m³ (1). In juli 2007 werd het hout onderhands verkocht, aan € 27 per m³ (2). Vervolgens ruimde een particulier het kruinhout op (toen nog gratis) (3).

Via de Bosgroep werd het perceel herbebost met 300 essen, 100 bos-kersen en 50 hazelaars. Dat kostte € 214. De beplanting door de arbei-dersploeg kostte € 60 (4). In het najaar van 2009 werd opnieuw een subsidieaanvraag ingediend, goed voor € 3 000 per hectare (es met onderetage). De oppervlakte was eigenlijk te klein, maar het dossier werd via de Bosgroep samen met een naburig dossier ingediend (5). Uit onderstaande tabel wordt duidelijk dat 9 % van de opbrengst geïnvesteerd werd.

Voorbeeld 2Een eigenaar verkocht zelf zijn populieren en kwam voor de herbe-bossing met inheems loofhout bij de Bosgroep aankloppen. Er wer-den 2 200 zwarte elzen en 2 200 essen aangeplant, met bijmenging van wilg (natuurlijke verjonging) en hazelaarstruiken (aanplant). De eigenaar plantte de bomen zelf aan en betaalde € 2 100 voor het plant-

goed. De Bosgroep adviseert dichte plantafstanden (meestal 1,5 m x 1,5 m), maar volgens de subsidievoorschriften kun je ook wijder plan-ten. In dat geval liggen de onderhoudskosten echter hoger. Hier moest maar één keer gemaaid worden, wat de eigenaar € 204 kostte. Voor dit bestand, 1,36 hectare groot, ontving de eigenaar een subsidie van € 3 740.

Voorbeeld 3Het wordt helemaal interessant voor de natuur èn voor jouw porte-feuille, als je gebruik kunt maken van natuurlijke inheemse zaailin-gen. Zo werd in het najaar van 2006 een bovenetage van mooie Beau-pré Canadapopulieren opgemeten. Het ging om 466 stuks op 8,83 hectare met een volume van 765 m³. Een privébedrijf deed de opme-ting voor € 75 per hectare.

In februari 2007 werden deze populieren via de gezamenlijke hout-verkoop van de Bosgroepen verkocht aan € 42,35 per m³. Vlak vóór de exploitatie, in juli 2007, zaagde de arbeidersploeg van de Bosgroep de ruimingspistes selectief vrij. Dat gebeurde in samenspraak met de koper.

Op 28 juli 2007 werd het gezaagde brandhout verkocht: 140 stère aan € 15 per m³. Vervolgens werd het kruinhout door dertig particulieren opgeruimd (toen gratis, nu tegen betaling). Er vond een onderhandse verkoop plaats tijdens de exploitatie van 18 zomereiken aan de hout-koper. Bij wijze van dunning gebeurde dit in de oudste delen van de onderetage (44 stuks, 52 m³). In de winter van 2008-2009 selecteerde een privébedrijf de jongere delen van de onderetage.

In februari vond een brandhoutverkoop plaats van 258 stère in 13 loten. De natuurlijke zaailingen zijn vooral essen en gewone esdoorns. De eigenaar plantte via de arbeidersploeg van de Bosgroep 60 linden, 60 haagbeuken, 60 beuken, 60 boskersen, 60 Europese vogelkersen en 60 Spaanse aken, verspreid tussen de natuurlijke verjonging. Dit kostte € 537,14. Het was allemaal plantgoed van autochtone her-komst.

Ten slotte werd in de zomer van 2011 een subsidieaanvraag ingediend voor de grootste open plekken die met natuurlijke zaailingen van gewone esdoorn en es herbebost worden. Dit was goed voor € 3 250 per hectare: (schatting).

Uitgaven (€) Inkomsten (€)

1 20,86

2 2 430,00

3 (0)

4 274,00

5 834,60

Tot. 294,86 3 264,60

9 % van de opbrengst werd geïnvesteerd!

Meer info of hulp?Gedetailleerde info en een digitaal aanvraagformulier vind je op www.natuurenbos.be (rubriek ‘bos’). Je kunt ook je Bosgroep contacteren voor meer info en hulp bij de aanvraag van je subsi-die.



bosbeheer

Wie denkt dat het landschap in de Romeinse tijd en de middeleeuwen uit niets dan ondoordringbare, feeërieke wouden bestond, heeft het grondig mis. Reeds in die tijd werd iedere lap grond benut. Naarmate de bevolking groeide, liep het bosbestand stukje bij beetje terug en werden de bossen letterlijk leeggeroofd. Voor de natuur leverde die schraalheid nu en dan een onverwachte rijkdom op. De heidevegetaties zijn hiervan een mooie herinnering. Een reis naar de bossen uit het verleden.

