Metaal Magazine 4

M A G A Z I N E

In dit nummer:

Nauwkeurig draaien binnen micrometerbereik

Herman Wijffels over circulaire economie

Proefwerkstuk bewijst machinestabiliteit

Compleetbewerken op draaifreescentra

Eigenzinnige machinebouw in Italië Bijzondere

Tube en Wire Automatisch klauwplaatwisselen

Machinebewaking voorkomt schade bij crash

J a a r g a n g 5 0 | 4 - 2 0 1 2

D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l

w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l

metaal

01_Cover 16-04-12 16:44 Pagina 1

TRUMPF Neder land B.V. Postbus 837 7550 AV Hengelo Te l : 074 - 249 84 98

Fax: 074 - 243 20 06 e-mai l : info@nl . t rumpf.com www.nl . t rumpf.com

TRUMPF World Class Partner Programma: beschikbaarheid op maat

Laat u leiden door kennisUitval van machines kost geld. Gemiddeld

gaat er teveel tijd verloren aan het herstellen

van fouten in het productieproces. TRUMPF

gaat voor een serviceverlening op maat en

introduceert daarom het World Class Partner

Programma. Hiermee kunnen we klanten

“beschikbaarheid op maat” aanbieden. Dat

doen we aan de hand van vier (partnership)

modellen waarbij beide partijen precies weten

wat van elkaar verlangd wordt. Bel vandaag

nog voor “beschikbaarheid op maat”.

MM_LAAT U LEIDEN....indd 1 08-03-2012 09:05:15

Onze tweets op Twitter zijn een handige,

eigentijdse manier om het nieuws in de metaal-

branche te volgen. Twitter is een internetdienst

waarbij gebruikers korte berichtjes publiceren.

Op http://twitter.com/Metaalmagazine krijgt u een in-

druk van onze berichtgeving. Meld u ook aan voor Twit-

ter en ‘follow’ Metaal Magazine om steeds snel op de

hoogte te zijn van het metaalnieuws. Dus twitter met

ons mee vanaf uw pc of mobiele telefoon.

Voorpagina:De vakbeurs Tube 2012 illus-

treerde dat met eigentijdse laser-

snijtechnieken buis- en profiel-

constructies maakbaar zijn met

een enorme precisie. Delen wor-

den pasklaar gesneden en zijn

met geringe spelingen direct

monteerbaar. Op de foto een proefwerkstuk van de

fiberlaser die Adige in Düsseldorf demonstreerde. Meer

foto’s van de Tube en Wire 2012 in het fotoarchief op

onze site metaalmagazine.nl.

nieuws4 Automatisch kort en lang draaifrezen

5 Centerpunt

6 Verspaning simuleren met trainer

bedrijvigheid10 Nauwkeurig draaien

De nieuwe T-42 Super Precision draaimachine

van Hardinge is helemaal afgestemd op draai-

bewerkingen in het micrometerbereik en de

eerste van dit type in ons land

interview12 Herman Wijffels over circulaire economie

“Wat nu gebeurt is het in hoog tempo oprui-

men van rommel, en een snelle omzetting in

herbruikbare grondstoffen. De kunst is om deze

processen te vertalen in goede business-model-

len”, aldus Herman Wijffels

metaalbewerken18 Proefwerkstuk bewijst machinestabiliteit

Om de machinestabiliteit te bewijzen ging Almi

bij de aanschaf van een nieuw bewerkingscen-

trum naar de machinebouwers toe om wat te

boren en te frezen in en aan een proefwerk-

stukje

metaalbewerken20 Compleetbewerken op draaifreescentra

(deel 2)

Een draaifreescentrum integreert verschillende

klassieke verspaningstechnologieën in één ma-

chine. Een niet te onderschatten valkuil is nog

steeds de correcte en vooral efficiënte NC-pro-

grammering van deze machines

metaalbewerken24 Eigenzinnige machinebouw in Italië

Sinds de laatste EMO vertegenwoordigt Oude

Reimer machinebouwer FPT op de Nederlandse

markt. Alle reden voor Metaal Magazine om in

Italië op bezoek te gaan

beurs28 Buis en draad in Düsseldorf

In bijna alle hallen van de beurs Tube en Wire

werden machines en gereedschappen voor de

verwerking van draad en buis getoond en ei-

gentijdse toepassingen van deze halffabrikaten

bedrijvigheid32 Draaifrezen met automatisch klauwplaatwis-

selen

Om volledig 24/7 te kunnen werken worden bij

het nieuwe Mori Seiki NT 4200 draaifreescen-

trum van Stodt niet alleen de werkstukken au-

tomatisch met een robot gewisseld, maar ook

de gereedschappen en klauwplaten

machine masterclass34 Machinebewaking

Mocht er ondanks alle voorzorgen tijdens een

bewerking toch een crash optreden tussen ge-

reedschap en werkstuk dan is het een zegen

wanneer een machinebewaking van Brankamp

gevolgschade voorkomt

productnieuws38 Met schuine kop lasersnijden

40 Magnetische buigdoorn voor eindeloos bui-

gen

inhoud april

(Advertentie)

Volg Metaal Magazine op Twitter

M A G A Z I N E

In dit nummer:

Nauwkeurig draaien binnen micrometerbereik

Herman Wijffels over circulaire economie

Proefwerkstuk bewijst machinestabiliteit

Compleetbewerken op draaifreescentra

Eigenzinnige machinebouw in Italië Bijzondere

Tube en Wire Automatisch klauwplaatwisselen

Machinebewaking voorkomt schade bij crash

J a a r g a n g 5 0 | 4 - 2 0 1 2

D é k e n n i s b r o n v o o r d e m e t a a l


metaal

j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 2 3

3x op uw deurmat voor maar 25 euro !

Mail uw gegevens naar [email protected]

03_Inhoud 16-04-12 16:47 Pagina 3

4 j a a r g a n g 5 0 | w w w . m e t a a l m a g a z i n e . n l | 4 - 2 0 1 2

N I E U W S

as die de beweging bestuurt via een planetaire

aandrijving met inwendige vertanding. Deze ver-

tanding zorgt ervoor dat de revolver wordt geïn-

dexeerd naar iedere gewenste positie zonder dat

een mechanisch blokkeringsmechanisme nodig

is. De vrije positionering van de revolver maakt

het mogelijk om meervoudige gereedschaphou-

ders op iedere positie in te zetten zodat de bo-

venste gereedschapdrager kan worden uitgerust

tot wel dertig gereedschappen. Omdat mechani-

sche blokkering niet langer noodzakelijk is, zijn

spaan-tot-spaan wisseltijden van 0,3 s mogelijk.

Het gereedschapshouderprogramma is volledig

compatibel met de TNL18 serie, alleen de aan-

drijfwielen van de aangedreven gereedschap -

houders moeten zo nodig verwisseld worden.

Bij simultane bewerking met meervoudige ge-

reedschappen worden tot drie gereedschappen

simultaan ingezet op twee spillen. Anders dan bij

de TNL32 wordt bij de TNL32P de Y-asbeweging

van de bovenste revolver door interpolatie van

de assen X/C/H beïnvloed. Freescontouren kun-

nen echter door invoering van waarden in het

X/Y/Z-coördinatensysteem worden gecreëerd.

Betrouwbaar excentrisch as-parallel boren is mo-

gelijk met deze methode. Een zwenkbare tegen-

spil is gemonteerd op een X/Y/Z-kruisslede die te-

vens de onderste gereedschaprevolver draagt.

Zowel de TNL32 als de TNL32P zijn voorzien van

de Traub eenheid voor achterzijdebewerking.

N I E U W S

Traub presenteerde op de afgelopen EMO in

Hannover voor kort- en langdraaibewerkingen het

model TNL32(P). Kenmerkend zijn een grote

bewerkingsruimte, revolvers met tien posities en de

zogeheten ‘Dual Drive’. Dit is een revolver die met

twee geïntegreerde tandwieltransmissies de

neventijden aanzienlijk verkort.

De nieuwe TNL 32(P) CNC-gestuurde machine

voor kort- en langdraaien is gebaseerd op de TNL

18 familie. Maximale stangdoorlaat bedraagt 32

mm. Het vraagt slechts enkele stappen om de

machine om te schakelen van de langdraaimodus

met geleidebusinrichting naar het draaien met

een vaste opspanning als standaard kortdraaima-

chine met een vaste spilkop. De lange Z-verplaat-

sing van de spilkop garandeert een juiste positi-

onering van de hoofdspil, voor draaien met een

geleidebusinrichting of vaste spilkop. In plaats

van de acht-positie revolvers van de TNL18 die

zich in de praktijk hebben bewezen, komt nu

een tien-positie station tot inzet. De revolverin-

dexering wordt uitgevoerd met een NC rotatie-

DOOR: HANS KOOPMANS

Geïntegreerde werkstukafvoer: het onderdeel wordt

gepositioneerd om opgenomen te worden (foto:

Traub)

De TNL32 draaibank voor kort- en langdraaien zoals getoond op de Metav 2012 in Düsseldorf. Laagland uit

Dordrecht brengt deze machine op de Nederlandse markt (foto: Reinold Tomberg)

Kort en lang draaifrezen

'Dual Drive'Bij 'Dual Drive' zijn twee gereedschapsaandrijvingen geïn-

tegreerd in één revolver. Terwijl een gereedschap in inzet

is, kan het gereedschap voor de volgende bewerkingsstap

in hoofdtijd worden versneld tot de gewenste snelheid en

is direct beschikbaar op volle snelheid na de indexering

van de revolver. De spaan-tot-spaantijden liggen ook bij

aangedreven gereedschappen onder de 0,3 s.

Deze biedt plaats aan zeven gereedschaphou-

ders waarvan er vier kunnen worden aangedre-

ven. In totaal zijn vier stations voorzien van in-

terne koelmiddeltoevoer. Ieder station kan indi-

vidueel worden bestuurd zodat de snijolie selec-

tief wordt toegevoerd. De grote verplaatsingen

van de tegenspillen maken dat de stations kun-

nen worden bezet door meer dan één gereed-

schap (bijvoorbeeld een tweevoudige boorhou-

der). De TNL32 is uitgerust met de Traub TX8i-s

besturing, de TNL32P met de TX8i-p.

Het verticale machinebed zorgt voor een gun-

stige spaanafvoer en een compact ruimtebeslag.

Dit wordt ook mogelijk gemaakt door de bestu-

ringskast in het bovenste deel van de machine te

integreren.

Dual Drive: het gereedschapsaandrijfsysteem van Traub, waarbij

het toerental voor het volgende gereedschap in hoofdtijd wordt

versneld (afbeelding: Traub)

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:42 Pagina 4


Met de PenPro houtbewerkingsmachine van

Vertongen uit Bornem (B) kan een grote varia-

tie van verschillende ramen, deuren en kozij-

nen achter elkaar geproduceerd worden zon-

der insteltijden tussen de verschillende bewer-

kingen. Voor het exact positioneren van de ge-

reedschapassen is de machine voorzien van

C E N T E R P U N T

Hoe zag de wereld eruit voordat Newton de zwaartekracht

ontdekte? Waarschijnlijk was het een enorme rommel. Bij

het inschenken stroomde immers de koffie niet netjes in

het kopje, maar verspreidde zich als een wolk door de

ruimte. Koffie opslurpen uit de cloud…

Gelukkig viel het appeltje bij Isaac en sindsdien moeten we

nu wél rekening houden met de zwaartekracht. De ver-

woestende werking zien u en ik elke morgen in de spiegel.

Alhoewel: de kop van een man wordt niet ouder, maar rij-

per. Maar toch: de mate aan hangvel is recht evenredig met

de leeftijd. Ook machineconstructeurs moeten rekening

houden met de aantrekkingskracht van onze aarde. Bij een

bezoek aan machineleverancier FPT, zie het artikel elders in

dit nummer, werd dit heel duidelijk. De Italiaanse machine-

constructeurs van FPT garanderen dat de maximale door-

hang van een horizontaal opgestelde ram met pinole niet

meer is dan 0,01 mm/m. Om dat te realiseren neemt FPT

een aantal mechanische maatregelen: actieve trekstangen

in de ram en machinekolom, een hydraulische balancering

van zadel (met ram en pinole) en het regelen van de druk

van de olie voor de hydrostatische geleidingen. Geen sine-

cure bij de grote frees- en kotterbanken die FPT bouwt. En

je moet mechanisch compenseren, want anders klopt de

uitlijning van je gereedschap niet. En dan boor je met een

ronde boor ‘gewoon’ ovale gaten.

Wat kan FPT nog meer doen. Bijvoorbeeld de machines op-

stellen op de evenaar. Daar schijnt als gevolg van de mid-

delpuntvliegende kracht en de afgeplatte vorm van de

aarde de zwaartekracht lager te zijn dan aan de beide

polen. Een tip: ga dus nooit nauwkeurig kotteren op de

noord- of zuidpool. Een andere oplossing: installeer je ma-

chine op de maan. Dat maakt een factor zes uit op de

grootte van de zwaartekracht in vergelijking met onze

aardkloot. En de spiegel lijkt vriendelijker.

Zwaartekracht

Reinold Tomberg

[email protected]

Houtbewerking met CNC

‘Hot forming’ maakt sterk

Erns

t D

irks

en F

otog

rafi

e

CNC-besturing en frequentieregelaars van

Lenze. De verschillende profielen die gemaakt

kunnen worden met deze machine zijn voor-

geprogrammeerd. Aan de hand van het pro-

gramma worden de horizontale en verticale

werkposities van iedere as opgeroepen en si-

multaan gepositioneerd.

AP&T, in ons land vertegenwoordigd door Venema Pers- en Automatiseringssystemen uit Waddinxveen,

heeft aan de Chinese automobieltoeleverancier TianJin Shun Da Automobile een installatie geleverd voor

de productie van ‘press hardening’ chassisdelen (zoals stabilisatiestangen) voor automobielen. ‘Press

hardening’ wordt ook wel aangeduid als ‘hot forming’ of ‘Presshärten’. Bij hot forming worden

buisachtige halffabrikaten omgevormd bij een temperatuur van 900 tot 930 graden. Vervolgens worden

de omgevormde werkstukken snel afgekoeld. Het resultaat zijn producten met een relatief lage eigen

massa en een hoge sterkte

Op iedere as bij de

pennenbank bevinden

zich meerdere

gereedschappen

(foto: Vertongen)

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:42 Pagina 5

N I E U W S

De Narvik Edu Turn VLF is een CNC trainingsma-

chine met 3D animatiesoftware. In feite is het

een computer met een 32” beeldscherm en een

bedieningspaneel waarmee een verticale be-

werkingsmachine wordt nagebootst. Alle as-

pecten kunnen beoefend worden: programme-

ren, instellen en simulatie. Omdat de simulatie

visueel is (met geluid) en er dus geen bewe-

gende delen aanwezig zijn, kunnen leerlingen

zonder gevaar en toezicht met de trainer wer-

ken.

Het bedieningspaneel bestaat uit een 17” aan-

raakscherm en heeft als voordeel dat er meer-

dere ‘bedieningspanelen’ op de trainer kunnen

worden toegepast. Met de computer is het

Fanuc-OiTC scherm eenvoudig te wisselen voor

het Fanuc-OiMC scherm. De machine is verder

geschikt voor meerdere besturingen zoals Ma-

zatrol, Siemens, Mitsubishi en Heidenhain. Ook

bestaat de mogelijkheid om de machine in de

toekomst softwarematig op te waarderen naar

nieuwere of andere besturingssystemen.

Het bedieningspaneel heeft een gebruikers-

vriendelijk interface waarmee gereedschappen

uit de gereedschapsdatabase kunnen worden

DOOR: JEROEN AALBERTS

Verspaning simuleren


Het bedieningspaneel heeft een aanraakscherm dat zich aanpast aan

het gekozen besturingssysteem (foto: AMTC)

gekozen. Ook het instellen van het gereed-

schaptype en de parameters, het invoeren van

de afmetingen van het werkstuk en de positie

van de boorkop op het XY-vlak is heel eenvou-

dig. Bovendien kan zowel de kleur van het ge-

reedschap als de kleur van het materiaal wor-

den ingesteld om deze tijdens de simulatie ge-

makkelijk van elkaar te onderscheiden. Verder

is de trainer ook uitgerust met een elektronisch

handwiel.

Net als bij een echte CNC-machine kunnen pro-

gramma’s van verschillende formats zoals DXF,

STL en verder alle formats die bij de huidige

CAD/CAM pakketten worden gebruikt. Het is

mogelijk om programma’s vanaf een computer

naar de trainer te sturen, en (eventueel aange-

past) van de trainer naar een ‘echte’ machine te

sturen.

De Edu Turn VLF is in aanschaf veel goedkoper

dan een echte CNC bewerkingsmachine, ver-

bruikt geen gereedschap en er gaat geen ma-

teriaal verloren bij het uitvoeringsproces. Het

laatste deel van de opleiding zal nog steeds op

een echte bewerkingsmachine moeten plaats-

vinden, net als bij een rij- of vliegsimulator.

AMTC uit Heerle presenteerde op de Techni-Show

een CNC-trainingsmachine van het huismerk Narvik.

Door de simulatiemogelijkheden is dit apparaat zeer

geschikt voor scholen en opleidingsinstituten.

AMTC gaf op de Techni-Show demonstraties met de Narvik Edu Turn VLF CNC-trainingsmachine (foto: Reinold

Tomberg)

Kwestie van kiezen in de gereedschapsdatabase (foto: AMTC)

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:42 Pagina 6


Ronald Boers, eigenaar van Boal Group (aluminiumextrusie en

kassenbouwsystemen) is met ingang van 2 februari 2012 de

nieuwe voorzitter van het Aluminium Centrum. Hij volgt daar-

mee Frans Kurvers van APT Kurvers op die ruim vijf jaar lang

voorzitter is geweest. (www.aluminiumcentrum.nl)

Style High Tech uit Bunschoten heeft op de Techni-Show 2012

demonstraties verzorgd van het machinebesturingsprogramma

Style4 met een 19” touchscreen.

Volgens Style is bediening zo

eenvoudig dat iedere operator,

zelfs zonder CNC-ervaring, bin-

nen enkele uren training kan

leren werken met Style4.

