DocumentatieUtiliteitsbouw

22

Maaskantgebouw Tilburgarchitecten/en/en, Eindhoven

ArchitectuurNL #07 / 2008

1

2

08arc007z000 02-09-2008 18:33 Pagina 22

Tot twee jaar geleden bood het Maaskantgebouw, vernoemd naar zijn ont-werper H.A. Maaskant, onderdak aan de Academie voor Beeldende Vorming.Herstel en aanpassing van de voormalige tekenacademie uit 1972 warennodig om de nieuwe gebruikers een passende entourage te bieden. Hetnieuwe programma is ingepast met opvallende ‘Maaskant-vreemde’ elemen-ten en zorgvuldig uitgevoerde ‘Maaskant-eigen’ ingrepen. Een concept dataanzet tot een speurtocht door een bijzonder aangenaam gebouw naar watnieuw is en wat van Maaskant.

Mascha van Damme

Na aanvankelijke verkoop enkele jaren geleden heeft opdrachtgever Fontys hetgebouw weer teruggekocht, laten renoveren en er diverse onderwijsrichtingenin ondergebracht. Sinds 2002 staat het pand op de gemeentelijke monu-mentenlijst, zodat bij de herbestemming niet alleen Welstand, maar ook demonumentencommissie over de schouders van de ontwerpers meekeek. Hetgebouw is namelijk één van de eerste gebouwen in Nederland dat specifiek isontworpen als kunstacademie. Aan ‘de man van het grote gebaar’, bekend vande Euromast in Rotterdam, de pier van Scheveningen en het prachtige kantoor-gebouw van Johnson Wax in Mijdrecht, was een dergelijke ontwerpopgave wel besteed. Ontwerpen was in zijn ogen immers ook een beetje uitvinden. Dat leverde een brutalistisch gebouw op, bestaande uit twee gespiegelde L-vormige volumes met strokenvensters in een betonskelet met een vrijeplattegrond. In het modernistisch ogende volume aan de straatzijde zijnkantoren en leslokalen ondergebracht. De ateliers en werkruimten liggen aande noordzijde, achter een verfijnde hellende glasgevel met een knik op elkeverdieping, die de gevel het aanzien van een sheddak geeft. Beide elementenworden gekoppeld door glazen wanden en een zwart metalen dak. De verbin-dende tussenruimte wordt gevormd door een centrale aula, waarin Maaskantde functie van tentoonstellingsruimte en kantine bundelde tot het kloppendehart van het gebouw.

Monumentale entreeDe ingreep die als eerste opvalt, is de verplaatsing van de entree van de voor-gevel naar de westelijke zijgevel. Voorheen werden de studenten via een trapmet monumentale allure omhoog geleid om tussen twee lage verdiepingenhet gebouw in te verdwijnen. De monumentale trap blijft niet ongebruikt. Deze geeft straks toegang tot een nieuw terras voor de school, van de stoepgescheiden door een gracht. Nu vormt een nieuw, rond entreegebouwtjetegen de glaswand op de begane grond de entree. De onderdoorgang naarde nieuwe entree was voorheen een lokaal, maar is in de oorspronkelijke vormvan overdekte buitenruimte teruggebracht. Hoewel de binnenkomst in de aulavroeger informeler was, is de kracht van het gebouw nog steeds direct voel-baar: een markante binnenruimte, die uitnodigt tot interactie met mede-gebruikers. De afzonderlijke verdiepingen hebben uitstekende balkons, dieals promenades de verschillende niveaus verbinden en zich door hun zwareafmetingen voor meerdere functies lenen. Het verschil in vloerniveaus tussenbeide volumes en de ruimte van het atrium worden overbrugd door opentrappen achter de glazen zijgevels. De sfeer in het gebouw wordt bepaalddoor het ruwe beton, waarop de bekisting een duidelijke print heeft achter-gelaten, en de zwarte afwerking van de vloeren.

Kleurrijke nieuwe ruimtesDe Maaskant-vreemde elementen zijn het makkelijkst te detecteren. Nieuwe,helder gekleurde elementen zijn als ovale ruimten in het skelet geschoven.Deze ‘meubels’ met afzonderlijke functies zijn mooi gedetailleerd. Ze lopeneen beetje bol uit en hebben een glasrand net boven de vloer. De houtenafwerking is verticaal geprofileerd en refereert aan het bekistinghout van debetonconstructie. De ovale dozen zijn zoveel mogelijk boven elkaar geplaatstom de verticale stijgleidingen van de installaties door te kunnen laten lopen.Hier en daar zijn gaten gezaagd in het betonskelet om nieuwe leidingen enhet luchtverversingssysteem in te kunnen brengen. Om de nieuwe installatiesaan het zicht te onttrekken staan op het dak ook een aantal meubels. De

23 ArchitectuurNL #07 / 2008

1 De noordelijke gevel na herstel

2 De nieuwe entree in de westelijke zijgevel

3 De noord- en oostgevel in de jaren ’70

4 Situatie 1:2000

4

3

Professor Cobbenhagelaan

08arc007z000 02-09-2008 18:34 Pagina 23

transparante stoeltjes rond de zwarte tafels in de aula hebben de felle kleurenvan de nieuwe elementen.

