LIMBURGSERFGOED

afgiftekantoor 3500 Hasselt 1aPriL—JUni 2008Jaargang 13 n° 2—

3-maandelijks tijdschrift

erkenningsnummer P 509 339

—

De Sluis van Lozen (Bocholt)

België - Belgique

P.B. - P.P.

3500 HASSELT 1

BC 2630

Europa Nostra Prijs 2009

COLOFON

—

De deputatie van de provincie Limburg

Steve Stevaert, gouverneur-voorzitter

Marc Vandeput, Sylvain Sleypen, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets,

Hilde Claes en Erika Thijs, gedeputeerden en Renata Camps, provinciegriffier

REDaCtIE Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed

Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt

tel. 011 23 75 75, fax 011 23 75 85, e-mail: pcce@limburg.be

tEkStEddy Leunen, Jef Mailliet, Anne Milkers en Raf Schepers

FOtOGRaFIE&tEkENINGENAnnemie America (Stad Hasselt),

Eddy Daniels, Willy Pee en Steven Vandewal

Lay-OUtGeoffrey Brusatto

DRUkwERkdrukkerij Paesen, Opglabbeek

VERaNtwOORDELIjkEUItGEVER

M. Laenen, Willekensmolenstraat 140, 3500 Hasselt

wEBSItEwww.limburg.be

Voor projecten die van een internationale samenwerking het resul-

taat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsidieprogramma

Cultuur (2007-2013). Dit programma vervangt het Cultuur 2000 pro-

gramma en loopt tot 31 december 2013. Voor deze periode 2007 - 2013

is een totaalbudget van 400 miljoen € voorzien. Het programma wordt

ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwerking in

Europa (met aandacht voor gemeenschappelijke culturele waarden

en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa). Elke culturele

organisatie (publiek of privé) met rechtspersoonlijkheid kan als

hoofdaanvrager of co-organisator optreden in een Cultuur (2007-2013)

dossier. Dus ook erfgoedorganisaties kunnen deze subsidiemaatregel

aanspreken voor projecten rond internationale samenwerking. Een

projectdossier voor Europese steun indienen, vraagt een grondige

voorbereiding, effectief uitgebouwde internationale contacten en een

stevig dossier. Voor erfgoed lijken de “meerjarige samenwerkings-

projecten” of de “kortlopende samenwerkingsacties” het meest re-

levant. Een aanvraag voor een “meerjarig samenwerkingsproject” kan

wel voorbereid worden via een “kortlopende samenwerkingsactie”.

Kortlopende samenwerkingsacties lopen over max. 24 maanden, heb-

ben minimaal drie deelnemende landen en kunnen aanspraak maken

op een subsidie van 50 000 tot 200 000 €. De eerstvolgende indien-

datum is 10 september 2008. Meerjarige samenwerkingsprojecten

lopen over 3 tot 5 jaren, hebben minimaal zes deelnemende landen en

kunnen aanspraak maken op een subsidie van 200 000 tot 500 000 €.

De eerstvolgende indiendatum is 20 september 2008. Indien u geïn-

teresseerd bent om een samenwerkingsproject op te starten of verder

uit te bouwen en hiervoor Europese steun wil aanvragen, neemt u best

vooraf contact met het CultuurContactpunt Vlaanderen, Departement

Cultuur, Jeugd, Sport, Media, afdeling beleid, Arenbergstraat 9, 1000

Brussel; tel. 02 553 06 59 of cultuurcontactpunt@vlaanderen.be of

gudrun.heymans@cjsm.vlaanderen.be — Meer algemene info vindt

u ook op www.vlaanderen.be/ccp

In september 2008 zal voor iedereen die voor cultureel erfgoed

interesse heeft, het resultaat van de ontwikkeling van ErfgoedLim-

burg.be zichtbaar zijn. ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erf-

goedbank en een erfgoedwijzer. De erfgoedbank brengt bestaande

informatie over cultureel erfgoed samen in een uniforme data-

structuur. De erfgoedwijzer maakt deze informatie toegankelijk

voor alle geïnteresseerden. We hebben nu een bijzonder krachtig

werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbete-

ring van de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed!

Voor diegenen die dagelijks met het behoud en beheer van col-

lecties bezig zijn, willen wij SPECTRUM, het handboek voor col-

lectiemanagement in musea, voortaan in het Nederlands beschik-

baar, niet onthouden. Niet alleen voor grotere musea, maar ook

voor kleinere collectiebeherende instellingen is het een handig

hulpmiddel. Bovendien kondigen we graag twee cursussen aan

die in het najaar 2008 voor medewerkers van musea en collectie-

beherende instellingen georganiseerd worden: de cursus “regis-

tratie en documentatie” en de cursus “museum en publiek”.

