7e jaargang

nummer 11

november 2010

Special: Sanitair > Branche in beweging >

Riolering en geluid > Schuifverbindingen maken >

Renovatiesysteem voor drinkwaterleidingen

������������������

����

IZ1110_cover.indd 1 24-10-2010 13:42:38

Daikin laat woningen delen in elkaars energie.

Daikin Altherma MEGA.Het verfrissende rendement van Daikin VRV met individuele warmtepompen.

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

Daikin introduceert nu hét warmtepompsysteem voor grootschalige nieuwbouw- en renovatieprojecten, zoals appartementencomplexen. ‘n Slimme combinatie van een VRV buitendeel met per woning een individuele warmtepomp. Daardoor kan energie die bij het koelen aan een woning wordt onttrokken, nuttig worden aangewend voor de eigen warmtapwaterbereiding of voor verwarming en warmtapwaterbereiding in een ándere woning. Het rendement van alle woningen bij elkaar is hierdoor ongekend hoog. En dat is een comfortabel idee: zowel voor de investeerder als voor het milieu. Daikin Altherma MEGA kan in bestaande woningen worden geplaatst zonder aanpassingen in de meterkast of aan de installatie. Bel voor meer informatie (088) 324 54 15 of kijk op www.daikin.nl/oplossingen.

15603195_adv_MEGA_altherma_A4.indd 1 07-05-2010 09:59:58IZ1110_02_daikin.indd 2 24-10-2010 16:32:40

>>Betrouwbaar in warmte

Intergas Verwarming, Postbus 6, 7740 AA Coevorden, tel.: (0524) 51 23 45 www.intergasverwarming.nl

Steeds meer installateurs kiezen voor de HR(E)-ketels van Intergas. Geen wonder, want deze energiezuinige ketels bieden niet alleen uitstekende gebruikseigenschappen, ze zijn ook nog eens in een handomdraai geplaatst en geïnstalleerd. Ontdek het zelf!

www.intergasverwarming.nl

...is het installeren van een HR(E)-ketel van Intergas

Zo simpel als het indraaien van een nieuwe lamp...

IZ1110_03_intergas.indd 3 24-10-2010 21:13:28

Schakel tussen nu en morgenThermoElegance Advance

Meer mogelijkhedenAWB introduceert de ThermoElegance Advance, de waardige opvolger van de ThermoElegance. De sterk verbeterde HR107 ketel met RVS-warmtewisselaar is gebouwd voor nu en morgen, met nog meer service- en onderhoudsgemak. De ThermoElegance Advance is hybride ready en te combineren met het hybride systeem GeniaHybrid en het zonneboilersysteem HelioSet150. Naast CW-klasse 3 en 4 levert AWB vanaf nu ook CW-klasse 5. Kijk op de website voor de aaneenschakeling van voordelen en verbeteringen.www.thermoelegance.nl ThermoElegance Advance

Optimalebereikbaarheidcomponenten

Service-vriendelijkhydroblok

Nog scherper geprijsd

Grootmodulatie-

bereik

Hybrideready

Hogerrendement

72683-AWB-TEA Adv.indd 1 13-09-2010 09:29:45IZ1110_04_awb1.indd 4 24-10-2010 16:39:51

Geluidsarme ventilatieOp weg naar kwaliteit

‘Zonnedaken’ af fabriekCollectoren voorgemonteerd

Snel en eenvoudig een schuifverbinding makenKunststofleiding

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. IZAP en AgendaColumn PubliventColumn Mañana, mañanaAf fabriek

Renovatiesysteem voor drinkwaterleidingenZonder hakken en breken

Geluidafgifte binnenrioleringDoor liggende leidingen

Installatiebedrijf bedenkt eigen oplossingConserveren drinkwaterleidingen

Installatiefinesses en marktkansenGescheiden sanitatie

Veel kansen voor de installateur die nu zelf keuzes maaktDe branche is in beweging

Exclusieve sanitairlijn gepresenteerd‘Feel free to compose’

Druppels

IZ ZAKELIJKBtw-verlaging met open armen ontvangenEen gezonde impuls

Voor goede technici is altijd plaatsMinder vacatures maar:

En verderColumn KEMAZakennieuwsColumn OTIB

16

18

46

79

154950

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

20

23

24

28

30

32

35

40

44

373939

november 2010 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma (redactie Techniek), Katja van Roosmalen (coördinatie Zakelijk katern), Martijn Bennis, Look Boden, Herman Kleijntjes, Martijn Jorritsma, Jesse Budding, Theo Tangelder (fotografie) E: redactie@merlijnplus.nlVaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, VLA, Elly Verburg (OTIB), KEMA.Advertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: verkoop@merlijnplus.nlUitgever: Frank StouthartSecretariaat: info@merlijnplus.nlAbonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: abonnementen@merlijnplus.nlVormgeving: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