Ontbossing in het Romeinse RijkOver het bosareaal en -gebruik in Vlaanderen tijdens de Romeinse periode en de vroege middeleeuwen weten we niet zo veel. Waar-schijnlijk waren onze streken ook toen al behoorlijk bosarm. Dat vermoeden we, omdat Julius Caeser in zijn De Bello Gallico expliciet het Kolenwoud en Ardennenwoud aanhaalde. In die tijd bestond ons landschap, buiten enkele flinke lappen bos, waarschijnlijk voor-al uit landbouwgronden, heidevelden, riet-landen, venen, en open bostypes, zoals hak-houtbossen en veeweidebossen. Niet vergeten dat er in onze streken ook voor de komst van de Romeinen al flink aan landbouw en ont-ginning werd gedaan. De Romeinen gingen in elk geval flink met de hakbijl te keer. Som-mige geschiedkundigen wijten de ondergang van het Romeinse Rijk zelfs aan ontbossing: minder bomen betekent immers bodemero-sie en een verlies aan vruchtbare grond. Al zorgden de Romeinen op hun manier ook voor rijkere bossen. Zo wordt vermoed dat bepaalde zuidelijke boomsoorten, zoals mis-pel, okkernoot en tamme kastanje, hier door de Romeinen werden geïntroduceerd omwille van hun hout en vruchten.

Het bos van iedereen?Van wie waren de bossen eigenlijk in die tijd? De Galliërs en de Germanen beschouwden hun bossen als publiek bezit. Maar de Romei-nen waren bezitteriger en zagen hun enorme villadomeinen als persoonlijk imperium. Ze goochelden met begrippen als ‘eigendoms-recht’ en ‘grenspalen’, die tot op vandaag in onze wetteksten terug te vinden zijn. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat Caesar de Nerviërs bewonderde om hun kunst om stukken land ondoordringbaar te maken. Dat deden ze door jonge bomen te toppen, om te buigen, en er doornstruiken doorheen te

vlechten. Een oeroude en beproefde techniek van het ‘leggen van heggen’ om vee binnen, en ongewenste indringers buiten te houden. Ook vandaag is deze techniek opnieuw popu-lair: een gelegde heg vergt minder werk dan een haag en wordt niet kaal in de winter.

De Zwarte Dood Tijdens de Frankische periode brokkelde het Romeinse systeem verder af. In die tijd heers-te ook de pest in onze streken. In het midden van de zesde eeuw maaide die nietsontziende epidemie waarschijnlijk zowat de helft van de Europese bevolking weg. Die dramatische periode leverde wel een spontane herbebos-sing op. In de zevende eeuw zwaaide de aris-tocratische top de plak in de Frankische maat-schappij. Grote bossen (foreesten) waren hun eigendom, en ze hadden er ook de jachtrech-ten. Het Zoniënwoud en het Meerdaalwoud - de enige bossen in Vlaanderen die we vandaag ‘woud’ noemen, een woord met dezelfde stam als ‘wild’ - danken hun bescherming hieraan. Onder het toeziend oog van de ede-len mochten boeren lapjes grond bewerken. In die tijd vielen de bossen uiteen in twee delen: de bossen en de akkers die aan de adel toebehoorden en de zogenaamde tenures. De tenurehouders kregen gebruiksrechten op stukken bos en akkerland in ruil voor dien-sten aan het lokale heerschap. Het bos dat niemand toebehoorde, mocht door de dorps-gemeenschap ontgonnen worden.

Twijfelachtig recordVanaf de tiende eeuw begon men weer meer bomen te hakken in de buurt van bestaande, oude woonkernen. De foreesten werden aan-vankelijk nog gespaard. Maar in de twaalfde eeuw woedde weer een heuse boskap, om plaats te ruimen voor nieuwe dorpen. Daarna volgde een tijdelijke stop, omdat al zoveel bossen gesneuveld waren. In de dertiende eeuw moesten er, door de toenemende bevol-kingsdruk, opnieuw massa’s bomen aan geloven. Het bosareaal was toen historisch laag. Een twijfelachtig record dat pas in de negentiende eeuw opnieuw verbroken werd. Er was toen hongersnood en dus werd er bos gerooid om aardappelen (net daarvoor ‘gepromoveerd’ van sierplant tot landbouw-gewas) te telen. Pas na in de twintigste eeuw zouden de grote herbebossingen met naald-hout in de Kempen en de Ardennen de bosba-lans opnieuw positief doen omslaan.