Sterke voorbeelden van behoud en ontsluiting van cultureel

erfgoed worden jaarlijks bekroond met de EU-prijs voor cultureel

erfgoed / Europa Nostra Awards. De kandidaturen voor de Europa

Nostra Prijs 2009 worden tegen 1 oktober 2008 ingewacht!

Voor projecten die van een internationale samenwerking het

resultaat zijn, voorziet de Europese Unie opnieuw een subsi-

dieprogramma Cultuur (2007-2013). Dit programma wordt vooral

ingezet voor de bevordering van de multiculturele samenwer-

king in Europa met aandacht voor gemeenschappelijke culturele

waarden en voor de rijke culturele diversiteit binnen Europa.

Tot slot kan u kennismaken met een aantal vakwerkhoeves in

Wellen die recent beschermd werden.

CULtUreeL erfgoed

door giLbert van baeLen,

gedePUteerde van CULtUUr

Europees subsidieprogrammacultuur (2007-2013) voor internationale samenwerking

Woord Vooraf

Tegen 1 oktober 2008 worden de kandidaturen voor de EU-prijs

voor cultureel erfgoed/Europa Nostra Awards 2009 opgevraagd.

Europa Nostra bekroont jaarlijks sterke voorbeelden van behoud en

ontsluiting van cultureel erfgoed in Europa. Prijzen worden voor vier

categorieën voorzien: 1. conservatie, 2. onderzoek, 3. organisaties en

individuen die zich voor cultureel erfgoed inzetten en 4. educatie,

sensibiliseren en opleiding. Van de inzendingen kunnen 6 initiatieven

rekenen op een prijs van 10 000 €; 25 projecten kunnen een medaille

ontvangen. — Meer info op www.europanostra.org of bij Sander van

der ven, den Haag, tel. 0031 (70) 302 40 59 of

awards@europanostra.org

02

SPECTRUM, het handboek voor collectiemanagement in mu-

sea, is voortaan ook beschikbaar in het Nederlands: SPECTRUM-N,

versie 1.0. Een dikke turf die geenszins van A tot Z ingelezen kan of

moet worden. Het is een naslagwerk waarin éénentwintig procedures

rond handelingen met collectiestukken in musea worden beschreven:

bruikleenverkeer, verwerving, transport, registratie en documentatie,

afstoting, actieve en preventieve conservering, risicobeheer, rechten,

het gebruik van collecties, enzovoort. De procedures worden stap voor

stap toegelicht; de minimumstandaard wordt aangegeven (waarmee

moet je als museum zeker rekening houden – wat is absoluut nodig

en wat is wenselijk?) en de vereiste informatiegroepen worden opge-

lijst. In een tweede luik worden de informatie-eenheden opgenomen.

Informatiegroepen zijn gebundelde infomatie-eenheden. Deze een-

heden beschrijven op hun beurt welke informatie bij voorkeur bij

de objecten geregistreerd wordt. Om de procedures goed te kunnen

uitvoeren, is het registreren van correcte informatie over museumob-

jecten noodzakelijk. Die informatie moet bovendien toegankelijk zijn

voor alle museummedewerkers. Registratieprogramma’s zijn daarbij

vaak een adequaat hulpmiddel.

Het op deze manier documenteren van (het gebruik van) collecties

is essentieel om problemen te vermijden. Problemen zijn doorgaans

te wijten aan een gebrekkig collectiemanagement: informatie is niet

centraal vastgelegd of niet toegankelijk voor iedere museummedewer-

ker, procedures zijn niet sluitend of niet goed afgesproken, controles

worden te weinig uitgevoerd … Het standaardiseren van deze infor-

matie is nuttig om uitwisseling van informatie soepel te kunnen laten

verlopen. SPECTRUM–N 1.0 wil met andere woorden tegemoet ko-

men aan de huidige nood aan standaardisering en afspraken omtrent

collectiebeheer en –gebruik in musea. Het instrument is beslist niet

alleen voor de grote musea bedoeld, maar ook voor de kleinere col-

lectiebeherende instellingen is het een handig hulpmiddel waaruit elk

museum op maat en volgens de eigen behoefte kan putten om de eigen

collectie goed te kunnen beheren volgens de normen die de 21ste eeuw

voorschrijft.