(www.stylehightech.com)

Bepro uit Heesbeen-Heusden heeft de website Zetwerkwinkel.nl

gelanceerd. Hiermee is het mogelijk om afwerkingsprofielen te

bestellen. Er wordt direct een prijs berekend en het is mogelijk

de profielen direct als bestelling naar de zetterij te versturen.

(www.zetwerkwinkel.nl)

Schunck uit ’s Hertogenbosch

komt met een ‘Spanklauwen-

App’. Met de Spanklauwen-

Quickfinder is vijf klikken ge-

noeg om de juiste klauw te se-

lecteren. Op aanvraag kan bin-

nen 55 minuten een offerte

verstuurd worden. De Quickfinder is op iTunes onder de rubrie-

ken ‘Spannbacken’ of ‘Schunck’ beschikbaar als gratis download.

(www.schunck.nl)

Yamazaki Mazak uit Houten gaat de verkoop van CNC-verspa-

nende machines en lasersnijmachines in één verkooporganisatie

integreren. Zowel de laserdivisie als de verspanende machinedi-

visie gaan rapporteren aan het Europese Mazak hoofdkwartier

in Engeland. (www.mazak.eu)

Leverancier Formaco uit Haps breidt het leveringsprogramma uit

met brons- en kopergietwerk van het Franse bedrijf SRI. SRI is

gespecialiseerd in kleinere gietbronzen en gegoten koperen

producten ten behoeve van de elektro-industrie, hydrauliek,

pompindustrie, scheepsbouw en connectoren voor lasmachines

voor de automobielindustrie. (www.formaco.nl)

Hiltra Barneveld, fabrikant en leverancier

van opslagsystemen voor gevaarlijke stof-

fen, biedt nu ook de mogelijkheid om

brandwerende F60 opslagkluizen (PGS15

regelgeving) te huren. Huren kan vanaf

één week met een opzegtermijn van één

week of op langere termijn op contractbasis. (www.hiltra.com)

Aeronamic uit Almelo is nu AS9100C gecertificeerd voor zijn ves-

tigingen in Almelo en Sibiu (RO). Aeronamic neemt deel aan

projecten voor de Airbus A350 en de F-35 Joint Strike Fighter

voor ontwikkeling en productie van belangrijke (sub)systemen

en componenten. (www.aeronamic.com)

K O R T

Opgroeiend kunstgebit

Eerste Dutch Technology WeekVan 1 tot en met 8 juni wordt in Brainport regio

Eindhoven voor de eerste keer de Dutch Tech-

nology Week (DTW) georganiseerd. Professio-

nals, scholieren, studenten en het publiek wor-

den tijdens deze week verrast met technologi-

sche innovaties uit de regio. Er worden in de

omgeving van Eindhoven mooie, innovatieve en

relevante producten ontwikkeld, gemaakt en

internationaal verkocht. Met de DTW willen de

initiatiefnemers de (inter)nationale reputatie

van de Nederlandse hightechindustrie verster-

ken. Ook wordt de behoefte aan technici steeds

groter. De week wordt gedragen door gemeen-

ten uit Brainport, TU/e, High Tech Campus Eind-

hoven, ASML, ROC Eindhoven, Eindhoven365,

VDL Groep, Bex communicatie, TNO, DAF, AAE,

Triceps, Fontys Hogescholen, Philips, Brainport

Development en ruim twintig andere bedrijven

uit de regio.

Laufer Zahntechnik uit Mannheim (D) heeft met lasermelting een alternatief voor het frezen van bruggen

en complete kunstgebitten. Frezen kost per eenheid ongeveer 19,90 euro, Laufer claimt dat met deze

productiemethode de prijs per eenheid 9,90 euro bedraagt. Daarnaast is de tijd om een bestelling te

verwerken aanmerkelijk korter. Met een opgegroeide structuur is er minder nabewerking nodig. Met het

softwareprogramma Cambridge worden automatisch de posities van de te produceren prothesen bepaald

om een maximale pakkingsdichtheid op het platvorm te bereiken (gemiddeld 80 eenheden per plaat). Voor

het opgroeien gebruikt Laufer de Mlab Lasercusing opgroeimachines van Concept Laser, in Nederland

leverbaar via Landré machines in Vianen. Laufer produceert zelf zijn opbouwplatvormen voor het

lasermelting-proces, en deze hebben een levensduur van ongeveer 40 cycli

Een product dat VDL vervaardigt voor de

semiconductor-industrie is de IF Cap. Dit apparaat

zorgt voor de juiste sterkte en de richting van de

lichtflits om de wafer te belichten (foto: VDL)

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:43 Pagina 7


Nauwkeurig poedercoaten

Automatisering tandwielproductie

8 mei 2012Engineering event Safey

Eindhovenwww.engineersonline.nl/safetyevent

8 t/m 11 meiControl 2012

Stuttgartwww.control-messe.com

9 mei Congres Laser Technology ILT

Aken (D) www.lasercongress.org

9 t/m10 meiAutomotive Lightweight Engineering

Wiesbaden (D)www.vdi-wissensforum.de

10 mei 2012Duurzame materiaalinnovatie

Brugge (B) www.sirris.be

10 t/m 12 mei 2012Open huis FPT

S. Maria di Sala (Italië) www.oudereimer.nl

29 & 31 mei 2012Quick Response Manufacturing

Gent (B) www.sirris.be

8 juni 2012 RoestvastStaaldag

Apeldoornwww.roestvaststaaldag.nl

19 t/m 21 juni 20123. Stanztec

Pforzheim (D)www.stanztec-messe.de

4 t/m 6 september 2012TIV Hardenberg

Hardenbergwww.evenementenhal.nl

4 t/m 6 september 2012Metavak Hardenberg

Hardenbergwww.evenementenhal.nl

Voor de productie van tandwielen voor tand-

wielkasten heeft Zuidberg Techniek in Ens vier

machines aangeschaft: een afwikkelfreesbank

voor buitenvertandingen, een steekbank voor

binnenvertandingen, een vertandingsslijpbank

en een rondslijpbank voor de bewerking van as-

tappen. Omdat de machines langdurig onbe-

mand moeten werken, heeft Cellro Automati-

sering uit Ede een werkstukbelading met zesas-

sige handlingrobots ontworpen en gerealiseerd.

A G E N D A

Zie ook de meer uitgebreide

agenda op de site van Metaal Magazine:

www.metaalmagazine.nl

Metaalmanifestaties

Het Fraunhofer IPA uit Stuttgart(D) en het Centrum voor Toegepast Onderzoek en Technologie (ZAFT) aan

de Universiteit voor toegepaste wetenschappen in Dresden (D) hebben in samenwerking met een

fabrikant en een coatingbedrijf een airbrushsysteem voor poedercoating ontwikkeld. Door de spuitnevel

sterk te concentreren is het mogelijk om kleine oppervlakken te coaten. Hierdoor gaat er weinig poeder

‘verloren’ en zijn er nauwelijks of geen maskeringswerkzaamheden nodig en dat scheelt aanzienlijk in de

kosten. Het systeem is geschikt voor bijvoorbeeld het coaten van zijkanten bij plaatdelen (foto: ZAFT

Dresden)

Vanuit productspecifieke

kratten worden in deze

cel tandwielen op een

vertandingsslijpbank

nauwkeurig geslepen

(foto: Cellro)

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:43 Pagina 8


M A R K T I M P U L S

Met de introductie op de Techni-Show van het vijfassig bewer-

kingscentrum LU620 van Litz Hitech heeft importeur De Rid-

derTHO uit Best meteen een machine verkocht. De eerste klant

is opleidingscentrum Brainport Industries (het Centrum voor In-

novatief Vakmanschap van ROC Eindhoven).

www.ridder.net

Heemskerk Fijnmechanica uit

Waddinxveen heeft een µC5

robotcel van BMO Automation

uit Nederweert gekocht die

deze machine op de Techni-

Show introduceerde. De robot-

cel is in enkele minuten ge-

makkelijk te verplaatsen en

aan te docken bij een andere

machine. De robotcel bestaat

uit een Motoman robot met

nieuwste generatie controller die volledig weggewerkt is binnen

de cel.

www.bmo.nl of www.heemskerkfijnmechanica.nl

Andon Automation, in ons land ge-

vestigd in Gameren, levert twee IRB

2600 robots van ABB voor enkel-

stuksfabricage bij Van Hool uit Ko-

ningshooikt (B). Van Hool bouwt

bussen, touringcars en specifieke in-

dustriële voertuigen. In combinatie

met lasmallen die automatisch aan-

gevoerd worden en de automatische

wisseling tussen staal en rvs zijn de ombouwtijden minimaal.

www.andonautomation.nl

Voortman uit Rijssen heeft

bij PMC Staalbouw uit

Deurne 35 tot 40 procent

productietoename gereali-

seerd door de machineop-

stelling te wijzigen van een

zogenoemde ‘back-2-back’

naar een ‘split’ opstelling.

Dit betekent dat de boor-

(V630 boorsysteem) en zaagbewerkingen (VB1050 zaagsysteem)

voortaan apart van elkaar worden uitgevoerd, maar wel met

een en dezelfde operator.

www.voortman.net

Coatingmachine voor massaproductie

‘Fingerspitzengefühl’Wetenschappers van de ‘Universität

des Saarlandes’ uit Saarbrücken (D)

hebben samen met wetenschappers

uit Napels en Bologna een robotarm

ontwikkeld die met (rauwe) eieren

om kan gaan zonder deze te

beschadigen. De arm is inclusief

aandrijving niet groter dan het

menselijk voorbeeld. Kleine

elektromotoren zorgen door middel

van speciaal voor deze hand

ontwikkelde polymeerkoorden voor

de aandrijving. De hand is krachtig,

maar is met de ingebouwde sensoren

en besturing ook tot fijngevoelige

klussen in staat. De arm is ontwikkeld

met steun van de Europese Unie, en

zou ingezet kunnen worden in de

huishouding, operatiekamer,

industrie en bij

reddingswerkzaamheden (foto:

Markus Breig)

De onlangs geïntroduceerde Hauzer Metalliner

is een inline productieplatform voor coatingtech-

nologie ontwikkeld op basis van vacuüm plasma-

depositie. Coating op basis van deze technologie

resulteert in harde, slijtvaste, wrijvingsverminde-

rende en corrosiebeschermende oppervlakken.

De Metalliner heeft een extern railsysteem met

een bufferfunctie. Daarnaast wordt gebruikge-

maakt van een wrijvingsloos transportsysteem; in

de vacuümkamers worden de productrekken

De Metalliner kan met

allerlei varianten van

coatingtechnologie worden

uitgerust en is interessant

daar waar massaproductie

samengaat met de behoefte

aan plasmadepositie op

driedimensionale producten

(foto: Hauzer Techno

Coating)

door een magnetisch veld getransporteerd. Op

de productrekken bevindt zich een aantal spin-

dels die tijdens het proces roteren om tot een

uniforme coating te komen. Productsensors hou-

den precies bij welke producten zich waar in het

doorloopproces bevinden. Na ingebruikname is

het systeem makkelijk uit te breiden met extra

proceskamers. De takttijd is terug te brengen tot

ongeveer een minuut, hoewel dat natuurlijk

sterk afhankelijk is van het gekozen proces.

04-05-06-07-08-09_Nieuws 16-04-12 12:43 Pagina 9


“Om weer een stap extra te maken op het punt van

nauwkeurigheid”, zo verklaart directeur Thomas

Huirne van GSM in Haaksbergen de aanschaf van de

nieuwe T-42 Super Precision draaimachine van

Hardinge. Een machine die helemaal is afgestemd op

draaibewerkingen in het micrometerbereik en de

eerste van dit type in ons land.

DOOR: JAN OONK

“Nauwkeurig en stabiel”, dat zijn voor Thomas

Huirne bij uitstek de kenmerken van de T-42

Super Precision. “De machine is zeer zwaar ge-

bouwd en is daardoor bij uitstek geschikt voor

het gehard nadraaien van producten, want daar

heb je stabiliteit voor nodig.” Die hoge massa is

vooral te danken aan het bed van Harcrete po-

lymeerbeton, door Hardinge toegepast van-

wege de goede dempingeigenschappen en de

lage uitzettingscoëfficiënt.

Als andere elementen die een hoge nauwkeu-

righeid verzekeren noemt Huirne het directe

meetsysteem met behulp van glaslinealen van

Heidenhain (met een resolutie van 0,1 microme-

ter), de directe aandrijving van alle assen, de ge-

koelde hoofdspil en de temperatuurcompensa-

tie via de besturingssoftware. Om warmteover-

dracht uit te sluiten is de elektronicakast los ge-

koppeld van de machine, terwijl de turret is

uitgerust met zestien geharde en nabewerkte

precisiehouders.

Dankzij de extra Y-as (+ 57 mm, – 25 mm) en de

aangedreven gereedschappen kunnen werk-

stukken bovendien in één cyclus compleet wor-

den bewerkt en ook dat is voor Huirne een

doorslaggevende factor bij het bereiken van

De T-42 Super Precision weegt ondanks de compacte bouw maar liefst zes ton. Dat staat garant voor een hoge stabiliteit en maakt de machine bij uitstek geschikt voor

het gehard nadraaien van producten (foto’s: Jan Oonk)

Nauwkeurig draaienbinnen micrometerbereik

10-11_GSM 16-04-12 11:25 Pagina 10


een zo hoog mogelijke nauwkeurigheid. Over

die Y-as merkt Huirne nog op dat deze haaks

staat op de X-as en onafhankelijk opereert.

“Zodat de onderlinge invloeden minimaal zijn

en de optimale rondnauwkeurigheid wordt be-

reikt.” De aangedreven gereedschappen heb-

ben een vermogen van 7,5 kW bij een maximaal

toerental van 8.000 min-1 (voor de hoofdspil is

dat 11 kW en 6.000 min-1).

Als argument bij de keuze voor de T-42 Super

Precision noemt Huirne eveneens de korte om -

steltijd van klauwplaten naar spantangen, wat

vooral van belang is met het oog op de kleine

series die bij GSM de boventoon voeren. Ook

hier vormt nauwkeurigheid overigens het uit-

gangspunt. Dankzij de ‘collet-ready spindle’

kunnen de spantangen rechtstreeks in de spil-

neus worden geplaatst (zonder opbouwcon-

structie), zodat een optimale rondloop is gega-

randeerd. De machine is geschikt voor diame-

ters van 42 mm door de spil, in de klauwplaat

bedraagt de maximale diameter 150 mm.

Volgens opgave van Hardinge, met eigen Ne-

derlandse vestiging in Raamsdonksveer, horen

profieltoleranties van 0,7 micrometer, rondhe-

den van 0,25 micrometer, herhaalnauwkeurig-

heden van 0,76 micrometer en oppervlakteruw-

heden van Ra 0,15 micrometer tot de mogelijk-

heden. Het zijn cijfers die de machine tot een in-

teressant alternatief maken voor het slijpen,

want dat vormt de achterliggende gedachte

van Huirne. “Draaien is sneller en goedkoper

dan slijpen, terwijl sommige complexe profielen

ook helemaal niet geslepen kunnen worden.”

Precisie van A tot Z“Het vervaardigen van onderdelen met uiterst

nauwkeurige toleranties”, dat noemt Huirne als

specialiteit van GSM. Hij wijst daarbij met name

op het harddraaien (tot 64 HRc) en het hardfre-

zen (tot 60 HRc) als de grote kracht en op pro-

ducten die een reeks aan bewerkingen moeten

ondergaan (zoals frezen, draaien, slijpen, har-

den en eroderen). Uit de voorbeelden die de

revue passeren blijkt dat toleranties binnen een

bereik van ± 0,002 mm bij GSM dagelijkse kost

zijn. Dat het bij die fijnmechanische bewerkin-

gen niet alleen gaat om het minuscule werk valt

af te leiden uit het feit dat gedraaid kan worden

tot diameters van 650 mm en gefreesd tot afme-

tingen van 1.020 mm x 508 mm x 500 mm.

Om aan die hoge nauwkeurigheidseisen te kun-

nen voldoen beschikt GSM niet alleen over een

adequaat machinepark van draai-, frees-, slijp-

en lepmachines. Om niets aan het toeval over te

laten zijn alle productieruimtes daarnaast sto-

farm geconditioneerd op een constante tempe-

ratuur van 20ºC. Uit oogpunt van stabiliteit be-

schikken veel machines bovendien over een

eigen fundering, zodat negatieve effecten als

gevolg van onderlinge trillingen zijn uitgesloten.

Marktsegmenten waar de hoge nauwkeurighe-

den tot hun recht komen zijn onder meer de se-

miconductor, de glasvezel- en de medische in-

dustrie. Zo nodig inclusief de montage tot com-

plete mechanische modules en apparaten, zoals

meet- en opspanmallen. “We kunnen een com-

pleet product leveren van A tot Z, inclusief na-

bewerking en montage”, aldus Huirne. Ook de

aanmaak en revisie van stempels en matrijzen

staat op het programma. Hij laat in dit verband

geharde snijringen zien voor de blikindustrie,

met een tolerantie van 5 micrometer op een

diameter van 320 mm. Ter onderstreping van

het uitgangspunt: “Precisiewerk staat bij ons

voorop”. <<<

Directeur Thomas Huirne: “Precisiewerk staat bij ons voorop”

B E D R I J V I G H E I D

GSM, HaaksbergenBij GSM (met achttien medewerkers) ligt het accent op

enkelstuks en kleine series in een veelvoud aan materia-

len, variërend van staal en non-ferro metalen tot hoog-

waardige kunststoffen. Flexibiliteit en korte omsteltijden

vormen naast nauwkeurigheid om die reden een belang-

rijk aandachtspunt. Waar het kritische karakter van de

producten dat toelaat wordt ook onbemand geprodu-

ceerd. Het merendeel van de klantenkring is te vinden in

Nederland, maar ook een aantal Duitse opdrachtgevers

heeft inmiddels de weg naar Haaksbergen gevonden.

Voor meer informatie zie www.gsm-bv.nl.

Draaien sneller en

goedkoper dan slijpen

10-11_GSM 16-04-12 11:25 Pagina 11


Herman Wijffels: “Ik kijk gewoon naar

wat ik in de praktijk zie gebeuren en

zoek patronen. Daarna komt het

denkwerk, de theorievorming. Wat nu

gebeurt is het in hoog tempo opruimen

van rommel, en een snelle omzetting in

herbruikbare grondstoffen. De kunst is

om deze processen te vertalen in goede

business-modellen: de inpassing van

een traditionele afvalverwerker in het

nieuwe concept van de circulaire

economie”.