Toch zeldzame plantenDe middeleeuwer exploiteerde de schaarse bossen intensief. De bossen en houtkanten

Hoe beheerden onze voorouders de bossen?

Een pas gelegde heg (foto: Philip Halling)

In de Middeleeuwen was de scheiding tussen bos, akker, weide, braakland en heide niet zo strikt. Door begrazing kregen jonge boompjes niet veel kansen. (Pieter Bruegel)


oproep

Al vele jaren ontmoeten we nieuwe boseigenaars en ondersteunen we onze leden bij het beheer van hun bos. Af en toe horen we dat een eigenaar zijn bos verkocht, of bos bijkocht of aanplantte. Een deel van onze werkingsmid-delen zijn gebaseerd op subsidies die berekend worden aan de hand van de bosoppervlakte van onze leden.

Voor de Bosgroep is het dus belangrijk om over correcte gegevens te beschikken. Bezorg ons dus je gewijzigde gegevens wanneer je:•bos bijkocht;•geen bos meer bezit;•verhuisd bent;•een nieuw telefoonnummer hebt;•een e-mailadres wilt doorgeven zodat we je af en toe een nieuwsbrief kunnen sturen.

Dit kan met behulp van het invulformulier op blz. 14. Dit stuur je dan op naar: Limburgse Bosgroepen universiteitslaan 1 - 3500 Hasselt

Je kunt het formulier ook online invullen via www.limburg.be/bosgroepen/actualisatie.

Alvast bedankt!

boden zowat evenveel producten als we van-daag in de supermarkt terug vinden. Brand-hout werd niet alleen gebruikt om te verwar-men, maar ook voor industriële processen, zoals het vervaardigen van bakstenen, dak-pannen, glas, ... Schors was dan weer handig om leer te looien, en kolenbranders produ-ceerden massa’s houtskool in het bos.

Naderhand trof men maatregelen om de bos-sen te sparen. Zo moest voldaan worden aan verschillende kapvoorwaarden. Er waren ook regels voor herbebossing, en minderbedeel-den kregen sprokkelrecht. De boswachter hield een oogje in het zeil. Desalniettemin verarmde het middeleeuwse bosbeheer de bosbodems danig. Veel bossen zijn in die periode dan ook tot schrale heidevegetatie verworden. Al waren die uitgeputte bosbo-dems en talrijke open plekken wèl bijzonder rijk aan zeldzame planten, zoals orchideeën, en dieren.

Tegenwoordig is dat wel anders: de meeste van onze bodems bevatten zoveel voedings-stoffen, dat zeldzame planten verdrongen worden door een snel opschietende ruigte. Tip: maai eens een open plek in juni of juli, hark het maaisel samen, en kijk eens wat er tevoorschijn komt. Wie weet leeft er nog wel een middeleeuwse plant in jouw bos!

Deze tekst is een bewerking van ‘Bos in Oud-heid en Middeleeuwen’ uit de BOSgROEP (jaargang 4 nummer 16)

Bezorg ons je nieuwe gegevens!



oproep

Naam en voornaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Telefoonnummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ik ben lid bij Bosgroep o Hoge Kempen o West-Limburg o Limurgse o Noordoost-Limburg o Zuid-Limburg DuinenIk ben verhuisd oud adres nieuw adres

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dit zijn mijn (nieuwe) gegevens

telefoonnummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . GSM: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

rijksregisternummer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bezorg ons je nieuwe gegevens!

gemeente afdeling sectie perceelsnr. oppervlakte/ha

ha a ca

ha a ca

ha a ca

ha a ca

gemeente afdeling sectie perceelsnr. oppervlakte/ha(1) ha a ca(2) ha a ca(3) ha a ca(4) ha a ca

Ik heb percelen bos bijgekocht

Ik heb percelen bos verkocht

✁

Andere

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(1) Nieuwe eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(2) Nieuwe eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(3) Nieuwe eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(4) Nieuwe eigenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

foto: Karolien Van DIest


nieuws van de limburgse bosgroepen

Bosgroep West-LimburgHet ANB neemt beheerplannen onder de loepOp het einde van de zomer van 2010 voerde het ANB controles uit op de be-heerplannen van de bossen in Koersel (Beringen), Gerheserheide (Ham en Leopoldsburg) en Kepkensberg (Ham). Enkele maanden geleden kregen we de bevindingen. Over het algemeen waren ze positief. In Gerheserheide moet nog Amerikaanse vogelkers bestreden worden.