De Engelstalige versie (The UK Museum Documentation Standard

3.1) werd vertaald naar een “standaard voor collectiemanagement

in musea”. Deze vertaling werd onder meer voor juridische aspecten

en wet- en regelgeving aangepast aan de “lokale situatie” in Vlaan-

deren of Nederland. Deze Nederlandse vertaling is een primeur: het is

het product van een samenwerking tussen de “Collections Trust” in

Groot-Brittannië (voorheen de MDA en oorspronkelijke uitgever), het

Landelijk Contact Museumconsulenten Nederland (LCM) en FARO,

Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw. In het afgelopen jaar

hebben een twintigtal pilootmusea in Nederland en Vlaanderen een

procedure uitgetest en hun ervaringen met de redactie gedeeld. Ex-

perten uit het museumveld zijn eveneens geraadpleegd voor de ver-

taling. Spectrum wordt voortaan een aandachtspunt binnen het cur-

susaanbod voor museummedewerkers en wordt via de website van

FARO en van LCM voorzien van commentaren uit de museale prak-

tijk.

—

SPeCtrUM-n 1.0 kan je downloaden op www.spectrum-n.be of

www.faronet.be. voor vragen of info kan je terecht bij faro, griet

Lebeer, griet.lebeer@faronet.be of bij de museumconsulent in het

PCCe, tel. 011 23 75 80, amilkers@limburg.be

CULtUreeL erfgoed

SPECTRUM, standaard voor collectiemanagement in musea vertaald in het Nederlands

03

In 2002 werd door het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed

(PCCE) het ontwerp voor de erfgoedbank gemaakt. Het idee was toen

nog sterk vernieuwend en baanbrekend, want de technologie die een

dergelijk concept mogelijk maakt, stond nog in zijn kinderschoenen.

Na een periode van haalbaarheidsstudies en beslissingsmomenten

kon in 2005 het project officieel van start gaan. Ondertussen was de

technologie wel wat verder ontwikkeld, maar het baanbrekende

karakter zeker nog niet verminderd. De aanloop tot het uitvoerings-

project werd mede gefinancierd door het Ministerie van de Vlaamse

Gemeenschap. De uitvoering genoot de financiële steun van het

Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

Nu, in juni 2008, staan we aan het einde van het driejarige ontwik-

kelingstraject en binnenkort zal het resultaat zichtbaar en bruikbaar

worden voor iedereen die voor cultureel erfgoed interesse heeft. Het

werk is echter niet afgelopen. Integendeel! De erfgoedbank staat open

voor aanvulling en uitbreiding en we hebben nu een bijzonder krachtig

werkinstrument om constant te blijven werken aan de verbetering van

de documentatie en de kennis over ons cultureel erfgoed.

ErfgoedLimburg.be bestaat uit een erfgoedbank en een erfgoed-

wijzer. De erfgoedbank brengt bestaande informatie over cultureel

erfgoed samen in een uniforme datastructuur. Alle cultureel erf-

goed moet zijn plaats kunnen vinden: zowel bouwkundig erfgoed als

voorwerpen in musea en privé collecties, archieven, documenten en

beschrijvingen van immaterieel erfgoed. Iedereen die een relevante

erfgoedinventaris of -documentatie heeft, moet zijn bijdrage aan de

erfgoedbank kunnen leveren. De informatie blijft eigendom en de ver-

antwoordelijkheid van degene die de collectie beheert. De erfgoed-

bank is geen vervanging van de bestaande inventarissen.

De erfgoedwijzer maakt de informatie toegankelijk voor alle geïn-

teresseerden: het beleid voor het nemen van geïnformeerde beslissin-

gen, technici en wetenschappers voor vergelijkingen of voor het uit-

diepen van hun onderzoek, onderwijs en toerisme voor het maken van

afgeleide producten en iedereen die wel iets meer wil weten over zijn

eigen omgeving of over de omgeving die ze willen bezoeken.

Inventarissen kunnen op twee manieren in de erfgoedbank inge-

voerd worden: door conversie van een bestaande inventaris die verder

zijn eigen leven blijft leiden of door het rechtstreeks invoeren van een

nieuwe inventaris. Voor kleinere collecties (zoals van kerken of heem-

kundige kringen) wordt aan de beheerders de mogelijkheid geboden

hun inventaris aan te maken en te onderhouden via internet. Dit ge-

beurt door middel van een speciaal ontworpen invoermodule, waar-

voor een erfgoedcollectiebeheerder een collectiecode en paswoord

kan aanvragen. Op dit ogenblik is er een module voor erfgoedvoor-

werpen; de mogelijkheid zal uitgebreid worden met modules voor o.a.

afbeeldingen en documenten. De op die manier aangemaakte inventa-

rissen worden direct opgenomen in de erfgoedbank.