DOOR: AD LANSINK EN HENK MEINEN

Kringloop is een gewoon begrip geworden,

zeker voor mensen die weten wat in kringloop-

winkels te koop is. Maar circulaire economie is

nog niet ingeburgerd. Hoe kan dat begrip han-

den en voeten krijgen?

“De term ‘circulaire economie’ wordt als notie

steeds meer geaccepteerd. Het woord komt in

veel lezingen en conferenties aan de orde.

Gaandeweg krijgt het een plek in ons woorden-

boek. Duurzame energie is in dubbele zin een

mooi voorbeeld van circulaire economie: oog-

sten van energie uit permanent beschikbare

hulpbronnen, en tegelijk ophouden met het uit-

putten van eindige, fossiele voorraden. Zon en

wind zijn permanente hulpbronnen. Biomassa

hoort daar ook bij. Ik maak onderscheid tussen

biotische en abiotische hulpbronnen. De bioti-

sche bronnen moeten zo geoogst worden, dat

de productiviteit en het productievolume in

stand blijven. Soms vergt dat wel extra investe-

ringen.”

Hoe zit het dan met abiotische hulpbronnen?

“De abiotische bronnen kennen op voorhand

een eindige voorraad. Als die grondstoffen een-

maal in een product zijn opgenomen, dan moe-

ten ze zo lang mogelijk in gebruik blijven. Een

lange levensduur, ook als vorm van afvalpreven-

tie; en producten materiaalgebruik dus vol-

gens de ‘Ladder van Lansink’, die zijn betekenis

internationaal heeft bewezen. De voorraad van

grondstoffen, die in de producten ligt opgesla-

gen, moeten we dus zien als een stroom die in

de circulaire economie nagenoeg onbeperkt

herbruikbaar is. Hier valt nog heel veel winst te

halen, ook via efficiënte productontwerpen.”

VerdienmodelWelk economisch model, of beter: verdienmo-

del ligt aan de kringloopeconomie ten grond-

slag?

“De circulaire economie heeft natuurlijk conse-

quenties voor de opbouw en invulling van onze

business-modellen. Oude denkmodellen over

energie en grondstoffen moeten worden om-

Herman Wijffels: “De tijd is rijp voor veranderingen in productie en consumptie in een veel duurzamer richting.

Met doordacht ecodesign valt al veel te bereiken (foto’s: Henk Meinen/ Magazine Recycling Benelux)

“Veilig stellen van menselijke waardigheid”

Herman Wijffels: “Kringloop 100 procent sluiten, lijkt niet haalbaar”

12-13-14-17_Weijffels 16-04-12 17:02 Pagina 12


gevormd in nieuwe productie-, consumptie- en

samenwerkingspatronen. We moeten overscha-

kelen van productie met eenmalige opbrengst

naar een systematiek, waarin de producenten

eigenaar blijven van de producten of de be-

schikking houden over de grondstoffen. Zij in-

casseren niet één keer geld voor hun inspannin-

gen maar verdienen een reeks inkomsten gedu-

rende de looptijd van een product of proces. De

consumenten maken de stap van producteigen-

aar naar beschikker over de functies van het

product. De gebruikers sluiten leasecontracten

zoals in de autowereld of huurovereenkomsten,

zoals in de gebouwde omgeving. Nieuwe busi-

ness-modellen zorgen er ook voor, dat niet ge-

bruikte capaciteit beter wordt benut. Denk aan

taxibedrijven, die een hogere bezettingsgraad

draaien.”

Is voor de circulaire economie het volledig slui-

ten van de kringloop noodzakelijk en haalbaar?

“De kringloop voor de volle 100 procent sluiten

lijkt mij niet haalbaar. De vraag is ook, of dat

wel nodig is. We hebben immers op de wereld

voorraden, die we niet allemaal hoeven aan te

spreken. Ik kijk niet alleen naar de voorkant

maar ook naar de achterkant van producten:

belasten zij het leefsysteem en in welke mate?

Ik ben een aanhanger van de ecologische voet-

afdruk: een maat voor de biologisch produc-

tieve grond- en wateroppervlakte, die nodig is

om het consumptieniveau te handhaven en het

afval te verwerken. In de circulaire economie is

de draagkracht van de planeet het uitgangs-

punt. De mens moet zijn voetafdruk daaraan

aanpassen. Dat is niet eenvoudig, maar we be-

schikken over kennis en technologie om forse

stappen te maken. Gaandeweg wordt zichtbaar

dat de wil er is. De vraag is nu: hoe doen we dat.

Misschien moeten we naar China kijken: daar

willen ze de efficiency met een factor twintig

verbeteren.”

De vraag is inderdaad: hoe doen we dat, die ef-

ficiencyverbetering?

“Zelf voel en gedraag ik mij als een Tao-ist die

een doel voor ogen heeft, en vervolgens zorg-

vuldig de weg kiest die hij moet afleggen. Prin-

cipes bepalen de grondhouding. Denk aan de

menselijke waardigheid, de zorg voor de leef-

omgeving. Op die doelgerichte weg passen tus-

sentijdse evaluaties om te beoordelen of we op

de goede weg zijn. Zo niet, dan moeten we na-

tuurlijk bijsturen zonder het doel uit het oog te

verliezen.”

Kwaliteit van de ketenHoe beoordeelt u de C2C-filosofie van Michael

Braungart, die vindt dat in zijn afval = voedsel-

model de samenleving onbeperkt kan consume-

ren?

“Vandaag is het C2C-concept nog niet overal

mogelijk. De inzet van duurzame energie ver-

loopt nog te traag. Maar met doordacht ecode-

sign valt al veel te bereiken. Ik wijs ook op

nieuwe technologieën zoals de nanotechnolo-

gie, waarmee we compleet nieuwe materialen

kunnen maken, en uit alle gebruikte materialen

nieuwe grondstoffen kunnen produceren. Ik

wijs ook op het nog grotendeels onontgonnen

terrein van de ‘biobased economy’, die ons

nieuwe middelen aanreikt voor versterking en

verruiming van de kringloop. Zelfs voedselafval

krijgt dan waarde.”

Moet de hele kringloop van een product een

positief saldo opleveren, ongeacht de vraag of

waarden als voldoening of saamhorigheid in

beschouwing worden genomen?

“Ik kies een iets andere optiek: wat is nodig

voor een op circulaire economie gebaseerde

keten? Het gaat dan over de kwaliteit van en de

verhouding tussen de schakels in de keten. De

I N T E R V I E W

>>>

Herman WijffelsHerman Wijffels (1942) studeerde econo-

mie aan de Katholieke Universiteit Til-

burg. Na zijn studie werkte hij bij het mi-

nisterie van Landbouw en Visserij en bij

het NCW. In 1981 stapte hij over naar de

Rabobank, waar hij van 1988 tot 1999

voorzitter van de hoofddirectie was. Ver-

volgens was hij voorzitter van de Sociaal

Economische Raad, bewindvoerder bij de

Wereldbank en in 2006 formateur van

het kabinet Balkenende IV. Vanaf 2009 is

hij hoogleraar ‘Duurzaamheid en Maat-

schappelijke Verandering’ aan de Univer-

siteit Utrecht. Onlangs maakte hij met

Han Noten een plan voor de vernieuwing

van de FNV. Wijffels is een autoriteit op

het gebied van Maatschappelijk Verant-

woord ondernemen en een hartstochte-

lijk pleitbezorger van de circulaire econo-

mie.

Het kringloopmodel: “Het C2C-concept is nog niet overal mogelijk”



beantwoording van die vraag levert hopelijk

een uitkomst voor een positief saldo. Vergeet

trouwens niet, dat duurzaamheid een zoekcon-

cept is: zoekend en toetsend op de weg naar

een gezond evenwicht tussen economie, ecolo-

gie en sociale cohesie. Zo brengen we productie

en consumptie in balans met wat de natuurlijke

omgeving inclusief de mens aan kan.”

Over sociale cohesie gesproken: wat betekent

de circulaire economie voor de werkgelegen-

heid van minder hoog opgeleiden: zingeving,

die dan weer moeilijk past in een vrije markt-fi-

losofie?

“Niet alle mensen beschikken over hoge vaar-

digheden. Sommige mannen en vrouwen heb-

ben nu eenmaal minder mogelijkheden. Nu

worden die mensen vaak uit de markt verdre-

ven, soms zelfs autonoom. Ik vind, dat we parti-

cipatie en betrokkenheid voorop moeten stel-

len. Het kan blijvend werk zijn, maar ook tijde-

lijk, zodat mensen kunnen doorgroeien. De cir-

culaire economie past wel in een arbeidsmarkt

met lage productiviteit. Probleem is de inrich-

ting van onze sociale zekerheid. Het minimum-

loon zit ons eigenlijk in de weg. Een nieuwe ma-

nier van denken en werken biedt een uitgele-

zen kans om mensen weer een nieuw perspec-

tief te bieden. Ik noem als voorbeeld de

gebouwde omgeving, waar via energiebespa-

ring en duurzame energie een wereld te win-

nen is.”

Transparantie noodzakelijkZouden een of meer schakels een negatieve

waarde opleveren dan moet dat door andere

schakels worden opgevangen. Of is een andere

benadering mogelijk?

“In wezen gaat het om een institutionaliserings-

vraagstuk. Wanneer je werkelijk duurzaam wilt

worden, dan moet je ook naar de mededin-

gingswetgeving kijken. Bij een lezing voor de

NMA heb ik de noodzaak van transparantie be-

nadrukt: een eerlijke en evenredige beoorde-

ling van alle schakels in de keten. Het is een

kwestie van waarden in het systeem. Als concur-

rentie voorop wordt gesteld, dan zal de circu-

laire economie onvoldoende werken. Concur-

rentie moet niet automistisch geïnterpreteerd

worden, maar gebaseerd zijn op het integrale

ketenmodel, waarin alle schakels tot hun recht

komen. Een zodanige invulling dus, dat de

maatschappelijke doelstellingen binnen bereik

komen.”

Hoe ziet die invulling er dan uit?

“De oplossing ligt volgens mij in een intensie-

vere samenwerking tussen de schakels in de

keten. En vanzelfsprekend meer transparantie

in kosten en baten, in de opbrengst en over de

verdeling daarvan. In de vleesindustrie zijn voor-

beelden van een transparante aanpak te vin-

den. Overigens: wil transparantie menens wor-

den, dan moet je - ik zei het al - ook naar de me-

dedingingswetgeving kijken. Uiteraard speelt

de normstelling ook een belangrijke rol. Intus-

Ad Lansink (rechts) tijdens het interview met Herman Wijffels. Lansink heeft een stempel gedrukt op het beleid rondom afvalverwerking. De ‘Ladder van Lansink’ is een

standaard voor omgaan met afval en kent vier stappen: preventie, hergebruik, verbranding en storten


ONZE KENNISUW SUCCES

kijk voor meer informatie opwww.eisma.nl/industrialmedia

OIL & GAS

w w w.un i s i g n .n lYour partner in productivity

Snel-metaal-op-maat.nl

In 2 minuten uw prijs voor 3D plaatwerk!

• Kanten • Buislaser snijden • Laser-plasma-autogeen-snijden • Zagen • Oppervlakte behandeling • Knippen

In 2 minuten uw prijs voor 3D plaatwerk!

• Buislaser snijden • Laser-plasma-autogeen-• Kanten • Buislaser • Buislaser

WERELD-

PRIMEUR!

2012De Cromvoirtse

bouwt hem!

De plaatwerkfabriek van de toekomst?

Bekijk alle vorderingen via www.decromvoirtse.nl

Snel-metaal-op-maat.nl

Uw 2D DXF of

3D STEP file direct

online uploaden

068.015 Adv Metaalmagazine_30maart_191x130.indd 1 14-03-2012 15:32:52


sen blijkt meer en meer, dat bedrijven hun be-

leid steeds meer baseren op het ketenmodel. Zij

blijken in toenemende mate bereid de ketenbe-

nadering zo in te vullen, dat de maatschappe-

lijke doelstellingen worden gehaald.”

Wat betekent de circulaire economie voor de

maakindustrie en voor de daaraan soms gekop-

pelde industriepolitiek?

“Ik zie dat de economische processen zich gelei-

delijk regionaal gaan reorganiseren. Bij de op

duurzaamheid gerichte ontwikkeling zullen we

het gesleep met grondstoffen en ook met afval

zien afnemen. Bij productontwikkeling zullen

nieuwe technologieën – denk aan ICT en nano-

technologie – regionalisatie bevorderen. De

eenzijdig gerichte globalisering zal wel doorzet-

ten, maar die andere, meerzijdige ketenbena-

dering zal uiteindelijk meer gewicht in de schaal

leggen. De industriepolitiek zal zich meer regio-

naliseren en zelfs meer relocaliseren, tot thuis-

werken toe.”

TransitieprocessenMoeten politici zich andere invalshoeken eigen

maken wil van een overgang naar de circulaire

economie sprake zijn?

“Wet en regelgeving moeten zo heringericht

worden, dat transitie wordt bevorderd. Veel

meer hoeven de politici niet te doen. De norm-

stelling moet duidelijk zijn, en voldoende

scherp. Bovendien moet het begrip afvalstof

verdwijnen, omdat alle afval omgezet kan wor-

den in grondstoffen. Soms zal de overheid ook

aan de prijsknop moeten draaien. Ik doel ook

op de afschaffing van de indirecte subsidies op

fossiele brandstoffen. Omarming van het per-

spectief van de circulaire economie vergt con-

crete daden.”

Productie en consumptie moeten in balans zijn

met wat de natuurlijke omgeving aan kan.

Maar de natuur kent toch een eigen dynamiek?

“Ik spreek liever over de natuurlijke hulpbron-

nen. Door die bronnen kunnen wij feitelijk be-

staan. Als mens zijn wij in elk opzicht verbonden

met die hulpbronnen. Verantwoord leven impli-

ceert dus het verstandig gebruik van wat de

aarde ons biedt, temeer waar we groeien naar

een bevolking van acht tot negen miljard men-

sen. Jerad Diamond, een befaamd Amerikaans

auteur wijst in zijn Collapse: How Societies

Choose to Fail or Succeed (2004) twee oorzaken

van ineenstorting aan: overbelasting van de na-

tuurlijke hulpbronnen en elites die weigeren

hun gedrag te veranderen. Ik pleit niet voor

echte bevolkingspolitiek, wel voor opvoering

van het welvaartsniveau tot 1000-2000 dollar.

Ook moeten we meisjes een goede opleiding

bezorgen. Dat helpt. De autonome ontwikke-

ling zal dan tot een beter evenwicht leiden. Ei-

genlijk is het tij best gunstig. De economie stag-

neert en groei vindt plaats juist waar dat nodig is.”

Hoe moet in een mondiale circulaire economie

omgegaan worden met welvaartsverschillen?

Welke rol spelen de demografische ontwikke-

lingen?

“Mag ik antwoorden met een filosofische kant-

tekening: het ultieme doel van de maatschap-

pelijke organisatie is het veilig stellen van de

menselijke waardigheid. Al het andere is onder-

geschikt aan het besef, dat de mens zich zo

moet kunnen ontwikkelen, dat hij zelf een bij-

drage aan de samenleving kan geven, enerzijds

door op een efficiënte manier in de behoeften

te kunnen voorzien, en anderzijds door te voor-

komen dat de menselijke waardigheid wordt

aangetast.”

Blijft de circulaire economie een wensdroom, of

is de tijd rijp voor en bestand tegen drastische

veranderingen in productie en consumptie?

“De tijd is inderdaad rijp voor veranderingen

in productie en consumptie in een veel duurza-

mer richting. Kijk naar de prijsvorming op de

markt van de zonnecellen, die veel goedkoper

zijn geworden. Zie de leaseconstructies voor

elektrische auto’s. Criticasters zullen er altijd

blijven. Maar het voorzorgbeginsel telt ook.

Bovendien kan het zoveel beter dan we nu

doen, ook al staat de nationale overheid helaas

nog met de rug naar het vraagstuk van de

duurzame ontwikkeling. De weg uit de crisis –

het pessimisme voorbij – dat is de groene

route.” <<<

I N T E R V I E W

Beknopte verklarende woordenlijstAbiotische factoren

Niet levende milieufactoren zoals licht, temperatuur, water, bodem en lucht.

Biobased economy

Industriële toepassing van wetenschappelijke en technologische kennis van natuurlijke pro-

cessen ter bevordering van biologisch materiaalketenbeheer.

Biotische hulpbronnen

Hulpbronnen die betrekking hebben op alles wat leeft.

Circulaire economie

Economisch model, gebaseerd op het effectief gebruik van natuurlijke hulpbronnen door pro-

ductie en consumptie in een permanente kringloop te beheren.

C2C-concept

Ontwerpparadigma van Mc Donough en Braungart, waarin industrie wordt gemodelleerd

naar natuurlijke processen en teruggewonnen materialen voedingsstoffen zijn in een gezonde

en veilige kringloop.

Ecodesign

Productontwerp gebaseerd op milieu-hygiënische uitgangspunten.

Ecologische voetafdruk

Getal (in mondiale hectares) dat een bevolkingsgroep nodig heeft aan biologisch productieve

grond- en wateroppervlakte om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en zijn afval-

productie te kunnen verwerken.

Ketenbeheer

Beheer van de keten grondstof-productie-gebruik-verwijdering met minimale verspilling van

grondstoffen en met zo min mogelijke emissies.

Lineaire economie

Productie- en consumptiemodel, gebaseerd op het winnen van de grondstoffen en het om-

zetten in producten, die na het gebruik worden afgedankt en vernietigd.

Nanotechnologie

Technologie, waarbij gewerkt wordt met uiterst kleine deeltjes (nm of nanometer = een mil-

jardste deel van een meter).

Regionalisatie

In dit artikel: een op een regionale – dus kleiner dan mondiale of continente schaal gebaseerde

ontwikkeling.

Relocaliseren

In dit interview: het dichter bij huis - land of provincie - brengen van sociale, culturele en vooral

economische ontwikkelingen.