7e jaargang

nummer 11

november 2010

Special: Sanitair > Branche in beweging >

Riolering en geluid > Schuifverbindingen maken >

Renovatiesysteem voor drinkwaterleidingen

������������������

����

Geberit Monolith is een nieuw soort reservoir vóór

de muur en helemaal luxe met glas afgewerkt. Ter

vervanging of opwaardering van het laaghangende

opbouwreservoir of keramisch duoblok. Een ideale

oplossing om een toilet te renoveren en verluxen

zonder dat er in muren gehakt hoeft te worden. Een

vloerstaand toilet, waarbij de afvoer verder van de

wand af zit, is zo heel eenvoudig te vervangen door

een luxe, strak afgewerkt reservoir, zonder hak-

en breekwerk. Geberit Monolith heeft een strak,

ruimtebesparend design en is verkrijgbaar met een

zwarte of witte glasafwerking.

IZ1110_inhoud.indd 5 25-10-2010 9:35:44

Een oud toilet is snel verwijderd, maar de afvoer niet.

Geberit heeft een nieuwe sanitairmodule ontwikkeld voor toilet renovaties, die op de bestaande aansluitingen past: Met Geberit Monolith is geen hak- en breekwerk nodig. Geberit Monolith is snel geïnstalleerd en heeft een strak, ruimtebesparend design.

www.geberit.nl

Een stijlvolle oplossing, die op de bestaande afvoer past.

GEBE0594-GA Monolith 210x297 FC.indd 1 13-10-2010 15:11:53IZ1110_06_geberit.indd 6 24-10-2010 16:40:58

november 2010 7

van de redactie

Keuzes makenMet ingang van deze uitgave zult u met enige regelmaat een ‘visie-artikel’ tegenko-men. We hebben een aantal externe, gezichtsbepalende partijen gevraagd hun licht te laten schijnen op de ontwik-kelingen in de branche. In deze sanitair special houdt een grote sanitairaanbieder de vinger aan de pols. De auteur komt tot de conclusie dat dé sanitairin-stallateur, zoals die er ooit was, niet meer bestaat. Dat heeft verschillende oorzaken. Opdrachtgevers van instal-latiebedrijven zijn kritischer geworden, inkoop gebeurt steeds professioneler en de consument wil in toenemen-de mate ‘ontzorging’, ofwel gemak. Daar komt bij dat bedrijfstakgrenzen vervagen, waardoor de concurrentie toeneemt en er druk op marges ontstaat. Binnen de Sanitair & Techniek-markt bijvoorbeeld , richten keu-kenzaken zich nu ook op het

segment badkamers. En om het nog wat ingewikkelder te maken: modetrends volgen elkaar steeds sneller op. Wat vandaag ‘hot’ is, kan wellicht morgen al naar het archief. Reden tot paniek voor de installateur? Geens-zins. Wel is het belangrijk dat deze professional zich bewust is van wat de markt wil, en bereid is daarbinnen een eigen, liefst onderscheidend pad te bewandelen. Kortom, de installateur die zich blijft ontwikkelen en vernieuwen én keuzes durft te maken, heeft de toekomst.Waar keuzes maken toe kan leiden, daarvan mochten wij getuige zijn in Maasticht. In het sfeervolle Teaching Hotel Château Bethlehem ont-hulde de directeur van een premium sanitair desingmerk zijn nieuwste collectie. Oog-strelend én functioneel. Toen wij de manager enigszins bezorgd vroegen of er wel

voldoende markt was in Nederland, met een populatie die bekendstaat als nuchter, zakelijk en sober, gaf hij een verfrissend ant-woord: “Ach, weet u, bij veel mensen gaat de belangstel-ling niet verder dan de ge-bruiksmogelijkheden van een

product of systeem. Wat ik belangrijk vind, is dat we een upgrade krijgen van kwanti-teit naar kwaliteit. Ik pro-beer dan ook een zo hoog mogelijke designkwaliteit te realiseren, waarbij uiteindelijk de kwaliteit nog belangrijker is dan het ontwerp zelf.” •

‘Het zal mijn tijd wel duren’

Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide cata logus. Een over zichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leverings programma van koperen en bronzen pro duk ten en half-fabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.

www.gizom.nl

U I T O N Z EK O P E R / B R O N S

C A T A L O G U SAan de leiding in aluminium, koper en brons.Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.