Het goede beheer van ons erfgoed is in de eerste plaats de verant-

woordelijkheid van de eigenaars of de door hen aangeduide beheer-

ders. Volledige en kwaliteitsvolle inventarisatie en documentatie zijn

een eerste voorwaarde van goed beheer en zijn ook de verantwoorde-

lijkheid van de eigenaars of beheerders. Het PCCE reikt hulpmiddelen

en advies aan om de inventarisatie van erfgoed te ondersteunen. Met

ErfgoedLimburg.be gebeurt dit op de volgende manieren. De docu-

mentatie aangemaakt voor inventarisatie krijgt door opname en pu-

blicatie in de erfgoedwijzer een nieuwe uiterst boeiende dimensie; de

gedane inspanning wordt daarbij sterk gevaloriseerd. De aangemaakte

documentatie neemt deel aan een proces van kwaliteitscontrole en

–verbetering. Goede documentatie en publicatie zijn essentiële pre-

ventieve methodes voor de bewaring van erfgoed en meer specifiek

voor bescherming tegen diefstal. Beheerders krijgen de mogelijkheid

hun eigen inventaris te onderhouden op een kwaliteitsvolle manier,

zonder daarvoor gespecialiseerde software te moeten aankopen en

aanleren. Bovendien is ondersteuning voorzien in de vorm van infor-

matievergaderingen en studiedagen en indien gewenst ook individu-

ele begeleiding.

Om de erfgoedbank te voeden, werd vertrokken van een aantal

pilootcollecties: de collecties van twee provinciale musea - het Pro-

vinciaal Openluchtmuseum Bokrijk (Genk) en het Provinciaal Gallo-

Romeins Museum (Tongeren) - en de databank Licobecu, waarin de

inventarissen van 133 kerkfabrieken werden samengebracht.

In de loop van 2008 werden ook de deelcollecties “schilderijen,

liturgisch vaatwerk en liturgische voorwerpen” van het Museum

Vlaamse Minderbroeders (Sint-Truiden) en de publiekscollectie van

Het Stadsmus (Hasselt) opgenomen in de erfgoedbank en klaarge-

maakt voor ontsluiting via de erfgoedwijzer.

CULtUreeL erfgoed

Uitkijken naar ErfgoedLimburg.be

04

Voorjaar 2008 werden een 160-tal kerkfabrieken die op dat ogen-

blik in de erfgoedbank ingevoerd waren, uitgenodigd voor een aantal

informatiesessies, verspreid over de provincie Limburg. Op die ma-

nier werden in totaal 135 beheerders van kerkelijke collecties bereikt.

Ze maakten kennis met ErfgoedLimburg.be en met de invoermodule

voor kerkfabrieken, waarbij ze via een code en paswoord toegang kre-

gen tot hun eigen collectie. Hun gegevens kunnen ze voortaan con-

troleren en verder aanvullen. De teller van ingevoerde collecties van

kerkfabrieken staat inmiddels op 170 en blijft voortdurend aangroeien.

Steeds meer kerkfabrieken raken overtuigd van de voordelen van het

werken met de invoermodule. Het PCCE zal in de komende jaren ook

veel aandacht besteden aan het verhogen van de inhoudelijke kwaliteit

van de informatie. Hiertoe werd een meerjarenplanning opgesteld.

Geschied- en heemkundige kringen zijn vaak ook beheerders van

allerlei (kleinere) collecties, o.a. objecten en allerhande documentair

materiaal. Binnenkort krijgen ook zij een invoermodule ter beschik-

king om deze collecties te inventariseren. Enerzijds via een invoer-

module voor objecten (analoog met wat ontwikkeld werd voor de

kerkfabrieken), anderzijds via een invoermodule voor fotografisch

materiaal, waarmee ingescande oude foto’s, prentkaarten, affiches

geïnventariseerd kunnen worden en ontsloten via de erfgoedwijzer

voor een breed publiek. Een viertal kringen werden al gecontacteerd

voor het testen van de module. Dit zal binnenkort van start gaan.

Kringen die interesse hebben om aan te sluiten, kunnen contact opne-

men met het PCCE.

Sinds 2006 is er samenwerking opgestart met de Erfgoedcel van

Leuven en de provincie Vlaams-Brabant. De Erfgoedcel was op zoek

naar een oplossing om de erfgoedcollecties in en rond Leuven op één

website voor het publiek toegankelijk te maken. Al gauw bleek één

gezamenlijke erfgoedbank de beste oplossing, waarbij elke partner het

netwerk van zijn deelnemers zou beheren. Indien gewenst kan ook

elke partner zijn eigen erfgoedwijzer vormgeven. Daardoor kunnen

kosten gedeeld worden en kan het systeem onder de

beste omstandigheden verder ontwikkeld worden.