Een wezenlijk machinekenmerk als stabiliteit kun je niet aflezen uit de machinespecificatie in

een brochure. Reden voor Almi om bij de aanschaf van een nieuw bewerkingscentrum naar de

machinebouwers toe te gaan om wat te boren en te frezen in en aan een proefwerkstukje.

DOOR: REINOLD TOMBERG

Bij de keuze voor een nieuw bewerkingscen-

trum zijn de mensen van Almi in Vriezenveen

heel pragmatisch te werk gegaan. Zeven Duitse

machinebouwers kregen van tevoren snijgege-

vens toegezonden en het verzoek om te boren

en frezen in blokjes materiaal met de afmeting

90 mm x 90 mm x 200 mm. Gelet op de grootte

niet écht een werkstuk waarvan je meteen

onder de indruk raakt. Het materiaal van de

blokjes is 1.2842 (90MnCrV8). Dit is een gereed-

Het proefwerkstuk van Almi zoals gefreesd door een machine van Reiden. Dit boor- en freeswerk was voor Almi overtuigend voor de aanschaf van de bedfrezer BFR2. De

beide inzetjes tonen afgekeurde resultaten van andere leveranciers: een machine die bij het boren van het tweede gat afhaakte en freeswerk met een te laag

kwaliteitsniveau. De bewerkingen zijn uitgevoerd in een opspanning van 900 mm boven het machinebed (foto’s: Reinold Tomberg)

“Je kunt het zien en horen”

Proefwerkstuk bewijst

machinestabiliteit

18-19_Almi 16-04-12 12:14 Pagina 18


schapstaal waarvan de legeringselementen

chroom en zeker het aandeel mangaan het ver-

spaningsproces wat bemoeilijken. Bovendien

kregen alle machineleveranciers het verzoek om

dit blokje te bewerken opgespannen op een

hoogte van 900 mm boven de rondtafel. In het

blokje werden in het volle materiaal met een

wisselplaatboor gaten met een diameter van

60 mm geboord met een diepte van 1D. Het ge-

reedschap is voor Almi een standaardgereed-

schap dat ook ingezet wordt op het bestaande

Excello bewerkingscentrum. De nieuwe ma-

chine neemt eind september de taken over van

de Excello die twintig jaar dienst heeft gedaan.

Naast het boren zijn ook twee vlakken van het

blokje met een freesdiepte van 3 mm bewerkt.

Volgens Raymond Belderink, plant manager bij

Almi, hoef je niet gestudeerd te hebben om de

resultaten van de verspaningsproeven te kun-

nen beoordelen. “Je kunt het zien en horen,

kijk maar naar het freesbeeld op de blokjes.” In-

derdaad - zoals ook de foto’s bij dit artikel laten

zien - is het resultaat overtuigend. Een machine

bijvoorbeeld heeft de strijd gestaakt bij het

boren van het tweede gat. En sommige ge-

boorde en gefreesde oppervlakken hebben na

het frezen een oppervlak dat pijn doet aan de

ogen.

ReidenHet meest tevreden was Almi met de verspa-

ningsresultaten van een machine van Reiden.

Zie ook de foto bij dit artikel. Hieruit blijkt ook

dat Almi genoegen neemt met een ‘normaal’

freesbeeld. “Het hoeft écht niet gepolijst te zijn,

maar we willen wél een stabiel freesproces.”

Uiteindelijk heeft Almi gekozen voor het type

BFR2 van Reiden. Dit is een vrij grote, vijfassige

bedfreesmachine (C-as in rondtafel en freeskop

met B-as). X x Y x Z bedraagt 3 m x 1,2 m x 1,5 m

(Z-slag is 1.500 mm, met een kopverplaatsing is

een bereik van 1.800 mm haalbaar). Op de

rondtafel, met een swingdiameter van 2.100

mm, kan een werstukmassa van 7.500 kg wor-

den verkregen.

De keuze voor de grootte is ook een gevolg van

een van de uitgangseisen van Almi dat de

nieuwe machine met een werkstuk van 800 mm

x 1.200 mm (een europallet) met een hoogte

van 1.300 mm moet kunnen werken. “80 Pro-

cent van ons werk is hoger dan één meter.” Al-

hoewel er steeds grotere vijfassige bewerkings-

centra op de markt komen, zijn dit toch stevige

afmetingen. Zeker gevoegd bij de stabiliteitsei-

sen van Almi.

Belderink: “Een machine moet stabiel zijn. An-

ders heb je geen beheersbaar proces. En dat is

toch hét uitgangspunt voor de automatisering

van je proces”. Het is ook de ervaring van Almi

dat stabiele machines het verbruik van wissel-

platen met wel een factor drie kunnen reduce-

ren. “Uiteindelijk komt alles toch op het puntje

van het gereedschap.”

Promas uit Maasbree heeft de Reiden aan Almi

verkocht. Richard Hermans van Promas vertelt

dat de Reiden de stabiliteit ondermeer te dan-

ken heeft aan blokgeleidingen voor Z- en Y-as

(Y-as gekoeld), een trekstang in de horizontale

ram om doorhang van Y-as te voorkomen, rol-

lengeleidingen voor de X-as die ver uit elkaar

liggen en een slanke freeskop die het mogelijk

maakt om te werken met relatief korte gereed-

schappen.

EnkelstuksDe bedrijfsactiviteit van Almi is een samenspel

tussen laswerk gevolgd door verspanende nabe-

werkingen. Voor het laswerk is 3,5 jaar geleden

een grote lascel in gebruik genomen met een

handlingrobot, twee lasrobots en een in- en uit-

voercarrousel voor laswerkstukken met acht sta-

tions. Het bijzondere is dat deze lascel ook en-

kelstukswerk geautomatiseerd kan aflassen.

“De klant kan seriegrootte één bij ons bestel-

len.” Het dilemma voor Almi was dat voor de ef-

fectiviteit van de verspanende bewerkingen je

eigenlijk werkstukken bij elkaar moet verzame-

len. Zeker als je meervoudig gaat opspannen.

De verwachting is dat het met de nieuwe Rei-

den beter lukt om de lascel precies zoveel pro-

ducten te laten maken dat de navolgende ver-

spaning zo efficiënt mogelijk verloopt. De lascel

werkt daartoe in een tweeploegendienst en de

nieuwe Reiden gaat volcontinu 24/7 aan de

slag. De inschatting is dat ergens bij een serie-

grootte van twee of drie stuks de synchronisatie

tussen las- en freeswerk optimaal is. Dat wil

zeggen een zo minimaal mogelijke tussenop-

slag. <<<

M E T A A L B E W E R K E N

Met AGVDit schema toont de opstelling van de Reiden BFR2 zoals deze dit najaar in Vriezenveen operationeel wordt.

De machine gaat werken met drie pallets. De werkstuken worden opgespannen op aluminium platen met een

modulaire opbouw die met behulp van een nulpuntsspansysteem op de machine opgespannen worden. Het

transport van en naar de machine gaat verzorgd worden door een onbemande heftruck (een AGV, automated

guided verhicle). Deze AGV wordt ook inzet voor het transport van de laswerkstukken. Een centrale plaats in

oppak- en ontbraamcel met een robot die de handling verzorgt. Deze cel wordt ook gekoppeld aan een au-

tomatisch magazijn en aan andere machines. De machine heeft een vermogen van 45 kW bij 7.000 min-1 en

een koppel van 1.135 Nm. Het gereedschapmagazijn heeft een capaciteit voor 321 gereedschappen (illustratie:

Reiden)

Toeleveren en eigen productenAlmi is een metaalproductiebedrijf actief in de toelevermarkt én als OEM’er met een aantal

eigen producten als steenknippers en pijpuitslijpers en -klinkers. Voor uitbesteders verzorgt

Almi laswerk dat ook verspanend moet worden nabewerkt. De productie-engineering van

buis lasertechniek en lassen in combinatie met verspanen is de kracht van Almi.

18-19_Almi 16-04-12 12:14 Pagina 19


Een draaifreescentrum integreert verschillende klassieke verspaningstechnologieën in één

machine. Zie ook deel 1 over compleetbewerken in de vorige Metaal Magazine. Een niet te

onderschatten valkuil is nog steeds de correcte en vooral efficiënte NC-programmering van deze

machines. Ook de haalbare nauwkeurigheid kan een heikel punt zijn.

DOOR: KRIST MIELNIK (SIRRIS)

De aansturing/programmering van draaifrees-

centra is vanwege het grote aantal vrijheidsgra-

den (X1-as, X2-as, Y-as, Z1-as, Z2-as, B-as, C1-as,

C2-as, W-as enzovoort) geen eenvoudige klus.

Ook dienen verschillende verspanende bewer-

kingen geprogrammeerd en uitgevoerd te wor-

den. De belangrijkste zijn draai-, frees- en punt-

bewerkingen zoals boren en tappen. De effi-

ciënte benutting van draaifreescentra zal alleen

maar mogelijk zijn als ook de NC-programme-

ring efficiënt verloopt.

Een NC-programma kan op twee manieren tot

stand komen: online of offline. Onder ‘online

programmering’ verstaan we de programme-

ring aan de machinebesturing. Met ‘offline pro-

grammering’ wordt de programmering met een

CAM-pakket bedoeld. Meer en meer CAM-leve-

ranciers onderkennen ook de voordelen van

draaifreescentra en implementeren daarom spe-

cifieke functionaliteiten in hun CAM-software.

Online of offlineHet is de ervaring van Sirris dat je voor een draai-

freescentrum een operator met een technische,

middelbare opleiding nodig hebt. Nog beter ge-

schikt is iemand met een bachelordiploma. Bij

voorkeur is het iemand die ervaring heeft met

draaien, frezen en boren/tappen. Het zijn im-

mers dit type bewerkingen die uitgevoerd wor-

den. Programmering aan de machine gebeurt

hoofdzakelijk aan de hand van een 2D-maatte-

kening, al dan niet gedocumenteerd met een

3D-model. De beschikbaarheid van een 3D-

model verhoogt uiteraard de leesbaarheid van

de 2D-tekening, zeker bij complexe onderdelen.

En het behoedt de operator voor eventuele pro-

grammeerfouten. Algemeen mag worden ge-

steld dat de operator van een draaifreescentrum

goed onderlegd moet zijn om technische teke-

ningen te kunnen lezen en over een gezonde

dosis ruimtelijk inzicht moet beschikken.

Programmering van een draaifreescentrum via

een CAM-pakket gebeurt het beste door een per-

soon die zelf al spanen heeft gemaakt. Iemand

die enkel programmeerervaring heeft, maar geen

Compleetbewerkenop draaifreescentra (deel 2)

Vanwege het grote aantal vrijheidsgraden is de aansturing en de programmering van draaifreescentra geen

eenvoudige klus. Op de foto een machine van Chiron waarmee producten vanaf de stang bewerkt worden.

Zichtbaar is het grote aantal bestuurde assen (foto: Chiron)

20-21-22-23_Compleetbewerken 16-04-12 12:16 Pagina 20


affiniteit met de machine, zal de machine minder

efficiënt gebruiken. Net zoals bij de online pro-

grammering is een goede basisopleiding, in dit

geval door de CAM-leverancier, vanzelfsprekend.

Ook is het belangrijk dat de programmeur kan te-

rugvallen op een helpdesk die kennis van zaken

heeft en ook goed weet welke mogelijkheden

een draaifreescentrum te bieden heeft.

Indien men beschikt over een draaifreescentrum

met een gebruiksvriendelijke machinesturing en

dito programmeermogelijkheden en het pro-

ductengamma is niet te complex en program-

meerbaar met de beschikbare bewerkingscycli,

dan is de investering in een CAM-pakket geen

must. Meestal beschikt een gebruiksvriendelijke

sturing ook over visualisatiemogelijkheden om

de ingegeven productdata onmiddellijk te veri-

fiëren en waar nodig snel bij te sturen. Zuivere

ISO-programmering, waarbij de G-commando’s

en werkstukcoördinaten regel per regel ingege-

ven dienen te worden, valt niet onder de noe-

mer gebruiksvriendelijk.

Complexe werkstukken zijn producten die veel

freesfeatures, al dan niet onder verschillende

hoeken, hebben en waarbij het lezen van een

2D-tekening moeilijk en omslachtig is. Vlakfrees-

en contourfreesoperaties bijvoorbeeld zijn be-

schikbaar als standaard bewerkingscycli. De pro-

grammeertijd van de contourfreesoperaties is

sterk afhankelijk van de contour die geprogram-

meerd dient te worden. Grillige contouren zijn

in dat opzicht ‘programmeerintensief’ en meer

foutgevoelig, omdat meestal niet alle relevante

coördinaten van de contour op de maattekening

voorhanden zijn. Er dient dan gebruik gemaakt

te worden van een CAD-pakket voor het opzoe-

ken van de ontbrekende coördinateninfo. Ver-

der zijn ook onderdelen met vrije vormopper-

vlakken complex. Deze zijn enkel met behulp

van 3D-strategieën bewerkbaar. Programma’s

gemaakt via de machinesturing, zijn meestal op-

gebouwd uit een aantal vaste cycli. Het voordeel

is dat programma-aanpassingen daarom snel uit

te voeren zijn. Bij een CAM-systeem moet je

steeds opnieuw postprocessen, wat iets omslach-

tiger is. Een CAM-pakket biedt daarentegen wel

meer in- en uitloopmogelijkheden van het ge-

reedschap, wat de gereedschapstandtijd en de

proceszekerheid bij moeilijke materialen ten

goede komt. Ook kunnen geometriedelen of

gereedschapsbanen in een CAM-pakket vlotter

worden gemanipuleerd (roteren, verschuiven,

herschalen, kopiëren). Tenslotte leert de ervaring

bij Sirris dat een gecombineerd programma in

veel gevallen de beste oplossing biedt: de niet-

complexe zaken programmeren op de machi-

nesturing, de rest via het CAM-systeem. In dat

geval is het handig om met een hoofdpro-

gramma te werken en de verschillende pro-

grammadelen vanuit CAM als subprogramma’s

in het hoofdprogramma op te roepen.

Benodigde inputVoor de online programmering aan de besturing

heeft de operator een 2D-tekening met correcte

maten nodig, al dan niet gedocumenteerd met

een 3D-model in meerdere aanzichten. Maat-

aanduidingen worden daarom het best opge-

steld in functie van de machinesturing in kwestie.

De doelstelling is uiteraard een 100 procent cor-

recte productgeometrie. De mogelijkheid om

een 2D- of zelfs 3D-simulatie op de machinestu-

ring te laten lopen, met naast een visualisatie van

de werkstukvorm ook een visualisatie van de ge-

reedschapsbanen, is daarom een belangrijk plus-

punt van een machinebesturing. Voor de offline

programmering binnen een CAM-pakket is de

input voornamelijk een 3D-model. Omdat pro-

ductontwerp steeds vaker in 3D gebeurt, vormt

dit geen bottleneck. Een 2D-maattekening met

de nodige vormen plaatstoleranties en dimen-

sietoleranties is daarbij nog steeds nodig. Voor ty-

pische freesgeometrieën is 3D-CAD-data vaak in-

teressanter en een must om op gebruiksvriende-

lijke wijze te programmeren binnen CAM. Voor

draaioperaties volstaat op zich een 2D-profiel. Er-

varing leert dat het vereiste ‘rotatiesymmetri-

sche’ 2D-profiel voor draaien binnen sommige

CAM-pakketten ook automatisch kan worden af-

geleid uit het 3D-model en het inlezen van een

apart 2D-profiel niet meer nodig is.

Handige functionaliteitenEen functionaliteit die men binnen CAM-sys-

temen steeds vaker terugvindt, is de mogelijk-

heid om met een tussentijds model te werken.

In het vakjargon wordt dit ook wel aangege-

ven als ‘In Process Workpiece’ of ‘Stock

model’. Deze functie verhoogt de efficiëntie

van gereedschapsbanen, omdat het aantal

luchtbewegingen tot een minimum kan wor-

den herleid en omdat het systeem ten allen

tijde weet hoeveel werkstukmateriaal de vo-

rige operatie heeft laten staan. Zeker bij 3D-

ruwfreesoperaties is dit een handige functio-

naliteit. Bij een online programmeermethode

is deze functie tot nu toe niet mogelijk.


Postprocessor bottleneck Een draaifreescentrum met standaard configuratie (X-, Y-, Z-, B- en C-as) is te vergelijken met

een vijfassige freesmachine. De freesfuncties van de meeste CAM-pakketten zijn in theorie al-

lemaal uitvoerbaar op een draaifreescentrum. De belangrijkste bottleneck is de postprocessor

die de geprogrammeerde banen feilloos zou moeten vertalen naar de vereiste machinecode.

Een correcte aansturing van een draaifreescentrum via een CAM-systeem vereist uiteraard een

100 procent werkende postprocessor. Ervaring leert Sirris dat een postprocessor die alle ma-

chinefuncties dekt standaard niet beschikbaar is. ‘Plug en play’ is nog toekomstmuziek. Als ge-

bruiker verwacht je dit uiteraard wel, maar de praktijk leert dat dit niet zo is. Draaifreescentra

zijn voor veel CAM-leveranciers ook nog complexe machineconfiguraties en als de CAM-leve-

rancier de eigenaar van een nieuw draaifreescentrum vraagt welke functies de postprocessor

allemaal moet bevatten, is dit voor die eigenaar uiteraard een moeilijke vraag, omdat hij zelf

lang niet alle machinemogelijkheden kent, laat staan alle G- en M-ISO-codes. Belangrijk bij de

configuratie van de postprocessor is dat CAM-leverancier en machinefabrikant goed samen-

werken en samen tot een oplossing willen en kunnen komen. In een ideale situatie gebeurt

het testen van de postprocessor op een demomachine bij de machineleverancier en gebeurt

de overdracht pas als alles getest en goed bevonden werd. Ook belangrijk binnen dit kader is

een aanspreekpunt bij de CAM-leverancier en de machinefabrikant. Gezien de complexiteit

van deze draaifreescentra is de kans reëel dat er bij zowel de CAM-leverancier als machinele-

verancier slechts één specialist aanwezig is die vertrouwd is met draaifreescentra, wat vertra-

gingen met zich mee kan brengen.