Dat gebeurde eind 2010 al via het brandhoutcircuit, maar in het voorjaar van 2012 zal de Bos-groep ook de nabestrijding opvolgen. Alle betrokken boseigenaars brachten wij op de hoogte van deze ANB-controles.

Coördinatoren leren van elkaarOp 19 oktober gingen de coördinatoren samen op ex-cursie in Lummen en Zolder. We bezochten een aantal bosbestanden in Lummen die interessant zijn omwille van het beheer. In de namid-dag zetten we koers naar het Domein Bovy. Daar bekeken we de aanplant die vorig voor-jaar werd uitgevoerd na de kaalkap van het voormalige kabouterbos. Ook de beheer-werkzaamheden van het moe-ras en de houtkanten werden besproken. De collega’s gaven feedback en wisselden erva-ringen uit.

Brandhoutverkoop in BeringenNet als in 2010 organiseerde de Bosgroep een gezamenlijke brandhoutverkoop. Er werden loten in Beringen en Tessen-derlo verkocht. Ondertussen zijn in die loten de dunningen

uitgevoerd. Drie loten bestonden enkel uit kroonhout. Daarnaast werden 20 loten berk, Ame-rikaanse vogelkers, zwarte els en Amerikaanse eik aangeboden. De kopers kregen glyfosaat mee om een degelijke bestrijding te kunnen uitvoeren. In totaal werd er ongeveer 289 stère hout te koop aangeboden. Alles werd verkocht voor een totaalbedrag van € 3 570. Het par-ticulier brandhoutcircuit kent een groot succes en ook op het terrein zijn de resultaten veel-belovend. Een stimulans om de brandhoutverkoop te blijven organiseren.

Limburgse Bosgroepen verwelkomen twee nieuwe gezichten

Frederik BollenEcht helemaal nieuw is Frederik Bollen niet. Eind 2008 liep hij tijdens zijn Bacheloropleiding Agro- & Biotechniek namelijk al stage bij de Limburgse Bosgroepen.

Hierna schreef hij zijn thesis ‘Exploitaties ge-standaardiseerd evalueren: een voorstel voor de Limburgse Bosgroepen’. Dit jaar studeerde Frederik af als industrieel ingenieur in de biowetenschappen. Nog voor het zo ver was, publiceerden de Bosgroepen een vacature voor medewerker Houtverkoop. Frederik: “De functie leek me op het lijf ge-schreven. Ik heb dan ook niet lang geaarzeld om mij kandidaat te stellen. Ik ben van kinds-been al nauw betrokken bij de bosbouwsec-tor. Samen met de collega’s de houtverkoop in goede banen leiden: dat wordt mijn taak.”

Lore BellingsLore Bellings is sinds 22 augustus werkzaam als administratief coördi-nator van de Limburgse Bosgroepen. “Mijn be-langrijkste taak is de wer-king van de verschillende

Limburgse Bosgroepen beter op elkaar af te stemmen. Zo kunnen we privéboseigenaars beter helpen met het bosbeheer en maken we samen het Limburgse bos nog mooier.” Lore, bio-ingenieur van opleiding, is altijd al gebeten geweest door de natuur. “Ik ben zelf Limburgse, afkomstig uit Lummen, dus in die regio kun je mij wel eens in het bos tegenko-men. Ik kijk er naar uit om jullie allemaal te leren kennen en reken op een fijne samenwer-king”, aldus Lore.

Excursie in regio West-Limburg (foto: Pascal Vanhees)

foto: Pascal Vanhees


nieuws van de limburgse bosgroepen

Bosgroep Zuid-LimburgBosbeheerplan goedgekeurd!Op 25 augustus werd het uitgebreide bos- beheerplan Sint-Truiden-Nieuwerkerken-Ginge-lom goedgekeurd. Voortaan zijn alle opgenomen werken vergund en kunnen ze stukje bij beetje gerealiseerd worden. Meteen in september vroeg

de Bosgroep voor de betrokken eigenaars al de subsidie ‘ecologische bosfunctie’ aan. Die kan jaarlijks voor bepaalde bostypes of open plekken aangevraagd worden. Het plan biedt een leidraad voor het bosbeheer van maar liefst 256 hectare bos met 201 hectare privébos voor de volgende twintig jaar. 37 hectare valt binnen het Habitatricht-lijngebied bossen en kalkgrasland Haspengouw.

