Metaal Magazine - 6 2012

M A G A Z I N E

In dit nummer:

Tiende pers voor kentekenplaten Tantaal

extreem bestendig tegen zuren Onbemand

draaien met klauwwisseling Technologie -

centrum voor freesbewerkingen Lassen van

hogesterktestaal Aerospace Days Spanen

breken met hoge drukken Managen van

complexiteit Compleetbewerken voor

eenvoudig product

J a a r g a n g 5 0 | 6 - 2 0 1 2

D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l

w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l

metaal

01_Cover 18-06-12 11:19 Pagina 1

ww

w.d

ymato.n

lw

ww

.dym

ato.nl

Voor een u i tgebre id o r iënte rend gesprek kunt u be l len met onze spec ia l i s ten 0318-550800 in [email protected] l

DYMATO AAN DE BASIS VAN KWALITEIT

Mitsubishi NA1200 at Dymato

Revolutionair en vernieuwend:

dat is de nieuwe Mitsubishi NA1200 Essence precisiedraadvonkmachine!

De unieke hoogprecieze ‘Tubular Direct Drive’ is namelijk dé technologische innovatie die

zorgt voor hogere productiviteit en verbeterde eindkwaliteit in complexe producten.

Op basis van deze compleet nieuw ontworpen buisvormige servomotor zijn de effectieve

directe asaandrijvingen geïntegreerd in de machineconfiguratie.

Onzichtbaar voor het blote oog is deze ‘Tubular Direct Drive’

absoluut onderscheidend in de EDM-scheidingstechniek!

12020142_DYMATO_ADV_230x300_metaalmagazine_4e.indd 1 6/11/12 9:44 AM

Onze tweets op Twitter zijn een handige,

eigentijdse manier om het nieuws in de metaal-

branche te volgen. Twitter is een internetdienst

waarbij gebruikers korte berichtjes publiceren.

Op http://twitter.com/Metaalmagazine krijgt u een in-

druk van onze berichtgeving. Meld u ook aan voor Twit-

ter en ‘follow’ Metaal Magazine om steeds snel op de

hoogte te zijn van het metaalnieuws. Dus twitter met

ons mee vanaf uw pc of mobiele telefoon.

Voorpagina:Unisign lanceert manarme 24/7-

productie bij vooraanstaande

toeleveranciers van aluminium

structuurdelen aan de vliegtuig-

industrie. De expertise en moge-

lijkheden van Unisign komen bij

dit project volledig tot zijn recht.

Unisign levert verticale CNC bewerkingcentra en volle-

dige turnkey oplossingen.

nieuws4 Frisse kijk op maakindustrie

5 Centerpunt

6 Sterker en lichter handgereedschap

bedrijvigheid12 Tiende pers voor lijn kentekenplaten

Rijva heeft de tiende pers van Sangiacomo ge-

leverd aan Crest in Raalte. De persen worden bij

Crest geïntegreerd in complete fabricagelijnen

voor kentekenplaten van voertuigen

materialen14 Tantaal extreem bestendig tegen zuren

Tantaal wordt door middel van elektrolyse vrij-

gemaakt uit tantaliet- en columbieterts. Zelfs bij

extreem hoge temperaturen is tantaal extreem

bestendig tegen de meeste agressieve zuren

metaalbewerken18 Onbemand draaien met klauwwisseling

Auto-Cell demonstreerde begin mei hoe een

robotcel met automatisch wisselen van klau-

wen, gereedschappen en werkstukken een

hoog spilrendement kan bereiken

metaalbewerken20 Technologiecentrum voor freesbewerkingen

Mikron in het Zwitserse Ipsach heeft eind april

haar nieuwe technology center in gebruik ge-

nomen. Hier kan het prestatieniveau van de di-

verse machinetypen in de praktijk worden ge-

demonstreerd

verbinden22 Lassen van hogesterktestaal (deel 2)

In dit tweede deel zal specifiek aandacht wor-

den besteed aan de eigenschappen en verwerk-

baarheid van de quenched en tempered (QT)

staalsoorten

metaalbewerken26 Onbemande robotcel succesfactor aerospace

De nieuwe ontwikkelingen van Unisign tonen

de groeiende aandacht van de vliegtuigindus-

trie voor de machines en automatiseringsoplos-

singen van deze Limburgse machinebouwer

metaalbewerken28 Spanen breken met hoge drukken

Hogedrukkoeling is een effectief hulpmiddel

om moeilijk verspaanbare materialen als titaan,

nikkellegeringen en roestvaste staalsoorten

effectief te kunnen bewerken

automatisering32 PLM: Het managen van complexiteit

PLM-software (product lifecycle management)

zorgt ervoor dat alle relevante data op de juiste

plek beschikbaar is. PLM gaat vooral om het

managen van complexiteit

machine masterclass34 Compleetbewerken óók voor eenvoudig pro-

duct

Compleetbewerken behoort tot een van de ho-

gere doelen binnen de metaalindustrie. Want

de combinatie van draaien én frezen biedt een

aantal cruciale voordelen. Ook voor relatief

eenvoudige producten blijkt de aanpak interes-

sant

productnieuws38 Maximale efficiëntie door automatisch plaat-

magazijn

40 Mobiele manipulatie dakgoten

inhoud juni

(Advertentie)

Volg Metaal Magazine op Twitter

M A G A Z I N E

In dit nummer:

Tiende pers voor kentekenplaten Tantaal

extreem bestendig tegen zuren Onbemand

draaien met klauwwisseling Technologie -

centrum voor freesbewerkingen Lassen van

hogesterktestaal Aerospace Days Spanen

breken met hoge drukken Managen van

complexiteit Compleetbewerken voor

eenvoudig product

J a a r g a n g 5 0 | 6 - 2 0 1 2

D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l


metaal

j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 6 - 2 0 1 2 3

3x op uw deurmat voor maar 25 euro !

Mail uw gegevens naar [email protected]

03_Inhoud 18-06-12 11:39 Pagina 3

4 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 6 - 2 0 1 2

N I E U W S

van de direct betrokken personen. Hiervoor ge-

bruikt Reginald Kruger zijn ‘Krugerblikjes’. Het

zijn blikjes met deksels in verschillende kleuren,

waarop etiketten geplakt worden met de ge-

spreksonderwerpen. Naast het neutraliseren van

onderwerpen zijn de blikjes ook te gebruiken om

te visualiseren wat er gebeurt in de markt en hoe

de organisatie hierop kan reageren. Ook kan een

buitenstaander als gesprekscoördinator met

humor en de juiste sturing ook de hiërarchische

drempel egaliseren. Zo komen vaak ook kleine ir-

ritaties (waar de ‘daders’ zich vaak niet eens van

N I E U W S

Marketeer en kunstenaar Reginald Kruger van

FocusFM heeft speciaal voor de maakindustrie een

verkort programma ontwikkeld om in één dag een

maakbedrijf op scherp te zetten. Met een frisse blik

van buiten samen de focus verleggen en ontdekken

wat belangrijk is voor het bedrijf en wat beter kan.

Het begint met een vrijblijvend gesprek waarin

Reginald Kruger met het bedrijf door middel van

de zogenaamde ‘kikkertest’ (zie kader) een beeld

krijgt hoe alert de organisatie is en hoe er vol-

gens hem eventueel zaken aangescherpt kunnen

worden. Indien tot een sessie wordt besloten

kunnen detailafspraken gemaakt worden.

De uiteindelijke sessiedag begint meestal met

een korte wandeling in de omgeving. Vervolgens

gaan de medewerkers en leiding van het bedrijf

met Kruger samen analyseren hoe de stand van

zaken is binnen het bedrijf. Het is soms een val-

kuil om vast te houden aan oude gewoontes.

Met positieve energie en in harmonie is het de

kunst om werkwijzen en problemen terug te

brengen (simplificeren) tot de kern. In een sfeer

van ‘samen’ ontstaat een gevoel van betrokken-

heid. Jarenlang hebben bedrijven vaak goed ge-

draaid, maar nu het moeilijker gaat is er be-

hoefte aan een actievere marktbenadering.

Om werkwijzen en/of problemen te bespreken,

is het vaak nodig om deze zaken los te koppelen

DOOR: JEROEN AALBERTS

Van belang voor een sessie is het even loskomen van

de dagelijkse hectiek in een ontspannen atmosfeer

Reginald Kruger van FocusFM zet organisaties op scherp om een betere afstemming te krijgen met de markt

(foto’s: FocusFM)

Frisse kijk op maakindustrie

KikkertestMet de kikkertest neemt Reginald Kruger van FocusFM de

situatie van een maakbedrijf in ogenschouw. De naam

verwijst naar hoe een kikker omgaat met veranderende

omstandigheden. Een kikker die in een bak met heet

water springt, zal schrikken en er meteen weer uitgaan.

Een kikker die echter in een bak met lauw water zit zal

zich proberen aan te passen indien dit water langzaam

warmer en warmer wordt. Als het dan te heet geworden

is, is het te laat: de kikker kan er niet meer uit en gaat

dood.

bewust zijn) aan de oppervlakte, en kunnen dan

uit de wereld geholpen worden.

Kruger heeft veel ervaring in het bedrijfsleven,

en hij gaat samen met de groep kijken naar een

gezond verdienmodel, de bezieling en positieve

energie, de basis voor commitment, de basis voor

scherpe marktbenadering en de basis voor een

betere omzet.

Misschien betekent het anders produceren, mis-

schien dezelfde technieken inzetten in andere

markten. Als het resultaat maar een gezonde si-

tuatie oplevert met een gezond verdienmodel

voor nu en voor de langere termijn. Een een-

daagse sessie is voor een bedrijf financieel te

overzien.

De blikjes zijn een middel om onderwerpen te

neutraliseren en om mensen vrij te laten denken in

oplossingen

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:35 Pagina 4


C E N T E R P U N T

Het lijkt in forse tegenspraak te zijn: in een tijd dat er met

name in Duitsland veel initiatieven zijn om het energiever-

bruik van machines fors te reduceren, vragen gereedschap-

leveranciers in toenemende mate aandacht voor het hoge-

drukkoelsmeren van de snijkant. Een druk van 70 bar tot 80

bar is intussen een standaarddruk. Het toevoeren van de

hogedrukkoeling geschiedt met een flow van tientallen li-

ters per minuut. Intussen zijn er al proeven met drukken

boven de 300 bar bij het bewerken van titaan en in de vak-

literatuur vinden we al meldingen van drukken tot 1.000

bar. Je hoeft geen Einstein te zijn om te begrijpen dat 300

bar met een pomphoeveelheid van bijvoorbeeld 80 l/min

wat meer energie nodig heeft dan minimaalsmering met

een druppeltje olie of droogverspanen. De valkuil is dan om

vanuit een soort milieucorrectheid meer te voelen voor

droog- of minimaalsmering dan voor hogedrukkoelsmeren.

Dat is natuurlijk grote onzin: een gereedschapswerktuig

dien je immers te beoordelen op de totaaleffectiviteit van

het bewerken en niet op het milieueffect van één functie.

Hogedrukkoeling vraagt weliswaar een stevige hoeveel-

heid energie, maar dankzij die koeling zie je wel langere

standtijden van de verspanende gereedschappen. En veel

minder kans op gereedschapbreuk omdat de spaanvorm

veel beter beheerst wordt. Een behoorlijk voordeel, want

een hardmetalen snijkant wordt immers niet door kabou-

tertjes gemaakt. Daarvoor zijn grondstoffen als bijvoor-

beeld wolfraam en kobalt nodig en sinterenergie voor de

vormgeving. Eigenlijk is dit het kernvraagstuk: hoe ga je dit

als metaalbewerker afwegen als je duurzaamheid wilt

omarmen. Er zijn stromingen die stellen dat je uiteindelijk

moet kijken naar de kostprijs per werkstuk. Lijkt ook lo-

gisch, maar juist uit de gehele discussie rondom duurzaam-

heid hebben we intussen ook geleerd dat niet alle wezen-

lijke zaken in geld, in een kostprijs dus, zijn uit te drukken.

Wat is bijvoorbeeld de prijs van een kievit in een wei?

Hogedruk

Reinold Tomberg

[email protected]

3 m brede wals buigt tot 250 mm dik

Gitaarbody gemaakt met 3D printer

Erns

t D

irks

en F

otog

rafi

e

Met een driewalsplatenbuigmachine van het

type HDR-AS-hy 3000-1600 van de Zwitserse

producent Haeusler maakt Plaatwalserij Pur-

merend uit Wijdewormer cilinders tot een

doorsnede van 12 m. De 3 m brede Haeusler

platenwals heeft een drukkracht van 1.600 ton

op de verwisselbare bovenwals van naar keuze

Ø 830 of Ø 550 mm en twee horizontaal ver-

stelbare onderwalsen van Ø 720 mm en kan

plaatdiktes aan tot maximaal 250 mm St.52-3-

N. Door de twee in horizontale richting verstel-

bare onderwalsen worden de rechte uitloop-

einden van het product tot een absoluut mini-

mum beperkt waardoor een op de millimeter

nauwkeurige egaal ronde cilinder kan worden

gewalst.

Hans Breman, Henk Breman en Richard de Gier

(v.l.n.r.) bij een grote cilinder

(foto: Plaatwalserij Purmerend/Jac Hanssen)

De body van deze gitaar in ‘Les Paul’ stijl is door ODD uit Auckland (Nieuw-Zeeland) gefabriceerd met een

sPro 230 SLS 3D printer van 3D Systems. SLS staat voor ‘Selectief Laser Sintering’. Met een 70W CO2 laser

wordt de body opgebouwd met laagjes polyamide (Duraform PA) van 0,1 mm dikte. In de body zelf zit in

het verlengde van de hals een blok hout waar de elementen en de brug in zitten. De houtsoort is mede

bepalend voor de klankkleur. Naast standaard modellen kan ODD ook op maat gitaren bouwen, zowel

qua vorm als gebruikte hardware www.odd.org.nz (foto: ODD)

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:35 Pagina 5

N I E U W S

GGS 28 LP slijpmachineEén van de nieuwe machines is de GGS 28 LP

Professional. De GGS 28 LP is een rechte slijpma-

chine van 500 Watt en is op het eerste gezicht

een lichtere versie van de reeds bestaande 28

LCE. De machine is ontworpen voor werkzaam-

heden waarbij hoge veiligheidsnormen gelden

zoals in raffinaderijen, op olieplatformen, in de

kraan- en scheepsbouw en in de tank- en reser-

voirbouw en is voorzien van een dodemans-

schakelaar. De machine werkt alleen wanneer

de veiligheidsvoorziening permanent wordt in-

gedrukt. Door zijn lange slijpas is hij ook ge-

schikt voor moeilijk toegankelijke plekken. De

GCS 28 LP ligt prettig in de hand, heeft lage tril-

lingswaarden en mede door het geringe ge-

wicht van 1,6 kilogram is het een comfortabele

machine. Het toerental bedraagt 29.000min-1.

Standaard wordt een 6 mm spantang meegele-

verd, maar als accessoire is ook een 8 mm span-

tang leverbaar.

GWS 26 LVI haakse slijperDe grote 2600 W haakse slijpmachine GWS 26

LVI Professional van Bosch is ontworpen voor

DOOR: JEROEN AALBERTS

Lichter handgereedschap


Begin dit jaar zijn de kleine(re) slijpmachines gemoderniseerd, nu is de

grote broer vernieuwd. De GWS 26-180/230 is 0,8 kg lichter dan zijn

voorganger en dankzij ‘Vibration Control’ zijn er tot 40 procent minder

trillingen

verwerking. Zijn slaghoogte bedraagt slechts

24 millimeter, wat de trillingen vermindert.

Dankzij de motor van 670 watt kan de decou-

peerzaag moeiteloos zaagdieptes tot 25 milli-

meter in aluminium en tot 15 millimeter in on-

gelegeerd staal aan. Hierbij biedt de geïnte-

greerde Constant-Electronic van Bosch ook voor

de bewerking van zwaardere materialen een

hoog vermogen. Daarnaast zorgt de voor me-

taaltoepassingen geoptimaliseerde tweetrap-

spendeling voor een goede controle bij het

zagen.

Op de persbriefing van Robert Bosch Nederland die

begin juni werd gehouden in Houten stond de

redactie van Metaal Magazine even stil bij de

gereedschappen. Voor toepassingen in de

metaalindustrie zijn er enkele nieuwe machines.

Ergonomie en veiligheid nemen verder toe.

De GGS 28 LP Professional is door zijn lange slijpas geschikt voor moeilijke hoekjes zoals bij dit laswerkstuk

(foto’s: Bosch)

De GST 25 Metal decoupeerzaag heeft een

vermogen van 670 W en heeft een zaagdiepte tot

15 mm in ongelegeerd staal

zware (door)slijptoepassingen. Er kan worden

gekozen uit een model met een schijf van 180

millimeter en een model met een schijf van 230

millimeter. Ze wegen respectievelijk 5,5 kg en

5,6 kg en dat is een gewichtsbesparing ten op-

zichte van het vorige model van meer dan 10

procent. Dit wordt mogelijk gemaakt door de

nieuwe motor met hoog vermogen en Con-

stant-Electronic systeem. Hij is 25 procent korter

in lengte bij een gelijktijdige verhoging van de

efficiëntie met 25 procent.

Door de toepassing van ontkoppelde hoofden

zijhandgreep produceert de haakse slijpma-

chine tot 40 procent minder trillingen dan ma-

chines zonder trillingsdemping. Bovendien is de

machine eenvoudiger en veiliger te bedienen.

De GWS 26 LVI Professional beschikt over een

handgreep die 90 graden naar links en 90 gra-

den naar rechts kan draaien. Daardoor kan de

machine vooral bij het doorslijpen van materia-

len comfortabel worden vastgehouden en veilig

worden gehanteerd. Dit wordt nog eens extra

ondersteund door de softgrip op de handgreep

van de machine. Verder heeft de slijper een te-

rugslagstop, een tegen verdraaien beveiligde

beschermkap en een herstartbeveiliging.

GST 25 Metal decoupeerzaagDe GST 25 Metal Professional decoupeerzaag

voldoet aan de specifieke eisen van de metaal-

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:36 Pagina 6


De Oostenrijkse machinefabriek Andritz uit Graz heeft de aan-

delen gekocht van de familie Schuler-Voith en is hiermee groot-

aandeelhouder geworden van persenfabrikant Schuler uit

Göppingen (D). Ook bood Andritz aan om de resterende 61,5

procent aandelen te kopen van de overige aandeelhouders.

(www.schulergroup.com www.andritz.com)

Valk Welding uit Alblasserdam gaat de

visionsystemen voor lasnaadvolging in

haar lasrobotinstallaties voortaan in

eigen beheer zelf bouwen.

Het systeem is onder de naam Arc-Eye

tijdens de vakbeurs Vision & Robotics

2012 gepresenteerd. (www.valkwelding.com)

Tijdens een recente bijeenkomst van de

Federatie Productie Technologie (FPT)

ondertekende Richard Boske, voorzitter

van de federatie, de overeenkomst met

VNU Exhibition Europe voor de organi-

satie van de Techni-Show 2014.

(www.fpt-online.nl)

Brammer Nederland en de

zeventien lokale Brammer

Servicecenters functione-

ren per direct als officieel

approved Simrit partner.

Het Freundenberg Simrit

assortiment omvat niet al-

leen oliekeerringen en O-ringen, maar ook een breed scala aan

seals voor pneumatiek en hydrauliek. (www.brammer.nl)

Ermak heeft haar programma afkantpersen vernieuwd. Deze

zijn voortaan leverbaar in een viertal modelseries. De Turkse

fabrikant van plaatbewerkingsmachines wordt in de Benelux

vertegenwoordigd door Landré uit Vianen en Zaventem (B).