IZ1110_vanderedactie_re.indd 7 24-10-2010 15:49:58

Deskundig advies op maat?Bij Warmteservice

Efficiënt werken en voordelig inkopen: daar ligt uw winst. Met Warmteservice bespaart u tijd en geld! We bieden u een groot assortiment met een gunstige prijsstelling. U vindt bij ons geen zelfbedieningsconcept of vertegenwoordigers, maar vakkundige mensen aan de balie. Warmteservice onderscheidt zich door de persoonlijke benadering en het deskundige advies.

Warmteservice heeft 48 vestigingen in Nederland. Ook in uw regio zijn wij goed bereikbaar. Kom gerust langs en bekijk ons ruime assortiment, doordeweeks of op zaterdag.

Meer informatie: 0900 - 23 56 897 (0900-belnuWS / € 0,01 p.m.)

Bestel eenvoudig online op warmteservice.nl

COMBI-KETELS ACTIEVOORDEEL!Informeer bij uw dichtstbijzijnde vestiging

Gericht op de toekomst

www.testo.nl/rookgas

• Hoogwaardig full-colour display

• Innovatieve meetmenu's met automatische meetprogramma's

• Standaard 5 jaar garantie met Long Life meetcellen

• Met het Testo Ontzorg Pakket ver lenging tot 7 jaar garantie tegen vaste jaarlijkse kosten voor onderhoud en kalibratie

• Drukverschil meting tot 300 mbar

• CO meting met H2 compensatie

• Standaard USB interface

• Mogelijkheid tot communicatie met PDA

• Analyse, rapportage en opslaan van meetwaarden met EasyHeat Software

• en nog veel meer...Tijdens de actieperiode 01.09.2010 -31.12.10 ontvangt u bij aanschaf van de testo 330 in combinatie met het Testo Ontzorg Pakket, het eerste jaar TOP geheel gratis t.w.v. 135 euro!

Zes jaar zorgeloosmeten met een testorookgasanalyser kan alvanaf 22,92 euro per maand!

Ervaar de revolutie op het gebied van meettechnologie.

Testo BV • Randstad 21-53 • 1314 BH Almere • Telefoon: 036 5487000 • Email: info@testo.nl • Website: www.testo.nl 23 0

983

10/0

31EN 50379-2

10-031 - adv Installateurszaken 11 7-10-2010 15:08 Pagina 1

IZ1110_08.indd 8 24-10-2010 20:22:41

xxxx 2009 9

www.installatienet.nllees meer op

Eerst even IZappen...

NOUVEAUTÉ

AKOESTIEK

VISIE

ARBEIDSMARKT

INTERVIEW

AGENDA4 novemberCongres Ketensamenwer-king in de BouwLeerhotel Het Klooster te Amersfoortwww.sbr.nl

9 novemberCursus Energiebesparing in de NieuwbouwEindhoven (precieze locatie nog onbekend)www.chri.nl

10 novemberBIM levert u meer op dan u denkt!Syntens, Groningenwww.sbr.nl

3 decemberBREEAM Basics: Breeam Bestaande Bouw en GebruikDGBC te Rotterdam www.dgbc.nl/agenda

11 novemberTekens van EnergietransitieJaarbeurs Utrechtwww.tekensvanenergie-transitie.nl

17 novemberAgentschap NL Klimaatcon-gres 2010De Fabrique, Maarssenwww.klimaatcongres2010.nl

Geluidafgifte binnenrio-lering In de vestiging Mook van Adviesbureau Peutz zijn onder laboratoriumcon-dities metingen verricht naar de geluidafgifte door binnenriolering. Een van de onderdelen van het onderzoek was het testen van plafondpanelen op hun geluidisolerende kwaliteiten. Een ‘goed’ paneel kan het verschil maken. Niettemin blijven aanvullende voorzieningen noodzakelijk. P 23

Flits ! iN DE pijplijN

Fabrikant opent produc-tiewerkplaats

Niet alleen anders den-ken, vooral anders doen. Die instelling toont Unica

met de realisatie van haar gloednieuwe innovatieve werkplaats: Unica’s Triple P Production Centre in Zwolle. In dit productiecentrum fa-briceert Unica onder andere complete sanitaire ruimtes, standaard units voor warmte/koudeopslag en de Unica Smart module.Triple P staat voor Prefab, Plug-and-Play, want “prefa-briceren van installatiedelen heeft de toekomst”, stelt Rik Dikken, algemeen directeur van Unica •