De context en samenhang van het cultureel erfgoed

is niet aan administratieve grenzen onderworpen.

De samenwerking met Vlaams-Brabant werd eind

2007 door beide deputaties bekrachtigd en Leuven

speelt daarbij in een eerste fase een pilootrol voor

Vlaams-Brabant. — Meer info bij Jef Malliet,

tel. 011 23 83 84 of jmalliet@limburg.be en

raf Schepers, tel. 011 23 75 79 of rschepers@

limburg.be

Cursusaanbod najaar 2008

In het najaar 2008 worden twee cursussen voor medewerkers van

musea of collectiebeherende instellingen georganiseerd. De cursus

“registratie en documentatie” leert hoe de collectie van het museum

op een doelmatige en verantwoorde wijze kan worden ontsloten, met

of zonder hulp van de computer. Tijdens deze cursus leert u niet met

een specifiek softwareprogramma werken, maar de informatie is wel

bruikbaar voor alle softwareprogramma’s. De invoermodule van Erf-

goedLimburg.be voor kleinere museale collecties komt aan bod. Aan

de hand van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen

besproken. Bij de cursus hoort de syllabus “Registratie en documen-

tatie”, uitgegeven door het Landelijk Contact Museumconsulenten,

Nederland.

Praktisch de cursus vindt plaats op 13 en 20 oktober 2008, tel-

kens van 10.00 tot 16.00 uur in het Provinciehuis, Universiteitslaan 1,

Hasselt. Het maximum aantal deelnemers is beperkt tot 15. Deel-

nemen kost 45 euro (inclusief syllabus en broodjeslunch). Aanmelden

kan nog tot 1 oktober 2008 bij amilkers@limburg.be

De cursus “museum en publiek” wordt na Hasselt en Gent opnieuw

in Turnhout georganiseerd en richt zich tot publieksmedewerkers van

musea en collectiebeherende instellingen. De deelnemers leren hoe

het museum voor de bezoeker optimaal toegankelijk kan worden ge-

maakt. De cursus vertrekt vanuit een breed kader rond de plaats en

functie van publiekswerking in musea en focust concreet op commu-

nicatie en educatie voor diverse doelgroepen. Marketing, pr, promotie

en omgaan met media komen in deze cursus niet aan bod. Aan de hand

van vragen uit de praktijk worden problemen en oplossingen bespro-

ken.

Praktisch de cursus vindt plaats op 29 september en 6 oktober

2008, telkens van 9.30 tot 16.30 uur, in TRAM 41, Nationaal Muse-

um van de Speelkaart, Druivenstraat 18, 2300 Turnhout. Het maxi-

mum aantal deelnemers is beperkt tot 15 (voorrang gaat voorlopig

uit naar Antwerpse musea). Deelnemen kost 45 euro (inclusief syl-

labus en broodjeslunch). Aanmelden kan tot 15 september 2008 bij

inge.geysen@admin.provant.be

05

Reliekbeeld Johannes de Doper, O.-L.-V.-Geboorte Basiliek,

Tongeren en inventarisfiche

—

Deze rubriek bespreekt enkele monumenten die de laatste

maanden definitief beschermd werden. Een volledige lijst van de

beschermde monumenten en de ontwerplijst van de voor bescher-

ming vatbare monumenten en landschappen is te raadplegen bij

het Provinciebestuur, 5de Directie Cultuur – Afdeling Cultureel

Erfgoed, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt (per adres PCCE, Wille-

kensmolenstraat 140), tel 011 23 75 78 of bij de Vlaamse overheid,

Agentschap RO Vlaanderen Onroerend Erfgoed, Koningin Astridlaan

50 bus 1, 3500 Hasselt, tel 011 74 22 20 of http://www.monument.

vlaanderen.be.

beschermd in 2008

Een elftal vakwerkgebouwen gelegen in de gemeente Wellen werden

beschermd als monument en/of dorpsgezicht bij ministerieel besluit

van 21 november 2007, omwille van enerzijds hun historische in casu

architectonishe waarde, anderzijds hun sociaal-culturele waarde.

Deze waardevolle gebouwen, alle met vakwerkkernen of -restan-

ten hiervan, getuigen van eeuwenlange bouwtraditie. Ze zijn dikwijls

documentaire getuige van lokale en volkse bouwactiviteiten, waar-

van er in de streek vele voorbeelden bewaard gebleven zijn, in een

unieke densiteit, echter hoe langer hoe meer aangetast door sloop- en

bouwactiviteiten.

Enkele van deze als monument beschermde vakwerkgebouwen

worden hierna besproken.