(www.landre.nl)

ROVC en het regionale opleidings -

centrum Koning Willem I College in

‘s-Hertogenbosch zijn een samenwer-

kingsverband aangegaan, waardoor het

Koning Willem I College vanaf nu de

MBO-2 opleiding monteur Koudetechniek aan kan bieden met

een uitbreiding op het gebied van elektrotechniek.

(www.rovc.nl www.kw1c.nl)

Zuidberg Frontline Systems uit Ens heeft onlangs haar

200.000ste fronthefsysteem verkocht. Op 4 mei werd ter gele-

genheid van deze bijzondere mijlpaal de 200.000ste fronthef in

Duitsland overhandigd aan Oluf Clausen en Sönke Momsen van

Peter Clausen Landtechnik in Ost-Bordelum. (www.zuidberg.nl)

K O R T

Stamp Lamp

Samenwerking KeyTec en ECN ECN heeft een extreem thermo-shock besten-

dig materiaal voor kernfusietoepassingen ont-

wikkeld dat met spuitgieten wordt vormgege-

ven. KeyTec en ECN hebben onlangs een licen-

tieovereenkomst getekend waardoor KeyTec

via dit proces hoogwaardige materialen (hoog-

smeltend en slijtvast) kan maken en leveren.

ECN heeft een poedermetallurgische variant

van het spuitgiettechnologieproces ontwikkeld

voor de productie van wolfraam componenten

voor toepassingen onder extreme warmtebe-

lastingen. Het materiaal is Yttrium gedoteerd.

Met name de ductiliteit, de buigsterkte en de

hardheid van het materiaal zijn geoptimali-

seerd, alsmede de rekristallisatie-eigenschap-

pen.

De Britse ontwerper Tom Dixon heeft een stoel en een lamp ontworpen voor de Design Week die onlangs

in Milaan (I) werd gehouden. Er zijn vijfhonderd stoelen en lampen geproduceerd op een Trumpf TruPunch

ponsmachine en een TruBend 5130 buigmachine. De beide machines stonden tijdens de productie in een

opstelling in het nationale museum van wetenschap en technologie dat ook in Milaan is gevestigd. De lamp

en de stoel zijn vervaardigd uit 1 mm dik gegalvaniseerd staal. De ‘Stamp Lamp’ is gemaakt van het rest-

plaatmateriaal dat overblijft bij de fabricage van de stoel (foto: Trumpf)

Bij dit conceptcomponent voor kernfusietoepassing zijn twee delen wolfraam met een iets afwijkende

samenstelling tegen elkaar aan gespuitgiet (foto: ECN)

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:36 Pagina 7


‘Roboforming’

Titaandioxide versus opwarming aarde

4 t/m 6 juli Technology Week Makino

Kirchheim unter Teck (D) [email protected]

4 t/m 6 september Metavak Hardenberg

Hardenbergwww.evenementenhal.nl

4 t/m 6 september TIV Hardenberg

Hardenbergwww.evenementenhal.nl

13 september Hydrauliek Symposium

[email protected]

10 t/m 15 september IMTS 2012

Chicago (USA)www.imts.com

18 t/m 22 september AMB 2012

Stuttgart (D)www.messe-stuttgart.de/amb

2 t/m 5 oktober Industriële week 2012

Utrechtwww.industrieleweek.nl

9 t/m 11 oktober Surface 2012

’s-Hertogenboschwww.surfacevakbeurs.nl

10 t/m 12 oktober Comsol Conference

Milaan (It)www.comsol.eu/conference2012

23 t/m 25 oktober Parts2clean

Stuttgart (D) www.parts2clean.com

23 t/m 27 oktober EuroBlech 2012

Hannover (D)www.euroblech.com

6 t/m 8 november NIL Verbindingsweek

Gorinchem www.evenementenhal.nl/gorinchem

Peter Davidson, een chemisch ingenieur en

voormalige adviseur van de Britse regering,

heeft onlangs een lezing gehouden over het re-

duceren van de opwarming van de aarde. Zoals

bekend beperken aswolken van vulkanen de

hoeveelheid zonlicht die onze atmosfeer op-

warmt. Dit kan gesimuleerd worden door grote

hoeveelheden Titaandioxide (TiO2) op 20 km

hoogte te gaan verspreiden met ballonnen. In

de lezing roept Davidson op om de haalbaar-

heid en de effecten van dit project te onderzoe-

ken, om een oplossing achter de hand te heb-

ben indien in de nabije toekomst de opwarming

van de aarde te grote vormen aanneemt.

A G E N D A

Zie ook de meer uitgebreide

agenda op de site van Metaal Magazine:

www.metaalmagazine.nl

Metaalmanifestaties

In het wetenschappelijke magazine

van de Ruhr Universität in Bochum

(D) staat een procedé beschreven

om prototypes van plaatstaal te

maken zonder matrijs. Daarbij

wordt op een in een frame

opgespannen plaat aan beide

zijden door twee

gereedschapstukken op dezelfde

plaats druk uitgeoefend. De

gereedschapstukken zijn geplaatst

in twee identieke robots die exact

dezelfde beweging uitvoeren aan

de hand van een CAD-ontwerp.

Door tijdens de beweging te

variëren in de krachten die de twee

robots uitoefenen ontstaat op het

‘contactvlak’ vervorming. De

krachten worden voortdurend

gemeten en indien nodig

aangepast. Zo ontstaat een

werkstuk met een nauwkeurigheid

van meer dan 90 procent ten

opzichte van het ontwerp met een

plaatdikte van 0,3 mm tot 0,6 mm

(foto: Ruhr Universität Bochum)

Volgens Peter Davidson kunnen

enorme ballonnen, voortgesleept

door grote oceaanschepen de

Titaandioxide verspreiden. Het

materiaal wordt door middel van

hogedrukpompen opgevoerd door

de leiding waarmee de ballon vast

zit (foto: IChemE)

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:36 Pagina 8

TRUMPF Neder land B.V. Postbus 837 7550 AV Hengelo Te l : 074 - 249 84 98

Fax: 074 - 243 20 06 e-mai l : info@nl . t rumpf.com www.nl . t rumpf.com

TRUMPF World Class Partner Programma: beschikbaarheid op maat

Uitval van machines kost geld. Gemiddeld gaat er teveel tijd

verloren aan het herstellen van fouten in het productieproces.

TRUMPF gaat voor een serviceverlening op maat en introduceert

daarom het World Class Partner Programma. Hiermee kunnen

we klanten “beschikbaarheid op maat” aanbieden. Dat doen we

aan de hand van vier (partnership)modellen waarbij beide partijen

precies weten wat van elkaar verlangd wordt. Bel vandaag nog

voor “beschikbaarheid op maat”.

In harmonie naar topprestaties

MM_IN HARMONIE....indd 1 08-03-2012 09:10:03


Final touch

Mobiele robotmanipulator

Tijdens de beurs Vision & Robotics 2012, die begin juni in Veldhoven werd gehouden, viel deze Kuka

YouBot op. De YouBot is volgens Kuka het ideale robotplatform voor het leren programmeren van

robots. De robot is voorzien van Linux-software en heeft een open source controller met open interfaces.

Verder heeft de robot een vijfassige manipulator en kan het platform omni-directioneel bewegen. Deze

mobiele educatierobot werkt onder andere volgens het Brics concept. Dit door de Europese Commissie

gesteunde project voorziet in softwarematige bouwblokken voor toekomstige robotapplicaties. De

YouBot is vooral bedoeld voor universiteiten en andere opleidingsinstituten die zich bezighouden met

robotics en aanverwante technieken (foto: Paul Quaedvlieg)

De laatste bewerking aan een Durostone ondersteuningsring voor de wikkelingen van een generator. De met

glasvezelversterkte kunststof Durostone wordt door zijn lage soortelijk gewicht, goede elektrisch-isolerende

eigenschappen, mechanische sterkte en hittebestendigheid veel toegepast in de elektrotechniek (foto:

Röchling)

M A R K T I M P U L S

Kersten Europe uit Wanssum heeft een profielbuigmachine

laten ontwikkelen: de R15S. Deze heeft een maximale buigca-

paciteit van koude profielbuigingen van 800 mm over de sterke

zijde en 1.000 mm over de zwakke zijde. Nog voordat de R15S

was geïnstalleerd had Kersten Europe al diverse opdrachten ont-

vangen voor

onder andere

zware profielbui-

gingen zoals

HEA800 over de X-

as, buis Ø508x40

mm en zelfs buis

Ø610 x 20 mm.

(www.kersteneu-

rope.com)

Jan Veenhuis Machinefabriek uit Raalte gaat complete bakken

en onderframes voor haar kiepwagens aflassen op een lasrobot-

installatie. Valk Welding uit Al-

blasserdam heeft daarvoor een

systeem geleverd bestaande uit

een langsverplaatsing op drie ko-

lommen, een Panasonic lasrobot

aan een dwarsverplaatsing en een

vrij programmeerbare manipula-

tor. De installatie heeft een nuttig

bereik van 11 m in de lengte, 6,4 m in de dwarsrichting en 3,7 m

in de hoogte. (www.jan-veenhuis.com www.valkwelding.com)

Biezepol Me-

taalbewerking

in Heerjansdam

heeft een VDF

vlakbed draai-

bank 630 DUS

van MAG

Boehringer in

gebruik geno-

men. De draaidiameter bedraagt 630 mm en de draailengte

2.000 mm. De machine is voorzien van de nieuwe Siemens 840D

SL besturing en is geleverd door De Ridder uit Best.

(www.biezepol.nl www.ridder.net)

Machinefabriek van de Pol & Pleysier uit Genemuiden heeft voor

het grote en zwaardere werk een Geminis GT5 G2 draaibank in

gebruik genomen. De GT5 G2 is geleverd door Bendertechniek

uit Veenendaal en heeft

een draaidiameter van

1.200 mm en de afstand

tussen de centers be-

draagt 6.000 mm.

(www.bendertech-

niek.nl www.vandepo-

lenpleysier.nl)

04-05-06-07-08-10_Nieuws 18-06-12 11:37 Pagina 10

Het doel bevindt zich voor u.

Het maakt niet uit of uw kwaliteitscontrole zich richt op nauw-

keurigheid, flexibiliteit of productiviteit. Alle wegen leiden naar

de Leitz Reference meetmachines. Deze allrounder biedt u een

hoge nauwkeurigheid en maximale snelheid zowel in de meet-

kamer als in de productie. Zelfs voor kleinere budgetten!

www.hexagonmetrology.nl

www.leitz-metrology.com

Altijd een passende oplossing voor uw verspanende productie0229 54 24 85 - [email protected] - www.dormac.nl

Met de bedfreesmachines van Kiheung De bedfreesmachines van de Koreaanse fabrikant Kiheung bieden een ongeëvenaarde

stabiliteit en hoog verspanend vermogen. Met mogelijkheden voor een vaste of

indexeertafel, vaste of traveling column en diverse opties kan iedere machine

optimaal op uw specifieke wensen worden afgestemd.

Stabiel frezen met een hoog vermogen


Het is een markante mijlpaal, de tiende pers van Sangiacomo die Rijva heeft

geleverd aan Crest in Raalte. De persen worden bij Crest geïntegreerd in complete

fabricagelijnen voor kentekenplaten van voertuigen, in dit geval bestemd voor

Mexico. Volgens directeur Jos Reimert zijn de persen van Sangiacomo geknipt voor

deze toepassing.

DOOR: JAN OONK

De fabricagelijnen voor kentekenplaten zijn een

voorbeeld van de speciaalmachines waarmee

Crest wereldwijd furore maakt. De eerste stap

van zo’n lijn bestaat uit een laminator, waar de

van een haspel afgewikkelde metaalband van

laminaat wordt voorzien. Meestal wordt alumi-

nium toegepast, maar in het geval van de lijn

voor Mexico gaat het om staal. Het laminaat

wordt, voordat het wordt aangebracht, licht op-

De fabricagelijn voor kentekenplaten bij Crest in opbouw, met op de voorgrond de pers van Sangiacomo (foto’s: Jan Oonk)

Tiende pers voor lijn

kentekenplaten

12-13-Crest 18-06-12 11:41 Pagina 12


gerekt tot de juiste afstand tussen de voorbe-

drukte landenaanduiding. Vervolgens kan (af-

hankelijk van het land van bestemming) de ge-

lamineerde band door een hologrammachine

worden geleid, voordat op de pers de vormge-

ving plaatsvindt en de platen worden uitgesne-

den.

Het gaat hier om een standaard C-frame excen-

terpers van 500 kN (50 ton) met een nauwkeu-

rige zesvoudige stotergeleiding, zij het met en-

kele aanpassingen die samen met Rijva in Vaas-

sen zijn doorgevoerd. Bij Crest is gekozen voor

de persvariant met tandwieloverbrenging,

waarbij de snelheid is teruggebracht van 120

slagen per minuut tot 70 slagen per minuut. Jos

Reimert: “Dat is nodig om het tempo van de

pers aan te laten sluiten op die van de andere

onderdelen van de lijn.” Omdat de overbren-

gingskracht van het vliegwiel daardoor afneemt

is de pers uitgerust met een wat zwaardere

motor van 5 kW, waar dat standaard 3 kW is.

Ook de tafel is aangepast, in die zin dat een ga-

tenpatroon is aangebracht dat is afgestemd op

dat in de kentekenplaten. Op die manier kan

het uitgestanste afval (voor schroefgaten met

name) direct worden afgevoerd. Aan de norma-

liter gesloten achterzijde is in de Crest-uitvoe-

ring een deur aangebracht om de pers toegan-

kelijk te maken voor het aanbrengen van uit-

stootcilinders en het onderhoud daarvan. Als

belangrijke aanvulling noemt Reimert eveneens

de PLC-besturing waarmee de complete lijn

wordt aangestuurd. Cruciaal daarbij is een extra

sensor die de positie van de ram registreert. “De

pers loopt continu en de sensor zorgt ervoor dat

de rest van de lijn daarop wordt afgestemd, van

de aanvoer van de band tot de uitstoot van het

product. Zodat er nergens iets spaak kan

lopen.”

Overigens blijft de teller niet steken op tien, zo-

veel is al duidelijk. Een elfde productielijn en dus

een elfde pers zijn inmiddels in bestelling, laat

Reimert weten.

Oprolbare e-readersAls machinebouwer richt Crest zich met name

op foliegerelateerde productielijnen, waarbij la-

mineer-, snij- en positioneertechnieken om de

hoek komen kijken. Dat varieert van eenvou-

dige toepassingen als het aanbrengen van be-

schermfolies op posters tot hoogwaardige uit-

dagingen als de productie van elektronische

glasplaten voor röntgenapparatuur. Andere

voorbeelden die Reimert noemt zijn machines

voor het produceren van plakkers en stickers op

een laminaatondergrond door middel van rote-

rend stansen, voor het lamineren van digitaal

bedrukte verkeersborden en voor de productie

van oprolbare e-readers. Belangrijke afzetmark-

ten zijn onder andere de grafische, automotive

en semiconductor-industrie, alsmede de signwe-

reld en converting industrie.

Crest heeft in eigen huis de beschikking over

alle disciplines die bij de ontwikkeling en bouw

van de lamineermachines om de hoek komen

kijken. Dat strekt zich uit van de mechanische

bewerkingen (draaien, frezen, zagen en lassen)

tot en met de ontwikkeling van de elektroni-

sche systemen en de besturingssoftware. “Het

lamineren van een folie op een substraat is een

complex samenspel van diverse factoren”, stelt

Reimert vast, die daarbij ondermeer refereert

aan de foliesoort, de kwaliteit en hardheid van

het walsrubber en zaken als temperatuur, wals-

druk en snelheid. Met name de rubberwalsen

zijn een kritisch element en het afdraaien van

de stalen walskernen wordt daarom conse-

quent in eigen huis uitgevoerd. “Daarmee staat

of valt de kwaliteit van het lamineerproces.”

Om tot een optimaal resultaat te komen werkt

Crest nauw samen met alle spelers in de keten,

van foliefabrikanten en elektronicaleveranciers

tot en met de eindproducenten in de diverse

sectoren.

Voor de installatie op locatie en het onderhoud

van de productiemachines beschikt Crest over

een eigen serviceafdeling. Met name de com-

plexere en duurdere lijnen worden op afstand

bewaakt met behulp van een laptop met re-

mote control en een Skype-verbinding, zodat de

besturing van een machine vanuit Raalte kan

worden overgenomen en problemen op af-

stand kunnen worden geanalyseerd. <<<

B E D R I J V I G H E I D

Crest, RaalteVan de totale omzet van Crest in Raalte wordt 90 procent

bereikt via export. De klantenkring strekt zich daarbij uit

over de hele wereld, tot in India, de VS, Mexico, Brazilië

en Australië. Op een personeelsbestand van 25 medewer-

kers telt Crest zeven engineers, om voor klanten de opti-

male oplossingen te ontwikkelen. In de kennis en de be-

heersing van de processen ligt volgens Jos Reimert de

kracht van Crest. “Wij verkopen oplossingen en complete

concepten. Daarbij zijn we bovendien heel flexibel.”

Voor meer informatie zie www.crest.nl.

C-frame met zesvoudige stotergeleiding

Directeur Jos Reimert: “Het lamineren van een folie op een substraat is een complex samenspel van diverse

factoren”

12-13-Crest 18-06-12 11:41 Pagina 13


Tantaal is een metaal dat qua naam is afgeleid van het Griekse Tantalos en in de

Griekse mythologie is dat de vader van Niobe. Na het ontdekken dacht men

geruime tijd dat niobium en tantaal dezelfde metalen waren. Tantaal wordt door

middel van elektrolyse vrijgemaakt uit tantaliet- en columbieterts. Het materiaal

wordt als puur metaal toegepast maar ook wel als tantaallegering. Ook wordt

tantaal soms toegevoegd als legeringselement in diverse metaallegeringen.

DOOR: KO BUIJS (INNOMET)

Tantaal behoort net als titaan en zirkoon tot de

reactieve metalen en qua eigenschappen is het

redelijk goed te vergelijken met molybdeen en

wolfraam. Tantaal heeft een uiterst resistente

oxidehuid die voornamelijk bestaat uit Ta2O5

dat ook wel tantaalpentoxide wordt genoemd.

De prestaties van deze oxidehuid is zo extreem

goed dat het ook wel vergeleken wordt met

glas. De reden is dat tantaalpentoxide uiterst

moeilijk oplosbaar is met allerlei chemische rea-

gentia en dat verklaart tevens de uitmuntende

corrosiebestendigheid. Bij kamertemperatuur is

tantaal bestand tegen vrijwel alle chemische

zuren met uitzondering van fluorwaterstofzuur

en rokend zwavelzuur. De bestendigheid tegen

Productie van tantaal halffabrikaat bij Silmet in Estland. Na het gieten en uitkristalliseren in een ingot, wordt het tantaal in ‘wafers’ geknipt die naar de eindgebruiker gaan. Het tantaal dat

Silmet produceert wordt ingezet als legeringselement (foto: www.resourceinvestor.com)

Vervormbaarheid zelfs nog beter dan zuiver koper

Tantaal extreembestendig tegen zuren

14-15-16-Tantaal 18-06-12 11:42 Pagina 14


sterke hete alkalische oplossingen is echter ge-

ringer. In tegenstelling tot vele andere metalen

is tantaal nauwelijks gevoelig voor putcorrosie.

Tantaal is een duur metaal met een hoog soor-

telijk gewicht en het is goed verkrijgbaar in vrij-

wel alle productvormen. Vanwege de hoge prijs

wordt het meestal als dun tot zeer dun plaat-

materiaal geleverd.