Botsing niet altijd uit te sluiten

>>>



Specifiek in CAMOp een draaifreescentrum kunnen zogeheten

‘multitasking tools’ worden ingezet. Het betreft

biedt en of het systeem daarbij automatisch re-

kening houdt of de geselecteerde gereedschap-

pen compatibel zijn met de draairichting van de

spil. Naast simultane operaties kunnen op een

draaifreescentrum met een onderrevolver paral-

lelle operaties worden uitgevoerd. Het verschil

met simultane operaties is dat er bij parallelle

operaties gelijktijdig verspanende activiteit is op

zowel hoofdspil als subspil. Dit is niet enkel van

toepassing voor enkelstuks, maar ook voor se-

rieproductie. Bij programmering met een CAM-

systeem dient de aanwezigheid van deze func-

tionaliteit nagevraagd te worden.

De volgorde van bewerkingen is iets wat de pro-

grammeur zelf bepaalt. Hetzelfde geldt voor

verschuivingen. Als de verschuivingen betrek-

king hebben op bewerkingen op dezelfde spil

dan kan dit in principe zonder speciale aandacht

gebeuren. Als we een bewerking willen ver-

schuiven van bijvoorbeeld de hoofdspil naar de

subspil, dan kan dit ook, maar dan zijn er

meestal bijsturingen nodig.

één en hetzelfde gereedschap (dus met één

plaats in het gereedschappenmagazijn), maar

met bijvoorbeeld vier verschillende functies. Op

de machinebesturing van het draaifreescentrum

bij Sirris bijvoorbeeld worden deze verschillende

functies in de gereedschapstabel als afzonderlijke

gereedschappen beschreven. Hetzelfde verhaal

gaat op voor draaibeitels met één wisselplaat die

op verschillende manieren kunnen worden inge-

zet (bijvoorbeeld draaien en boren).

Een draaifreescentrum dat is uitgerust met een

onderrevolver biedt de mogelijkheid om simul-

tane operaties te programmeren. Een typisch

voorbeeld hiervan is ‘gebalanceerd draaien’,

waarbij twee afzonderlijke draaibeitels tegelij-

kertijd op dezelfde draaispil aan het verspanen

zijn. Het voordeel is tijdwinst, omdat er aan

dubbele voedingssnelheid kan worden ge-

draaid. Op de machinebesturing is deze strate-

gie via een standaard cyclus te programmeren.

Bij een CAM-systeem is het nuttig om te evalu-

eren of het systeem deze functionaliteit aan-

Een indrukwekkende machine voor compleetbewerken van WFL zoals getoond op de Metav 2012 in Düsseldorf (D). Op de machine een complex werkstuk. Hoe

complexer een werkstuk, hoe meer zin het heeft om in één opspanning alle bewerkingen uit te voeren (foto: WFL)

Draaifrezen Een draaifreescentrum kan worden inge-

zet voor draaifrezen. Hierbij draait het

werkstuk heel langzaam rond en be-

weegt een roterend freesgereedschap

gelijktijdig en gesynchroniseerd over het

ronddraaiende werkstuk. Voor niet-

ronde vormen kan deze technologie een

oplossing bieden. Andere potentiële

voordelen zijn kleine spanen en minder

terugdrukspanningen. Het is de ervaring

van Sirris dat niet-ronde vormen niet op

de machinebesturing met standaard cycli

kunnen worden geprogrammeerd. Het is

dan nodig om terug te vallen op de mo-

gelijkheden van een CAM-systeem.



SimulatieEen draaifreescentrum is uitgerust met meer

NC-assen dan wat we gewoon zijn bij een

aparte draaibank of een (vijfassige) freesma-

chine. Het risico op botsingen is dus groter. Er-

varing leert dat elk nieuw product dat op de

machinebesturing werd geprogrammeerd, het

beste eerst wordt gesimuleerd met de simulatie-

mogelijkheden van die besturing. Hierbij maken

we een onderscheid met een 2D-simulatie, waar

enerzijds de werkstukgeometrie wordt gevisu-

aliseerd en anderzijds het gestuurde contact-

punt van het gereedschap wordt getoond. Deze

simulatie volstaat in veel gevallen. Optioneel

kan het programma ook in een 3D-omgeving

op de machinebesturing worden gesimuleerd.

Te betwijfelen valt of elke machinebesturing

deze laatste 3D-optie heeft. Bij deze laatste

vorm van simulatie dient de operator bij elk ge-

reedschap ook een houder te definiëren, maar

bepaalde vormen kunnen niet 100 procent

waarheidsgetrouw worden gevisualiseerd. Ver-

betering van de 3D-simulatie op de machinebe-

sturing is dus zeker nog nodig.

Als de programmering binnen een CAM-sys-

teem gebeurt, dan bestaan er ook verschillende

simulatiemogelijkheden. Een eerste vorm van si-

FAQ’s draaifreescentra in vierdelenSirris (www.sirris.be) heeft FAQ’s (Fre-

quently Asked Questions) over compleet-

bewerken op draaifreescentra gepubli-

ceerd in vier delen: In dit nummer deel 2.

De volgende delen verschijnen in ko-

mende nummers van Metaal Magazine.

Een werkstuk van Yamazaki Mazak, getoond op de Metav 2012 in Düsseldorf (D), dat de mogelijkheden van

compleetbewerken op draaifreescentra goed illustreert (foto: Reinold Tomberg)

Deze foto van Mori Seiki toont mooi de opbouw van

een draaifreescentrum: hoofden tegenspil,

onderrevolver en in het midden een freesspil.

Zwenken van deze spil maakt het mogelijk om

freesbewerkingen in verschillende

bewerkingsvlakken uit te voeren (foto: Mori Seiki)

mulatie is de zogenaamde ‘material removal si-

mulation’ (zoals de 3D-simulatie op de machine-

besturing). Bij deze simulatie wordt getoond

hoeveel werkstukmateriaal het snijgereedschap

wegneemt. Ook kan er dan gecontroleerd wor-

den op welke plaatsen er nog materiaal blijft

staan. Bij deze simulatie - die vaak volstaat -

worden behalve werkstuk en gereedschap met

houder geen andere machinecomponenten ge-

toond. Ten slotte kan ook de volledige virtuele

machineomgeving worden gesimuleerd. Deze

simulatie biedt ook de mogelijkheid om een

botsingscontrole uit te voeren tussen verschil-

lende componenten. Deze simulatiewijze is

zeker ook interessant wanneer er bijvoorbeeld

specifieke opspanmiddelen worden gebruikt.

Om de simulatie zo waarheidsgetrouw mogelijk

te maken, dienen deze spanmiddelen aan het

simulatiemodel te worden toegevoegd en op

de juiste plaats te worden gepositioneerd. Ui-

teraard is het bij deze simulatievorm ook be-

langrijk dat de gevisualiseerde gereedschaps-

houders en opspanelementen minstens even

groot of zelfs groter zijn dan in werkelijkheid.

Als er een botsing optreedt, dan dient de ge-

bruiker de nodige acties uit te voeren. Botsin-

gen voorkomen is nog niet mogelijk. Machine-

simulatie is logischerwijze trager dan de simula-

tie met enkel het werkstuk en het gereedschap.

We spreken hier ook nog steeds van een simu-

latie gebaseerd op de interne data en niet op de

NC-data uit een postprocessor. Honderd procent

waterdicht is deze simulatie niet. Belangrijke

pijnpunten zijn ijlgangbewegingen die in de si-

mulatie anders dan in werkelijkheid kunnen

zijn. Een botsing is dan niet altijd uit te sluiten.

In het ideale geval is de simulatie gebaseerd op

de werkelijke NC-data, zoals de machine ze ook

moet interpreteren. Hier bestaan zowel stand-

alone-oplossingen voor, als geïntegreerde op-

lossingen binnen het CAM-pakket. Meer en

meer CAM-systemen laten toe om de gereed-

schapsbanen te simuleren op machineniveau.

In het beste geval kan het virtuele machinemo-

del uit een bibliotheek worden gehaald. Indien

niet, dan kunnen de relevante machinecompo-

nenten worden opgemeten en gemodelleerd

binnen een CAD-pakket. Het exporteren van de

verschillende machinecomponenten naar een

formaat voor implementatie in het CAM-sys-

teem gebeurt het best altijd ten opzichte van

dezelfde referentie. Een andere optie is dat het

3D-CAD-model wordt aangevraagd bij de ma-

chinefabrikant. >>>




Sinds de EMO vorig najaar in Hannover

(D) vertegenwoordigt Oude Reimer uit

Hilversum machinebouwer FPT op de

Nederlandse markt. Alle reden voor

Metaal Magazine om eens in S. Maria di

Sala in Italië (in de buurt van Venetië)

op bezoek te gaan om onder meer

volhydrostatische frees- en kotter-

banken en een groot assortiment

freeskoppen te bekijken. Een reportage.

DOOR: REINOLD TOMBERG

Een opvallende machineserie in het assortiment

van FPT zijn de Spirit kotteren freesmachines.

Dit zijn bewerkingsmachines waarvan alle line-

aire assen hydrostatisch gelagerd zijn. Hydrosta-

tisch gelagerd wil zeggen dat de lagerfunctie

tussen bewegende machinedelen en dragende

machineconstructies verzorgd wordt door een

dunne oliefilm. Denk aan een gemiddelde film-

dikte van 0,025 mm. Een hydrostatische lagering

biedt een metaalbewerker een aantal voorde-

len: goede dempende eigenschappen, goede

loopeigenschappen, een hoge stijfheid die bo-

vendien onafhankelijk is van de assnelheid,

geen slijtage, geen stickslip, goede thermische

stabiliteit van de machine en een extra smering

van de geleidingen is niet nodig. Dit heeft uiter-

aard positieve effecten op de standtijd van het

verspanende gereedschap en de precisie van de

bewerkingen. Bovendien lukt het met een hy-

drostatische lagering om ijlgangen te halen van

pakweg 25 m/min. Ook bij grote machines; en

FPT bouwt grote machines! De grootste Spirit is

leverbaar met een Z-as van 1.900 mm (horizon-

tale slag van de ram van bijna 2 meter), een Y-

as tot wel 10 m hoog en een X-bereik vanaf 6 m

tot tientallen meters lang. Dit zijn indrukwek-

Een mooi staaltje machinebouw van FPT. Dit is de freeskop van een Dinomax hogesnelheidsportaalmachine,

een machine met een bovenliggend portaal. Het is een direct aangedreven freeskop met een elektrospil.

Hiermee zijn toeren tot 34.000 min-1 haalbaar. Omdat het deelvlak onder 55 graden staat, komt het

gereedschap bij een rotatie van de kop over 90 graden in een ondersnijdende positie van 10 graden te staan.

Van belang bijvoorbeeld voor het bewerken van gereedschappen voor de kunststofindustrie die

lossingshoeken tot 8 graden hebben (foto’s: Reinold Tomberg)

Eigenzinnige machinebouw in Italië

X-bereik van tientallen meters

24-25-26_FPT 16-04-12 12:18 Pagina 24


kende machines met een maximaal vermogen

van 130 kW en koppels tot 20.800 Nm op de

hoofdspil.

In metaalland zijn sommige mensen van me-

ning dat kotteren een uitstervende metaalbe-

werkingstechniek is. Volgens Danny van Rij van

Oude Reimer wordt die mening intussen bijge-

steld. “Hoe wil je een nauwkeurig afdichtings-

vlak draaien of een boring precies nabewerken

bijvoorbeeld een meter inwendig in een pomp-

of een andere behuizingsconstructie? Dan moet

je kotteren.” Van Rij is ook van mening dat het

precisiefrezen en kotteren van grote – “Zeker

als je praat over gelaste, meterslange werkstuk-

ken” - alleen optimaal mogelijk is met een ma-

chine met een hydrostatische lagering. “Anders

gaat alles trillen.”

CompenserenKenmerkend voor kotteren freesbanken als de

Spirit is de horizontale bouwwijze met een ram

en een pinole die vanuit een zadel in Z-richting

bijvoorbeeld met kottergereedschap in en uit

een werkstuk bewegen. Uiteraard ontkomen

die uitgaande ram, met daarin de eveneens uit-

schuivende pinole, niet aan de wetten van de

zwaartekracht en uiteraard ook niet aan vervor-

mingen als gevolg van verspaningskrachten. FPT

garandeert dat de maximale doorhang van ram

en pinole tijdens een bewerking 0,01 mm/m

(1:100.000) is. Om dat te kunnen bereiken heb-

ben de constructeurs een aantal mechanische

maatregelen moeten nemen: trekstangen in de

ram die met behulp van proportionele kleppen

onder een wisselende voorspanning gezet kun-

nen worden (bijvoorbeeld bij het wisselen van

een freeskop), een vergelijkbare hydraulische

oplossing in de machinekolom (bijvoorbeeld

een vast anker in de kolom en drie regelbare

trekstangen), kettingparen met hydraulische ci-

linders om de massa van zadel, ram en pinole

gelet op zwaartekracht te compenseren en last

but not least kan ‘gespeeld’ worden met de hy-

draulische drukken in de pockets van de hydro-

statische geleidingen. De constructeurs van FPT

benadrukken het belang van een mechanische

compensatie. Uiteraard kun je ook elektronisch

compenseren in de CNC, maar daarmee com-

penseer je niet de uitlijning (de hoek) van het

gereedschap. Het gevolg is dat bijvoorbeeld een

boor wel in het juiste punt staat, maar als gevolg

van de doorhang ‘gewoon’ ovale gaten boort.

EigenzinnigOok bijzonder is wat FPT omschrijft als ‘Boosted

Hydrostatic Bearing’. Heel kort samengevat zijn

dit extra pockets, in een andere richting, van de

hydrostatische lagering. In deze extra pockets

bevindt zich olie onder een lagere druk dan de

olie van de ‘gewone’ hydrostatische lagering.

Met deze olie wordt bijvoorbeeld het olieverlies

gecompenseerd op bedgedeelten waar de ma-

chine niet vaak komt. De extra pockets voeren

olie aan en garanderen dat de druk en dus de

dikte van de oliefilm gegarandeerd is. Bijvoor-

beeld bij verplaatsingen over tientallen meters

over de X-as met de eerder genoemde ijlsnel-

heid van 25 m/min.

Een ander staaltje eigenzinnige machinebouw

van FPT luistert naar de benaming ‘Elequil’. Dit

is een bouwwijze waar de gehele ‘drive-train’

van de hoofdspil in-line gebouwd wordt. Veelal

zie je een aandrijfmotor gemonteerd bovenop

de ram. Bij het horizontaal in- en uitrijden van

de ram heb je hiervoor ruimte nodig aan de bo-

venzijde in het zadel. Vanuit de wens naar een

zo symmetrisch mogelijke machineconstructie,

met zo veel framemassa om de ram, is die

ruimte in het zadel eigenlijk ongewenst. Van-

daar dat FPT aandrijft in de hartlijn van de

hoofdspil: motor en bijbehorende versnellings-

bak zijn in-line ingebouwd in de ram. Daar waar

dit niet lukt zien we wel een extra as.

Bij de Ronin machines van FPT zie je ook weer


Familiebedrijf met 3A1 rating Het familiebedrijf FPT is sinds 1969 actief als machinebou-

wer. Wereldwijd zijn nu bijna 2.500 (veelal grote) machi-

nes geïnstalleerd. Bij het bedrijf in Noord-Italië werken

meer dan driehonderd mensen die in 2010 een omzet van

pakweg 90 miljoen euro realiseerden (FPT Group). Duits-

land is een belangrijke afzetmarkt voor FPT, ongeveer een

kwart van de machines gaat naar onze oosterburen. Bijna

de helft van de machines vindt toepassing in de energie-

sector. Met een 3A1 rating van Dun & Bradstreet is FPT te

karakteriseren als een gezond bedrijf. FPT werkt met

eigen geld dat ook her-geïnvesteerd wordt in de eigen

onderneming.

>>>

Vier trekstangen in een machinekolom van FPT. Door actief te ‘spelen’

met de voorspanning op deze stangen zijn machinevervormingen te

compenseren

‘Box-in-box’-bouwwijze van FPT. Zadel en ram zijn

opgenomen in de machinekolom en niet zijdelings

naast de kolom

Een Spirit frees- en kotterbank met hydrostatische

geleidingen in opbouw bij FPT in S. Maria di Sala.

24-25-26_FPT 16-04-12 12:18 Pagina 25


Productie FPT in beeldBij FPT in S. Maria di Sala in Italië (in de buurt van Venetië) worden metaalbewerkingsmachines gebouwd als hogesnelheidsportaalfreesmachines,

horizontale hogesnelheidskotter- en –freesbanken, volhydrostatische kotteren freesmachines, tafelkotterbanken, hydrostatisch gelagerde car-

rouseldraai- en freesbanken, rondtafels en freeskoppen. De foto’s geven een indruk van de productie bij FPT. Voor meer foto’s zie onze reportage

op www.metaalmagazine.nl. Om een indruk te geven: de grootste machine ooit, met een X van 34 m en Y van 8 meter met een tafel van 6 m bij

8 m, had bij FPT een doorlooptijd van veertien maanden.

Open huisOp 10, 11 en 12 mei organiseert FPT een

open huis in S. Maria di Sala in Italië. Aan-

meldingen voor bezoek via Oude Reimer

in Hilversum.

Tessen blokbedfreesmachine met universele kop,

klemming onder elke hoek met Hirth-vertanding

Een verticale Stinger hogesnelheidspor-

taalmachine met gereedschapmagazijn

Schrapen van een machineonderdeel bij FPT.

Schrapen is en blijft een mooi ambacht

Montage van rollengeleidingen voor een Tessen

blokbedfreesmachine

Een slijpmachine in de eigen productie van FPT,

kritisch werk wordt zelf uitgevoerd

Een Castel kotterbank in de productie bij FPT.