Duurzaam is hot bij onze zuiderburenAlternatieve energieën zoals warmtepompen, ventilatie met warmterecuperatie, zon-necollectoren, warmtekracht-koppelingen en fotovoltaï-sche zonnepanelen winnen aan belang bij onze zuider-buren. Redenen te over: de evolutie naar een duurzame economie, de stijgende energieprijzen, de noodzaak tot vermindering van de broeikasgassen en de finan-ciële ondersteuning door de Belgische overheid om de klant effectief de stap naar energiebesparing te laten zetten. De installateurs heb-ben dit goed begrepen en passen zich aan deze spec-taculair stijgende vraag aan. Eén belangrijk aandachts-punt voor de Belgische overheid bij het invoeren van nieuwe regels en wetten: herleid de administratieve taken voor de installateur tot het strikt noodzakelijke. Dit alles blijkt uit de jongste enquête van Bouwunie, de bij Unizo aangesloten Unie van het KMO-bouwbedrijf, bij 205 Belgische installa-teurs van sanitair en centrale verwarming •

Exclusieve sanitairlijn ge-presenteerdOp 5 oktober jl. vond in het sfeervolle Teaching Hotel Chateau Bethlehem het Axor Design Evenement plaats. Philippe Grohe, die Brand-manager is van het premi-ummerk van Hansgrohe, onthulde de nieuwe collectie Axor Bouroullec, ontworpen door de Franse broers Erwan en Ronan Bouroullec. P 32

Renovatiesysteem voor drinkwaterleidingenHet renoveren van drink-waterleidingen betekent niet automatisch dat ze ook vervangen moeten worden. Integendeel. Saneringsspecialist LSE-System uit Geleen renoveert leidingen door ze van binnen te voorzien van een coating. Hetzelfde procédé wordt toegepast bij vloerverwarmings-systemen. Bedrijfsleider Ralph Pesgens vertelt over werkwijze, techniek en de mogelijke samenwerking met de installateur. P 20

De branche in bewegingDe bouwsector rea-geerde relatief laat op

Voor goede technici is altijd plaatsVoor goede technici is altijd plaats. Als er één conclusie getrokken kan worden uit de huidige economische malaise, dan is het dat wel. IZ sprak met Barbara de Kock en Margriet van Westen-brugge. Begin dit jaar start-ten zij in Delft ‘Geniek’, een wervings- en selectiebureau gespecialiseerd in de instal-latiebranche. P 44

de crisis die in 2008 begon. Het duurde nog tot na de bouwvak in 2009 voordat de dip in de bouwsector echt zichtbaar en voelbaar was. Het gebrek aan vraag op de woningmarkt en de daling in het commercieel onroe-rend goed hebben sporen nagelaten bij de bouw- en installatiebedrijven. Maar er gloort hoop, zo lijken nieuwe economische cijfers aan te geven. P 30

IZ1110_idp_izap_agenda.indd 9 25-10-2010 9:32:13

november 201010

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Zilveren Green Key voor museumHet Nederlands Openluchtmuseum mag vanaf heden de zilveren Green Key voeren. “Een kroon op het uitge-zette beleid in het kader van duurzaam ondernemen”, meldt het museum. Naast verplichte milieumaatregelen als afvalscheiding, gebruik duurzame materialen (FSC) en energiebesparing, ontwikkelde en implementeerde het museum ook ‘tailor-made’ oplossingen. Zo werd een efficiënt systeem van ‘stadsverwarming’ ontwikkeld voor de museale gebouwen en wordt alle hemelwater naar de centraal gelegen museumvijver afgevoerd. De zeven hore-calocaties in het museum werken voor 80 % met producten met EKO-keurmerk en dat is niet alleen nuttig, maar ook smakelijk. Het Openluchtmuseum streeft ernaar om in 2011

de zilveren Green Key in te ruilen voor Goud. Voor verant-woord beheer van de collectie in de historische gebouwen is het belangrijk temperatuur en vochtigheid te reguleren. Daarvoor werd een systeem ontwikkeld dat doet denken aan stadsverwarming. Diverse clusters op het museumpark zijn verbonden met één verwarmingsketel met een afgifte-temperatuur van slechts 25 graden Celsius. Door vloerverwarming worden de panden efficiënt en milieuvriendelijk op temperatuur gehouden. Het hemelwa-ter in het museumpark wordt tegenwoordig ondergronds afgevoerd naar de Zaanse Vijver. Hierdoor blijft de vijver goed gevuld en wordt de riolering niet belast met schoon regenwater •