Wellen: gesloten hoeve-Bloemenstraat 44

beschermd bij MB van 21 november 2007

De oudste kern van deze gesloten hoeve, nl. het woonhuis en de

inrijpoort, dateert van rond 1857. De lagere stal stamt uit 1861. Van be-

lang zijn hier ook de intacte opkamer en de centrale haard. De schuur

bevat structurele elementen van vakwerkbouw. De poortdoorgang

tussen woongedeelte en schuur bleef goed bewaard. De twee volumes

behielden straatgevels in zeldzaam wordend stijl- en regelwerk met

gewitte vullingen op een bakstenen stoel. De vrijstaande kopgevel van

CULtUreeL erfgoed

Cultureel erfgoed beschermd

06

de stalling bleef in vakwerk bewaard. De zadeldaken zijn eveneens

traditioneel. De achterliggende tuin en boomgaard samen met het ten

noorden gesitueerd boerenburgerhuis dragen bij tot de authenticiteit

van de omgeving.

Wellen: gesloten hoeve-Langenakkerstraat 46

beschermd bij MB van 21 november 2007

Bij deze huidige semi-gesloten hoeve gaat het woonhuis in de

kern terug tot 1858. De rest dateert van eind 19de en begin 20ste eeuw.

Traditionele elementen zijn de ordonnantie van de woonhuisvleugel,

waarbij het rechter gedeelte mogelijk oorspronkelijk een stal her-

bergde, het vakwerk met lemen en bakstenen vullingen op een bak-

stenen stoel, de zadeldaken met Vlaamse pannen bedekt en de oor-

spronkelijke indeling van het woonhuis met laterale gang en in het

linkerdeel enkele door een centrale schoorsteen verwarmde vertrek-

ken. In het woonhuis bleven de opkamer en de centrale haard be-

waard. De tuin, het weiland en een boomgaard maken integraal deel

uit van dit agrarisch kader.

Wellen: L-vormige hoeve-Langenakkerstraat 133

beschermd bij MB van 21 november 2007

In de Atlas van de Buurtwegen (1844) staat deze hoeve reeds

als een lang volume primitief gekadastreerd. Omstreeks 1936

werd de basis gelegd van de huidige samenstelling met het

L-vormig hoofdvolume. Traditionele te bewaren elementen zijn de or-

donnantie met de stal naast de woning met het stijl- en regelwerk, deels

opgevuld met leem, deels met bakstenen en de behouden zadeldaken

en gevelbekledingen met Vlaamse pannen. Het woongedeelte heeft

een traditionele opbouw met twee vertrekken, gescheiden door een

wand met een centrale haard. De dienstgebouwtjes behielden hun

origineel interieur. De grote dwarsschuur is volledig opgebouwd in

vakwerk met lemen vullingen.

isch

Wellen: U-vormige hoeve -Plattestraat 36

beschermd bij MB van 21 november 2007

De U-vormige hoeve wordt reeds aangeduid op de Ferrariskaart

(1771-77) als een semi-gesloten complex. Het komt nog in grote lijnen

overeen met wat in de Atlas van de Buurtspoorwegen (1844) primitief

gekadastreerd is. Hier ziet men echter hoe de U en de L-vorm geëvo-

lueerd zijn naar afzonderlijke eigendommen. In de paardenstal be-

vindt zich een balk, gedateerd 1732. Alle traditionele kenmerken van

regelwerk, opvullingen met leem en baksteen, een bakstenen stoel,

zadeldaken met oude Vlaamse pannen zijn nog aanwezig. Eveneens

behouden zijn de ordonnantie van de rechtervleugel: woonhuis-

koestal, het origineel bolkozijn van het woonhuis, alsook het erf met

bloemperk op de plaats van de vroegere mestvaal.

Nieuw bij Monumentenwacht!Inspecties en toestandsrapporten voor varend erfgoed.

Naar aanleiding van het decreet van 29 maart 2002 tot bescher-

ming van het varend erfgoed en de hierbij horende uitvoeringsbeslui-

ten kon het beheer van het varend erfgoed in Vlaanderen definitief

starten. Eind 2005 begon de cel Maritiem Erfgoed van het Vlaams In-

stituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) aan een beleidsgerichte inven-

tarisatie.

Naast bescherming van erfgoed is, zoals steeds, ook aandacht

nodig voor optimaal beheer en onderhoud. Monumentenwacht Vlaan-

deren kreeg daarom de opdracht een dienstverlening voor het varend

erfgoed uit te bouwen. Begin 2008 is er inmiddels een mobiel inspec-

tieteam van de Monumentenwacht voor het varend erfgoed opge-

richt. Het team samengesteld uit twee specialisten (scheepsbouw) is

centraal gehuisvest aan de voormalige scheepswerven van Baasrode

in Oost-Vlaanderen. Het team staat ten dienste van de vijf Vlaamse

provincies.