EigenschappenTantaal betreft dus een hoogwaardig metaal

met een soortelijk gewicht van 16,6 gr/cm3 en

een smeltpunt van maar liefst 2996ºC. De che-

mische afkorting is Ta. Tantaal is derhalve een

moeilijk smeltbaar materiaal met een aantal

unieke eigenschappen waardoor er enige uit-

eenlopende toepassingen zijn gevonden voor

commercieel gebruik. Zelfs bij extreem hoge

temperaturen is tantaal extreem bestendig

tegen de meeste agressieve zuren. Dankzij deze

eigenschap is tantaal ook breder bekend ge-

worden. Daarnaast bezit tantaal goede mecha-

nische eigenschappen en beschikt het over een

goede thermische geleidbaarheid en onder be-

paalde voorwaarden is het goed lasbaar. Omdat

het ook duktiel en taai is kan men er ook draad

en folie van maken. Al deze eigenschappen

hebben ervoor gezorgd dat tantaal op veel uit-

eenlopende plaatsen gebruikt wordt in de ap-

paratenbouw, de procesindustrie en ten be-

hoeve van elektronische componenten. De me-

chanische eigenschappen bij kamertemperatuur

zijn weergegeven in tabel 1.

De mechanische eigenschappen blijven tot

200ºC goed op peil. De mechanische eigen-

schappen en corrosiebestendigheid zullen sterk

gaan afwijken bij toenemende verontreinigin-

gen. Daarom wordt in de praktijk veelal een

tantaal kwaliteit gebruikt met een zuiverheid

van 99,9 procent en bij deze zuiverheid is het

metaal zeer goed vervormbaar en dat zelfs nog

beter dan zuiver koper. Vooral de hoge en ge-

lijkmatige rek is daar verantwoordelijk voor. De

atomaire opbouw van tantaal heeft een kubisch

ruimtelijk gecenterd rooster.

Tantaal heeft een hoge reactiviteit ten opzichte

van zuivere zuurstof, stikstof en waterstof bij

verhoogde temperatuur. Deze reactiviteit ten

opzichte van zuurstof is echter het hoogst. Bij

kamertemperatuur is dat de ultieme garantie

dat het metaal zo uiterst passief is. Bij 200ºC

gaat deze oxidatie enigszins verder waardoor

het metaal een gele kleur krijgt. Boven de 400ºC

neemt de diffusie van zuurstof dermate toe dat

het metaal blauw gaat kleuren, daarna violet en

tenslotte grijs/wit. Dat heeft te maken met de

brekingsindex van het invallende licht op de

aanvankelijk transparante oxidehuid. Boven de

550ºC zal binnen een uur een witte poreuze oxi-

dehuid ontstaan waardoor verder zuurstof door

het metaal kan worden opgenomen. Dit resul-

teert in een verbrossing en een toename van de

hardheid.

Dankzij een gunstige elasticiteitsmodulus wordt

een goede stijfheid van een constructie bewerk-

stelligd. Doordat tantaal geen last heeft van sca-

ling en ook niet van een neerslag van corrosie-

producten zal dit ten goede komen aan de uit-

wisseling van warmte. Bovendien is de thermi-

sche geleidbaarheid van tantaal ruim twee keer

zo groot als die van titaan en wel drie keer zo

groot als die van zirkoon en roestvast staal. De

mate van warmteoverdracht verandert niet

omdat de oxidehuid na verloop van tijd niet dik-

ker wordt. In tabel 2 zijn enige fysische eigen-

schappen vermeld. Wat onmiddellijk opvalt is

het hoge soortelijke gewicht en dat is zelfs zo’n

1,5 keer hoger dan lood. Dat betekent dat men

nog maar weinig volume in handen heeft als

een kilo van dit relatief kostbare metaal wordt

aangeschaft.

BewerkenTantaal is in principe goed mechanisch te be-

werken en in tabel 3 worden enige bewerkings-

parameters verstrekt van zowel ongelegeerd als

gelegeerd tantaal. Ten aanzien van het draaien,

is er vaak een duidelijke voorkeur om hardme-

talen beitels te gebruiken boven sneldraaistaal.

Toch kunnen beide typen prima gebruikt wor-

den zonder dat men last heeft van vreeteffec-

ten. Voor alle typen geldt dat des te hoger de

voeding en snedediepte is des te langzamer de

snijsnelheid dient te zijn. Uiteraard dient men in

beide gevallen overvloedig snijolie te gebrui-

Vanwege de hoge prijs van tantaal wordt het veelal

uiterst dun toegepast. Dit materiaal wordt

aangeboden met een puurheid van 99.8% en een

dichtheid van 16,65 g/cm3 (foto: gd-wholesale.com)

M A T E R I A L E N

BeitsenTantaal kan men het beste beitsen in een mengsel van 9%

waterstoffluoride (HF) en 32% salpeterzuur (HNO3) opge-

lost in gedistilleerd water bij kamertemperatuur. Voor het

beitsen dient men het tantaal te ontvetten en na het beit-

sen moet het grondig worden gespoeld met gedestilleerd

of gedeïoniseerd water gevolgd door drogen. Schone op-

pervlakken zullen betere lasverbindingen opleveren en

geven beduidend minder kans op porositeiten.

>>>

Tantaal Ta 2,5W Ta 10W Ta 40Nb

Treksterkte Mpa 276 379 620 310

Rekgrens MPa 172 241 482 207

Rek % 50 30 30 40

Hardheid Rb 35 55 90 35

Elasticiteitsmodules x103 MPa 179 179 207 152

Tabel 1. Mechanische eigenschappen tantaal en tantaallegeringen

Stukken van het zwaarmetaal tantaal. Tantaal is een

niet-giftig metaal en kan om die reden goed ingezet

worden voor prothesen en medische instrumenten

(foto: http: //jumk.de)

14-15-16-Tantaal 18-06-12 11:42 Pagina 15


ken. Ongegloeid tantaal bewerkt beter dan de

gegloeide conditie omdat de oppervlaktehard-

heid hoger is. Zodra er een vreeteffect ontstaat,

kan men dat verhelpen door de voeding en snij-

snelheid aan te passen. Boren kan prima wor-

den gedaan met standaard hoge snelheidsbo-

ren en met gebruik van overvloedige snijoliën.

De boorsnelheden bedragen ongeveer 9-12

m/min. Het aanbrengen van schroefdraad is het

beste uitvoerbaar met rolgereedschap omdat

het snijden van schroefdraad geen eenvoudige

opgave is. Het slijpen van tantaal is een moei-

lijke opgave omdat de slijpstenen snel dichtlo-

pen met slijpsel. Het beste kan men carborun-

dum slijpschijven gebruiken.

Forceren en lassen Ponsen van tantaal levert geen problemen op

en dieptrekken kan het beste gebeuren met ge-

gloeide plaat. Dieptrekken moet rustig gebeu-

ren anders levert het te veel koudversteviging

op. De hoogte van het product mag net zo

groot worden als de diameter. Bij grotere defor-

maties dient men tussen te gloeien. Tantaal is

ook goed te forceren met forceergereedschap-

pen die gemaakt zijn van aluminiumbrons of

berylliumkoper. Het gebruik van smeermidde-

len is belangrijk alsmede een omtreksnelheid

van ongeveer 90 m/min met vegende bewegin-

gen onder lichte druk.

Vanwege de hoge prijs van tantaal wordt het

veelal uiterst dun toegepast zoals wandikten

van 0,2 mm tot 1 mm. Lassen van dergelijke

dunne plaat is niet eenvoudig mede vanwege

het hoge smeltpunt van tantaal en de gevoelig-

heid om allerlei gassen in zich op te nemen.

Daarom dient men de las en de afkoelende las

afdoende te beschermen tot de temperatuur

van 260ºC is bereikt. Men versnelt dit afkoelen

nog wel eens met behulp van koperen koelpla-

ten.

Veel gebruikte lasmethoden zijn weerstandlas-

sen, TIG- en elektronenstraallassen hoewel la-

serlassen ook steeds meer wordt gebruikt. Van-

wege de hoge lastemperatuur moeten thoriu-

moxide gelegeerde wolfraamelektroden wor-

den gebruikt die puntvorming zijn geslepen. De

beste resultaten behaalt men met het lassen in

een couveuse maar dat betreffen meestal klei-

nere delen. Nadat de couveuse vacuüm is ge-

trokken wordt deze met een lichte overdruk ge-

vuld met zeer zuiver argon (99,996%). Soms

wordt een schermgas gebruikt dat bestaal uit

een mengsel van argon en helium. Ook kan

men tantaal explosief plateren op een goedko-

per metaal zoals op koolstofstaal en roestvast

staal.

De te lassen delen moeten goed tegen elkaar

aansluiten omdat anders het metaal wegsmelt

in plaats van dat het een versmelting zal geven.

Elektronenstraallassen wordt gebruikt bij dik-

kere delen maar dat komt in de praktijk nauwe-

lijks voor.

ToepassingenTantaal en tantaallegeringen bezitten een

goede combinatie van eigenschappen waar-

door zij ook bijzonder goed geschikt zijn voor

hoge temperatuurtoepassingen in inerte en va-

cuümcondities. Puur tantaal wordt veelal ge-

bruikt in hoge temperatuurtoepassingen zoals

hitteschilden in straalmotoren en in vacuümo-

vens. Andere toepassingen bij hoge temperatu-

ren zijn bevestigingsartikelen, smeltkroezen,

omhulsel voor thermokoppels, thermowells,

verwarmingselementen, roosters, containers

voor vloeibare metalen, enzovoorts. Tantaal is

resistent tegen vele vloeibare metalen en zelfs

tegen speciaal glas.

Andere toepassingen zijn warmtewisselaars, re-

actoren, afsluiters, meetflenzen, lining-materi-

aal en als reparatiemateriaal voor geëmail-

leerde vaten. Een bekende toepassing zijn tan-

taal reactorvaten die al vele decennia worden

gebruikt om via absorptie zoutzuur te produce-

ren uit waterstofchloridegas. Daarnaast wordt

tantaal gebruikt in apparatuur waarmee insec-

ticiden, explosieven, hoogwaardige chemicaliën

en farmaceutische producten worden gemaakt.

Bovendien treft men tantaalwaaiers aan in zwa-

velzuurpompen, als spindoppen voor de pro-

ductie van synthetische vezels en lasimplantaten

ten behoeve van het menselijk lichaam. <<<

Tabel 2. Enige fysische eigenschappen van tantaal

Atoomnummer 73

Atoommassa 180,95 g.mol-1

Elektronnegativiteit

volgens Pauling 1,5

Soortelijk gewicht bij 20°C 16,69 gram.cm-3

Smeltpunt 2850°C

Kookpunt 6000°C

Coltan is een erts dat de mineralen columbiet en tantaliet bevat. Het

erts wordt onder andere gewonnen in Afrikaanse landen. Uit coltan

worden niobium en tantaal gewonnen. De gewapende conflicten die

regelmatig in het grensgebied van Congo-Kinshasa en Rwanda

uitbreken, worden door beide partijen deels met illegale handel in

coltan en bloeddiamant gefinancierd (bron: Wikipedia en

sonyinsider.com)

Tantaal Ta 2,5W Ta 10W Ta 40Nb

Soort snijgereedschap

Snijsnelheid

Voeding

Snedediepte

Vorm van het snijgereedschap

Sneldraaistaal

type M2

Hardmetaal C2

Sneldraaistaal

12-18 m/min

Hardmetaal

18 m/min en

sneller

Voordraaien:

0,2-0,4 mm

Nadraaien:

0,13 mm max.

0,4-1,5 mm

Vrijloophoek 5º

Neusradius:

0 mm

Idem als ongele-

geerd tantaal

8-12 m/min

12 m/min en

sneller

Hetzelfde als bij

tantaal

0,38-2,5 mm

Vrijloophoek 5º

Neusradius:

0,1-0,8 mm

Idem als ongele-

geerd tantaal

8-12 m/min

12 m/min en

sneller

Hetzelfde als bij

tantaal

0,38-2,5 mm

Vrijloophoek 5º

Neusradius:

0,1-0,8 mm

Idem als ongele-

geerd tantaal

18-30 m/min

25 m/min en

sneller

Hetzelfde als bij

tantaal

0,5-2,5 mm

Vrijloophoek 5º

Neusradius:

0,1-0,8 mm

Tabel 3. Bewerkingsparameters tantaal en tantaallegeringen

14-15-16-Tantaal 18-06-12 11:42 Pagina 16

Erwin Junker Maschinenfabrik GmbHJunkerstraße 277787 Nordrach, Germanywww.junker-group.com

18.-.22.09.2012Halle 8, Stand 8C70

Rondslijpen met GRINDOR® speed uit de Lean Selection

• Breed gebruikspallet voor kleine en middelgrote series

• Kostengunstige oplossing voor uitwendig hoge snelheidsrondslijpen

• Hoogste verspaningsmogelijkheid en beschikbaarheid

Universeel en doeltreffend

Marcel Keizer, directeur Dipasa Europe B.V., Enschede

Biedt Afrika kansen voor Nederlandse ondernemers?”Agentschap NL helpt ondernemers hunweg te vinden in ontwikkelingslanden.

Eet u wel eens een broodje hamburger? Grote kans dathet sesamzaad erop afkomstig is van Dipasa. Directeur Marcel Keizer: “Een gedreven ondernemer kan veel bereiken. Zinvolle ontwikkelingssamenwerking staat of valt met werkgelegenheid en kennisoverdracht. Agentschap NL heeft ons daarbij uitstekend geholpen, zowel met kennis als met financiering.” Lees het verhaal van Dipasa en ontdek wat Agentschap NL voor u kan betekenen.

www.agentschapnl.nl/ondernemeninontwikkelingslanden


Een automatische klauwwisseling maakt een

manarme 24/7-draaiproductie mogelijk voor de

Duitse toeleverancier Lidu. Auto-Cell demonstreerde

begin mei hoe een robotcel met automatisch

wisselen van klauwen, gereedschappen en

werkstukken een hoog spilrendement kan bereiken.

DOOR: REINOLD TOMBERG

Het lijkt de omgekeerde wereld: een Neder-

landse systemintegrator die een draaicel voor

het bewerken van kleine series ontwikkelt,

bouwt en uitlevert voor en aan een Duitse toe-

leverancier. Twee vraagtekens: kleine series be-

werken dat doen tóch Nederlandse metaalbe-

werkers terwijl de Duitse toeleverindustrie ge-

specialiseerd is in grotere series van de automo-

tive-industrie? En wij kopen onze machines tóch

in Duitsland? Niet dus: Auto-Cell uit Almelo

heeft aan Lidu in Dülmen (D) een turnkey-draai-

cel uitgeleverd die economisch rendabel is voor

draaiseries vanaf vijf stuks. “Maar bij repeator-

ders kan deze cel ook vanaf seriegrootte één

worden ingezet”, is de toelichting van directeur

Jan van der Linden van Auto-Cell bij de presen-

tatie van de draaicel begin mei bij Swabo in

Reusel. Daar werd de cel onder spaan gedemon-

streerd met één draaibank: een DMG beta 1250.

Bij Lidu krijgt deze machine met aangedreven

gereedschappen gezelschap van een verticale

draaibank. Van der Linden: “De cel van Lidu kan

met deze twee draaimachines in een 24/7-pro-

ductie dezelfde hoeveelheid draaiwerk uitvoe-

ren als negen draaibanken in een drieploegen-

dienst.”

Als er een dagbladjournalist bij de presentatie

in Reusel was geweest, was vervolgens onge-

twijfeld de vraag gesteld hoeveel banen dan

wel niet als gevolg van deze cel zouden verdwij-

nen. Maar ook hier is de wereld drastisch veran-

derd: er is niet zoveel dagbladjournaille meer en

dankzij robotcellen als die van Lidu wordt juist

de continuïteit van het maakproces van de me-

taalbranche bevorderd. Werken in de metaal

lijkt tegenwoordig net zo populair te zijn als as-

pergesteken, dus moet de metaalbranche wél

automatiseren, anders komt het maakproces in

de bedrijven tot stilstand. Oftewel: juist auto-

matisering waarborgt het voortbestaan van de

maakindustrie.

KlauwwisselingDat de cel van Lidu de hierboven genoemde

productieprestatie kan bereiken komt volgens

De OTC robot in de draaicel van Lidu bezig met het wisselen van de klauwen voor de klauwplaat van de

draaibank. Het magazijn voor de klauwen bevindt zich boven het DMG draaicentrum (foto’s: Reinold Tomberg)

Naadloze koppelingIn een persbericht gepubliceerd door Auto-Cell ter gele-

genheid van de presentatie van de beide productiecellen

wordt het belang van een naadloze koppeling tussen ERP,

CAM en MDR (machineregistratie) benadrukt. Er wordt

gewerkt met een flexibele real-time planning en een con-

tinue OEE-meting (met ‘Overall Equipment Effectiveness’

vanuit MDR). MDR wordt niet alleen ingezet voor stil-

standsregistratie, maar ook voor de ordergebonden na-

calculatie. Er is dus een real-time orderresultaat zichtbaar. Drie klauwen wisselen in 45 s

Onbemand draaien met

klauwwisseling

18-19-Autocel 18-06-12 11:43 Pagina 18


Van der Linden door het hoge spilrendement.

“Deze ligt boven de 80 procent. Dat wil zeggen

dat bij een 24/7-productie de spillen van de ma-

chines meer dan 130 uur per week in actie zijn.”

Die hoge inzetbaarheid resulteert uiteraard in

een hoge productie met korte doorlooptijden,

maar ook zijn de machines altijd op bedrijfstem-

peratuur. “Ze koelen niet meer af en hoeven niet

meer op te warmen.” Voor procesbeheersing,

cruciaal bij manarm werken, uiteraard ideaal.

Opvallend bij de draaicel van Lidu is het auto-

matisch wisselen van de klauwen van de klauw-

plaat. Deze wisseling is nodig omdat Lidu wil

werken met een onbemande seriewisseling. Bij

een overgang van bijvoorbeeld rond 130 mm

naar rond 90 mm wisselt de robot in de cel au-

tomatisch de klauwen. Deze klauwwisseling

maakt het mogelijk dat de draaicel het op

lengte gezaagde materiaal vanuit de zagerij

zonder nabewerkingen kan verwerken. De ge-

zaagde delen worden in een raster op een pal-

let opgeslagen in een 7,5 meter hoog magazijn.

Het magazijn van Lidu is uitgelegd voor 32 pal-

lets die geschikt zijn voor een belasting tot 1.250

kg. In totaal kan het magazijn dus 40 ton opne-

men. Die capaciteit is voldoende “om de nacht

door te komen.”

Met de vraag waarom er gekozen is voor

klauwwisseling en niet voor klauwplaatwisse-

ling is Van der Linden snel klaar: “Dan hadden

we twaalf klauwplaten moeten inzetten, reken

dat zelf maar uit. Klauwwisseling is veel goed-

koper en het gaat snel. Drie klauwen wisselen

we in 45 seconden.”

De OTC robot in de cel, met een handlingcapa-

citeit van 210 kg, verricht een aantal taken: het

al genoemde klauwwisselen, maar ook gereed-

schap- en werkstukwisseling. Daartoe kan de

robot automatisch grijperwisselen. Voor ge-

reedschapwisselen zijn twee typen grijpers be-

schikbaar. Een gereedschapgrijper haalt het ge-

reedschap op vanuit het magazijn en brengt

deze naar een tussenmagazijn bij de machine.