Castel is sinds 1998 onderdeel van FPT

Een tweetal FPT frees- en kotterbanken in een

pendelopstelling in de productie van FPT

Een Spirit frees- en kotterbank in opbouw. De accu’s

zijn voor de rambalancering

Testen van een Dimomax hogesnelheids-

bewerkingscentrum met bovenliggend portaal

mooie voorbeelden van Italiaanse machine-

bouw. Het zadel met daarin de ram is niet zijde-

lings aangebracht naast de machinekolom,

maar ‘box-in-box’ in de machinekolom. Gelet op

machinesymmetrie uiteraard een gewenste op-

lossing. Ook opvallend bij deze verrijdbare ma-

chinekolom is de verbinding tussen de beide

staanders aan de onderzijde. Deze dwarsverbin-

dingen bevinden zich niet boven het machine-

bed, maar aan de voor- en achterzijde van het

bed. De kolom klemt zich als het ware om het

bed. Dit biedt als voordeel dat de onderzijde

van de ram bijna op de geleidingen van de X-as

gepositioneerd kan worden. En dus hoeft de

machine niet in een kuil in de vloer opgesteld te

worden, maar kan op de vloer opgesteld wor-

den. In een drassig land als Nederland kan dat

een voordeel zijn. FPT levert de Ronin machines

met een X-bereik tot 20 m lang en een verticaal

bereik tot 3 m. De bijbehorende Z-slag gaat tot

1,5 m. <<<

24-25-26_FPT 16-04-12 12:19 Pagina 26

Altijd een passende oplossing voor uw verspanende productie0229 54 24 85 - [email protected] - www.dormac.nl

Met een uitgebreid programma draaien freesmachines biedt

Dormac altijd een oplossing die het beste bij uw productie past!

Complexe werkstukken compleet bewerken

Met de Doosan MX draai-/freescentra haalt u de wereldklasse in verspanings technologie in huis. Met deze volwaardige draaimachine met een freeskop bewerkt u de meest complexe producten in één opspanning.

met de nieuwe generatie Doosan MX multi-axis draai-/freescentraoosan MX multi-axis draai-/freescentra


De combinatie van de beurzen Tube en Wire is een

bijzondere: in bijna alle hallen van de beurs in

Düsseldorf (D) worden machines en gereedschappen

voor de verwerking van draad en buis getoond en

eigentijdse toepassingen van deze halffabrikaten.

Het zijn internationale beurzen. De edities 2012, eind

maart in Düsseldorf, trokken 73.500 bezoekers

waarvan meer dan de helft buiten Duitsland (Tube

50% en Wire 60%).

DOOR: PAUL QUEADVLIEG EN REINOLD TOMBERG

Buis en draadschittert in Düsseldorf

Verspanend nabewerkenDe Italiaanse firma RALC demonstreerde in Düsseldorf (D) in een cel het bewerkingscentrum SL 5-4.4 voor het

verspanend nabewerken van buisdelen. In een productiecel kan dit bewerkingscentrum bijvoorbeeld

gekoppeld worden aan een zaaginstallatie en een reinigingsstation (foto’s: Paul Quaedvlieg en Reinold

Tomberg)

Snel optisch metenOp de Tube 2012 toonde Bewo uit Tilburg de SCF90 Sigma die als

innovatie optisch kan meten met een snelheid van 7.000 buizen per

uur, individueel per stuk gemeten. De SCF90 Sigma is een volledig

geautomatiseerde machine voor buisproductie en kan zagen,

ontbramen, optisch meten en stapelen. Het optisch meten gebeurt

met een nauwkeurigheid van ± 0,1 mm

Dikwandig snel zagen Een kijkje in de cirkelzaagmachine SH 300 van RSA. Gedemonstreerd werd het zagen van

een buis van staal 52 met een diameter van 220 mm met een wanddikte van 40 mm. De

zaagcyclus duurde 29 s. De zaagmotor heeft een vermogen van 40 kW

28-29-30-31_Tube wire 16-04-12 12:24 Pagina 28


B E U R S

Spectaculairbuis snijdenHGG Profiling

Equipment uit

Wieringerwerf toonde

in Düsseldorf de

PC 600 buizen-

snijmachine. Op zich

geen nieuwe machine,

maar het blijft

spectaculair om zo’n

machine in actie te

zien. Volgens HGG

Profiling Equipment

bespaart een PC 600

al gauw zo’n

30 procent op las-

en fittingkosten

Modulair machineconceptDe FUL56 van Wafios die op de Wire 2012 te zien

was, is een vernieuwd modulair machineconcept

voor de productie van drukveren. Er kunnen

draaddiktes van 1,5 tot 5,5 mm verwerkt worden. De

machine is voorzien van de Wafios WPS 3.2 Easyway

programmering. Tevens was deze machine voorzien

van het ‘Multischnitt’ systeem

Gevulde lasdraad Een walsopstelling van Dreistern voor het maken

van gevulde draad voor lassen. Voor het lassen van

de buis wordt (in het midden) poeder toegevoerd.

Na het lassen wordt de buisdiameter gereduceerd

van 13 mm naar 1,5 mm. Dit is dan de lasdraad

Techni-Show innovatorDynobend uit Haaksbergen liet de compleet

servogestuurde CNC-combibuigmachine Elite zien op

de Tube 2012. De machine is standaard voorzien van

een servogestuurde tegenhouder, buigkoppen en

doornterugtrekinrichting. Bijzonder waren de

Techni-Show stickers waarmee Dynobend liet zien

dat ze tot de ‘innovators’ behoren

Precisie-lasersnijdenEen proefwerkstuk van een fiberlaser van Adige. Dit

werkstuk laat zien dat eigentijdse lasers zodanig

nauwkeurig buizen en profielen kunnen snijden dat

de snijdelen zo in elkaar geschoven kunnen worden

tot een eindproduct

Omvormen van buizen Omvormgereedschap voor buizen en stafmateriaal

van HPM. Door een kneedproces (Rundkneten,

rotary swaging) is het mogelijk lichtgewichtdelen

te maken. Dit gereedschap, in dit geval voor

koudomvormen, roteert over het materiaal en

verschuift tevens in langsrichting

28-29-30-31_Tube wire 16-04-12 12:25 Pagina 29


Spiraalbuizen lassenESAB toonde in Düsseldorf op de Tube 2012 een vernieuwde kop voor het onderpoederdeklassen van

spiraalbuizen met een diameter vanaf 18 inch. De nieuwe laskop van het type SAW is snel en flexibel in te

stellen

LichtgewichtdraadElisental is

toeleverancier van

onder meer aluminium

lasdraad en draad voor

schroeven. Het bedrijf

toonde deze fraaie

BMW 7-serie. Om de

auto heen waren

diverse onderdelen

zichtbaar zoals

aluminium subframes,

deuren of versnellings -

bakbehuizingen waarin

de producten van

Elisental zijn verwerkt

Scharen tot 52 mmSchubert demonstreerde tijdens de beurs de schaar

STS 100. De foto toont een geknipt deel met een

diameter van 25 mm. De maximale diameter van

deze schaar bedraagt 52 mm in materiaal van 650

N/mm2. De machine kan tot 85 slagen per minuut

halen

Tot 4,5 km buis Flex-Tubing is een

oprolprocédé van

Flender voor buizen

voor stadsverwarming.

Bij een buisdiameter van

20 mm is het mogelijk

om 4.500 m op één

haspel te leveren. Dit

scheelt natuurlijk enorm

in verbindingslassen.

Beproeving van de buis

gaat tot 200 bar

Roestvast oppervlakDe foto toont de wand van een zogeheten ‘Berg-Lay

Verbundrohr’ buis van Bergrohr. Getoond werd een

buis met een diameter van 616 mm met een

wanddikte van 18,9 mm. De buitenzijde is roestvast

staal AISI 304 van 3 mm dik op een drager van

15,9 mm. Op deze manier krijgt de buis een

corrosiebestendige buitenoppervlak

Snel wisselenEen wereldpremière was te zien op de stand van de

Duitse machinefabrikant Bihler. De nieuwe GRM-NC

productiemachine kan diverse stans- en buigdelen

maken uit draad- of bandmateriaal. De NC-assen zijn

snel individueel aan te passen aan een nieuw

product en zijn voorzien van een snelwisselsysteem

voor de gereedschappen

28-29-30-31_Tube wire 16-04-12 12:26 Pagina 30


B E U R S

Flexibel rolvormenDeze RCF 40-101 is een rolvormmachine voor buizen van de Italiaanse fabrikant

Olimpia 80. De machine kan buizen rollen met een buitendiameter vanaf 40 mm

tot 101 mm en met een buiswanddikte van 1 mm tot 6 mm. Deze machine is snel

en eenvoudig om te stellen naar een andere buisdiameter

3D buigstraalBuisdeel van de ‘North European Gas Pipeline’ getoond door Salzgitter Mannesmann. Dit is een buis met een

buitendiameter van 1.420 mm met een wanddikte van 30 mm. Met behulp van een inductieverhitting is deze

buis gebogen met een buigstraal van 4.260 mm (3D)

Staal strippenHet Italiaanse SAS

Engineering and Planning

toonde op de Wire deze

nieuwe RPF stripmachine.

Een 130 kW motorspil stript

het staaldraad van

minimaal 30 mm en

maximaal 100 mm in

doorsnede met een

snelheid van 45 m/min. Het

maximale toerental van de

stripplaat is 1.600 min-1.

Oppervlakteruwheid is

mogelijk tot een Ra van

0,8 micrometer

Tube in TubeThiel & Hoche presenteerde ‘Tube in Tube’. Dit is een

constructiewijze om door het in elkaar schuiven van

buisdelen buisvormige constructies op gewenste

plekken de juiste sterkte te geven. Bijvoorbeeld zoals

de foto laat zien om een buiseinde te versterken

Snel bundelenDeze DTR160 ‘double twist’ bundelmachine van het Italiaanse Frigeco is geschikt

voor het bundelen van meerdere draden tot een diameter van 15,5 mm. Er kan

gebundeld worden met spoelen met een diameter van maximaal 1.600 mm. Via

een optische laser wordt de bundeling volledig automatisch bestuurd

Speciale noviteiten

Zowel Trumpf als Wafios hadden enkele speciale noviteiten.

Deze zijn meer in detail te vinden in de rubriek Technisch

Nieuws verderop in deze uitgave van Metaal Magazine.

Meer foto’s

Meer foto’s van ons bezoek aan de Tube en Wire 2012 zijn

te vinden in onze fotoplayer op www.metaalmagazine.nl.

28-29-30-31_Tube wire 16-04-12 12:26 Pagina 31


Om volledig 24/7 te kunnen werken worden bij het nieuwe Mori Seiki NT 4200 draaifreescentrum van

Stodt in Hengelo (Ov) niet alleen de werkstukken automatisch met een robot gewisseld, maar ook de

gereedschappen en klauwplaten (samen met het ingeklemde werkstuk).

DOOR: JAN OONK

De productiecel rond het nieuwe Mori Seiki NT 4200 draaifreescentrum bij Stodt in de opbouwfase. De wisseltijd van de klauwplaten

is met 30 tot 60 s vergelijkbaar met die van een pallet (foto’s: Jan Oonk)

Draaifrezen met automatischklauwplaatwisselen

“Het uitvoeren van proefproducties voor klan-

ten vormt een van de kernactiviteiten van Stodt

en 24/7 productie is daarbij een speerpunt”, zo

verklaart directeur Hubert de Haas de aanschaf

van het NT 4200 draaifreescentrum van Mori

Seiki, inclusief het hele automatiseringsconcept

met Cellro-robot en –magazijnen daar omheen.

“We vervullen op dat punt ook een belangrijke

demonstratiefunctie richting metaalindustrie”,

vult hij aan.

Om volledig onbemand en continu te kunnen

werken wordt de 4200 NT daarom geflankeerdZonder verlies aan nauwkeurigheid

32-33_Stodt 16-04-12 12:31 Pagina 32


door een robot met een beladingsgewicht van

165 kg en diverse magazijnstellingen waar de

robot uit kan putten voor wat betreft gereed-

schappen (168 stuks), werkstukken (24 lades van

1.600 mm x 600 mm), vingers voor de ‘smart

gripper’ en ook voor de benodigde klauwpla-

ten. Uitgangspunt is dat het product samen met

de klauwplaat kan worden gewisseld, dus onder

spanning. Dat biedt de mogelijkheid om pro-

ducten (vaak veeleisende en complexe enkel-

stuks) tussentijds te meten of in dagdienst ver-

der af te werken, zonder verlies aan nachtelijke

productie-uren en nauwkeurigheid.

Bijkomende bijzonderheid is dat de robot wordt

aangestuurd vanuit de CAM-software en niet

afzonderlijk geprogrammeerd hoeft te worden.

Alle relevante parameters (met betrekking tot

werkstukken, grippers en bewegingen) worden

met andere woorden automatisch vanuit de

CAM-software naar de Cellro Advanced bestu-

ring van de robot ‘geschoten’. De 4200 NT zelf,

inclusief spanenversnipperaar, beschikt over een

identieke hoofden subspil met een toerental

van 5.000 min-1. De afstand tussen de centers be-

draagt 1.500 mm en de maximale draaidiameter

730 mm. De freesspil beschikt over een X-, Y-, Z-

en B-as (allemaal direct drives) en heeft een ver-

mogen van 18 kW bij een maximaal toerental

van 12.000 min-1. De machine is, afwijkend van

de standaard, uitgerust met een Sinumerik

840D SL-besturing (Stodt functioneert als Tech-

nisch Applicatie Centrum voor Siemens). Landré

Machines uit Vianen heeft de Mori Seiki aan

Stodt geleverd.

Om er zeker van te zijn dat de cel tijdens de on-

bemande uren ook daadwerkelijk ongestoord

door kan produceren zijn procesbeheersing en

betrouwbaarheid belangrijke voorwaarden,

aldus De Haas. Die procesbeheersing is vooral

een kwestie van vakmanschap en het goed vast-

leggen daarvan in de processen, terwijl de be-

trouwbaarheid wordt verzekerd door talrijke

sensoren die de functies van machine en robot

bewaken.

Grote klappersVakopleidingen, advisering, innovatie en proef-

productie noemt De Haas als de vier kerntaken

van Stodt. Waarbij gaandeweg het accent wat

verschuift van opleiden naar advisering. “Om

het maximale effect te bereiken is een cursus al-

leen niet voldoende”, zoals De Haas aangeeft

en hij illustreert dat aan de hand van 24/7 pro-

ductie. “Vaak komen daarbij meer organisato-

rische dan technische aspecten om de hoek kij-

ken. Het grijpt van twee kanten in elkaar.” Om

ongestoord te kunnen produceren moeten

zaken als logistiek en gereedschapbeheer bij-

voorbeeld op orde zijn en ook de capaciteit van

engineering en werkvoorbereiding moet afge-

stemd zijn op volcontinue productie. “Het klinkt

vanzelfsprekend, maar toch loopt het daar vaak

op vast. Vandaar dat het heel belangrijk is dat

we zelf ook productie draaien, we zien direct

waar zich in de praktijk knelpunten voordoen.

We profileren ons wat dat betreft nadrukkelijk

op het snijvlak van techniek en organisatie.”

Wat innovatie betreft neemt Stodt deel aan tal

van subsidiegerelateerde projecten. De Haas

noemt in dat verband de kunststofkipper als

voorbeeld, die binnen een consortium van Over-

ijsselse bedrijven is ontwikkeld. Op het terrein

van innovatie wordt ook samengewerkt met de

Handwerkskammer in Münster, zodat de cirkel

rond Hengelo (die zich uitstrekt over heel Ne-

derland) volledig rond gemaakt wordt.

Het afgelopen jaar heeft Stodt ruim één miljoen

euro geïnvesteerd in nieuwe machines en tech-

nologie. Concentreerde de expertise zich in het

verleden vooral op verspanende bewerkingen,

sinds kort beschikt Stodt ook over een plaatbe-

werkingscentrum rond een lasersnij- en pons-

machine van Trumpf. Mechatronica, de al ge-

noemde bedrijfsvoering en engineering vormen

andere kennisgebieden. Over het belang van

engineering zegt De Haas bijvoorbeeld: “Als je

grote klappers wilt maken moet je niet alleen

kijken naar optimalisatie van machines, maar

ook naar het traject naar een product toe. Daar

zijn in onze ervaring vaak kostprijsreducties mo-

gelijk in de orde van 40 tot 50 procent”. <<<

Directeur Hubert de Haas: “Actief op het snijvlak van techniek en organisatie”

B E D R I J V I G H E I D

StodtNaast de optimale benutting van dure bewerkingsmachi-

nes vormt het gebrek aan vakmanschap voor Stodt een

van de drijfveren achter 24/7 productie. Om op dat punt

de situatie te verbeteren is (met een aantal partners)

onder andere het project ‘Doorleren Loont’ gestart, dat

zich met name richt op extra aanvoer van zij-instromers

in de Twentse metaalindustrie. Inmiddels is Stodt ook

bezig om zich volgens AS9100 te certificeren voor de

luchtvaartindustrie. Stodt heeft dertig vaste medewer-

kers, met daar omheen nog een flexibele schil van 150

voornamelijk docenten.

32-33_Stodt 16-04-12 12:31 Pagina 33


Voorkomen is beter dan genezen, maar vaak is de

praktijk wat dat betreft weerbarstiger dan gedacht.

Ook binnen de metaalbewerking. Mocht er ondanks

alle voorzorgen tijdens een bewerking toch een

crash optreden tussen gereedschap en werkstuk dan

is het een zegen wanneer een machinebewaking van

Brankamp gevolgschade voorkomt.

DOOR: JAN OONK

“Als het mis gaat, gaat het vaak goed mis”, weet

directeur Leo Pol van PSS uit Heesch uit ervaring

als er een crash optreedt op een bewerkingsma-

chine. Het gaat dan niet eens zozeer om het ver-

lies van gereedschap en werkstuk, het is met

name de beschadiging van de kwetsbare spindel

die de grootste kostenpost vormt. Tel daarbij op

het productieverlies door de machinestilstand en

het wordt duidelijk dat de totale schade flink in

de papieren kan lopen.

“Vooral een vijfassige machine is zo kostbaar dat

je daar toch liever zo min mogelijk risico mee

neemt”, aldus Pol. Weliswaar zijn simulaties nut-

tig om programmeerfouten uit een bewerkings-

programma te halen, maar daarmee wordt een

verkeerde opspanning van het product niet af-

gedekt, evenmin als een verkeerde gereedschap-

selectie. “Bovendien kunnen ook bij de verwer-

king van de informatiestroom door de postpro-

cessor vertaalfouten ontstaan”, voegt hij daar

nog aan toe. “Dat was voor ons reden om bij de

aanschaf van het UCP 800 Duro vijfassig bewer-

kingscentrum van Mikron in 2009 de machine

meteen uit te laten rusten met een bewakings-

systeem van Brankamp.”