Week van het bosOp woensdag 12 ok-tober organiseerde de Bosgroep een wande-ling in het Manshoven-bos in Borgloon in het kader van de Week van het Bos. De beheerder, graaf d’Ursel, leidde ons hartelijk rond. De ene helft is oud bos, de

andere helft bestaat uit landbouwgrond die in de loop van de twin-tigste eeuw bijkomend bebost werd. Variatie is hier troef ! De meeste inheemse soorten vinden er een plek met geslaagde bijmengingen van enkele uitheemse soorten zoals de zwarte walnoot en de lork. Oor-spronkelijk is dit bos voor de jacht aangelegd, en bewaard gebleven. Vandaag biedt het ook onderdak en voedselgelegenheid voor niet-bejaagde soorten. De talrijke roofvogels en de das die er thuis zijn, getuigen daarvan.

Bosgroep Noordoost-LimburgOp dinsdag 11 oktober verzamelden achttien geïnteresseerden in Bree voor een geleide wandeling op het domein Groot-broek. Ze kregen die dag een erg gevarieerd bos te zien, waar oog is voor houtproductie én voor ecologie. Op het pro-gramma stond een bezoek aan meerdere percelen met eiken, van verschillende leeftijden en soorten (moeraseik, zomer-eik). Naast de verschillende loofbossen, waaronder populier, lork, berk en beuk, zijn er op het domein ook verschillende percelen met naaldhout. Boseigenaar en bestuurder van de Bosgroep Jan Spaas is voorstander van het aanplanten van geselecteerd plantgoed. Toch is in zijn bos ook plaats voor natuurlijke verjonging. Tijdens de wandeling - die kaderde in de

Week van het Bos - wees hij ook op het belang van bosranden voor de biodiversiteit. Het was een geslaagde namiddag. Met dank aan Jan Spaas en zijn echtgenote voor de warme ontvangst.

foto: Hubert Verlaak Wandeling in domein Grootbroek (foto: Hubert Verlaak)

Graaf d’Ursel (foto: Annemie Hannosset)

Wandeling in het Manshovenbos (foto: Annemie Hannosset)


Bosgroep Limburgse DuinenBosgroep Limburgse Duinen zit niet stilOp maandag 10 oktober organiseerde de Bosgroep Limburgse Duinen een wandeling in het domein Hoeverheide in Helch-teren. Deze wandeling vond plaats in het kader van de Week van het Bos. Gids van dienst was Guy Coolens, de beheerder van het domein. In Hoeverheide wordt al vele jaren economische bosbouw (onder meer met aanplantingen van Corsi-caanse den en Amerikaanse eik) gecombineerd met ecologische doelstellingen (een vrijgemaakte paraboolduin voor de nachtzwaluw, vogelkersbestrijding, …) en parkbeheer met majestueuze naaldbomen (bijvoorbeeld Thuya en Sequoia).

Ondertussen zijn ook de beheerplannen voor Hoevebos-Schomberg en Masy in Houthalen ingediend bij het ANB. Deze beheerplannen zijn samen goed voor 44 hectaren van wel vijftig verschillende bos-beheerders, en nog veel meer eigenaars.

Op 15 december was er een brandhoutver-koop in Houthalen. De resultaten daarvan kun je nalezen in de volgende editie van ’t Limburgs Bosbelang.

Bosgroep Hoge KempenIn de bres voor de waterlobelia in HeuvelsvenIn Dilsen-Stokkem is een natuurprojecten-overeenkomst gesloten voor het Heuvels-ven. Onder impuls van de Bosgroep Hoge Kempen, sloegen het Limburgse provincie-

bestuur, het ANB (Agentschap voor Natuur en Bos), het Regio-naal Landschap Kempen en Maasland en de stad Dilsen-Stok-kem hun handen in elkaar om dit 18 hectare grote domein met vennen te beheren. Het gebied maakt deel uit van het Vlaams Ecologisch Netwerk en was een groeiplaats van de zeldzame waterlobelia (Lobelia dortmanna). Op de bodem groeit deze bij-zondere plant met lila klokvormige bloemen die in juni boven het wateroppervlakte komen. Het Heuvelsven is één van de wei-nige plekken in Vlaanderen waar de soort nog voorkomt ... of beter voorkwam. De soort wordt er sinds enkele jaren niet meer gezien.