Een tweede grijper wisselt de gereedschappen

tussen de revolver en het tussenmagazijn. <<<

M E T A A L B E W E R K E N

Automatische zwaluwstaartTijdens de open dagen van Auto-Cell werd ook een productiecel met een vijfassig bewerkings-

centrum in opbouw getoond. Deze cel voor het bewerken van kleine series gaat werken bij

Swabo in Reusel. Bijzonder is dat deze cel ruw uitgangsmateriaal accepteert, dus materiaal dat

na het zagen geen andere voorbewerking heeft ondergaan. Om het materiaal te kunnen op-

spannen in een machineklem is deze cel voorzien van een ‘tailmaker’. Dit is een voorziening

waarmee de spil van het bewerkingscentrum

op de zij- of kopkant van een halffabrikaat een

zwaluwstaart freest die nodig is voor de op-

spanning. Na het bewerken wordt als slotbe-

werking deze zwaluwstaart met een zaagfrees

losgefreesd van het eigenlijke werkstuk. De cel

van Swabo kan als uitgangsmateriaal gezaagd

materiaal verwerken in het diameterbereik

van 50 mm tot 200 mm met een maximale

lengte van 250 mm. In het magazijn van de cel

zijn 126 posities beschikbaar voor uitgangsma-

teriaal. Tevens twintig palletposities voor pal-

lets van 650 mm x 650 mm en 120 gereed-

schapposities als aanvulling op de zestig ge-

reedschappen in het gereedschapmagazijn van

het bewerkingscentrum.

De bewerkingscel van Swabo in opbouw. Een

OTC robot verzorgt de handling van

werkstukken, gereedschappen en pallets van en

naar de verticale vijfassig Toyoda

bewerkingscentrum

Met een werkstukgrijper haalt de robot halffabrikaat en bewerkte delen van en naar het

magazijn. Halffabrikaten en werkstukken liggen gepositioneerd in het magazijn

De cel van Lidu is voorzien van werkstuk-, klauwen gereedschapgrijpers. Kortom een heel

assortiment grijpers om mee te werken

FotoreportageOp onze site metaalmagazine.nl hebben

we een fotoreportage opgenomen van

ons bezoek aan de open dagen van Auto-

Cell bij Swabo in Reusel.

18-19-Autocel 18-06-12 11:43 Pagina 19


Eind april heeft Mikron in Ipsach (CH) haar nieuwe

technology center in gebruik genomen. Hier kan het

prestatieniveau van de diverse machinetypen in de

praktijk worden gedemonstreerd en de verschillende

opties waarmee ze kunnen worden uitgerust. Zoals

het nieuwe ITM-systeem, dat tijdens de jongste

Techni-Show de platina Innovatie Award in de wacht

sleepte.

DOOR: JAN OONK

ITM staat voor Intelligent Tool Measurement en

het gaat hier om een optisch meetsysteem

waarbij de verspanende gereedschappen op

volle rotatiesnelheid worden gecontroleerd op

vorm en lengte met behulp van een CCD-ca-

mera. Het feit dat het gereedschap op deze ma-

nier volledig in beelden wordt gevangen biedt

de mogelijkheid om te corrigeren voor de sto-

rende invloeden van spanen, druppels emulsie

of andere verontreinigingen. “Dat maakt de

controle op het gereedschap vele malen nauw-

keuriger dan een taster of een laserbundel”,

aldus salesmanager Mike Onida van de Benelux-

vestiging van GF Agie Charmilles in Lomm. Hij

noemt daarbij meetwaarden binnen 1 microme-

ter in de Z-richting haalbaar.

Die meetnauwkeurigheid is relevant omdat de

machinebesturing daarop wordt aangepast. Op

die manier wordt ook een nauwkeuriger af-

stemming mogelijk tussen opeenvolgende

freesbewerkingen. Voordeel is eveneens dat

kleine frezen met diameters vanaf 0,2 mm op

deze manier gecontroleerd kunnen worden,

waar de laser het af moet laten weten.

Statische massaHet ITM-systeem wordt in Ipsach gedemon-

streerd op een HSM 400 U LP bewerkingscen-

trum, een representant uit de high speed mil-

ling range van Mikron met een toerental van

42.000 min-1. Het zijn machines met lineaire en

directe aandrijvingen (LP staat voor linear per-

formance), waarbij alles in het teken staat van

een zo groot mogelijke dynamiek. Dat blijkt bij-

voorbeeld ook uit de ijlsnelheden van 60 m/min

en de versnelling van 1,7g (17 m/s2). Om derge-

lijke acceleraties mogelijk te maken zonder dat

de nauwkeurigheid geofferd wordt (op dat

punt heeft Mikron een naam hoog te houden)

is een hoge stabiliteit een voorwaarde. De ver-

houding tussen statische en bewegende massa

bedraagt op de HSM-machines dan ook 20:1.

Bovendien is sprake van een volledig gesloten

frame uit polymeerbeton, een materiaal dat is

gekozen vanwege zijn hoge trillingsdemping en

lage uitzettingscoëfficiënt.

Vanwege de hogere dynamiek vindt de kantel-

beweging van de draai/kanteltafel op de HSM-

machines plaats rond de B-as. “Door de schuine

ophanging van deze draai/kanteltafel wordt

Een impressie van het nieuwe technology center van Mikron. Naast demonstratieruimte fungeert het ook als

onderzoeks- en opleidingscentrum (foto: Jan Oonk)

Focus op vijfassig en hoog toerental

Zwitsers technologiecentrum

voor freesbewerkingen

20-21-Mikron 18-06-12 11:48 Pagina 20


een groter draagvlak bereikt, terwijl de door-

buiging geringer is”, vult Onida daarbij aan.

Overigens staat er in het technology center ook

een XSM-machine, waarbij het toerental reikt

tot zelfs 52.000 min-1 en de ijlsnelheid tot wel

100 m/min.

APS en OSSDe HSM 400 U LP in het technology center is

naast het ITM-systeem ook uitgerust met allerlei

andere ‘smart machining’ opties die Mikron

biedt, zoals ITC (Intelligent Thermal Control),

APS (Advanced Process System), OSS (Operator

Support System), PFP (Power Failure Process) en

Kinematic Optimations.

Bij APS gaat het om een versnellingssensor

waarmee het vibratieniveau tijdens het bewer-

kingsproces zichtbaar wordt gemaakt. Onida:

“Het kan worden gebruikt als beveiliging, maar

ook als analyse-instrument om het verspanings-

proces te optimaliseren. Het wordt meteen dui-

delijk of de verspaning qua voedingssnelheden,

snijdiepte en toerentallen in het juiste gebied

plaatsvindt en deze informatie kan ook worden

gebruikt bij het selecteren van de meest ge-

schikte gereedschappen.”

OSS is een systeem waarmee de operator een

optimale afweging kan maken tussen verspa-

ningscapaciteit, nauwkeurigheid en oppervlak-

tekwaliteit, afhankelijk van de complexiteit en

de eisen die de klant stelt aan een product. Door

in een driehoek met de genoemde elementen

als hoekpunt het optimum te verschuiven wor-

den de verspaningsparameters automatisch

daarop aangepast.

High productivityDaarnaast staan in het technology center nog

drie machines opgesteld (in verschillend for-

maat) uit de ‘high productivity machining’

range van Mikron. Daaronder de HPM 800 U

HD (800 mm x 800 mm x 850 mm), die met een

toerental van 20.000 min-1, een ijlsnelheid van

60 m/min en een versnelling van 1g overigens

al dicht in de buurt komt van de status van

HSM-machine. Geen toeval, blijkt uit de toelich-

ting van Onida. “Dit is een ideale machine voor

situaties waar soms ook HSM-bewerkingen om

de hoek komen kijken, maar waarvoor de aan-

schaf van een aparte HSM-machine niet renda-

bel is.”

Vanwege het accent op productiviteit en het

hogere krachtenniveau dat daarmee gepaard

gaat is de HPM 800 U HD uitgerust met een sta-

biele en gekoelde draai/kanteltafel met schou-

derophanging (ofwel een A- en C-as). Dat geldt

overigens niet voor de kleinere HPM 450 U,

waar het lagere werkstukgewicht nog een B-as

toelaat. Overigens haalt deze machine ook nog

een toerental van 20.000 min-1. Om het tempe-

ratuureffect van de hogere vermogens te com-

penseren worden de spindels van de HPM-ma-

chines intern gekoeld met olie, tot aan de ge-

reedschapopname. De samenstelling van het

polymeerbeton is afgestemd op het hogere tril-

lingsniveau. <<<

Dankzij het ITM-systeem wordt het gereedschap volledig in kaart gebracht, waarbij gecorrigeerd wordt voor

spanen, druppels emulsie of andere verontreinigingen (foto: Mikron)


Dure frankHet nieuwe technology center van Mikron in Ipsach ligt

op een steenworpafstand van het productiebedrijf in

Nidau. Bij de opening benadrukte directeur Berhard Iseli

nog eens dat Mikron zich in versterkte mate richt op het

high-end segment van de markt, waar hoge productiviteit

en nauwkeurigheid samenkomen. Dat betekent automa-

tisch een steeds zwaarder accent op vijfassige bewer-

kingsmogelijkheden en hoge toerentallen. Mikron con-

centreert zich daarbij volgens Iseli op vijf hoofdmarkten:

aerospace, automotive, ICT, elektronische componenten

en de medische markt. De activiteiten voor de aerospace

markt hebben er onder andere toe geleid dat de machi-

nes van Mikron tegenwoordig ook uitgerust kunnen wor-

den met een besturing van Siemens, waar dat in het ver-

leden exclusief Heidenhain besturingen waren.

De sterke stijging van de koers van de Zwitserse franc

sinds de zomer van 2011 kost Mikron wel de nodige

hoofdbrekens. In korte tijd steeg de waarde van de frank

met meer dan 20 procent tot 0,96 euro, hoewel door in-

grijpen van de Zwitserse overheid deze de laatste maan-

den is gestabiliseerd rond een niveau van 0,83 euro. Als

interne maatregelen om het concurrentievermogen en de

winstmarge op peil te houden noemde Iseli verhoging

van de productiviteit en de verlenging van de werkweek

met drie uur (zonder financiële compensatie). Bovendien

worden toeleveranciers momenteel afgerekend in euro’s,

waardoor de pijn deels is verlegd.

Dat in het marktsegment van Mikron het concurrentiever-

mogen niet uitsluitend wordt bepaald door de prijs blijkt

uit de verwachting van Iseli dat Mikron dit jaar een groei

in aantallen laat zien van wel 25 procent ten opzichte van

2011.

Draai/kanteltafel op de HSM 400 U LP, vanwege de hogere dynamiek

met B-as (foto: Jan Oonk)

20-21-Mikron 18-06-12 11:48 Pagina 21


In het eerste deel is aandacht besteed aan de

normaal gegloeide en de thermomechanisch

gewalste staalsoorten en zijn de voor- en nadelen

van deze typen staal vergeleken met de quenched

en tempered soorten (QT). In dit tweede deel zal

specifiek aandacht worden besteed aan de

eigenschappen en verwerkbaarheid van de QT

staalsoorten.

DOOR: THEO LUIJENDIJK

De QT soorten hebben een ontlaten marten-

sietstructuur. Deze structuur wordt verkregen

door het materiaal vanuit het austenietgebied

voldoende snel af te schrikken tot kamertempe-

ratuur en daarna op relatief hoge temperatuur

(550°C-580°C) te ontlaten. De ontlaten marten-

sietstructuur is niet alleen sterk, maar heeft ook

een goede taaiheid en is daarmee uitermate ge-

schikt voor het maken van hoog belaste con-

structies. In figuur 5 wordt de structuur van het

materiaal getoond.

Om na afschrikken een volledige martensiet -

structuur te verkrijgen moeten legeringsele-

menten worden toegevoegd die de doorhar-

ding van het materiaal bevorderen, zodat de ei-

genschappen van het materiaal over de dikte

praktisch constant zijn. De elementen die toe-

gevoegd worden zijn chroom, nikkel, mo-

lybdeen en koper. Chroom en nikkel vaak 1%

tot 2% en molybdeen en koper van 0,5% tot

maximaal 1%. Naast deze elementen worden

ook enige tienden van procenten aan niobium,

titaan, vanadium en/of zirkoon toegevoegd.

Deze laatste micro-legeringselementen worden

toegevoegd om een fijne korrel te verkrijgen.

De keuze en percentages aan legeringselemen-

ten en micro-legeringselementen is aan de fa-

brikant van het materiaal. Verder neemt het

percentage aan chroom, nikkel, molybdeen en

koper toe met toenemende materiaaldikte. Dit

is nodig om een volledige doorharding te krij-

gen bij grotere materiaaldiktes.

Koolstofequivalent CEVDe quenched en tempered staalsoorten zijn ge-

normeerd in NEN EN 10025 deel 6 van 2004. Een

quenched en tempered staal met een rekgrens

van 690 MPa wordt aangeduid als S690Q. De in

NEN-EN 10025 opgenomen legeringen zijn ge-

rangschikt naar sterkte en betreft de volgende

materialen S460Q, S500Q, S550Q, S620Q,

S690Q, S890Q en S960Q. Door staalproducenten

wordt ook de sterkte S1100Q aangeboden. De

samenstelling van quenched en tempered staal

kan per fabrikant verschillen, maar voor elke fa-

brikant geldt: Hoe hoger de sterkte van het ma-

teriaal en hoe dikker de plaat des te hoger het

koolstofequivalent CEV.

Voor het materiaal S500Q bedraagt volgens

norm NEN-EN 10025 de maximale CEV-waarde

bij een plaatdikte ≤ 50 mm 0,47 en voor het ma-

teriaal S690Q is CEV maximaal gelijk aan 0,65.

Toepassing van S690Q staal in de 3000ST mastkraan van het pijpenlegschip Sapura 3000. Het S690Q staal is

toegepast in diktes van 6 mm tot 80 mm (foto: Huisman Schiedam)

Figuur 5. De kenmerkende structuur van ontlaten

martensiet van quenched en tempered staal.

Lichtmicroscopische vergroting 500 x (foto: Dillinger

Hütte)

Lassen van hoge-sterktestaal (deel 2)

22-23-24-Lassen 18-06-12 11:49 Pagina 22


Voor een plaatdikte van > 100 en ≤ 150 mm mag

deze waarde gelijk zijn aan 0,83. Het zal duide-

lijk zijn dat, gezien de productiewijze, met toe-

nemende sterkte de materiaaldikte, die de

staalproducenten kunnen leveren, zal afnemen.

Een materiaal als S1100Q wordt door Dillinger

Hütte geleverd tot een maximum plaatdikte van

30 mm, terwijl een materiaal als S690Q lever-

baar is tot een dikte van 200 mm. De maximaal

leverbare plaatdikte en ook breedte van de

plaat is afhankelijk van de walsinstallatie van de

fabrikant. Door een andere gerenommeerde fa-

brikant Ruukki uit Finland wordt dit materiaal

geleverd tot een plaatdikte van 40 mm bij een

plaatbreedte van 2.000 tot 3.200 mm.

Mechanische eigenschappenDe sterkte van een materiaal als S690Q ligt in

het algemeen aanzienlijk hoger dan de mini-

mum waarde van 690 MPa voor de rekgrens. In

figuur 6 wordt de rekgrens van het materiaal

S690Q voor een materiaaldikte van 15 mm van

een vijftal fabrikanten weergegeven. In de fi-

guur staat de letter n voor het aantal smelten

per fabrikant. De werkelijke sterkte van het ma-

teriaal is voor alle fabrikanten aanzienlijk hoger

dan de minimale waarde van 690 MPa voor de

rekgrens. Tussen de diverse fabrikanten treden

aanzienlijke verschillen in sterkte op, verder be-

draagt het maximale verschil tussen twee smel-

ten van een fabrikant bijna 100 MPa.

Een van de eigenschappen van de quenched en

tempered staalsoorten is dat het verschil tussen

de rekgrens en treksterkte gering is. De verhou-

ding tussen de rekgrens en treksterkte ligt voor

alle materialen uit figuur 6 boven de waarde

van 0,9 en loopt voor bepaalde smelten op tot

een waarde van 0,98. Dit wil niet zeggen dat

deze materialen geen rek vertonen. De rek tot

breuk bij de trekproef is voor alle materialen mi-

nimaal 16%, zie figuur 7.

KerfslagwaardeVoor constructieve doeleinden is naast de rek

tot breuk van de trekproef ook de kerfslag-

waarde van belang. De minimale en maximale

kerfslagwaarde van de materialen van de vijf fa-

brikanten wordt getoond in figuur 8. Er treden

per fabrikant grote verschillen op tussen de di-

verse smelten. Kerfslagwaarden bij kamertem-

peratuur van minder dan 50 J tot meer dan 200 J.

Voor toepassingen waar stootbelasting kan op-

treden, zoals mobiele kranen, dient de construc-

teur zich dit feit te realiseren. Fabrikanten bie-

den dan ook materialen aan met een gegaran-

deerde kerfslagwaarde bij een bepaalde tempe-

ratuur. In het normblad NEN-EN 10025 worden

hiervoor de aanduidingen QL en QL1 gebruikt.

Een materiaal als S690Q heeft een minimum

kerfslagwaarde van 40 J bij een temperatuur

van -20°C en het materiaal S690Q1 een mini-

male kerfslagwaarde van 50 J bij deze tempera-

tuur. De werkelijke kerfslagwaarden zullen in

het algemeen hoger liggen dan in het norm-

blad aangegeven. Verder gebruiken fabrikan-

ten verschillende codes voor de standaard, de

taaie en extra taaie variant van hun materialen.

AfschrikkenOm een martensietstructuur te verkrijgen moet

voldoende snel afgekoeld worden. Voor relatief

dun plaatmateriaal kan dit afschrikken met een

V E R B I N D E N

>>>

Figuur 8. Minimum en maximum waarden voor de kerfslagwaarde bij kamertemperatuur voor een vijftal

fabrikanten. n geeft het aantal smelten per fabrikant aan

Figuur 6. Minimum en maximum waarden van de rekgrens voor een aantal smelten van een vijftal

producenten. n geeft het aantal smelten per fabrikant aan

Figuur 7. Rek tot breuk voor een aantal smelten van

een vijftal producenten

22-23-24-Lassen 18-06-12 11:49 Pagina 23


waternevel in één procesgang met het warm-

walsen plaatsvinden. Voor dikkere materialen is

de haalbare afkoelsnelheid te gering en wordt

na het warmwalsen de plaat opnieuw opge-

warmd en in speciale afschrikinstallaties vol-

doende snel afgekoeld. Tot een plaatdikte van

circa 100 mm is afschrikken direct na het walsen

haalbaar. Eerder is al opgemerkt dat om de

doorharding van het materiaal te bevorderen

het percentage legeringselementen toeneemt

met toenemende materiaaldikte en toene-

mende sterkte van het materiaal. In figuur 9

wordt voor een S690Q van een vijftal fabrikan-

ten het koolstofequivalent gegeven voor een

plaatdikte van 15 mm, n is het aantal smelten

per fabrikant. Uit figuur 9 blijkt dat de CEV-

waarde voor drie van de vijf fabrikanten gelijk

is aan 0,4%. Twee fabrikanten echter passen

een hoger percentage aan legeringselementen

toe en komen ruim boven een CEV waarde van

0,5%. Voor grotere materiaaldikten kunnen de

verschillen tussen de diverse fabrikanten groter

zijn dan in figuur 9 getoond.