(On)opvallende ingrepenDe Maaskant-eigen oplossingen dienen zich minder makkelijk aan. Het oor-spronkelijke gebouw, dat in de loop der tijd was dichtgeslibd met noodlokalen,aanbouwen, uitbouwen en aftimmeringen, is zorgvuldig afgepeld. De voor-malige bibliotheek op de tweede verdieping is weer over de volledige breedteopen gemaakt. De afwisselend toegepaste de stalen puien en aluminiumkozijnen zijn nog overal aanwezig. De zwarte soldatenvloeren, een vroegevoorloper van de gietvloer, zijn vervangen door zwart marmoleum. Wie goedoplet, ziet dat de radiatoren zijn vervangen voor nieuwere in oude stijl, maarmet dunnere leidingen. De monumentale structuur van beton-brute en prefabgrintbeton gevelbeplating is intact gebleven, evenals de fenomenale detaille-ring. Daar waar de grintbetonplaten achter de glazen zijpuien door naar binnenlopen en een overgangsruimte tussen binnen en buiten bewerkstelligen, is eennieuwe, transparante liftschacht ingebracht. Op de begane grond in de aulazijn onder de uitstekende balkons een nieuwe kantine en receptie ingericht.

Documentatie 24 ArchitectuurNL #07 / 2008

6

5

7

105 5

5

8

8

9

5

5

5

8

3

2

1

5 5

67

4

5 5

4

11

11

11

08arc007z000 02-09-2008 18:34 Pagina 24

25 ArchitectuurNL #07 / 2008

5 Oude situatie: lesruimte direct achter

getrapte glasgevel

6 In de plint van de voorgevel zijn Maaskant-

vreemde elementen geplaatst

7 Plattegronden niveau 0, niveau 1/2 en

niveau 3/4 plus doorsnede 1:750

1 ingang

2 centrale hal

3 keuken

4 spreekruimte

5 kantoren

6 lounge

7 stilteruimte

8 omloop

9 rechtzaal

10 mediatheek

11 stilteplek

8 De nieuwe pui van de leslokalen en de door-

braak in de betonwanden leveren een opval-

lend nieuwe bufferruimte op.

9 Centrale hal. Een transparante lift is een

nieuwe toevoeging

9

8

08arc007z000 02-09-2008 18:35 Pagina 25

Op een aantal plekken zijn nieuwe wanden opgetrokken met een betonsteen,die net iets afwijkt van de oorspronkelijke. Om een eenheid te bewerkstelligenzijn bijna alle oude en nieuwe wanden gespoten met zwaar verdunde betonverf.

Maar de mooiste aan Maaskant gerelateerde ingreep heeft direct achter degetrapte stalen glasgevel plaatsgevonden. Hier is een pui met zwart houtenkozijnen gemaakt voor de achtergelegen lesruimten. In de grintbetonnenscheidingswanden zijn nieuwe doorgangen gezaagd. Een brute oplossing dieMaaskant niet zou misstaan. Hierdoor is een verrassende, doorlopendebufferruimte ontstaan, waar de hellende vloeren door het verplaatsten van deradiatoren beter in het zicht zijn gebracht. De ramen die windval vrij opengezetkonden worden, zijn gerestaureerd en er is nieuw draadglas in de horizontaledelen gezet.

Een museumschoolEen belangrijke beslissing die voor een groot deel bijdraagt aan het behoudtvan het karakter van de school is het tentoonstellen van de collectie StichtingBoom, bestaande uit werken die Harry Boom, avant-gardistisch kunstenaar envoormalig docent aan de academie, vervaardigde in de periode 1980-1990.Zijn kunstwerken hangen en staan door het hele gebouw, waardoor het nogsteeds de sfeer van een kunstacademie ademt.

Projectarchitect Arie van Rangelrooij, Bert StaalProjectteam Frans Benjamins, Karel Franken, Raymond Ten BrinkeOpdrachtgever Fontys Hogescholen, EindhovenHoofdaannemer Heerkens van Bavel, TilburgAdviseur constructie Adviesburo Tielemans, EindhovenAdviseur installaties Huisman & van Muijen, EindhovenAdviseur bouwfysica en akoestiek Fontys Hogescholen, H. van Drunen

Adviseur bouwmanagement en -kosten Franken Projectmanagement, VessemBinnenhuisarchitect Buro Staal / Christensen, EindhovenBeeldend kunstenaar Stichting Harry BoomStart bouw Augustus 2006 Oplevering Augustus 2007Bruto vloeroppervlakte 7250 m2

Bouwsom € 4.842.000 incl. installaties, excl. inrichting en BTWFoto’s Arthur Bagen

Documentatie 26 ArchitectuurNL #07 / 2008

10

11

10 De bibliotheek is opnieuw opengewerkt. De

paarse toevoeging is een nieuwe mediatheek

11 Elk van de toegevoegde ovale ruimtes heeft

zijn eigen functie

08arc007z000 02-09-2008 18:35 Pagina 26