Met een aantal maatregelen willen de initiatiefnemers de water-lobelia nieuwe kansen geven. Zo werd de opslag van bomen en struiken rond het ven verwijderd. Dat gebeurde met middelen van de Nationale Loterij (via de Bosgroep) en met steun van het Regionaal Landschap in het kader van het project SOLABIO. De verkoopbare bomen werden later gekapt via het brandhoutcircuit van de Bosgroep om rond het ven een open landschap te creëren. Bladval in het water is immers nadelig voor de typische venplanten. Dankzij de natuurprojectovereenkomst kan een ondiepe waterzone aan het ven aangelegd wor-den. Het ANB en de stad Dilsen-Stokkem willen in de toekomst ook voor de andere vennen in de omgeving herstelwerkzaamheden voorzien.

Werkzaamheden aan het ven zijn gestart. (foto: Pascal Vanhees)

Wandeling bij Guy Coolens in het domein Hoeverheide. (foto: Jan Mampaey)

activiteitenkalender

De Limburgse Bosgroepen organiseren ook in 2012 opnieuw enkele vormingsactiviteiten voor hun leden. Omdat er geen duidelijkheid is over de Vlaamse subsidies, is het aanbod beperkt. Hieronder vind je de cursussen en excursies die je als lid van de Limburgse Bosgroepen kunt volgen.

Wil je zeker zijn van een plaats, schrijf je dan snel in via de CoLimBo (tel. 011 23 83 63) of via het Bosgroepensecretariaat (tel. 011 23 83 15). We verwachten jouw inschrijving minimum drie weken vóór de cursusdatum. Je inschrijving is pas definitief na de overschrijving van de deelname-prijs op rekening 779-5907390-27 (IBAN BE48 7795 9073 9027).Meer informatie over de locatie wordt nadien per post meegedeeld.

CuRSuSSEN GEORGANISEERD DOOR DE LIMBuRGSE BOSGROEPEN

Werking en onderhoud van de kettingzaag en bosmaaierDit is een technische cursus van drie uur bij het Centrum voor Natuur- en Landschapsbeheer (CNL) in Genk. We nemen voornamelijk de ket-tingzaag onder de loep, maar ook de werking van de bosmaaier komt aan bod. Tijdens deze cursus wordt een antwoord gegeven op volgende vragen: is mijn gereedschap in orde voor gebruik, hoe gebruik ik het gereedschap correct, en hoe onderhoud ik het na dagelijks gebruik? Voor deze cursus is geen voorkennis vereist.

Veilig werken met de kettingzaag (module 1 beginners)Tijdens deze tweedaagse opleiding maak je kennis met de kettingzaag in al haar facetten: onderdelen en werking, onderhoud en gebruik. Na deze cursus ben je in staat de kettingzaag op een veilige en ergonomische manier te gebruiken. Wij stellen enkele kettingzagen ter beschik-king, zodat je kunt oefenen en ervaring opdoet met het gereedschap. Omwille van de veiligheid en het belang van een individuele aanpak, organiseren we deze cursus in kleine groepen.

Veilig werken met de kettingzaag (module 2, getuigschrift module 1 vereist)Het echte werk! De eerste dag krijg je theorie over het vellen van bomen en toont de instructeur enkele demonstratievellingen. Daarna ga je zelf aan de slag met enkele veloefeningen. De tweede dag is volledig gewijd aan veloefeningen en het gebruik van hulpmiddelen.

Veilig werken met de kettingzaag (module 3, getuigschrift module 1 & 2 vereist)Bomen die omwaaien bij een storm hebben vaak veel spanning in de stam. Veiligheidsgedrag en preventieve maatregelen zijn daarom essenti-eel. Je leert het gevaar inschatten en doet zaagoefeningen aan de spanningsbank. De eerste dag begint met theorie over de impact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerk je deze stammen? Enkele zaagoefeningen aan de spanningsbank worden door de cursisten uitgevoerd. De tweede dag doen we oefeningen bij bomen die onder spanning staan.

Wij verwijzen ook graag naar enkele andere interessante cursusmogelijkheden, hiervoor schrijf je rechtstreeks in bij de organisator.

AANBOD INVERDEVoor meer informatie: www.inverde.be

Cursussen en excursies

Datum Onderwerp Organisatie/ Regio Prijs

Woensdag 15 februari 2012 (18u30 – 21u30)

cursus werking en onderhoud van de kettingzaag en bosmaaier

Bosgroep Hoge Kempen* € 15

zaterdag 10 en 17 maart 2012 cursus werken met de kettingzaag - module 1

Bosgroep Zuid-Limburg * € 60

zaterdag 24 maart 2012 contactdag Limburgse Bosgroepen Limburgse Bosgroepen gratis