Lasbaarheid en taaiheidQuenched en tempered staal heeft een hoger

koolstofgehalte dan thermomechanisch ge-

walst staal. Een hoger koolstofgehalte is nodig

om een martensietstructuur met voldoende

sterkte te krijgen. Het koolstofgehalte ligt

meestal beneden de 0,20% voor een materiaal

als S690Q. Het relatief hoge koolstofgehalte

maakt voorwarmen bij lassen nodig. Niet voor-

warmen kan gemakkelijk koudscheuren of wa-

terstofscheuren veroorzaken. Een materiaal als

S690Q in een plaatdikte tot 20 mm zou volgens

de meeste fabrikanten zonder voorwarmen ge-

last kunnen worden. Echter, de voorwarmtem-

peratuur wordt niet alleen bepaald door het

koolstofgehalte in combinatie met het koolstof -

equivalent. De noodzaak tot voorwarmen is ook

afhankelijk van het lasproces en het daaraan

gekoppelde waterstofgehalte van het toevoeg-

materiaal. Als derde factor speelt de stijfheid

van de constructie een rol. De krimp- of lasspan-

ningen blijven bij de aanvang van het lasproces

gering omdat de constructie vaak nog vol-

doende kan vervormen. Echter, bij het sluiten

van een constructie kunnen de lasspanningen

tot boven de rekgrens van het materiaal oplo-

pen omdat dan vervorming maar beperkt moge-

lijk is. Scheurvorming treedt bijna altijd op bij het

leggen van de laatste lassen voor een bepaald

onderdeel van de constructie. Bij het maken van

kwalificatieproeven zullen zelden waterstof-

scheuren optreden als de juiste lasparameters

worden toegepast, maar de proefplaat kan

meestal vrij vervormen en dat is niet het geval bij

het lassen van de volledige constructie. De voor-

warmtemperatuur moet bij het sluiten van de

constructie dan ook hoger gekozen worden dan

uit de kwalificatieproeven volgt.

De vierde factor in het wel of niet ontstaan van

waterstofscheuren is het lasproces zelf. Bij het

onderpoederlassen en het lassen met beklede

elektrode moet met een hoger waterstofge-

halte rekening worden gehouden dan bij het

MAG-lassen met massieve draad. Bij het lassen

met gevulde draad zal een naadloze draad een

lager waterstofgehalte geven dan een gevou-

wen draad. Lassen met beklede elektrode moet

daarnaast altijd met basische elektroden wor-

den gedaan. Dit in verband met de gewenste

taaiheid van de lasverbinding.

VoorwarmtemperatuurDe voorwarmtemperatuur is dus afhankelijk

van de CEV-waarde, van de afkoelsnelheid na

het lassen (dikte materiaal en lasproces), het wa-

terstofgehalte van de lasverbinding en de stijf-

heid van de constructie (lasspanningen). Gege-

vens over de hoogte van de voorwarmtempera-

tuur zijn te vinden in normbladen en ook via de

sites van de diverse fabrikanten. In figuur 10

wordt een voorbeeld gegeven voor het MAG-

lassen van S690Q bij een warmte-inbreng van

1,0 kJ/mm en een waterstofgehalte van 2 ml/100 g

neergesmolten lasmetaal. Het verschil in stijf-

heid van de diverse constructies verklaart de

grote verschillen in voorwarmtemperatuur bij

geringe plaatdikte.

De afkoelsnelheid Δt800-500 moet voor een ma-

teriaal als S690Q tussen 10 s. en 20 s. liggen. Dan

ontstaat in de WBZ (warmtebeïnvloede zone)

tijdens het afkoelen een min of meer ontlaten

martensietstructuur met vergelijkbare eigen-

schappen als het basismateriaal. De maximum

hardheid in de warmtebeïnvloede zone wordt

bepaald door het koolstofgehalte van het ma-

teriaal. Het verloop van de hardheid (doorhar-

ding) is afhankelijk van de CEV-waarde. Bij

Δt800-500 waarden beneden 10 s. moet rekening

worden gehouden met een hardheid die kan

oplopen tot 450 HV voor een materiaal als

Q690.

Er moet rekening mee worden gehouden dat

waterstofscheuren zich kunnen vormen tot 48

uur na het lassen. Waterstofarm gloeien moet

bij voorkeur direct na het lassen gebeuren op

een temperatuur beneden 200°C, de gloeitijd is

afhankelijk van de materiaaldikte en moet niet

korter zijn dan 2 uur. Hogere gloeitemperatu-

ren zijn niet gewenst in verband met kans op

veroudering van het materiaal en daardoor da-

ling van de taaiheid.

In deel 3 van deze serie zal verder worden inge-

gaan op de lasbaarheid en verwerking van de

quenched en tempered staalsoorten en zal ook

aandacht worden besteed aan de vermoeiingsei-

genschappen na lassen van deze materialen. <<<

Figuur 9. Het koolstofequivalent CEV voor materialen met een dikte van 15 mm voor een vijftal fabrikanten; n geeft

het aantal smelten per fabrikant aan

Figuur 10. Aanbevolen voorwarmtemperatuur voor

het lassen van S690Q voor MAG-lassen (bron:

Dillinger Hütte)

22-23-24-Lassen 18-06-12 11:49 Pagina 24

Dé vakbeurs voor de totale recyclingbranche

18, 19 en 20september 2012

GorinchemOpeningstijden: 13.00-21.00 uur

Dé vakbeurs voor de totale recyclingbranche

Evenementen

HALHARDENBERG

GORINCHEM VENRAY Ons evenement. UW MOMENT.

Evenementenhal GorinchemFranklinweg 2 4207 HZ GorinchemT 0183 - 68 06 80F 0183 - 68 06 00I www.evenementenhal.nlE [email protected]


Afgelopen voorjaar organiseerde Unisign in Panningen de Aerospace Days. Naast de nieuwe

vijfassige Unipro 5000 toonde het bedrijf een compleet in eigen huis ontwikkelde robotcel met

twee Unipent 4000 vijfassige machines. Deze nieuwe ontwikkelingen van de Limburgse

machinebouwer tonen de groeiende aandacht van de vliegtuigindustrie voor de machines en

automatiseringsoplossingen van Unisign.

DOOR: PAUL QUAEDVLIEG

Kortere bewerkingstijden tegen lagere kosten.

Toverwoorden in de hedendaagse vliegtuigin-

dustrie? Nee, het is de bittere waarheid waar

toeleveranciers, machinebouwers maar ook

eindklanten mee te maken hebben. Unisign liet

tijdens de Aerospace Days enkele voorbeelden

zien die aantoonden dat bewerkingstijden om-

laag kunnen. Van een bepaald onderdeel, een

zogenaamde ‘wing rib’ was de oorspronkelijke

bewerkingstijd 13 uur. Unisign ontwierp een op-

spanning voor vier producten, twee voor het

eerste gedeelte verspaning en twee voor het

tweede gedeelte. Alles gebaseerd op de 100 kW

spil met 25.000 min-1 op een Unipro 5L machine.

De bewerkingstijd daalde met 80 procent naar

slechts 2,5 uur. Later werd dit product op de

nieuwe vijfassige Unipro 5000 gemaakt, waarbij

nogmaals een bewerkingstijdbesparing werd

behaald van 25 procent. Dat zijn waardes die in-

teressant zijn voor de meeste metaalbedrijven

actief in de vliegtuigindustrie, waar veel ver-

spaand wordt.

Onbemand producerenEen nieuwe ontwikkeling bij Unisign zijn de in

eigen huis ontwikkelde robotcellen, want onbe-

mand produceren is één van de succesfactoren

in de vliegtuigindustrie. De nieuwe robotcel die

tijdens de Aerospace Days te zien was, wordt

straks voornamelijk ingezet voor de productie

van aluminium vliegtuigonderdelen. De cel be-

staat uit twee vijfassige Unipent 4000 machines,

een palletbeladingstation, een zesassige Kuka

robot met lineaire rails en een palletmagazijn

voor opslag van dertig pallets. De palletbela-

ding vindt centraal plaats tussen beide Unipent

machines. Hier kan de operator het onbewerkte

materiaal opspannen en de gerede producten

van de pallets afhalen. “Zo kan er een bepaalde

voorraad materiaal worden opgespannen, die

dan ’s nachts onbemand kan worden bewerkt”,

legt Alex te Baerts, salesmanager bij Unisign uit.

“Door de palletbelading centraal te plaatsen,

heeft de operator goed zicht op beide machi-

nes. Bovendien blijft het mogelijk om, tijdens

bemande productie, een machine af te sluiten

van de robotbelading, en deze veilig te laten

gebruiken door een operator. Een situatie die

soms, door een spoedklus, of machine-instellin-

gen, kan ontstaan. Het hekwerk tussen robot en

machine, voorzien van interlocks, wordt dan ge-

sloten, waardoor de veiligheidssoftware weet

dat de machine niet meer door de robot bela-

den kan worden. De operator kan de machine

nu lokaal bedienen. Pas als de operator het hek-

De Unipent robotcel heeft een robot met een lineaire verplaatsing. Op deze manier kan de robotcel eenvoudig uitgebreid

worden (foto’s: Paul Quaedvlieg)

Onbemande robotcelsuccesfactor aerospace

26-27_Vliegtuig 18-06-12 11:49 Pagina 26


werk weer opent voor de robot en de software

het juiste commando krijgt, kan de robot weer

de machine gaan beladen.”

Uitbreiding mogelijkDe pallets hebben afmetingen van 630 mm bij

630 mm of 800 mm bij 800 mm en zijn voorzien

van een nulpuntspansysteem. Product en pallet

mogen samen een maximale massa hebben van

500 kg. Deze limiet wordt door de Kuka robot

gesteld. De Unipent 4000 machines mogen ech-

ter tot een gewicht van 1000 kg belast worden.

Deze robotcel krijgt een palletmagazijn met

plaats voor dertig pallets. “Het concept van pal-

letopslag is zodanig ontworpen dat dit eventu-

eel uit te breiden is”, legt Te Baerts uit. “Omdat

de robottrack in lengterichting is gepositio-

neerd, is het eenvoudig om langs deze track

meerdere palletposities te plaatsen. De klant

van deze robotcel heeft sowieso gekozen voor

een robottrack in lengterichting, zodat hij even-

tueel in de lengte nog kan uitbreiden. In zijn

visie staan er straks vier machines naast elkaar.

De derde machine is inmiddels al besteld.”

De overkoepelende besturing is een complex

geheel. Deze moet immers de robot en de ma-

chines aansturen en bijhouden welke pallets

zich waar bevinden. Te Baerts: “Maar de soft-

ware houdt bijvoorbeeld ook de standtijden

van het gereedschap bij. Stel dat er in een pro-

duct tien gaten geboord moeten worden, en

het gereedschap kan nog maar vijf gaten boren,

dan zal de besturingssoftware het betreffende

product op de andere machine laten bewerken

en er gaat een melding naar de operator om

het gereedschap te verwisselen.”

ZwenkenDe Unipro 5000 werd vorig jaar tijdens de EMO

in Hannover voor het eerst gepresenteerd. Deze

vijfassige machine is gebaseerd op de vierassige

Unipro 5L. Deze machine was populair vanwege

zijn stabiliteit en hoge dynamiek. “Er kwamen

echter meer klanten, vooral vanuit de vliegtuig-

industrie, die deze machine in een vijfassige uit-

voering wilden hebben”, verduidelijkt Te Baerts.

“We zijn in gesprek gekomen met deze klanten

en waren vooral benieuwd wat ze nu precies

zochten op het gebied van vijfassig bewerken.

Daaruit bleek dat als de spindel vijf tot tien gra-

den kon zwenken, dit eigenlijk al genoeg was.

Toen hebben wij een mechanisme ontwikkeld

waarbij de spil via een ingenieuze aansturing ±

15 graden kan zwenken (B-as). Dit in combina-

tie met een roterende as in het product (A-as)

maakt deze machine ideaal voor onze aero-

space klanten.”

De zwenkhoek van ± 15 graden is voldoende

voor de meeste pockets, die vaak in bepaalde

vliegtuigonderdelen worden gefreesd. Ook

lange en smalle structuurdelen worden nog veel

sneller en eenvoudiger bewerkt dan voorheen.

De spil van de Unipro 5000 heeft een vermogen

van 100 kW en draait maximaal 25.000 min-1.

Hiermee kan 10.000 cm3/min aluminium ver-

spaand worden. De Unipro 5000 is leverbaar

met een X-as vanaf 2.000 mm tot maximaal

6.000 mm. De Y-as heeft een bereik van 800 mm

en de Z-as een bereik van 500 mm. De rotatieta-

fel kan 360 graden om zijn lengteas draaien en

is met een snelheid van 15 min-1 belastbaar tot

3.000 kg. De gereedschapsopname is van het

type HSK 63, waarbij er standaard plaats is voor

57 gereedschappen en eventueel uit te breiden

tot 157 gereedschappen. <<<

Bij de Unipro 5000 is de zwenkhoek van ± 15 graden voldoende voor de meeste pockets, die vaak in bepaalde

vliegtuigonderdelen worden gefreesd


Uitbreiding UnisignHet gaat goed met Unisign. De orderboeken zijn goed gevuld, de EMO 2011 was succesvol en

de productiehallen zijn vol met machines in aanbouw of klaar voor afname. Om ook voor de

komende jaren de continuïteit van de productie te verzekeren, gaat Unisign uitbreiden. Vol-

gend jaar moet een nieuwe productiehal met een vloeroppervlakte van 5.000 m2 klaar zijn.

Daarin komen drie machines

te staan ten behoeve van de

eigen productie: een Uniport

7000 met een bereik van 16 m

bij 4 m en een Z-as van 1.600

mm, een Uniport 7000 met

bovenliggende geleidingen

en een Unicom 6000 machine

voor draaifreesbewerkingen.

Unisign investeert zoveel in de

eigen productie omdat zo’n

90 procent van alle machine-

componenten in Panningen

gemaakt wordt.

Deze Uniport 6000 is klaar voor afname en gaat chassisbalken voor

vrachtwagens bewerken

26-27_Vliegtuig 18-06-12 11:49 Pagina 27


De sterke opkomst van HPC (‘High Pressure Coolant’)

in een tijd waarin veel gesproken wordt over

droogverspanen en minimaalsmering lijkt verrassend

te zijn. De verklaring is echter simpel: hogedruk-

koeling is een effectief hulpmiddel om moeilijk

verspaanbare materialen als titaan, nikkellegeringen

en roestvaste staalsoorten tóch effectief te kunnen

bewerken. Effectief gelet op een goede spaanvorming,

verbeterde verspaningsparameters én een verlengde

standtijd van de verspanende gereedschappen.

DOOR: REINOLD TOMBERG

Als standaarddruk voor hogedrukkoeling wordt

momenteel veelal de waarde van 70 bar tot 80

bar genoemd, maar er zijn ook al toepassingen

met drukken tot 300 bar of 400 bar. Terwijl in de

jaren negentig van de vorige eeuw al geëxperi-

menteerd is met ultrahoog drukverspanen met

drukken tot 1000 bar. In dat licht bezien is een

druk van 70 bar tot 80 bar een eerste stap.

Doorslaggevend bij HPC is dat een stroom koel -

smeervloeistof heel gericht en met een hoge

druk precies op de snijkant gericht wordt die

bezig is met het verspanen. Daarbij is het van

belang dat de leverancier van het HPC-systeem

de ‘nozzles’ (de spuitneuzen) zodanig ontwor-

pen heeft dat een laminaire stroming ontstaat.

Bij een conventionele koelsmeermethode met

een lagere druk wordt vaak op een wat wille-

keurige wijze gekoeld. Een gevolg hiervan kan

zijn dat het koelsmeermiddel, de emulsie, alleen

al vanwege een turbulente flow minder effec-

tief is. Bovendien zal de koelvloeistof, of een

deel ervan, vanwege de hoge temperatuur van

de snijkant dampvormig de eigenlijke verspa-

ningszone bereiken. Bij HPC wordt het koels-

meermiddel onder een flauwe hoek heel ge-

richt met een hoge druk tussen spaanvlak en de

spaan op het snijkant gespoten. Het koelsmeer-

middel zal dan ook als een vloeistof de verspa-

ningszone bereiken.

WigDit heeft een aantal bijzondere effecten. Hoe

hoger de druk, hoe meer de straal koelsmeer-

vloeistof zal functioneren als een hydraulische

wig. Die wig is een extra spaanbreker. Er wordt

Overtuigend: een foto geschoten bij Fimedu in Duiven. Links een bakje met spanen die ontstaan bij

hogedrukkoeling van 70 bar, rechts spanen van een verspaningsproces met een standaarddruk. Gelet op

procesbeheersing en -betrouwbaarheid genieten de kortere, gebroken spanen in het linkerbakje

vanzelfsprekend de voorkeur (foto: Reinold Tomberg)

Kijkend over het spaanvlak van dit draaigereedschap zijn de twee

nozzles van de hogedrukkoeling, ogend als inbusschroefjes, goed

zichtbaar. De uittrede-openingen zijn gericht op de verspaningszone

(herkenbaar aan de vrijloopvlakslijtage) (foto: Reinold Tomberg)Hydraulische wig als extra spaanbreker

Spanen brekenmet hoge drukken

28-29-30-HPC 18-06-12 11:50 Pagina 28


wel een vergelijking gemaakt met waterstraal-

snijden. Gelet op de drukken een paar duizend

bar bij waterstraalsnijden is die vergelijking ech-

ter wat overdreven.

Ook zal een hogere druk van het koelsmeermid-

del resulteren in een betere en snellere afkoe-

ling van de spanen. Dit komt omdat het koel -

smeermiddel precies op de plek komt waar het

nodig is en bovendien, zoals al genoemd, als

een vloeistof. Een hogere afkoelsnelheid ver-

taalt zich in een hogere brosheid van de spanen.

Ook dit zal bij de spaanvorming resulteren in

spanen die veel gemakkelijker breken. Juist bij

de hierboven genoemde metalen die hinderlijk

langspanig zijn, is dit een enorm voordeel. Bij

een conventionele koeling ontstaat hinderlijke

lintspanen. In het kader van procesbeheersing is

dit een ongewenste spaanvorm.

Een ander effect is dat de hoge druk van het

koelsmeermiddel als het ware een smeerfilm

verzorgt tussen de spanen en het spaanvlak.

Denk aan een glijlager dat hydrostatisch gaat

‘drijven’ op een oliefilm als de druk maar hoog

genoeg is. Deze extra smering op het spaanvlak

zal de kolkslijtage op het gereedschap drastisch

reduceren.

Boven 1000°CDat een koeling met een hogere druk goed

werkt bij een materiaal als titaan komt omdat

zowel de taaiheid van dit materiaal in combina-

tie met de lage warmtegeleiding als de hoge

warmtecapaciteit resulteert in hoge temperatu-

ren tijdens de verspaning. Een betere koeling

zal resulteren in betere verspaningsparameters

en standtijden van het gereedschap. Nu is ove-

rigens HPC niet de enige manier om de ver-

spaanbaarheid van titaan te verbeteren. Elders

zie je ook toepassingen met het koelen van het

verspaningsproces met vloeibare stikstof of

kooldioxide. Dit ook vanuit de gedachte om zo

snel mogelijk de warmte af te voeren en de ver-

spaningszone te koelen.

De hoogste temperaturen bij het verspanen tre-

den op tussen de spaan en het spaanvlak. Denk

aan temperaturen dik boven de 1000°C. Een te

hoge temperatuur op het grensvlak heeft een

negatief effect op de gereedschapslijtage en

kan bovendien ook het werkstuk aantasten.