Vanaf 2009 kunnen alle eigenaars van beschermd of waardevol

niet-beschermd maritiem erfgoed, lid worden. Het jaarlijks lidgeld

bedraagt, zoals bij alle andere monumentenwachtverenigingen, 40,00

euro (incl. BTW) per aangesloten vaartuig. Het inspectietarief bedraagt

zoals gebruikelijk: 24,32 euro (incl. BTW) per monumentenwachter

en per uur. — voor meer info: www.monumentenwacht.be

Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 56

beschermd bij MB van 21 november 2007

Deze L-vormige hoeve is reeds aangeduid op de Ferrariskaart

(1771-77) als een gesloten geheel. In de Atlas van de Buurtspoorwegen

(1844) staat ze primitief gekadastreerd.

Het bewaard gebleven stijl- en regelwerk heeft een lemen invulling

en is in mindere mate met bakstenen opgevuld. De daken bestaan uit

Vlaamse pannen. Het schrijnwerk van de deur met bovenlicht met

roedeverdeling is van midden 19de eeuw. Het overige schrijnwerk o.a.

de ramen dateert van de 19de eeuw. De aansluitende haag is voor een

deel nog een oude aanplanting van gele kornoelje en maakt integraal

deel uit van de omgeving.

Wellen: hoeve met erf-Overbroekstraat 60

beschermd bij MB van 21 november 2007

Het thans semi-gesloten hoevetje is reeds op de Ferrariskaart

(1771-77) als langerekt monovolume aangeduid en in de Atlas van de

Buurtspoorwegen (1844) als L-vormig complex.

Het stijl- en regelwerk van het woonhuis zijn bewaard gebleven,

deels met baksteen opgevuld, deels met lemen invullingen. Typisch

aan het woonhuis zijn het zadeldak, bekleed met Vlaamse pannen met

een zwartkruis in de dakbedekking en het schijnbaar oorspronkelijk

deurschrijnwerk. De inplanting bij de vijfsprong en het nabijgelegen

hoevetje (nr. 61), voor het eerst kadastraal geregistreerd in 1869, zijn

van belang. De skeletstructuur bleef bewaard en het volledig versteend

vakwerkgebouwtje (nr. 59) draagt bij tot de bijzondere kwaliteit van

het geheel.

07

kimVaNDENLaNGENBERG(et.al.),

Statuutgidsenenreisleiders.Naareen

aangepastsociaalenfiscaalstatuutvoor

gidsenenreisleiders,Brussel,2008,

XIV–246p.(ISBN978-90-8126-761-8)

—

De Universiteit Antwerpen kreeg de op-

dracht het sociaal en het fiscaal statuut van

gidsen te onderzoeken en beleidsaanbevelin-

gen te formuleren. Over dat statuut bestaat

tot op vandaag nogal wat onduidelijkheid.

Nochtans is een gedegen statuut onontbeer-

lijk om gidsen en reisleiders toe te laten een

goede service aan de kritische bezoeker van

stad, museum of natuurdomein te bieden.

Vandaag kunnen gidsen of reisleiders nog

kiezen tussen een vrijwilligersstatuut, een

werknemersstatuut of het statuut van zelf-

standige in hoofd- of bijberoep. Ook over

het fiscaal statuut bestaan vandaag nog on-

duidelijkheden. Het boek geeft uitgebreid in-

formatie over de mogelijkheden en beperkin-

gen van de verschillende statuten. Dit moet

gidsen en reisleiders nu alvast toelaten een

goed geïnformeerde keuze te maken. Het

boek geeft verder beleidsaanbevelingen aan

overheden om het sociaal en fiscaal statuut

aan te passen aan de huidige realiteit. Wordt

vervolgd.