zaterdag 21 en 28 april 2012 Cursus werken met de kettingzaag - module 2

Bosgroep Hoge Kempen * € 60

zaterdag 2 en 6 juni 2012 cursus werken met de kettingzaag - module 3

Bosgroep Limburgse Duinen** € 60

* In samenwerking met CNL** In samenwerking met Inverde

Datum Onderwerp Organisatie/ Plaats Prijs

donderdag 2 februari 2012 cursus houtoogst in Vlaanderen Zutendaal € 20

vrijdag 3 februari 2012 cursus hakhoutbeheer Zutendaal € 20

woensdag 25 april 2012 Cursus knopen voor bos, natuuren boombeheer

Genk € 80



activiteitenkalender

Colofon’ t L imburgs Bosbelang 35 | winter

uitgaveDe deputatie van de provincieraad vanLimburg, Herman Reynders, gouverneur-voorzitter, Marc Vandeput, Walter Cremers, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Mieke Ramaekers, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier.

hoofdredactieJohan Van den Broek

coördinatieKarolien Van Diest [email protected] Hannosset [email protected]

eindredactieRita Bogaerts [email protected]

redactiesecretariaatAnnemie Hannosset [email protected]

redactieraadRita Bogaerts, Jasper Goffin, Annemie Hannosset, Johan Van den Broek, Karolien Van Diest

redactieRita Bogaerts, Lore Bellings, Benjamine Bufkens, Annemie Hannosset, Jan Mampaey, Patrick Meesters, An Pierson, Vera Reymen, Karolien Van Diest en Pascal Vanhees

foto coverPascal Vanhees

cartoonsDirk Vercampt

tekstbewerkingPantarein Publishing

vormgeving & lay-outDion Boodts, Grafische Producties, Informatie & Communicatie provincie Limburg Designpartner.be - Opglabbeek

drukDrukkerij Paesen - Opglabbeek

postbusLimburgse Bosgroepenp/a provincie Limburg, Directie Ruimte - Afdeling Milieu en NatuurUniversiteitslaan 1, B-3500 HasseltTel. 011 23 83 20 [email protected]

oplage3 000 exemplaren

wettelijk depotnummerD/2008/5857/82

verantwoordelijke uitgeverJohan Van den BroekUniversiteitslaan 1, B-3500 Hasselt

Deze publicatie werd gedrukt op houten chloorvrij kringlooppapier, zonder optische witmakers.

DIVERS AANBOD

* In het kader van de opleiding Postgraduaat Bosbeheer van de Provinciale Hogeschool Limburg en de erkenningsregeling Bosexploitatie bij CNL. Meer informatie: www.c-n-l.be** Meer info: www.pcvomaasland.be of via de leerkracht Michaël Jacobs 0475 90 46 65

Datum Onderwerp Organisatie/ Plaats Prijs

vrijdag 13 januari 2012 opmeten van bomen (dendometrie): theorie en praktijk

PHL/CNL Genk* € 85

woensdag 25 januari 2012 EHBO in het buitengebied CNL Genk* € 75

vrijdag 20 januari 2012 natuurbeheer in bossen: theorie en excursie

PHL/CNL Genk* € 85

vrijdag 3 februari 2012 bosexploitatie PHL/CNL Genk* € 85

5-daagse opleiding kettingzaaggebruik PCVO Maasland** € 140

5-daagse opleiding bosmaaiergebruik PCVO Maasland** € 90

Het team van de Limburgse Bosgroepen wenst u een prettig eindejaar en een gelukkig 2012 in de bossen, maar ook daarbuiten!


‘t Limburgs Bosbelang digitaal! Hier kan iedereen steeds de recente edities online raadplegen: www.issuu.com/limburgs_bosbelangHet ledenblad van de Limburgse Bosgroepen valt elk seizoen in je brievenbus. Wil jij graag bomen sparen? Wens je ‘t Limburgs Bosbelang enkel nog digitaal te raadplegen? Geef dan een seintje aan jouw Bosgroepsecretariaat!

provincie LimburgUniversiteitslaan 1B–3500 HASSELT

limburg.be

nuttige adressenvoorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

contactdag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

bomensymboliek De berk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

bos en milieu Energiehout . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

gezien op de bosbouwbeurs Handige werktuigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

bosbeleid Subsidie voor herbebossing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

bosbeheer Hoe beheerden onze voorouders onze bossen? 12

nieuws van de bosgroepen in Limburg Nieuwe gezichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep West-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bosgroep Noordoost-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bosgroep Zuid-Limburg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bosgroep Hoge Kempen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Bosgroep Limburgse Duinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

activiteitenkalender Cursussen en excursies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

nuttige adressen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

35 | winter | in dit nummerdriemaandelijks tijdschrift | januari-februari-maart 2012

Waarvoor kun je terecht bij de Bosgroep?