Denk bijvoorbeeld aan aanloopkleuren. Bij het

bewerken van materialen als titaan is soms de

maximaal toelaatbare bewerkingstemperatuur

nog een paar honderd graden lager om struc-

tuurveranderingen in het werkstukmateriaal te

voorkomen. De toelaatbare thermische belas-

ting is in elk geval een van de begrenzingen van

het verspaningsproces. Nu is het niet zo dat me-

taalbewerkers bij verspaningsprocessen uitge-

breid rekenen met de temperaturen tussen

spaan en spaanvlak, als je al in staat zou zijn om

die temperatuur te meten. Vaker is de ver-

langde standtijd van het gereedschap leidend.


>>>

Links de twee pompen voor de lagedruk-koelsmeervloeistof voor de beide revolvers van een Nakamura-Tome

draaifreescentrum bij Fimedu in Duiven; rechts de unit voor de hogedrukkoeling met een maximale druk tot

130 bar (foto: Reinold Tomberg)

Bij het WZL in Aken wordt ‘Hochdruckkühling’

beproefd bij steekbewerkingen van de

titaanlegering TiAl6V4. De foto toont de gunstige

spaanvorm die ontstaat bij een druk van 300 bar. Bij

een druk van 6 bar ontstaan zeer hinderlijke

lintspanen (foto: Reinold Tomberg)

Draaigereedschap met drie nozzles, de nozzles zijn

uitschroefbaar. Een gebruiker kan kiezen uit

boringen met verschillende diameters (foto: Sandvik)

Doorslaggevend is dat de stroom koelsmeervloeistof heel gericht en

met een hoge druk precies op de snijkant gericht wordt die bezig is

met het verspanen (foto: Iscar)

28-29-30-HPC 18-06-12 11:50 Pagina 29


Procesbeheersing met hogere druk

Dankzij een hogedrukkoeling meldt Fimedu bij het draaien van roestvast staal een standtijdverlenging. Ook de spaanvorming is behoorlijk ver-

beterd.

Fimedu in Duiven zet hogedrukkoeling ondermeer in bij het draaien van roestvast staal

316L. Als voorbeeld laat directeur/eigenaar René Beverwijk een werkstuk zien met een dia-

meter van pakweg 30 mm en een hoogte van 55 mm. De hogedrukkoeling wordt ingezet

bij het in- en uitwendig draaien en bij het boren van dit werkstuk. In de hal in Duiven staan

twee Nakamura-Tome draaifreescentra van het type Super NTJ. In standaarduitvoering wer-

ken deze machines voor compleetbewerken; kenmerkend is een bovenrevolver die onder

een hoek gezet kan worden, met een ‘lage’ druk van 20 bar. Bij Fimedu zijn de beide ma-

chines ook voorzien van een aparte unit die drukken kan leveren tot 130 bar. In de dage-

lijkse praktijk wordt echter momenteel verspaand met een maximale druk van 70 bar,

omdat er anders afdichtingsproblemen kunnen optreden in de dragers van de gereedscha-

phouders. Een foto bij dit kader toont het werkstuk en de beide draaigereedschapkoppen

van Sandvik die ingezet worden voor het voor- en nadraaien.

Bij het voordraaien van dit rvs werkstuk werkt Fimedu met twee nozzles voor het gericht

toevoeren van de hogedrukkoeling. Dit zijn nozzles met een boring van 1 mm. Bij het na-

draaien wordt met één nozzle gewerkt. Bij andere verspaningen is het ook mogelijk om

bijvoorbeeld te werken met boringen van 0,8 mm of 1,2 mm. Wél is het zo dat per nozzle

een flow van de pompunit nodig is van 5 l/min tot 10 l/min. Dat betekent dat als je werkt met een gereedschap met vier nozzles, bijvoorbeeld bij

gereedschappen voor een bredere snijzone én voor het werken in zowel langs- en koprichting van een werkstuk, er alleen al voor dat ene gereed-

schap een pomphoeveelheid nodig is tot 40 l/min. Zet je bijvoorbeeld in de andere revolver van de machine een vergelijkbaar gereedschap dan

heb je een behoorlijke stroom koelsmeermiddel nodig. Lukt het de pomp niet om dit te leveren, dan zal dat resulteren in een ongewenste druk-

verlaging.

Beverwijk noemt twee voordelen van hogedrukkoeling: procesbeheersing en een verlengde standtijd van de gereedschap. “En je kunt het horen,

verspanen met hogere drukken resulteert in een minder geluid tijdens de verspaning.”

Bij het voorbewerken werkt Fimedu met een snijsnelheid van 180 m/min, met een voeding van 0,25 mm per omwenteling en met een snedediepte

van 2,5 mm. Voor het nadraaien zijn deze waarden respectievelijk 225 m/min, 0,2 mm/omw en 1 mm diep. Dankzij de hogedrukkoeling van 70 bar

tijdens het voor- en nadraaien is de standtijd van de gereedschappen behoorlijk

gestegen: van tien naar zeventien stuks werkstukken.

Beverwijk benadrukt dat voor hem de verbeterde procesbeheersing minstens

even zwaar weegt. De hoge druk van het koelsmeermiddel blijkt een effectieve

manier te zijn om de spanen te breken. De lintspanen veranderen in kortere spa-

nen. Uit het oogpunt van de betrouwbaarheid van het draaiproces is dit na-

tuurlijk een enorme verbetering. Voor een manarme of -loze bewerking is het

immers van belang dat het bewerkingsproces reproduceerbaar is. Een hoge-

drukkoeling biedt dan voordelen gelet op de spaanvorming.

Van belang is de gewenste standtijd T goed af

te stemmen op de eigenlijke verspaningscyclus.

Hetzelfde gereedschap kan immers met ver-

schillende standtijden met succes ingezet wor-

den. Het is dus zeker niet zo dat de standtijd T

een vast gegeven is van een gereedschap.

Druk én volumeUiteraard is een vloeistofstroom het resultaat

van druk én volume. In documentatie van Sand-

vik vinden we richtwaarden voor het verspanen

met HPC. Voor draaien zien we een aanbeve-

ling voor een nozzle met een binnendiameter

van 1 mm en een druk van 80 bar. Om die druk

te handhaven in de 1 mm boring is 5 liter koel-

vloeistof per minuut nodig. Dit betekent dat de

koelsmeerinstallatie een capaciteit moet heb-

ben van meer dan 20 liter/min als je vier nozzles

met succes wilt inzetten.

Voor frezen is meer koelmiddel nodig omdat

daar gewerkt wordt met meer spuitneuzen. Tot

tien nozzles kan gewerkt worden met een bo-

ring van 1 mm, tussen tien en twintig wordt 0,8

mm aanbevolen en bij nog meer nozzles is het

zinvol om te werken met een boring van 0,6

mm.

Bij boren wint de hoeveelheid koelvloeistof

nog meer aan belang. Dit om een goede spaan-

afvoer te garanderen. Voor boren tot 12 mm

diameter wordt de flowrate van 16 liter/min ge-

noemd, voor het boren in het diameterbereik

12 mm tot 40 mm tot 30 liter/min en bij nog

grotere boorgaten 50 liter/min. <<<

Bij het voordraaien van dit rvs werkstuk werkt Fimedu met

twee nozzles (links op de foto). Bij het nadraaien wordt

met één nozzle gewerkt (foto: Reinold Tomberg)

Een nadraaigereedschap van Sandvik in de revolver van een Nakamura-Tome

draaifreescentrum bij Fimedu; tussen de beide grote inbusschroeven is de nozzle

zichtbaar. Onder het gereedschap de toevoerleiding voor de hogedrukkoelsmering

(foto: Reinold Tomberg)

28-29-30-HPC 18-06-12 11:51 Pagina 30

ONZE KENNIS

UW SUCCES

kijk voor meer informatie opwww.eisma.nl/industrialmedia

GENERAL MACHINING

w w w.un i s i g n .n lYour partner in productivity


Producten kunnen alleen goed ontwikkeld worden

als de ontwerper ook bekend is met alle data en

fabricagetechnieken rondom een product. PLM-

software (product lifecycle management) zorgt

ervoor dat alle relevante data op de juiste plek

beschikbaar is: van CAD-systeem tot en met de CNC-

machine, van inkoop tot en met de serviceafdeling.

PLM gaat vooral om het managen van complexiteit.

DOOR: PAUL QUAEDVLIEG

Eind mei organiseerde Siemens PLM Software in

Nuland haar jaarlijkse netwerkevenement Sie-

mens PLM Connection, voor bedrijven die zich

bezighouden met productontwikkeling en fa-

bricagetechniek. In totaal kwamen in Nederland

zo’n vierhonderd bezoekers op het event af.

Volgens Edwin Severijn, Vice President & Mana-

ging Director van Siemens PLM Software gaat

het vooral om bedrijven te helpen om door soft-

ware werkmethodes te veranderen en daardoor

sneller en eenvoudiger te kunnen produceren.

“PLM-oplossingen voor het ontwerpen, ontwik-

kelen en produceren van producten bevatten

steeds meer gegevens, functies en gebruikers,

omdat producten steeds complexer worden.

Het gaat erom om die complexiteit van een pro-

duct te managen. Het moet beheersbaar wor-

den, van ontwerp tot aan de uiteindelijke pro-

ductie en ingebruikname. Dan kunnen vanzelf

ook de kosten omlaag.”

Van CAM naar productieMet Siemens PLM-software vloeien de virtuele

wereld van de constructeur en de werkelijke

wereld van de productietechniek in elkaar over.

Alles gaat via Teamcenter ‘backbone’. Van CAD-

ontwerp, planning en werkinstructies tot CNC-

programma, toolmanagement en kwaliteits-

controle. Grootste probleem bij veel automati-

seringsoplossingen in de metaalindustrie is de

overgang van CAM via de postprocessor naar de

CNC-besturing. Siemens PLM-software heeft dit

echter goed voor elkaar. De processen CAD-

CAM-CAE zitten allemaal in de NX-software met

elkaar verweven. De Sinumerik besturing (aan-

wezig bij veel CNC-machines) wordt optimaal

geprogrammeerd via NX-CAM. De postproces-

sor gebruikt hierbij zoveel mogelijk de intelli-

gentie die op de besturing aanwezig is. Hier-

door worden transformaties door de besturing

uitgevoerd en worden de bestaande Sinumerik

cycli gebruikt zodat deze voor de operator mak-

kelijk herkenbaar en te wijzigen zijn. De NX-

software is natuurlijk dusdanig open, dat er ook

met andere merken besturingen gecommuni-

ceerd kan worden.

Aan Teamcenter zit behalve het NX-pakket ook

Resource Manager software gekoppeld. Hierin

bevinden zich alle masterdata van de gereed-

schappen, alle technologische data, alle gereed-

schapstekeningen en classificaties. Deze com-

municeert met het Sinumerik TDI pakket (tool

data information) die de koppeling verzorgt

Bij het ontwerpen, ontwikkelen en produceren van producten draait alles om data (foto’s: Siemens)

Edwin Severijn (Siemens PLM Software): “Complexiteit van een

product moet beheersbaar worden”

PLM: Het managenvan complexiteit

32-33-Siemens 18-06-12 11:51 Pagina 32


met de CNC-machine, het voorinstelapparaat en

de gereedschapskamer. De door het CAM ge-

wenste gereedschapslijst wordt naar de gereed-

schapskamer gestuurd die de fysieke gereed-

schappen voorbereidt. De data gaat digitaal

naar de machine, en na afloop worden de actu-

ele gereedschapsdata van de machine en het

voorinstelapparaat weer opgeslagen in de tool

management software.

Geïntegreerde systemenSteeds vaker kiezen bedrijven voor applicaties

die data putten uit één gemeenschappelijke da-

tabase. Vanuit het ontwerp moet de construc-

teur al een aantal keuzes maken. Denk hierbij

aan materiaal, productietechniek, maar ook ser-

vice, onderhoud en steeds belangrijker, milieu-

belasting. Op het gebied van PLM-software is er

een aantal trends zichtbaar. Een daarvan is ‘Big

data’. Gemiddeld groeit digitale data elke vijf

jaar met een factor negen. Zo’n 90 procent van

deze data is ongestructureerd. Er zijn veel bron-

nen, veel basisgegevens en veel verschillende

software. Een andere trend is de toegenomen

complexiteit van een product. Tegenwoordig

worden producten veel meer op maat gemaakt

en is de diversiteit van producten ook groter. Be-

drijven moeten engineers leren omgaan met

deze toegenomen complexiteit, daardoor kan

een efficiencyslag gemaakt worden. Een andere

trend is geïntegreerde systemen. Engineering

wordt immers niet meer alleen in Nederland ge-

daan, maar kan wereldwijd plaatsvinden. Er is

een grote behoefte aan het koppelen van ver-

schillende systemen (bijvoorbeeld PLM met

ERP), data moet niet alleen bij engineers, maar

ook bij de ‘decision makers’ beschikbaar zijn.

Daar is vaak een beter IT-fundament voor nodig.

Ook het aantal apparaten om de data te raad-

plegen groeit met de dag. Denk hierbij aan

smartphones en tabletcomputers. Voor een le-

verancier van PLM-software genoeg uitdagin-

gen dus. Informatie moet intelligent geïnte-

greerd zijn. De architectuur moet met de klant

mee kunnen groeien en de informatie moet ge-

structureerd en gestuurd worden. Niet iedereen

heeft immers alle informatie nodig.

Gesynchroniseerde informatieVan Teamcenter werd onlangs versie 9 uitge-

bracht. Nieuw hierin is een ingebouwde systems

engineeringoplossing en een verbeterde inte-

gratie van de unified architecture van de soft-

ware. Gebruikers kunnen hierdoor beter zien

wat de impact is van hun beslissingen. De

nieuwe toevoegingen aan Teamcenter 9 zorgen

voor een hogere productiviteit, waardoor be-

drijven hun producten sneller op de markt kun-

nen brengen en tegelijkertijd de total cost of

ownership verlagen.

De nieuwe systems engineeringoplossing bin-

nen Teamcenter biedt een volledig geïnte-

greerde benadering van systems engineering en

requirements management. In tegenstelling tot

traditionele engineeringoplossingen die op

zichzelf staande tools gebruiken voor system

modeling, documentatie-interfaces en -require-

ments, biedt Teamcenter een meer systeem ge-

dreven benadering van productontwikkeling

die wordt beheerd vanuit de Teamcenter-omge-

ving. Hierdoor hebben gebruikers in verschil-

lende fases van het ontwerpproces hetzelfde

beeld van het systeem; dit voorkomt dat inte-

gratieproblemen aan het eind van dit proces

voor hoge kosten zorgen, wanneer require-

ments niet zijn gekoppeld aan de fysieke imple-

mentatie. Teamcenter 9 versnelt het product-

ontwikkelingsproces door op een intelligente

manier informatie te integreren en zorgt ervoor

dat alle afdelingen en functiegroepen gebruik-

maken van gesynchroniseerde productinforma-

tie.

MkbPLM software lijkt alleen geschikt voor middel-

grote tot grote bedrijven. Maar ook bij kleinere

bedrijven waar meerdere personen aan één

product werken kan het al nut hebben. Juist

omdat er rondom een product vaak veel data

aanwezig is. Er kan eenvoudig worden begon-

nen en het systeem kan naar behoefte verder

worden uitgebreid. Als toeleverancier van be-

paalde onderdelen kan een koppeling via PLM

met de opdrachtgever leiden tot een betere

productiviteit, kortere doorlooptijd en lagere

kosten. <<<

A U T O M A T I S E R I N G

Praktijkcase machinebouwBurkhardt+Weber bouwt grote metaalbewerkingsmachi-

nes. Het bedrijf wilde een aantal jaar geleden de techni-

sche kennis van ervaren engineers opslaan en beschikbaar

maken, virtueel gaan werken tot op het niveau van de

shopfloor en gebruik gaan maken van gestandaardi-

seerde modules. Ook wilde men alle data in 3D CAD gaan

gebruiken en ook koppelen met het ERP-systeem van SAP.

Het bedrijf had geen trek in een systeem waarbij vijf ver-

schillende softwareproviders nodig waren en koos voor

de alles-in-één oplossing van Siemens PLM Software. Er

werden 22 werkstations met NX, de digitale productont-

wikkelingssoftware van Siemens PLM Software geplaatst

en twee werkstations met NX CAM. Met de Teamcenter-

software, onderdeel van het PLM-systeem, konden de

modellen van complexe onderdelen gebruikt worden als

basis voor de NC-programma’s, zelfs als een bepaalde as-

sembly nog niet is vrijgegeven. Associatieve links zorgen

er nu voor dat de data permanent up-to-date is. Teamcen-

ter is zelfs geïntegreerd met de Siemens 840D CNC-bestu-

ring op de productiemachines. Hiermee kunnen niet al-

leen NC-programma’s naar en van de machine worden

gestuurd, maar er kan ook data van de gereedschappen

worden verzameld. Deze data, zoals bijvoorbeeld de

standtijd, kan weer gebruikt worden bij nieuwe produc-

ten en bijvoorbeeld het inrichten van het gereedschaps-

magazijn.

Deze

Burkhardt+

Weber

zwenkkop

inclusief

aandrijving is

ontworpen

met NX

Aan Teamcenter zit behalve het NX-pakket ook Resource Manager software gekoppeld

32-33-Siemens 18-06-12 11:51 Pagina 33


Compleetbewerken behoort zonder twijfel tot een

van de hogere doelen binnen de metaalindustrie.

Want de combinatie van draaien én frezen biedt een

aantal cruciale voordelen waar geen metaalbewerker

omheen kan, zoals minder opspanningen, minder

tussenvoorraden, minder logistieke rompslomp en

(dus) een snellere doorstroming en minder

mankracht. Ook voor relatief eenvoudige producten

blijkt de aanpak interessant.

DOOR: JAN OONK

Inmiddels zijn er diverse leveranciers op de

markt die machines bieden waarop een combi-

natie van draaien en frezen mogelijk is, waaron-

der WFL Millturn. Sterker nog: deze Oosten-

rijkse machinebouwer legt zich volledig toe op

de bouw van draaifreesmachines. De machines

van WFL Millturn kunnen nog het best worden

omschreven als schuinbeddraaimachines, waar-

bij de revolver is vervangen door een freeskop

met vierassige bewerkingsmogelijkheden. Daar-

mee horen zowel volwaardige draai- als frees-

bewerkingen tot de mogelijkheden en dat gaat

een stap verder dan een draaimachine met aan-

gedreven gereedschappen. WFL Millturn wordt

in ons land vertegenwoordigd door Oude Rei-

mer in Hilversum.

LandingsgestellenDe eerste gedachte bij compleetbewerken is dat

het vooral aan de orde is bij complexe produc-

ten, die een combinatie van allerlei draaien

freesbewerkingen moeten ondergaan. Daar zit

een zekere logica in, omdat het aantal opspan-

ningen dat hier kan worden uitgespaard na-

tuurlijk het grootst is. Volgens diezelfde logica

zijn draaifreesmachines vooral interessant bij

kleine series, waar relatief veel tijd verloren gaat

met opspannen en omstellen. Een en ander is

overigens sterk afhankelijk van de praktische si-

tuatie, blijkt uit de toelichting van Danny van Rij

van Oude Reimer. “Bij complexe producten

waarbij een hoge nauwkeurigheid wordt ver-

eist kunnen Millturn machines ook bij grote se-

ries aantrekkelijk zijn. Soms is het de enige

optie.” Die hogere nauwkeurigheid is eveneens

een direct gevolg van het feit dat het aantal op-

spanningen beperkt kan worden.

De onderdelen voor landingsgestellen van heli-

kopters, die bij Fokker LG in Helmond worden ge-

maakt, zijn in ieder geval mooie voorbeelden van

hoge complexiteit. Veelal cilinderachtige produc-

ten met allerlei uitsteeksels, zodat een grote be-

wegingsruimte en –vrijheid van de bewerkings-

kop wordt gevraagd. Uit sterkteoverwegingen

worden de landingsgestellen vervaardigd uit vol

materiaal, zodat lassen worden vermeden. Dat

betekent veel complexe in- en uitwendige bewer-

kingen en veel spanen, in extreme situaties blijft

van een blok van 240 kg nog maar 26 kg over.