PieterUyttENHOVE,Recollecting

landscapes.Herfotografie,geheugenen

transformatie1904–1980–2004,Brug-

ge,2006,384p.(ISBN9-07671-427-4)

—

Het principe is intussen gekend: plaats een

foto van een dorpskern of een landschap van

100 jaar geleden naast een recente foto die

vanuit eenzelfde camerastandpunt is geno-

men en vergelijk. Het is vaak onthutsend vast

te stellen op welke manier onze omgeving is

veranderd. Dit boek vergelijkt opnamen die

de botanicus Jean Massart tussen 1904 en

1911 van landschappen in Vlaanderen maakte

met twee meer recente momenten van “her-

fotografie” of opnamen vanuit eenzelfde

camerastandpunt: opnamen uit 1980 van

Georges Charlier en opnamen uit 2003-2004

van Jan Kempenaers. Het resultaat is een ont-

luisterend document dat niet alleen toelaat te

zien hoezeer het landschap transformeerde,

maar ook hoe landbouw en stedenbouw, bio-

diversiteit, infrastructuur, bedrijfsleven en

wooncultuur in de afgelopen eeuw in Vlaan-

deren wijzigden. Het boek hoort bij een ten-

toonstelling die reeds in 2006 in het SMAK

Gent werd opgezet. Toch blijft de publicatie

een erg relevant document op zich met his-

torische achtergronden, commentaren bij de

foto’s en interviews met experten in diverse

domeinen. Het boek is een mooi resultaat van

een collectief creatief proces en een onder-

zoeksproces.

IngeVERDURMEN&DriestyS,CaIIII.

Dearcheologischewaardevanmilitaire

heidedomeinen.Standvanzakenen

richtlijnenvoortoekomstigbeheer,

VIOE-Rapporten03,Brussel,2007,162

p.(ISSN1781-4936)

—

Een onderzoek door het Vlaams Instituut

voor Onroerend Erfgoed naar de cultuurhis-

torische en archeologische waarden van een

twaalftal militaire domeinen in Vlaanderen.

Het onderzoek is een eerste verkenning op

basis van een aantal bronnen: de CAI of Cen-

traal archeologische inventaris, historisch

cartografisch materiaal, luchtfoto’s, topony-

mie … Deze militaire domeinen zijn vandaag

ook belangrijke natuurgebieden die nog heel

wat cultuurhistorische informatie in zich

dragen. De studie probeert de leemten in

de kennis over de militaire domeinen aan te

vullen. Tegelijk worden pistes voor toekom-

stig onderzoek aangegeven. Verder worden

aanbevelingen gegeven aan de verschillende

belanghebbende partijen om het toekomstig

beheer van de domeinen te organiseren met

dienSt doCUMentatie

Nieuwe aanwinsten over het cultureel erfgoed

De onderstaande werken kunnen geraadpleegd worden in het

Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed, Willekensmolenstraat 140

te Hasselt, tel. 011 23 75 83, op werkdagen van 9 tot 12 uur en van 13.30

tot 17 uur. Ze kunnen er tevens gefotokopieerd worden.

provincieLimburgUniversiteitslaan1B-3500Hasselt

limburg.be

v.U

. M. L

aene

n, W

illek

ensm

olen

stra

at 1

40

, 35

00

Has

selt

aandacht voor de erfgoedwaarden ervan.

Dit moet natuurherstel, dat onder meer tot

“heideherstel” kan leiden, mogelijk maken.

Voor Limburg zijn het Kamp Beverlo in Leo-

poldsburg, het “Schietveld” van Houthalen-

Helchteren en de Molenheide in Zonhoven

onder de loep genomen.

MiekeVaNZaNtEN,Religieuserfgoeduit

kerkenenkloostersindeLageLanden.

GeïllustreerdlexiconvanNederlandseen

Vlaamsetermen,Zutphen,2008,312p.

(ISBN978-90-5730-522-1)

—

Het belang dat vandaag aan de uitwisseling

van informatie en documentatie van erfgoed-

collecties gehecht wordt, maakt een uniforme

of gestandaardiseerde beschrijving van die

collecties noodzakelijk. Dit geldt onder meer

ook voor collecties religieuze objecten, waar-

voor reeds geruime tijd vanuit Nederland en

vanuit Vlaanderen aan de standaardisering

van trefwoordenlijsten werd gewerkt. Onder

impuls van de Stichting Kerkelijk Kunst-

bezit Nederland (SKKN) en met medewerk-

ing van Nederlandse en Vlaamse organi-

saties waaronder het Centrum Religieuze

Kunst en Cultuur (CRKC), werd dit mooi

geïllustreerd lexicon van religieus erfgoed

gerealiseerd. Op de website van de Stich-

ting Kerkelijk Kunstbezit Nederland (SKKN)

is reeds langer het digitale “objecten ABC”

toegankelijk. Het boek beschrijft en illus-

treert voorwerpen die in de liturgie en in het

kerkelijk en kloosterlijk leven een rol spelen.

Van schilderijen, beelden, glas-in-lood en

devotionalia tot minder geloofsgebonden ob-

jecten. Het lexicon neemt zowel Nederlandse

als Vlaamse termen op. Een onontbeerlijk in-

strument voor de registrator van religieuze

objecten.