Een bos bezitten en beheren, daar komt heel wat bij kijken. Voor vra-gen of informatie kun je evenwel altijd te rade bij de Bosgroep. We sommen hier even op waarmee de bosgroepmedewerkers je van dienst kunnen zijn: •gratis en onafhankelijk advies over

het bos en het beheer ervan (bos-bouwtechnische, wettelijke, finan-ciële en administratieve aspecten)

•informatie over hoe een duurzaam bosbeheer eruit ziet, wat je wette-lijke rechten en plichten zijn als

boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waarop je aanspraak kan maken

•hulp bij het invullen van kapaan-vragen of het opstellen van beheer-plannen

•kaartmateriaal•adressen van houtexploitanten en

boomkwekerijen•coördinatie van de samenwerking

tussen verschillende boseigenaars.Voeren

Houthalen-Helchteren

Op glabbeek

Genk

Neerpelt

Overpelt

Lommel

Hechtel-Eksel

Bree

Bocholt

Beringen

Ham

Leop oldsburg

Hasselt

Peer

Meeuwen-Gruitrode

Hamont-Achel

Kinrooi

Maaseik

Dilsen-St okkem

Maasmechelen

Heusden-Zolder

Zutendaal

As

Lummen

Herk-De-StadHalen

Diepenbeek

Tessenderlo

NieuwerkerkenAlken

Wellen

Kortessem

Hoeselt

Bilzen

Lanaken

Sint-Truiden

Gingelom

Heers

Herstappe

Tongeren

RiemstBorgloon

Zonhoven

Nederland

Luik

Brabant

Antwerpen

Nuttige websitesAgentschap Natuur en Bos: www.natuurenbos.beVereniging voor Bos in Vlaanderen vzw: www.vbv.beLandelijk Vlaanderen vzw: www.landelijkvlaanderen.be Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek: www.inbo.beInverde vzw: www.inverde.be Unie Vlaamse Bosbouw vzw: www.uvb.bewww.bosmarkt.be

BosgroepenAdministratief coördinator: ir. Lore Bellingstel. 011 23 83 14 P.a. provincie Limburg Universiteitslaan 13500 Hasselt www.limburg.be/bosgroepenwww.bosgroepen.befax 011 23 83 10

Bosgroep Hoge Kempen vzwondernemingsnummer 874 667 014Coördinator: ir. Patrick Meesterstel. 011 23 83 23gsm 0475 46 04 [email protected] Ghijsens tel. 011 23 73 82

Bosgroep Limburgse Duinenondernemingsnummer 882 247 464Coördinator: ir. Jan Mampaey tel. 011 23 83 19gsm 0478 78 07 [email protected] Houbrechtstel. 011 23 83 15

Bosgroep Noordoost-Limburg vzwondernemingsnummer 459 481 087 Coördinator: ir. An Piersontel. 011 23 83 24 gsm 0473 88 53 [email protected] Rouffa tel. 011 23 83 30

Bosgroep West-Limburg vzwondernemingsnummer 479 742 895Coördinator: ir. Benjamine Bufkens tel. 011 23 83 29 gsm 0479 40 08 [email protected] Olaerts tel. 011 23 73 28

Bosgroep Zuid-Limburg vzwondernemingsnummer 874 670 378Coördinator: ir. Karolien Van Diesttel. 011 23 83 25gsm 0473 88 53 [email protected] Hannosset tel. 011 23 83 20

Coöperatieve van deLimburgse BosgroepencvbaUniversiteitslaan 13500 HasseltProjectmedewerkers:Vera ReymenPascal Vanheesir. Frederik Bollen tel. 011 23 83 63fax 011 23 83 10 Agentschap voor Natuuren Bos, Afdeling LimburgDe visie van het ANB is‘Meer en betere natuur, bos en groen, samen met andere partners.’De uitdaging voor de toekomst is dan ook het uitbouwen van een part- nerschap met boseigenaars en Bosgroepen in elke provincie. Dat moet de schakel zijn tussen de Bosgroep en het ANB. Aanspreekpunt BosgroepenJasper GoffinKoningin Astridlaan 50 bus 53500 Hasseltgsm 0479 54 90 09

nr. 35 - 't Limburgs Bosbelang - winter 2011

Documents

Transcript of nr. 35 - 't Limburgs Bosbelang - winter 2011