Minder insteltijdBij Fokker LG heeft men de beschikking over

twee M65 draaifreesmachines van WFL Millturn,

met een maximale draaidiameter van 690 mm

en een lengte tussen de centers van respectieve-

lijk 3,5 m en 4,5 m. Dankzij het ruime Y-bereik

van 500 mm en een kantelbeweging (de B-as)

van -110º tot +90º heeft de bewerkingskop

ruime manoeuvreermogelijkheden. De machi-Kosten besparen op tussenvoorraad en insteltijd

Compleetbewerken óók voor eenvoudig product

De M65 in bedrijf bij Bredel, met links op de voorgrond het productenmagazijn van Promot met 28

palletplaatsen (foto: Jan Oonk)

34-35-36_WFL 18-06-12 11:52 Pagina 34


nes zijn inmiddels sinds 2001 en 2002 in bedrijf,

wat meteen illustreert dat het met de stabiliteit

en degelijkheid wel goed zit.

“In vergelijking met losse CNC draaien frees-

machines kun je het aantal opspanningen op

zijn minst tot de helft beperken, vaak meer”,

noemt Leon de Schepper, director procurement

bij Fokker LG, als een van de grote charmes.

Omdat het merendeel van de producten wordt

voorbewerkt, gehard en dan een nabewerking

ondergaat scheelt dat enorm. “Dat betekent

dat we veel kosten kunnen besparen op tussen-

voorraden en insteltijden.”

In het geval van Fokker LG betekent elke op-

spanning al gauw een dag extra doorlooptijd en

ook daar wordt dus grote winst bereikt. Met de

halvering van het aantal opspanningen kan in

feite ook de doorlooptijd in het verspanende

traject ruwweg met een factor twee omlaag. De

verbeterde nauwkeurigheid is voor De Schepper

eveneens een belangrijk element. “Op de eind-

nauwkeurigheid van het product heeft het

geen invloed, die eis staat op de tekening, maar

het kost ons beduidend minder inspanning om

deze te bereiken. Als je vaker om moet spannen

betekent dat duurdere opspanmiddelen, meer

insteltijd en meer controlemetingen om die

nauwkeurigheid te realiseren.”

CircusBredel Hose Pumps in Delden, producent van in-

dustriële slangenpompen, is een voorbeeld van

een bedrijf waar compleetbewerken ook renda-

bel is voor relatief eenvoudiger producten. Se-

nior manufacturing engineer Bertus Groteboer

maakt dat duidelijk aan de hand van rotoren

voor de slangenpompen. Voorheen werden

deze in eigen huis bewerkt op respectievelijk

een draaien freesmachine, waarna vervolgens

extern de vertandingen werden aangebracht.

Veel tussenvoorraden, veel extra handelingen

en vervolgens nog een tijdrovend traject buiten

de deur. Groteboer heeft het over een totale

doorlooptijd van vijf weken.

Sinds 2006 beschikt Bredel over een Millturn

M65 (in dit geval met een lengte van 2 m tussen

de centers), waarmee alle bewerkingen aan de

rotoren in één opspanning kunnen worden ge-

M A C H I N E M A S T E R C L A S S

Tot diameters van 1.500 mmen lengtes van 8 mIn totaal brengt WFL Millturn elf verschil-

lende versies van de Millturn draaifrees-

centra op de markt. Van de M35 tot en

met de M150, waarbij de draaidiameter

oploopt van 520 mm tot 1.500 mm en de

productlengtes van 1.000 mm tot 8.000

mm. Daarbij horen diverse klantspeci-

fieke opties tot de mogelijkheden, onder-

meer wat vermogens, toerentallen, af-

stand tussen de centers en Y-bereik be-

treft. Die laatste waarde is van belang om

producten met een complexe geometrie

aan alle zijden te kunnen benaderen.

Ook de omvang van het gereedschap-

penmagazijn kan naar believen worden

ingevuld. In Nederland zijn inmiddels een

tiental machines geplaatst, waarvan de

helft van het type M60/65.

>>>

Een staatsiefoto van een M60 draaifreescentrum, met daarin aangegeven de diverse bestuurde assen (foto: WFL)

Een kenmerkend complex onderdeel voor een landingsgestel, zoals dat bij Fokker LG wordt vervaardigd uit volmetaal op het M65 draaifreescentrum in slechts twee

opspanningen (foto’s: Leon de Schepper)

34-35-36_WFL 18-06-12 11:52 Pagina 35


realiseerd. Totale doorlooptijd nog maar 28 mi-

nuten. Ten opzichte van de vijf weken van voor-

heen is dat een tijdwinst die tot de verbeelding

spreekt en dat geldt eveneens voor het bijbeho-

rende logistieke traject. “Het hele circus van

halffabrikaten die heen en weer werden ge-

schoven hebben we achter ons gelaten. Dat

geldt ook voor de administratieve rompslomp

daar omheen, want bij al die handelingen

horen ook weer deelfacturen en kostprijscon-

troles.”

Een soortgelijk verhaal geldt voor de pompbe-

huizingen. Op de M65 kost de bewerkingscyclus

nu drie kwartier, terwijl de vroegere externe

route al gauw meer dan een dag in beslag nam.

“Totaalbewerking begint op de tekentafel”,

merkt Groteboer in dit verband op. Met andere

woorden, om de mogelijkheden van draaifrees-

machines volop te benutten moet het ontwerp

daar op voorhand op zijn afgestemd. Zo is het

pomphuis bij de nieuwe generatie pompen zo-

danig ontworpen dat alle vier types op dezelfde

manier en in dezelfde mallen kunnen worden

opgespannen.

RedesignOok Groteboer noemt de verminderde kans op

opspanfouten en de hogere nauwkeurigheid als

winstpunten die direct samenhangen met de

beperking van het aantal opspanningen. Bij wat

complexere producten als pomphuizen is nog

wel een tweede opspanning nodig om de pro-

ducten aan de achterzijde te kunnen bewerken,

maar de winst in nauwkeurigheid is van de-

zelfde orde.

De mogelijkheden die de M65 biedt heeft ook

redesign mogelijk gemaakt van de pulsatiedem-

pers, in feite niet veel meer dan een buis met

twee kopstukken. Vroeger moesten eerst de

gaten worden geboord, waarna de kopstukken

op de pijp werden gelast. Vanwege de vereiste

nauwkeurigheid kwam daar veel tijdrovend

stelwerk bij kijken. Nu kan eerst worden gelast,

waarna de M65 er voor zorgt dat het gatenpa-

troon zonder problemen met de vereiste nauw-

keurigheid wordt aangebracht.

Goede keuzeDe programmering van eenvoudige delen tot

maximaal drie assen gebeurt door de bedieners

van de machine, de programmering van de com-

plexe bewerkingsprogramma’s wordt nu nog

door WFL voor zijn rekening genomen, van-

wege de expertise op dit terrein. Want de pro-

grammering van een draaifreescentrum is wel

wat complexer. “Ook bij eenvoudige producten

komen er meer dingen om de hoek kijken waar

je aan moet denken dan bij een draaimachine of

bewerkingscentrum alleen.” Toch wil Bredel die

programmering in de toekomst in eigen huis

halen. “Met name bij kleine aanpassingen in het

ontwerp geeft het ons meer flexibiliteit.”

“Er lijkt sprake van overkill om de WFL M65 in

te zetten voor ons type producten”, aldus Gro-

teboer. “Maar in het totaalplaatje is het een

heel goede keuze gebleken.” Daarbij doelt hij

op de combinatie van bewerkingsmogelijkhe-

den, nauwkeurigheid en productiviteit. De ma-

chine is weliswaar in aanschaf duurder dan een

enkelvoudige draai- of freesmachine, maar stelt

Groteboer: “De som van optimalisaties op de di-

verse deelbewerkingen was aanzienlijk duurder

uitgevallen.” Hij gaat zelfs nog een stapje ver-

der: “Alleen omdat we onder deze condities

kunnen verspanen kan de productie van slan-

genpompen in Delden blijven.” <<<

Ervaringen andere gebruikersVDL ETG in Eindhoven heeft sinds 2003 de beschikking over een M60. De machine wordt met

name ingezet voor onderdelen voor analyse-instrumenten als microscopen, waarbij uiteraard

een hoge nauwkeurigheid om de hoek komt kijken. Daarin ligt voor bedrijfsleider ‘Parts’ Rien

IJpelaar dan ook het grote belang van de machine. “Het product is opgebouwd uit complexe

ringvormige onderdelen die heel nauwkeurig gepositioneerd moeten worden ten opzichte

van elkaar. Doordat we met een enkelvoudige opspanning kunnen volstaan is dat veel beter

te realiseren.” Als ander argument noemt hij het reduceren van de complexe routing. “Elke

processtap heeft niet alleen een kwaliteitsissue, maar ook een logistiek issue. Door de combi-

natie van bewerkingen op de M35 kunnen we veel kortere doorlooptijden bereiken en dat is

een steeds belangrijker argument voor klanten.” Omdat de man/machineverhouding veel gun-

stiger is (één man kan met gemak twee machines bedienen) overweegt VDL ETG momenteel

de aanschaf van een tweede draaifreesmachine.

Bij GEA Grasso in Den Bosch staat al vele jaren een 500 Multiturn (de voorloper van de huidige

generatie Millturn machines), waarop onder meer de krukassen voor koelcompressoren met

zuigers worden vervaardigd. Complexe producten waar het de boor- en freesbewerkingen be-

treft, blijkt uit de uitleg van Herman Hoelen, verantwoordelijk voor de mechanische afdeling.

“De elkaar snijdende oliekanalen staan allemaal onder een hoek ten opzichte van elkaar. Daar-

entegen moet de frees de kruktap volgen. Hiervoor moet de onderlinge beweging en snelheid

van werkstuk en gereedschap exact afgestemd worden.” De programmering is dan ook wat

complexer, al heeft elke softwareleverancier inmiddels ‘dat soort trucjes gestandaardiseerd in

de software’. Bij GEA Grasso is het aantal opspanningen teruggebracht van zes tot één, met

alle winst aan tijd, mankracht en nauwkeurigheid van dien. “We zijn heel tevreden over zowel

het concept als het kunnen van de machine”, stelt Hoelen dan ook vast.

Een rotor voor een slangenpomp zoals die bij Bredel

wordt bewerkt op de M65. Omdat het product in een

enkele opspanning compleet kan worden bewerkt is

de totale doorlooptijd teruggebracht van vijf weken

naar nog slechts 28 minuten (foto: Jan Oonk)

“Totaalbewerking begint op de tekentafel”, aldus

Bertus Groteboer. De nieuwe generatie pompen is

zodanig ontworpen dat alle vier typen

pompbehuizingen in dezelfde mallen kunnen

worden opgespannen (foto: Jan Oonk)

34-35-36_WFL 18-06-12 11:52 Pagina 36

MACH4METAL METALWORKINGMACHINERY

Wanted Heavy Machinery

www.mach4metal.com Wanted you surplus machinesTel. 0031 (0)316-247123 Fax. 0031 (0)316 - 247956 [email protected]

KELLENBERGER 1000U

UNI. RONDSLIJPER 1997175 center hoogte x 1.000

Binnen slijp inrichting 2 spindels, brillen, af ritser,filter

PBR T 800 DRAAIBANK

CON. DRAAIBANK 1983Ø 1.600 x 5.000, 37 kW, V constante, 2 assen digitaal 10 ton werkstuk, bril,

ijlgangen

SORALUCE X = 10 MTR !

BED FREEZER FLOOR 1992X/Y/Z 10.000/2.000/1.250

Iso 50/30 kW, index kop 5°Heidenhain TNC407,3000 rpm

SAFAN 1.600 X 50 T

SAFAN KANTBANK 1991Cap. 1.600 x 50 ton / uitl. 25060/10/53 mm/min. Convent.

1 set gereedschap

NC EIMELDINGEN 60 T

NC. DRAAITAFEL 19803.000 x 3.000 mm V as = 2.000 mm,

belastbaar 60 ton, Gewicht ca. 34 ton

DARLEY 4300/300 T

CNC KANTBANK 20087 assen delem DA66W

CNC bombering / wila klem Gereedschap vergrote slag !

DECKEL MAHO DMU35M

CNC FREES - BWC 1999X/Y/Z 350 / 240 / 340 tafel 400x 290 Sk40/ 6.300 rpmTNC 310MA + Opt. B&C as

UNION BFT 110 / 5

KOTTERBANK HECKERT Spil Ø 110 / iso 50 / 15 kW

X/Y/Z/W –1.985/1.620/1.960/710 Tafel 1600 x 1400 / 6.3t

ANAYAK VH 3000 PLUS

CNC BED FREEZER 2002X/Y/Z 3.200/1.500/1.250Aut. index freeskop Sk50

Drum wisselaar, Fanuc 16i

ABUS 50 /32 / 17,5 TON

2 X ABUS 20.500/50 T-98”2 X ABUS 15.565/16 T-98”1 X ABUS 15.565/32 T-98’’

6 X MAS VO 50 RADIAAL

MAS VO 50 RADIAAL BOORvo 50 / 1250 – 1996 & 1995

Vo 50 / 1600 – 1990Vo 50 / 1600 – 1982 & 87/89

WALS MG 3000 X 25 MM

4 ROLLENWALS 20013.000 x 25 / 20 aanbuiging

380 boven rol, conisch, top zij support, digitaal, pendel bed.


De producent van magazijntechniek Friedrich Remmert GmbH in Löhne, Duitsland,

heeft aan centrifugeproducent Andreas Hettich GmbH in het Duitse Tuttlingen een

stellingmagazijn met compacte transportwagen geleverd. Het magazijn is direct

gekoppeld aan twee plaatbewerkingsmachines.

DOOR: MARTIN FRANCKE

Een van de magazijnen productiehallen van Het-

tich is met een hoogte van slechts 3,80 m veel te

laag voor standaardapparatuur voor het automa-

tisch bedienen van de stellingen in het magazijn.

Het door Remmert geleverde plaatmagazijn, dat

direct gekoppeld is aan de beide plaatbewer-

kingsmachines levert Hettich een tijdbesparing

van meer dan 40 procent bij de materiaaltoevoer.

“Wij hebben een hele reeks aanbieders van plaat-

magazijnen benaderd, maar velen van hen had-

den geen oplossing voor onze geringe halhoogte.

Remmert daarentegen bood ons een geschikt to-

taalconcept. Vroeger duurde het 20 tot 30 minu-

ten voor het gewenste stuk plaat bij de machine

was. Nu hebben we daarvoor maar één tot twee

minuten nodig”, stelt Dieter Sorg, hoofd CAM bij

Hettich.

Het materiaal wordt momenteel bevoorraad in

180 cassettes met elk drie ton nuttige last. Aan het

magazijn zijn een Bystronic Byspeed 3015 laser-

snijmachine en een Amada Vipros 380 King aan-

gesloten. Een tafelschaar wordt van een aanvul-

lend uitlaadstation met de hand van plaatmateri-

aal uit het automatische magazijn voorzien. Bij dit

project wordt de Remmert software PRO WMS

Enterprise toegepast. De oplossing is een proces-

georiënteerde logistieksoftware, die alle maga-

zijn- en bewerkingsprocessen coördineert. De op-

timale volledige benutting van de CNC machines

en een goed samenspel van alle arbeids- en pro-

cesstappen zijn zo gewaarborgd.

Een evenzeer doorslaggevende reden voor de

keuze voor Remmert was dat er al uitgebreide er-

varing was met het toegepaste nestprogramma

ActCut van Alma en kon het systeem heel eenvou-

Plaatmagazijn op maat

Het Remmert magazijn is compact en op maat gebouwd (foto’s:

Remmert)

dig via een bestaande standaardinterface aan Pro

WMS Enterprise aansluiten.

In het 150 vierkante meter grote en slechts 3,80

meter hoge magazijn worden zestig verschillende

plaatsoorten in uiteenlopende kwaliteiten en af-

metingen bevoorraad. In vergelijking met de eer-

dere opslag in handbediende stellingen bespaart

Hettich ongeveer 60 procent van de benodigde

vloeroppervlakte van het magazijn. Behalve de

plaatdelen van klein tot groot formaat worden in

het plaatmagazijn ook geknipte plaatstukken met

dikten tot 20 mm tijdelijk opgeslagen.

De apparatuur voor het bedienen van de stellin-

gen is ontworpen voor dertig dubbele ritten per

uur. Het apparaat kan daarom probleemloos de

direct aangesloten Bystronic Byspeed 3015 laser-

snijmachine en de Amada Vipros 380 King als-

mede het aanvullende uitlaadstation van plaat

voorzien, zonder dat zich wachttijden voordoen.

Drie maal per week wordt bovendien nieuw ma-

teriaal aangeleverd en parallel aan de lopende

productie in het Remmert systeem opgeslagen.

Aan het magazijn zijn een Bystronic Byspeed 3015 lasersnijmachine en

een Amada Vipros 380 King aangesloten

RemmertRemmert ontwikkelt en produceert op-

lossingen voor alle magazijnen logistiek-

processen voor staf- en plaatmateriaal.

De onderneming is expert op het gebied

van magazijnen procestechniek alsmede

bedieningssystemen en robottoepassin-

gen. Friedrich Remmert GmbH wordt in

Nederland vertegenwoordigd door F.

Hoffmann BV uit Zwijndrecht.

Plaatdelen voor centrifugesAndreas Hettich produceert in Tuttlingen

centrifuges, koelincubatoren en vacuüm-

concentratoren in tweeploegendienst.

Op beide machines, die het Remmert ma-

gazijn bevoorraadt, worden hoofdzake-

lijk hoogprecieze plaatdelen geprodu-

ceerd. De Hettich producten worden in

verschillende kritische gebieden toege-

past, onder andere in de chemie, fysica,

farmacie, biologie en in de geneeskunde.

Een Hettich centrifuge wordt ook in het

ruimtestation ISS toegepast en onder-

steunt de wetenschappers bij hun onder-

zoekingen.

38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:53 Pagina 38

De nieuwe MX serie multifunctionele freescen-

tra van Huron zijn gebaseerd op een modulair

concept, van de MX 8 tot de MX 12. Hierbij va-

rieert het werkbereik van 1.000 mm bij 1.600

mm bij 900 mm tot maximaal 1.200 mm bij

1.600 mm bij 1.000 mm. De werkstukbelasting

varieert van 2.000 kg tot 4.000 kg. Daarbij zijn

ook diverse keuzes op het gebied van frezen of

draaien/frezen, rotatietafel, pallets, sensoren en

koelvloeistof mogelijk. Bij de draai/freesuitvoe-

ring wordt de spindel vergrendeld met behulp

van een Hirth koppeling. De werkstuktafel kan

roteren met een snelheid van 500 min-1. De kop

is speciaal ontworpen voor het bewerken van

harde materialen zoals titanium en Inconel. Ge-

monteerd op een schuin bed onder een hoek

van 45°, is deze uitgerust met een spindel met

een vermogen van 28 kW en een koppel van

1.350 Nm (6000 min-1) en daarbij geschikt voor

zowel frees- als draaiwerk. Zware voorbewer-

kingen met snelle spaanafvoer zijn geen pro-

bleem. Huron wordt in Nederland vertegen-

woordigd door Boelens Machines in Dongen.