Voor wat de Nederlandse markt betreft werkt

Brankamp met twee partners, te weten Limas in

Neer en GF Agie Charmilles in Lomm. De machi-

nebewakingen kunnen daarbij relatief eenvou-

dig als losse systemen op nieuwe en bestaande

machines van allerhande merken worden geïn-

stalleerd.

Piëzo-elementEven voor de goede orde: een machinebewaking

van Brankamp (in dit geval van het type CMS)

voorkomt niet een botsing, maar zorgt ervoor

dat deze onmiddellijk wordt gesignaleerd en dat

de bewerking wordt gestopt voordat onherstel-

bare schade optreedt. Vergelijk het met de func-

tie van een airbag in een personenauto.

Salesmanager Mike Onida van GF Agie Charmil-

les laat aan de hand van een demonstratiemodel

zien hoe het systeem werkt. Bij het model is de

meetsonde, bestaande uit een elektro piëzo-ele-

ment en sensor, bevestigd op een vuistgrote ri-

viersteen. Zodra hij de steen in zijn hand neemt

wordt op het aangesloten afleeskastje meteen

een uitslag zichtbaar. “Alles waarop een kracht

wordt uitgeoefend is onderhevig aan vervor-

Schematische weergave van het krachtenverloop bij

een botsing in een bewerkingscentrum (bron:

Brankamp)

Ingrijpen voordat schade optreedt

Machinebewakingvoorkomt schade bij crash

34-35-36_Brankamp 16-04-12 12:33 Pagina 34


ming. Die kun je meten en door er een piek-

waarde aan toe te kennen kun je het proces

laten stoppen zodra deze wordt overschreden.”

Ter illustratie knijpt hij even flink in de steen,

waarna onmiddellijk het signaal ‘stop’ verschijnt.

Het geeft meteen aan hoe gevoelig de meting is.

In de praktijk wordt de meetsonde op de behui-

zing van de spindel bevestigd, waarbij het piëzo-

element tegen de spindelwand drukt. Tussen het

meetelement en het afleeskastje c.q. de machi-

nebesturing bevindt zich dan nog een ladings-

versterker, die het signaal versterkt afhankelijk

van het type machine. Elke machine heeft zijn

eigen robuustheid en vertoont een eigen vervor-

mingpatroon. Een grote en zware bedfreesma-

chine gedraagt zich anders qua vervorming dan

een klein vijfassig bewerkingscentrum.

ReactiesnelheidDe ladingsversterker bevindt zich in de bestu-

ringskast, om de signaalafstand zo kort mogelijk

te houden. Want alles staat of valt uiteraard met

de snelheid van reageren. De reactiesnelheid

van de meetapparatuur zelf bedraagt slechts 0,2

ms (milliseconde); voordat het signaal de machi-

nebesturing bereikt is een kwestie van 1 tot 10

ms. Aanzienlijk sneller dan de meest alerte ope-

rator en daar ligt de grote winst van het Bran-

kamp systeem. “Het moment van signalering is

cruciaal”, onderstrepen zowel Onida als direc-

teur Hans Blomen van Limas. “Je moet voorko-

men dat energie wordt overgedragen naar de

massa van de machine.” Een beveiliging via het

motorvermogen is volgens hen te traag om

daaraan te voldoen. “Als de machine stopt als

het motorvermogen een ingestelde limiet pas-

seert is de schade al aangericht. Het systeem van

Brankamp grijpt in voordat schade optreedt.”

Waar het systeem van Brankamp geen invloed

op heeft is de reactiesnelheid van de machine-

besturing (tussen 20 en 200 ms) en de massa-

traagheid van de machine, de tijd die het in be-

slag neemt voordat de machine stilstaat na het

stopsignaal. Dit laatste is afhankelijk van het

type machine, de aard van de bewerking en de

voedingssnelheid en ligt ergens tussen 100 en

500 ms.

Geen discussiesBij PSS heeft het Brandkamp systeem sinds 2009

in ieder geval twee keer zijn waarde bewezen.

Zoals in een geval waarbij een ruwfrees met

veel te hoge voeding en snedediepte op het

werkstuk ingreep. Naast schade aan de spindel

werd in dit geval zelfs schade aan het werkstuk

voorkomen. Als grootste winstpunt noemt hij

echter dat de levensduur van de machine niet

terugloopt. In de toekomst zal hij elke nieuwe

Het UCP 800 Duro vijfassig bewerkingscentrum van

Mikron, met linksonder de machine het afleeskastje

dat de actuele meetwaarde weergeeft zoals die door

het piëzo-element op de spindelbehuizing wordt

geregistreerd (foto: Jan Oonk)

M A C H I N E M A S T E R C L A S S

Afwegingen van Leo Pol- Met behulp van de machinebewakingen van Brankamp

kunnen we de levensduur van de bewerkingsmachine

verlengen en de kwaliteit langer garanderen.

- Daarnaast kunnen we kosten van productieverlies ver-

mijden. Ongeplande machinestilstand is niet meer terug

te verdienen.

Exotische materialen en hoge nauwkeurigheidPrecisieonderdelen voor allerhande productie- en verpak-

kingsmachines vormt kort samengevat het werkterrein

van PSS (Precision Solutions & Services). En dan met name

voor het topsegment, waar hoge nauwkeurigheden wor-

den gevraagd en waar exotische materialen om de hoek

komen kijken. Zoals voor de elektronische industrie, waar

het niet zelden gaat om toleranties binnen een bereik van

0,002 mm. Naast de elektronische industrie vormen ook

de medische en (in mindere mate) automotive industrie

belangrijke marktsectoren. De grootste afzetmarkt is ech-

ter de tabaksindustrie, die ondanks de steeds strengere

regelgeving bij uitstek een stabiel karakter heeft. Dankzij

de tabakssector is PSS sterk internationaal georiënteerd,

met klanten in heel Europa en tot in Zuid-Amerika. Qua

bewerkingsmogelijkheden is PSS ruim gesorteerd en dat

strekt zich uit van drie- en vijfassig frezen, CNC-draaien,

vlak- en profielslijpen, CNC-, rond- en coördinatenslijpen

tot draaderoderen. Het bedrijf telt veertien medewerkers

en beschikt over een eigen engineeringafdeling.

>>>

34-35-36_Brankamp 16-04-12 12:33 Pagina 35


Ervaringen andere gebruikersBij GL Precision in Eindhoven is een machinebewaking van Brankamp geïnstalleerd op twee

vijfassige bewerkingscentra van Hermle. “De duurdere machines waarop we onbemand pro-

duceren”, zoals productieleider Eric Maas aangeeft. Mocht er onverhoopt een crash optreden

dan moeten de systemen van Brankamp ervoor zorgen dat de schade zo minimaal mogelijk

is. “Het gaat om veel geld, zeker als je daar het productieverlies bij optelt.” De beveiliging via

het piekvermogen is volgens hem daarvoor te traag. “Dan is het al te laat, je moet ingrijpen

voordat het mis gaat.” Maas heeft de afgelopen tijd enige crashes meegemaakt zonder dat

schade aan de spindel geconstateerd kon worden. Vandaar dat de komende tijd nog eens

negen machines zullen worden uitgerust met de systemen van Brankamp. Het principe wordt

inmiddels ook gebruikt om het aanladen van frezen te detecteren, zodat ingegrepen kan wor-

den voordat de kwaliteit van het proces in het gedrang komt.

Gereedschapmakerij Kupron in Sittard heeft drie vijfassige machines van zowel Matec als DMG

voorzien van machinebewakingen van Brankamp. “Met name op de grotere en duurdere ma-

chines, met een x-as tussen 2 m en 4 m”, zoals CAM-programmeur Udo Plum aangeeft. Bij Ku-

pron wordt daarbij niet alleen de vervorming van de spindel bewaakt, maar ook van het portaal

en het bed. De ingestelde limietwaarde is afhankelijk van het type gereedschap. “Bij een kleiner

gereedschap heb je te maken met een lager belastingsniveau dan bij een groot gereedschap,

daar moet je een andere veiligheidslimiet instellen.” Bij Kupron hebben de Brankamp systemen

inmiddels meerdere calamiteiten voorkomen. “In het verleden hebben we een aantal keren

een beschadigde B-as gehad, sinds de invoering van de Brankamp-systemen niet meer.”

Demonstratiemodel van de machinebewaking van Brankamp, met elektro piëzo-element (op de riviersteen), ladingsversterker en afleeskastje (foto: Jan Oonk)

machine dan ook standaard uitrusten met een

machinebewaking van Brankamp.

Een systeem van Brankamp zoals hierboven be-

schreven kost ruwweg tussen de 7.500 en 10.000

euro, inclusief installatie. “Een en ander is nog

weer afhankelijk van de grootte van de machine

en het aantal sensoren dat nodig is om een

goede detectie te waarborgen”, merkt Blomen

daarbij op. Afgezet tegen de kosten van de spin-

del (zeg 30.000 tot 40.000 euro) is het in ieder

geval kruimelwerk. Zelfs bij een sporadische ca-

lamiteit zijn de kosten dan ook al snel terugver-

diend. Onida voorziet een trend waarbij syste-

men van Brankamp steeds meer standaard inge-

bouwd gaan worden op nieuwe machines. Ook

bij Mikron wordt dat overwogen, hoewel de

kogel wat dat betreft nog niet door de kerk is. Bij

Matec (een van de vertegenwoordigingen van

Limas) wordt de machinebewaking inmiddels

standaard meegenomen als optie bij aanbiedin-

gen. Blomen: “De klant kan kiezen wat hij wil”.

GereedschapslijtagePol verwacht dat ook verzekeringsmaatschap-

pijen in zullen spelen op deze ontwikkeling en

mogelijk een dergelijk systeem als voorwaarde

zullen gaan stellen. “Vergelijkbaar met een an-

tidiefstalsysteem in auto’s.” Al ziet hij de voor-

delen in zijn geval nog onvoldoende terug in

een premieverlaging. Pluspunt is ook dat het

systeem een black-box bevat waarin de infor-

matie van zestig calamiteiten wordt opgesla-

gen. Dus geen discussies meer over de oorzaak

van een crash, alles ligt tot in detail vast.

De mogelijkheden van een Brankamp systeem

reiken overigens nog wat verder dan het voor-

komen van fatale calamiteiten. “Door de limiet-

waarde van de vervorming kritischer te kiezen

kun je ook gereedschapslijtage registreren”,

zoals Onida en Blomen aangeven. “Op die ma-

nier kun je de levensduur van de spindel aan-

zienlijk oprekken.” <<<

34-35-36_Brankamp 16-04-12 12:33 Pagina 36

“Welke Zweedse dealer brengt onze schrootpersen aan de man?”

Agentschap NL helpt ondernemers internationale kansen te zien én te benu� en.

“Als je wilt dat klanten altijd op je product kunnen bouwen, moeten service en nazorg via je dealers goed zijn geregeld. Niet iedere machineverkoper is daarvoor geschikt. Daarom vroegen we Agentschap NL de Zweedse markt voor ons in kaart te brengen. Wij zagen de kansen en Agentschap NL leverde de kennis. Wat mij betre� een ideale combinatie.” Lees het verhaal van Bronneberg en ontdek wat Agentschap NL voor u kan betekenen.

www.agentschapnl.nl/kansenbenu� en

Alexander Jegerings, exportmanager Bronneberg, Helmond

Machines en oplossingen - wereldwijd en branche - omvattend

• Bewerking van willekeurige werkstukcontouren en materiaalcombinaties• Individuele slijpoplossingen voor hoogste kwaliteit, productiviteit en doeltreffendheid

De hele wereld van het slijpen

Erwin Junker Maschinenfabrik GmbHJunkerstraße 277787 Nordrach, Germanywww.junker-group.com

Op de Tube 2012 die onlangs in Düsseldorf (D) werd

gehouden, presenteerde Trumpf de nieuwe

buislasersnijmachine TruLaser Tube 7000 met diverse

nieuwe functies. Belangrijkste noviteit is de

zwenkbare lasersnijkop, waarmee gesneden kan

worden tot onder een hoek van 45 graden.

Bovendien is dat niet alleen mogelijk in normaal

staal, maar ook in roestvast staal en aluminium.

DOOR: PAUL QUAEDVLIEG

Met de zwenkkop is het mogelijk dat er zeer

nauwkeurig onder een hoek gesneden kan wor-

den. Ook gaten en sleuven kunnen onder een

hoek gemaakt worden, waardoor de pasvorm van

bepaalde werkstukken zeer nauwkeurig te

maken is. De volautomatische buislasersnijma-

chine snijdt buizen en profielen tot een diameter

van 250 mm en wanddiktes tot maximaal 8 mm.

De CO2-laserbron is van het type TruFlow 3600. De

steunrollen ondersteunen de buis en stellen zich

automatisch in op de diameter van het betref-

fende werkstuk. Ook de zelfcentrerende span-

klauw past zich aan de afmetingen aan. Het regel-

mechanisme FocusLine houdt de focusstand van

de laser constant en past zich automatisch aan de

materiaalsoort en de wanddikte aan. De machine-

software kiest automatisch voor de bepaalde la-

serparameters, afhankelijk van welke buis ver-

werkt wordt. Hierdoor blijft de kwaliteit constant

hoog en kan de machine ook bij kleine series in-

gezet worden.

Ook nieuw is de flexibele uitgangsunit. Deze sor-

teert werkstukken die klaar zijn, naar een ver-

schuifbare transportband, in productcontainers

of andere bakken. De maximale lengte van de

bewerkte werkstukken is 3.000 mm, optioneel uit

Met schuine kop lasersnijden

De zwenkbare snijkop biedt bij het lasersnijden van buizen en profielen meer mogelijkheden (foto: Trumpf)

Door schuine gaten te snijden, kan de pasvorm beter

worden Ook de sorteerunit aan het einde van de TruLaser Tube is nieuw (foto's: Paul Quadvlieg)

te breiden tot 7.500 mm. De beladingsunit Load-

master Tube automatiseert de materiaaltoevoer.

Het buizenmagazijn kan tot 4.000 kg aan ruwma-

teriaal opslaan. Na controle plaatst de LoadMas-

ter Tube een buis in de buislasersnijmachine.

Daarbij vergelijkt de machinesoftware de afme-

tingen van de te bewerken buis met data uit het

programma, waardoor storingen door bedie-

ningsfouten worden verhinderd. De grijpers van

de LoadMaster passen zich automatisch aan de

lengte van de buizen aan. Maximaal passen er

buislengtes in van 6.500 mm, optioneel uit te

breiden tot 9.200 mm. <<<


38-39-40-41-43-44_TechnischNieuws 16-04-12 12:36 Pagina 38

Spiraalvormige groeven

in de schacht van het

gereedschap houden het

gereedschap tijdens het

frezen vast (foto:

Sandvik Coromant)

T E C H N I S C H N I E U W S


De compacte LV Mini lasermachine van het

Duitse bedrijf Laservorm heeft een vloeropper-

vlakte van slechts één vierkante meter. Met deze

LV Mini kan, afhankelijk van het type laser, ge-

last, gehard, opgelast of gesneden worden.

Deze LV Mini is een flexibele laserbewerkings-

machine, die speciaal geschikt is voor het snel en

comfortabel bewerken van kleine werkstukken

met complexe geometrie. Nauwkeurige lineaire-

en rotatieassen zorgen voor een hoge positio-

neernauwkeurigheid van 0,03 mm en een her-

haalnauwkeurigheid van minder dan 0,003 mm.

Speciaal voor las- of snijbewerkingen kan de

LV Mini maatnauwkeurige en optisch mooie ver-

bindingen of snedes maken. Deze machine be-

schikt over de nieuwe B&R NC-besturing, waar-

door bediening, programmering en veiligheid in

één systeem zijn gecombineerd. De machine is

eenvoudig te koppelen aan de beschikbare IT-in-

frastructuur, waardoor extern programmeren,

archiveren en productbewaking mogelijk is. Als

laserbron zijn er meerdere types leverbaar. Het

werkbereik meet 200 mm bij 150 mm bij 150 mm

(X,Y,Z), terwijl de bewerkingsruimte groter is

met 600 mm bij 600 mm bij 300 mm (X,Y,Z).

Zie www.products4engineers.nl

Infonummer: 68419

Compacte laser

De LV Mini is een compacte laser met een moderne

CNC-besturing (foto: Paul Quaedvlieg)

Het nieuwe iLock-spansysteem van Sandvik Co-

romant lost het probleem van lostrekken van

het gereedschap op, dat soms voorkomt bij het

bewerken van ISO-S-materialen met een vol-

hardmetalen vingerfrees. De vingerfrees wordt

geklemd zonder dat dit ten koste gaat van de

rondloopnauwkeurigheid van gereedschaphou-

ders met krimppassing. Het geheim zit in de spi-

raalvormige groeven die in de schacht van het

gereedschap zijn geslepen. Samen met de res-

pectievelijke penmeenemers in de houder zor-

gen deze ervoor dat het gereedschap tijdens ex-

treme bewerkingsomstandigheden niet uit de

houder kan loskomen. Dankzij deze innovatieve

oplossing wordt niet alleen de productietijd

met een factor twee tot drie gereduceerd,

maar daalt ook de slijtage van het gereed-

schap met eenzelfde factor.


Infonummer: 68420

Spansysteem voor ISO-S materialen

Variabel buiggereedschapLVD Company biedt nu de Vari-VEE V30-140

CNC-regelbare buiggereedschap aan voor het

volledige assortiment PPEB en Easy-Form-afkant-

persen. De Vari-VEE V30-140 vormt een aanvul-

ling op de LVD Vari-VEE-optie voor zware af-

kanttoepassingen. Deze kleinere versie van het

V-buiggereedschap biedt de voordelen van een

variabele en regelbare V-bodemmatrijs voor een

groter aantal LVD-afkantpersen van 320 tot

1.000 ton en een lengte tot 8 m. Het nieuwe

buiggereedschap van LVD laat een automatische

aanpassing van de V-opening toe in stappen van

10 mm, wat resulteert in kortere insteltijden en

meer flexibele buigtoepassingen. Het Vari-VEE

buiggereedschap biedt de mogelijkheid scherpe

hoeken tot 50 graden te buigen bij maximale V-

opening. Dit is met name belangrijk wanneer

zeer sterke materialen worden gevormd, gezien

de significante terugvering.