Zie www.products4engineers.nl

Infonummer: 688645


Nieuwe machinesOp zoek naar een nieuwe machine? Bezoek www.Products4Engineers.nl

Met de IM-6500 is het mogelijk om onderdelen te

meten waarvan de maximale afmetingen kleiner zijn

dan 100 mm (foto: Keyence)

De nieuwe MX serie van Huron is multifunctioneel

inzetbaar (foto: Huron)

Multifunctioneelfreescentrum

T E C H N I S C H N I E U W S

Dimensionaal metenDe IM-serie van Keyence is een nieuw type

meetinstrument. Meer dan een profielprojector,

meetmicroscoop of automatische CNC meetin-

richting, vormt het dimensionale meetconcept

op basis van beeldtechnologie van de IM-6500

serie, een nieuw systeem waarmee het mogelijk

wordt betrouwbare metingen uit te voeren in

een minimum aan tijd en met een verhoogde

nauwkeurigheid. Het te meten onderdeel

wordt geplaatst, de bediener drukt op een knop

en tot 99 dimensies worden in een paar secon-

den gemeten met een nauwkeurigheid tot 0,5

micron. Zonder moeizame positionering, of risi-

co’s van meetvariatie of -afwijking tussen de

verschillende operators. Het IM-6500 meetcon-

cept combineert de flexibiliteit van een vision-

systeem met de nauwkeurige werking van een

dubbele telecentrische lens. De iPASS methode

(Intelligent Pattern Analysis Search System) doet

een vormscan (van de vastgelegde targets) om

Meerzijdig vierspilligOnlangs demonstreerde de Duitse machinebouwer Chiron het vierspillige bewerkingscentrum TZ15

W Magnum. Het bewerkingscentrum is vooral bedoeld voor het bewerken van grote series werk-

stukken. Deze TZ15 W Magnum kan meerspillig en meerzijdig bewerken (drie- of vijfzijdig) in een

viervoudige opspanning. Met een werkbereik in X-, Y- en Z-as van respectievelijk 200 mm bij 400

mm bij 360 mm is deze machine geschikt voor efficiënte productie van kleine tot middelgrote com-

ponenten. De efficiency blijkt ook uit de spaan-tot-spaantijd van 2,4 s en gereedschapswissel van

0,9 s. Het is ook een dynamische machine met as-acceleraties tot 20 m/s, ijlgangen tot 75 m/min en

een spiltoerental van maximaal 18.000 min-1. Per spil beschikt de machine over een gereedschaps-

wisselaar met veertien gereedschappen met opname HSK-A 63. Voor vijfzijdige bewerking kan de

TZ15 W Magnum voorzien worden met een werkstukwisselaar met geïntegreerde tweeassige NC

zwenkrondtafels. Chiron wordt in Nederland vertegenwoordigd door Oude Reimer in Hilversum.


Infonummer: 68984

Het TZ15 W Magnum

bewerkingscentrum werkt met een

viervoudige opspanning en met vier

spillen (foto: Chiron)

positie en helling te bepalen. De nieuwe dub-

bele telecentrische lens, met een diameter van

100 mm, legt het volledige beeld van het doel-

element vast, waardoor alle controlepunten in

één keer gemeten kunnen worden.


Infonummer: 68576

38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:54 Pagina 39


DOOR: PETER SPRINGFELD, PAUL QUAEDVLIEG

De vier tot zes meter lange dakgoten worden

in de productie van Rheinzink gebundeld per

vijf en automatisch in een speciale pallet gelegd.

Daarna worden ze getransporteerd naar het

magazijn voor verzending. Daar worden de

dakgoten omgestapeld naar een speciale

verpakking die geschikt is voor vervoer naar de

eindklanten. Dit omstapelen hoeft niet continu

te gebeuren, maar tot voor kort waren hier

altijd twee medewerkers voor nodig. Dit

vanwege de lengte en het gewicht van de

dakgoten. Elk pakket weegt ongeveer 40 kg. In

het kader van een betere ergonomie werd

besloten om een eenvoudige oplossing te

zoeken voor dit probleem. Een medewerker van

Lissmac attendeerde de mensen van Rheinzink

op de verplaatsbare manipulatoren van Lissmac.

De Posimat PB 160 is een staande knikarm

manipulator, die op een eigen steunblok is

gemonteerd. Op dit steunblok bevinden zich

vier heftruckogen, waarmee dit apparaat met

een vorkheftruck eenvoudig te verplaatsen is.

Het steunblok is middels voorgemonteerde

waterpassen snel uit te lijnen. De Posimat PB160

is een pneumatische manipulator. Na het

plaatsen hoeft het apparaat alleen maar te

worden aangesloten op een 6 bar

persluchtleiding. Voor het oppakken van de

dakgoten beschikt de manipulator over twaalf

vacuümzuignappen, die zich aanpassen aan de

ronde oneffen oppervlaktes van de dakgoten.

Het vacuüm wordt gegenereerd door

venturiventielen. De mobiele manipulator heeft

een werkradius van 2.000 mm (600 mm minder

dan een vaste manipulator) en een hefgewicht

van maximaal 90 kg (160 kg bij een vaste).

Bij het heffen van de dakgoten signaleert de

besturing welke tegendruk opgebouwd moet

worden in de pneumatische cilinders. Daarna

kan de last nagenoeg gewichtloos verplaatst

worden in horizontale richting. Voor de

veiligheid zorgt onder meer een groot

persluchtreservoir met terugslagventiel. Ook zit

er een veiligheid op voor overbelasting, vooral

van belang als het apparaat door collega’s op

een andere plek in het bedrijf wordt gebruikt.

Onlangs werd door Rheinzink een tweede

mobiele manipulator van Lissmac aangeschaft.

Deze wordt gebruikt bij snijden van

plaatmateriaal. Behalve veel standaard

plaatmateriaal, wordt er veel plaatmateriaal op

klantwens gemaakt. Deze delen worden op

speciale lange smalle pallets geplaatst. Het

plaatsen van de pallets was lastig,

arbeidsintensief en niet ergonomisch, nu

gebeurt dat met de tweede Posimat PB160.

Het Duitse bedrijf Rheinzink in Datteln (D) heeft onlangs twee manipulatoren in

gebruik genomen, waardoor de medewerkers van het bedrijf op een ergonomische

wijze grote zinken dakgoten kunnen hanteren. Lissmac, bekend van de

ontbraammachines, leverde twee knikarm manipulatoren, met grijpers die op maat

zijn gemaakt. Bijzonder is dat deze knikarm manipulatoren mobiel zijn en overal

binnen het bedrijf zijn in te zetten.

Mobiele manipulator

De Posimat PB160 mobiele manipulator aan het werk bij het omstapelen van de dakgoten

(foto’s: Peter Springfeld)

Onlangs werd een tweede mobiele manipulator aangeschaft voor het pakken en plaatsen

van lange smalle pallets

38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:54 Pagina 40


Boren met microgeometrieSandvik Coromant introduceert nieuwe boren

met microgeometrie tot een diameter tot 2,95

mm. De coating van de Corodrill 862 in combina-

tie met de speciaal ontworpen puntgeometrie

zorgt voor lagere snijkrachten en bevordert een

snelle en efficiënte spaanafvoer. Dit wordt verder

ondersteund door de spiraalgeometrie met ge-

avanceerde spaanbeheersing (Advanced Chip

Management, ACM), waardoor de spanen klein

en handelbaar zijn. Spaanafvoer is belangrijk bij

microboren, omdat de minste ophoping proble-

men kan geven, zoals breken van de boor, een la-

gere nauwkeurigheid, mogelijke stilstand en af-

keur. De nieuwe boor biedt een goede gat in en

-uitvoer en een mogelijke gattolerantie van H8-

H9. Interne koelwaterkanalen voeren het koel-

middel direct naar de punt van de boor. Verder

heeft het gereedschap een

langere levensduur bij werk-

stukmaterialen als staal, roest-

vast staal, gietijzer en alumi-

nium. De Corodrill 862 is be-

schikbaar in diameters van

1,85 mm tot 2,95 mm

(schachtdiameter van 3 mm

voor de hele reeks), en lengtes

van 8-12 x D. De boren kun-

nen uitsluitend gebruikt wor-

den met de HydroGrip preci-

sieboorkoppen van Sandvik

Coromant.


Infonummer: 68863

Dankzij een betere coating en nieuwe puntgeometrie is de standtijd van

de Corodrill 862 microboren langer (foto: Sandvik Coromant)

Verhoogde lasproductiviteit


De nieuwe MagTrac F 61 lasmechanisatie-unit

van Kemppi maakt sneller en gemakkelijker las-

sen mogelijk. Gebruiksgemak was de kernge-

dachte achter de ontwikkeling van het nieuwe

apparaat. Lasparameters worden overgedragen

tussen de MagTrac F 61 en het lasapparaat via de

controlekabel. Deze is geïntegreerd in het slan-

genpakket van het laspistool. De lasmechanisa-

tie-unit krijgt de voeding via dezelfde kabel,

zodat slechts één kabel nodig is tussen de draad-

aanvoerunit en de MagTrac F 61. Bevestiging en

aanpassing van het pistool is gemakkelijk: de uit-

steeklengte en de pistoolhoek worden ingesteld

door middel van de snelspanbevestiging. Instel-

lingen voor de draadaanvoersnelheid, lasspan-

ning en andere lasparameters worden geselec-

teerd op het bedieningspaneel van de mechani-

satie-unit. Dit maakt het makkelijker om de in-

stellingen te wijzigen tijdens het lassen en

verhoogt de productiviteit, omdat de lasser zich

niet hoeft te verplaatsen van de MagTrac F 61

naar de stroombron om kleine veranderingen

aan te brengen.


Infonummer: 68866

De nieuwe MagTrac F 61 is vooral ontworpen voor

sneller en gemakkelijker te lassen (foto: Kemppi)

Meetsysteemkabel voor kabelrupsen

Tot 53 miljoen dubbele bewegingen getest.Meer dan 1.000 chainflex®-kabels op voorraad.Na 24 uur verzendklaar.

Motorkabels ...

Datakabels ...Buskabels ...

Servokabels ...

Stuurstroomkabels ...

geleid door kabelrupsen ...

.nl/chainflexTel. 0346-35 39 32

advertentie

38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:54 Pagina 41


Compacte laser

Onderdelen reinigen

De Balliu LD Compact heeft geen palletwisselaar, maar een uittrekbare lade (foto: Balliu)

De LD compact van Balliu is een compacte laser-

snijmachine. Door de palletwisselaar te vervan-

gen door een uittrekbare lade neemt de ma-

chine tot 40 procent minder plaats in. De ma-

chine is uitermate geschikt voor het zeer nauw-

keurig snijden van plaatmateriaal met

afmetingen van 1.250 mm x 1.250 mm. De laser

met een vermogen van 2 kW laat het snijden van

15 mm dik staalplaat toe. Krachtige lineaire mo-

toren zorgen voor een dynamische aandrijving

met verplaatsingssnelheden tot 150 m/min. De

eerste LD compact wordt geleverd met een 2 kW

fiber laser. De machine beschikt over een Sie-

mens 840D CNC-besturing. Het totale machine-

oppervlak inclusief laser is 5 m bij 4 m.


Infonummer: 68599

Antropomorfe

grijphand

IBS Scherer, gevestigd in Gau-Bickelheim (D),

heeft onlangs fors geïnvesteerd in haar productie

van reinigingstafels. Het onderdelenreinigings-

apparaat type M kon voorheen producten dra-

gen van maximaal 150 kg. Het nieuwe type M

heeft een draagvermogen van 250 kg, zodat ook

zwaardere onderdelen gereinigd kunnen wor-

den via het koud ontvetten. De koude ontvetters

van IBS Scherer, zijn gebaseerd op koolwaterstof-

fen. Deze hebben een uitstekende oplossings-

kracht, ideaal bij moeilijk te verwijderen organi-

sche verontreinigingen zoals olie, vet, teer of ver-

droogde was. Dankzij de geringe oppervlakte-

spanning dringt de ontvetter zelfs in de kleinste

openingen door. Een groot voordeel is dat de

verontreinigde koolwaterstofoplosmiddelen zich

door destillatie tot bijna 100 procent laten recy-

clen.


Infonummer: 68600

De nieuwe type M reinigingstafel kan tot 250 kg

belast worden (foto: IBS Scherer)

Met een antropomorfe grijphand wil Schunk de

ontwikkeling van de humanoïde servicerobot

versnellen. Volgens deze conceptstudie, is er

zowel een linkse, alsook een rechterhand. In

grootte, vorm, uiterlijk en flexibiliteit, lijkt deze

grijphand veel op het menselijke voorbeeld. Met

behulp van in totaal negen aandrijvingen kunnen

de vijf vingers verschillende grijphandelingen

uitvoeren. Het gebruik van tactiele sensoren in de

vingers geeft de grijphand de nodige

fijngevoeligheid om ook ongestructureerde en

onvoorspelbare grijpen handbewegingen het

hoofd te bieden. Elastische gripvlakken

garanderen een betrouwbare houvast van

gegrepen objecten. Via gedefinieerde interfaces

kan de grijphand aangesloten worden op met in

de handel verkrijgbare lichtbouwarmen, zoals de

LWA van Schunk (foto: Schunk)

Nieuwe machinesOp zoek naar een nieuwe machine? Bezoek

www.Products4Engineers.nl

38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:55 Pagina 43

Voor snoerloos slijpenDe nieuwe Norton Accu slijpschijf is ontwikkeld

door Saint-Gobain Abrasives, in samenwerking

met vooraanstaande machinefabrikanten. Het

maximaliseert de effectiviteit en de efficiëntie

van de haakse slijper. De nieuwe afbraam- en

doorslijpschijven zijn ontwikkeld om tijdens ge-

bruik minimale weerstand te geven. De goede

snijeigenschappen vergen minder energie van

de accu. De schijven beschikken over een speci-

ale korrel en binding die zorgen voor beter

comfort en een langere levensduur. De Norton

Accu 1,0 mm slijpschijf slijpt snel, recht, en voor-

komt verlies van vermogen. Norton Expert Accu

schijven zijn verkrijgbaar in twee maten: 115 x

1,0 x 22,23 mm en 125 x 1,0 x 22,23 mm. De Nor-

ton 1-2-3-schijven hebben een gepatenteerd

ontwerp, dat doorslijpt, afbraamt en polijst.

Toepasbaar op alle materialen, zoals staal, glas,

aluminium, beton, steen, koper PVC, hout of

roestvrij staal. Tijdens het werken met verschil-

lende materialen en toepassingen is met Norton

1-2-3 het wisselen van slijpschijf niet nodig. Deze

schijf, Norton Expert Accu 1-2-3 is verkrijgbaar

in een dikte van 2,2 mm en een diameter van

115 mm en 125 mm.


Infonummer: 68865

Zestig jaar LVD Company

LVD Company bestaat zestig jaar.

Het bedrijf, met hoofdkantoor in

Gullegem (B), viert zijn 60e verjaar-

dag als innoverend ontwerper en

fabrikant van machines bestemd

voor de plaatbewerkingssector. Het

bedrijf, dat in 1952 startte met de

productie van hydraulische persen,

is vandaag de dag uitgegroeid tot

een toonaangevende constructeur

van afkantpersen, ponsen laser-

snijmachines. Op de grote foto is

één van de eerste hydraulische

kantpersen te zien, een PP50. In

1970 introduceerde Strippit, onder-

deel van LVD, de eerste NC revolver-

ponsmachine, terwijl in 1989 LVD

de eerste lasersnijmachine toonde.

De eerste gerobotiseerde kantcel

werd in 2008 getoond. (foto: LVD

Company)

Terugkoppeling

C O L O F O NMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding gevenden inde metaalbranche, constructeurs en hoofden van technischediensten in industriële bedrijven. Technische, actuele en praktijk-gerichte informatie over metaalproductietechnieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmedia eneen voortzetting van Metaal en Kunststof.

Hoofdredacteur: ing. R. TombergRedactie: J. Aalberts, P. QuaedvliegBureauredactie: L. BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: [email protected] redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem

Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Directie: E. van Hes, algemeen directeurB. Hoving, financieel directeurG. Tiecken, uitgeefdirecteur

Uitgever: H. Meinen

Marketing: I. Hammerman, tel.: +31 88 2944760

Advertentie-exploitatie:Sales: C. te Nijenhuis, salesmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944735, e-mail: [email protected]. Balduk, accountmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944741, e-mail: [email protected]. Feron, accountmanager binnendienst,tel.: +31 88 2944739, e-mail: [email protected]

Traffic:ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810, [email protected]

Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail [email protected]: € 240 per jaar (excl. 6% BTW) (bij automati-sche incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit is bij voor-uitbetaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave viawww.metaalmagazine.nl of via abonnement@ eisma.nl. Opzeg-ging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het eindevan de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van onseen schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298Voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Druk: Scholma Druk b.v.

©2012 Eisma Industrialmedia BV, Leeuwarden

Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overge-nomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, me-chanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitge-ver en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze ennaar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever enauteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of vol-ledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaardendan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welkeaard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingendie gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van ditblad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïso-leerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennisen ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl



Speciaal voor snoerloze slijpmachines ontwikkelde

Saint-Gobain Abrasives de nieuwe Norton Accu

slijpschijf (foto: Saint-Gobain Abrasives)


38-39-40-41-43-44 18-06-12 11:55 Pagina 44

De kunst van de verspaning

BewerkingScentraHEDELIUS MASCHINENFABRIK GMBHSANDSTRASSE 11 • 49716 MEPPENGERMANYTELEFON ++49 (0) 59 31 / 98 19-0TELEFAX ++49 (0) 59 31 / 98 19-10E-MAIL: [email protected]: www.hedelius.de

5-ASSEN-SIMULTAANBEWERKING

Een uitmuntend kenmerk van de RS 805 K is het concept van de universele verplaatsingskolom met een drie- en een vijfassig werkgebied. De aanzet van de spindel evenwijdig met de as garandeert de allerhoogste nauwkeurigheid in alle bewerkings-situaties. De hoge stijfheid en de korte krachtflux zorgen voor optimale verspaningsprestaties en robuustheid van de machine. De watergekoelde directe koppelaandrijvingen positioneren uw

De RS 805 K is er!Verplaatsingskolommen inhalfportaalconstructie en hoofdspindels met een aandrijfkoppel tot 244 Nm.

Schuifstangelevator-spaantransporteur op rollen voor gemakkelijk reinigen.

Vaste machinetafel voor werkstukken tot 1000 kg zwaar.

Eenheid met draaien zwenktafel voor werkstukken tot Ø 675 mm.

Zeer moderne CNC-sturingen Heidenhain iTNC 530 of Sinumerik 840D SL met grafische programmeerondersteuning.

Meelopend gereedschapsmagazijn met 30 of 56 plaatsen voor korte intervaltijden tussen verspaningen.

werkstuk met hoge snelheid in het werkgebied, en dat zonder slijtage – de klok rond. De combinatie van universaliteit, snelheid en precisie vormen een nieuwe norm in de 5-assige freesbewer-king. Het beste maakt u vandaag nog een afspraak voor een individuele demonstratie.Technische gegevens en prijzen vindt u onder www.hedelius.de op het internet.

We verheugen ons op uw bezoek.

Optionele scheidingswand van het werkgebied voor pendelbedrijf met vermindering van de opstel- en neventijden met tot 30%.

hd-anz-metaal-magazin-230x300_02.indd 2 04.05.12 10:44

www.iscar.nl

Slim verspanenmet

ISCAR’s nieuwe IQ gereedschappen!

Teaser ad2 netherland.indd 1 6/14/12 9:53 AM

Metaal Magazine - 6 2012

Documents

Transcript of Metaal Magazine - 6 2012