Infonummer: 68421

De radius op het V-buiggereedschap is een gehard inzetstuk, bewerkt met de gepatenteerde LVD Stone curve

voor optimale rol- en frictieverlagende eigenschappen (foto: LVD)


Wafios toonde op de Tube 2012 in

Düsseldorf (D) een gepatenteerde

wereldprimeur. Door middel van een

magnetische buigdoorn kan

buismateriaal vanaf coil worden

gebogen of er kan een eindeloos

eindproduct ontstaan. Door magneten,

die zich aan de buitenzijde van de te

buigen buis bevinden, wordt de

buigdoorn vastgehouden en axiaal

versteld indien nodig.

DOOR: PAUL QUAEDVLIEG

Bij het conventioneel buigen van een buis bestaat

de buigdoorn uit een doornelement dat aan een

Eindeloos buigen

Op de Tube 2012 was deze magnetische buigdoorn één van de innovaties op buiggebied van buizen (foto’s: Paul

Quaedvlieg)

doornstang is gemonteerd. Deze doornstang is

weer verbonden met axiale aandrijving om de

doorn axiaal te verplaatsen in de buis. Dit principe

werkt echter alleen bij buizen met een bepaalde

lengte die in de machine worden ingevoerd. De

buigdoorn wordt dan in de buis aangebracht tot

aan het buiggebied. Bij buismateriaal met een

kleine diameter geniet het echter de voorkeur om

vanaf coil te werken. Maar hier kan geen buig-

doorn in geschoven worden, waardoor er vaak

zonder buigdoorn gebogen wordt. Echter is een

krappe buigradius dan niet mogelijk zonder on-

gewenste vervormingen, rimpels of scheuren?

Wafios heeft dit probleem nu opgelost met de

magnetische buigdoorn. Eigenlijk is niet de buig-

doorn magnetisch, maar houden de magneten

aan de buitenzijde van de buis de buigdoorn op

zijn plaats. Daarbij zijn de magneten geplaatst op

een houder, die op zijn beurt in axiale richting is

te verplaatsen, om het buigproces aan te passen.

Volgens Wafios biedt dit kansen voor lange com-

plexe producten, maar ook voor buismateriaal

wat van de coil afkomt. De buigdoorn wordt dan

aan de voorzijde ingebracht, waarna het buig-

proces kan beginnen. In Nederland wordt

Wafios/Mewag vertegenwoordigd door Oude

Reimer in Hilversum.

Nieuwe Wafios/Mewag CentalusOp de stand van Wafios stond tevens deze nieuwe Wafios/Mewag Centalus 100 MD buigmachine

voor buizen en profielen. Deze vol-elektrische tienassige CNC-gestuurde buigmachine kan stalen

buizen met een maximale diameter van 100 x 2 mm buigen en koperen buizen met een diameter

van maximaal 100 x 3 mm. De horizontale en verticale beweging alsook het verdraaien van de

buigkop maakt links-

en rechtsom buigen

mogelijk met verschil-

lende gereedschappen

en buigradii in één op-

spanning. De Centalus

biedt 360 mm inbouw-

ruimte voor gereed-

schappen. Ook com-

plexe vormen kunnen

in één opspanning ge-

bogen worden. De

nieuwe machine is met

de gebruikersvriende-

lijke besturing WPS 3.2

Easy Way uitgerust.



De nieuwe

Blastsafe is een

sterke en duurzame

straaloverall

(foto: Blastsafe)

AccubuizenslijperDe nieuwe accubuizenslijper RB 18 LTX 60 van

Metabo voor het verwerken van roestvast staal,

heeft een omvattingshoek van maximaal 190

graden. De minimale afstand van 40 mm tussen

de leuning en de muur, zoals gespecificeerd in

Duitsland, is geen probleem voor deze com-

pacte machine; zodoende kunnen leuningen

dicht bij muren grof geschuurd, gepolijst en ge-

slepen worden tot hoogglans. De accubuizen-

slijper is goed uitgerust voor het bewerken van

pijpbochten in krappe plekjes en buisdiameters

tot 60 mm. Om ervoor te zorgen dat er geen

contactcorrosie optreedt op het roestvast stalen

oppervlak bij het gebruik van de machine wor-

den onderdelen zoals de buigarm gemaakt van

aluminium. De rollen zijn ontworpen voor stan-

daard riemafmetingen en zijn geschikt voor alle

schuurbanden met een lengte van 533 mm en

een breedte van maximaal 30 mm.


Infonummer: 68422

Door de slanke lijn van het motorhuis en de

draaibare accu-pack, ligt de machine comfortabel in

de hand (foto: Metabo)

Straaloverall

Accurate

laserscanner

De nieuwe Nikon LC15Dx digitale laserscanner

heeft een hoogwaardige Nikon lens en is mede

daardoor een accurate laserscanner voor 3D in-

spectie op coördinaatmeetmachines. De nauw-

keurigheid is vergelijkbaar met die van tactiele

metingen. Door de nieuwe Nikon-optica en de di-

gitale beeldverwerking kunnen ook de meeste

reflecterende voorwerpen veel beter en sneller

(>70.000 punten/sec) gemeten worden. Het drie-

dimensionele scanresultaat is een puntenwolk die

vergeleken wordt met het oorspronkelijke CAD

model. De resulterende kleurenmap visualiseert

op een eenvoudige manier de dimensionele af-

wijkingen en aandachtspunten. De LC15Dx komt

hiermee tegemoet aan de marktvraag voor het

sneller inspecteren van kleinere voorwerpen die

hoge nauwkeurigheid vereisen, zoals precisie

(spuit)gietonderdelen, turbineschoepen, medi-

sche componenten en andere complexe onderde-

len. Nikon Metrology is gevestigd in Leuven (B).


Infonummer: 68203

De LC15Dx werd onlangs geïntroduceerd op de

Techni-Show (foto: Nikon)

De Blastsafe straaloverall is getest en CE goedge-

keurd volgens de ISO EN 14877 norm. Het pak is

sterk en duurzaam en gemaakt van het vlamdo-

vende Blastex. De Blastsafe bestaat aan de voor-

zijde uit een slijtvast materiaal dat water- en stof-

dicht is. Een stofdichte capuchon, vervaardigd

van ademend materiaal, beschermt tegen stof en

is tevens goed draagbaar. Aan de mouwen en

aan de pijpen zijn elastieken bevestigd tegen op-

kruipen, zodat stof geen kans krijgt om het pak

binnen te dringen. Tenslotte zijn op kniehoogte

vakken voor het plaatsen van kniebeschermers

ingenaaid in de pijpen. Leering Hengelo is dis-

tributeur van Blastsafe voor de Nederlandse

markt.


Infonummer: 68152



DraaizwenktafelStarragHeckert

introduceert op de

bewerkingscentra van

het type HEC 500, 630

en 800 als optie een

draaizwenktafel. De

machinebenamingen

krijgen daarmee de

toevoeging X5. De

draaizwenktafel maakt

van de machines

vijfassers. De nieuwe

tafel is gemaakt voor

stabiel en stijf

bewerken. De positio-

neernauwkeurigheid

van de zwenkas is

0,0025 graden (foto:

StarragHeckert)



Twee vijfassers

Hogere slijtvastheid

De Invertig.Pro digital van Rehm is een comfor-

tabele lasstroombron. Middels een display met

een hoge resolutie, een centrale knop, een aan-

tal multifunctionele keuzetoetsen en een viertal

applicaties is de lasstroombron eenvoudig te be-

dienen. Vooral de grafische display geeft veel

duidelijke informatie. Handig is de las-assistent.

Door middel van het ingeven van enkele laspa-

rameters zoals plaatdikte, materiaal en lasnaad

komt er een compleet lasadvies naar voren.

Groot voordeel van de Invertig.Pro Digital is dat

lassers zich volledig kunnen richten op het lassen

en geen complexe, tijdrovende programmee-

rhandelingen meer hoeven uit te voeren alvo-

rens te gaan lassen. Er zijn meerdere varianten

verkrijgbaar.


Infonummer: 68416

Comfortabel

lassen

Het nieuwe Index R300 draai-

freescentrum is de meest recente

uitbreiding van de RatioLine-serie,

waarmee een productieve uitvoe-

ring wordt geïntroduceerd voor

de bewerking van korte stangde-

len met een diameter tot 102 mm

en klauwplaatdelen met een dia-

meter tot 315 mm. De kleinere

uitvoering R200, dekt het bereik

voor stafdiameters tot 65 mm af.

Het belangrijkste kenmerk van de

nieuwe R300 is de integratie van

twee vijfassige systemen in één

machine. Dit maakt, met de aan-

vulling van het grote gereed-

schapmagazijn een productieve

en flexibele onderdeelbewerking

mogelijk, inclusief gelijktijdige en

onafhankelijke vijfassige bewer-

king zowel op de hoofdspil met

freesspil 1 als op de tegenspil met

freesspil 2. Een snelle gereed-

schapwisseling garandeert spaan-

tot-spaantijden van minder dan 6

seconden en een grote flexibili-

teit. Index wordt in Nederland

vertegenwoordigd door Laag-

land.


Infonummer: 68417

Dormer heeft het assortiment allround machine-

tappen verder uitgebreid met de introductie van

diverse types tappen met titaniumnitridecoating.

Deze onderscheiden zich door hogere producti-

viteit en slijtvastheid. Ze zijn beschikbaar in zowel

DIN als ISO norm en in blinde of doorlopende uit-

voering en zijn geschikt voor schroefdraad

maken in staallegeringen, roestvaststaal, koper

of aluminium. De TiN coating geeft een hogere

hardheid gecombineerd met een lagere wrijving.

Hierdoor wordt een beduidend langere standtijd

en hogere prestaties bereikt ten opzichte van on-

gecoate tappen. Alle gespiraliseerde tappen

(voor blinde gaten) zijn uitgevoerd met een 3-

radii profiel en constant spaanhoek waardoor

deze dunne en gelijkmatige spanen produceren.

In combinatie met de ruime spaangroeven wordt

de ophoping van spanen geminimaliseerd.

Dormer Tools is gevestigd in Schiedam.

Beide freesspillen kunnen gereedschapwisselingen volledig

onafhankelijk van elkaar uitvoeren, ook gelijktijdig (foto: Index)

De Invertig.Pro digital van Rehm valt op door zijn

duidelijke grafische display (foto: Paul Quaedvlieg)



Infonummer: 68214

De nieuwe machinetappen van Dormer hebben een

titaniumnitridecoating (foto: Dormer)

Nieuwe machinesOp zoek naar een nieuwe machine? Bezoek

www.Products4Engineers.nl


Bediening via tabletRFA introduceerde op de Techni-Show

een nieuwe Robotloader: een Kawasaki

RS080NFE42 met RFA-Vision systeem voor Bin-

Picking. Bijzonder is dat de robot en het vision

systeem bediend worden vanaf een tablet-pc.

De robot neemt de werkstukken direct uit een

kist. De robot heeft op deze manier een grote

voorraad werkstukken die zonder tussenkomst

van de operator direct vanuit de kist, randenpal-

let of gitterbox genomen worden. Het RFA-

Vision systeem herkent de werkstukken, sor-

teert deze en plaatst ze vervolgens in de juiste

machine. De Robotloader is bovendien uitgerust

met een grijperwisselsysteem. Ieder werkstuk

heeft een eigen grijper. Beide grijpers zijn dub-

bel uitgevoerd, waardoor de tijd die de robot

nodig heeft om een bewerkt en onbewerkt

werkstuk te wisselen minimaal is.


Infonummer: 68418

Roestende boutenTijdens de Tube & Wire 2012 in Düsseldorf toonde Sandvik Materials Technology twee lange

bouten. De verroeste originele bout is afkomstig van het zeilschip Vasa dat in 1628 tijdens zijn

maidentrip zonk. In 1961 is dit zeilschip geborgen en gerestaureerd. Nu is het te zien in het

Vasa Museum in Stockholm. De lange roestende bouten tasten echter het hout aan van het

schip. Daarom worden de komende jaren alle 5.500 bouten vervangen. Er waren twee alter-

natieven: koolstofvezel of hooggelegeerd roestvast staal van Sandvik. Uiteindelijk is voor het

roestvast staal gekozen omdat dit makkelijker en sneller de plaats in kan nemen van de oude

geroeste bouten (foto’s: Reinold Tomberg).

Terugkoppeling

T E C H N I S C H N I E U W SC O L O F O NMetaal MagazineOnafhankelijk vakblad voor ondernemers en leiding gevenden inde metaalbranche, constructeurs en hoofden van technischediensten in industriële bedrijven. Technische, actuele en praktijk-gerichte informatie over metaalproductietechnieken.Metaal Magazine is een uitgave van Eisma Industrialmedia eneen voortzetting van Metaal en Kunststof.

Hoofdredacteur: ing. R. TombergRedactie: J. Aalberts, P. QuaedvliegBureauredactie: L. BisselinkVormgeving: ZeeDesignE-mail redactie: [email protected] redactie: +31 088 2944707Internet: www.metaalmagazine.nlAdres: Informaticaweg 3, NL-7007 CP Doetinchem

Uitgave: Eisma Industrialmedia BV, postbus 361, 7000 AJ Doetinchem

Directie: E. van Hes, algemeen directeurB. Hoving, financieel directeurG. Tiecken, uitgeefdirecteur

Uitgever: H. Meinen

Marketing: I. Hammerman, tel.: +31 88 2944760

Advertentie-exploitatie:Sales: C. te Nijenhuis, salesmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944735, e-mail: [email protected]. Balduk, accountmanager buitendienst,tel.: +31 88 2944741, e-mail: [email protected]. Feron, accountmanager binnendienst,tel.: +31 88 2944739, e-mail: [email protected]

Traffic:ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810, [email protected]

Abonnementeninformatie:Abonneeservice: Postbus 2238, 5600 CE Eindhoven. Tel.: +31 88 2266648 , e-mail [email protected]: € 240 per jaar (excl. 6% BTW) (bij automati-sche incasso bespaart u € 3 administratiekosten). Dit is bij voor-uitbetaling verschuldigd.Abonnementsprijs voor andere landen op aanvraag.Abonnementen kunnen op elk gewenst moment van het jaar in-gaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opgave viawww.metaalmagazine.nl of via abonnement@ eisma.nl. Opzeg-ging dient schriftelijk en minimaal een maand voor het eindevan de abonnementsperiode te geschieden. U ontvangt van onseen schriftelijke bevestiging.

Bankrelatie:Voor Nederland: Friesland Bank: 29.80.05.298Voor België: Postcheque Brussel: 000-0007463-91

Druk: Scholma Druk b.v.

©2012 Eisma Industrialmedia BV, Leeuwarden

Algemene VoorwaardenNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of over-genomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch,mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitge-ver en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze ennaar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever enauteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of vol-ledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaardendan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welkeaard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingendie gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van ditblad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïso-leerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennisen ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.Leveringsvoorwaarden, zie www.eismamediagroep.nl



De operator traint het

RFA-Vision systeem

snel door via het

aanraakscherm een

eenvoudig interactief

menu te volgen. Inzet:

De Kawasaki

RS080NFE42 robot met

RFA-Vision systeem

voor Bin-Picking

(foto’s: RFA)


MACH4METAL METALWORKINGMACHINERY

Wanted Heavy Machinery

www.mach4metal.com Wanted you surplus machinesTel. 0031 (0)316-247123 Fax. 0031 (0)316 - 247956 [email protected]

SORALUCE FS 10000

CNC FLOOR TYPE 1992X 10.000 / Y 2.000 / Z 1250Rotary 2.000 x 2.000 / 10 T

HeidenHain 415 / index head

DAEWOO PUMA 500

CNC DRAAIBANK 2003Ø 900 x 1650 Tdc, 37 kW

Turret 12 posities, bril, 400 Klauwplaat, spanen transport

MAS VO 50 RADIAAL

MAS KOVOSVIT 2003Radiaalboor, uitlading 1600, mk 6 / 310

mm diepte, boor kubes, top staat !

TOS FGS 63 B

CON. FREESBANK 1999X/Y/Z 1400 x 700 x 1500Iso 50 / Uni. Milinghead

3 axis dro / some tooling !

PBR T 800 X 5000

CON. DRAAIBANK 1980Ø 1.600 x 5.000 mm 2 brillen, Mot.

Tegen center, didgitaal, 4 Klauw Ø 1.500 mm

CNC DECKEL MAHO DMU

CNC DMU 35 M 1999X 350 / Y 240 / Z 340 – Tafel 400 x 290 –

HeidenHain TNC310 MA – Elec. B & C axis !

ECKOLD KRAFTFORMER

WALTER ECKOLD 1983KF 460 kraftformer, uitlading 460, 300 –

600 slagen – tot 4 mm vervormen !

LISSE 2 ROL 1200 X 5

2ROLLEN WALS 1998Wals breedte 1200 mm onder rol

Urethan 360 mm, NC Opp.Incl. vele op zet rollen !

SACHMAN T10

CNC BED FREEZER 2000X/Y/Z 2000 / 1075 / 900

Iso 50 15 kw/ Kosmo indexingTNC 426 / 20 Pos. Changer

DARLEY 4.300 X 300 T

CNC KANTBANK 20087 assen delem DA66W

CNC bombering / wila klem Gereedschap vergrote slag !

TACCHI HD 1000

CON. DRAAIBANK 1987Ø 1.050 x 2.000 mm, V constante, 40

kW, 3 assen digitale uitlezing, 9.800 Kg

MG 3000 X 25/20 WALS

4ROLLEN WALS 2001Ø 380 rol, 3100 x 25 / 20 Aanbuiging, digitaal, top & zij support, vrij 06.2012

Verbeterde productiviteit en verminderde stilstandtijd voor massa gaten productie

Iscar’s SUMOCHAM boor familie is de volgende evolutie van de zeer succesvolle Chamdrill

Dubbele kantlijnICP/ICK - 2M 1.5xD 3xD 5xD 8xD 12xD

P M K N S H✓ ✓✓

www.iscar.nl

ADS 2012-NE.indd 6 2/3/12 7:26 AM

Metaal Magazine 4

Documents

Transcript of Metaal Magazine 4