Ooit werden gebouwen uitgewerkt op de tekentafel, daarna op de computer. De nieuwe aanpak is dat een gebouw eerst volledig digitaal wordt gebouwd, met alle gegevens in één virtueel 3D- model, een Bouw Informatie Model (BIM). De nieuwe Veldhuizerschool in Ede wordt digitaal gebouwd. Ieder achter zijn eigen bureau maar samenwerkend aan één model, is de digitaal gebouwde basisschool het eerste BIM-resultaat van HartmanBouwVisie en BouwQuest.Het gebouw en het terrein staan in één 3D-model. Het gaat niet alleen om de bouwtechnische informatie, maar ook om gegevens over installaties, constructie en interieur. Er is dus niet vooraf een ontwerp gemaakt ‘waar ook nog installaties in moeten’. Doel is dat alle verschillende elementen van het gebouw naadloos op elkaar aansluiten om faalkosten te voorkomen. BIM is geen software maar een werkmethodiek die de samenwerking van de adviseurs voorop stelt. BIM waarborgt volledige afstemming over bouw en ver-bouw voordat de eerste spade de grond in gaat. Bij het werken volgens BIM is het van belang om de vraagstel-ling in kleinere deelvraagstukken uiteen te rafelen. Dit geeft oplossingen die optimaal met andere oplossingen kunnen worden gecombineerd. Alleen de haalbare combinaties worden voorgelegd aan de opdrachtgever. BIM geeft een snellere doorlooptijd met meer combina-ties en inbreng van alle disciplines.HartmanBouwVisie en BouwQuest hebben gezamenlijk de werkmethode ontwerpmanagement ontwikkeld. HartmanBouwVisie verzorgt het ontwerp- en proces-management en tevens de inhoudelijke uitwerking en coördinatie van het 3D-model. BouwQuest draagt zorg voor specialisatie op het gebied van ontwerp, veiligheid en regelgeving. Het BIM-model is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Intechno Ingenieursburo en Bartels ingenieurs •

Basisschool digitaal gebouwd

IZ1110_idplang_10.indd 10 24-10-2010 14:12:32

Viega. Altijd beter. Doe nu uw voordeel op het complete afvoerpakket voor bad, douche en wc. Kijk voor meer informatie opwww.viega.nl. Info: Tel.: 035 538 04 42, Fax: 035 538 07 53, info@viega.nl.

Artikelnummer 440 190 Artikelnummer 129 583 Artikelnummer 364 182 Artikelnummer 366 681

Voordeelactiecompleet afvoerpakketvoor bad, douche en wc

Profiteer nu!Bijna 70% korting

Viega compleet afvoerpakketgeleverd in één doos Artikelnummer 678 883

Eleganta wastafel sifon1 1/4 x 32 mm, met muurbuis en rozet, model 5788Artikelnummer 440 190

Domoplex douchebaksifon40 mm, model 6928.9Artikelnummer 129 583

Multiplex badwastemet lange kabel 725 mm, compleet met draaiknop en danser, aansluiting 40 mm, model 6163.875Artikelnummer 364 182

Messing plugbekersifonmet muurbuis, rozet en afvoerstop, 1 1/4 x 32 mm, model 5755Artikelnummer 366 681

VIEGNL0011 Mediaplanung Okt 2010_03jr.indd 1 21-10-10 09:51IZ1110_11.indd 11 24-10-2010 16:42:25

Mooi meegenomen: hrSOLIDEplus CW5 voor de prijs van een CW4!

Waarom Vaillant?

www.vaillant.nl

.

Ze zitten op je te wachten...

De Vaillant hrSOLIDEplus is een door en door ontwikkelde ketel die in gebruik weinig aandacht van u nodig heeft. Naast de betrouwbaarheid van de RVS-warmtewisselaar staat Vaillant graag voor u klaar met technische ondersteuning en service. Ook de prijs is tijdelijk zeer aantrekkelijk. Pak dat voordeel tot en met 31 december 2010 en ga als een haas naar de groothandel.

Verwarming Koeling Duurzame energie

10 jaargarantie op

RVS warmte-

wisselaar

ad naj.camp hrSOLIDEplus[rev2].eps 1 27-8-10 10:35

IZ1110_12.indd 12 24-10-2010 16:43:56

november 2010 13

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

Energiebesparing in de ZorgActiZ geeft met het pro-gramma ‘Energiebesparing in de Zorg’ invulling aan de uitvoering van het Duurzaam-heidsakkoord dat in 2007 afgesloten is tussen het ka-binet en bedrijfsleven. ActiZ is de brancheorganisatie van ondernemers in de verpleeg- en verzorgingshuiszorg, thuiszorg, jeugdgezondheid- en kraamzorg en behartigt de gemeenschappelijke belangen van haar leden. Als eerste stap hebben Actiz, Agentschap NL - Energie en Klimaat en Energiecentrum MKB in 2009 pilots ener-giebesparing uitgevoerd bij een drietal zorgaanbieders. Uit deze pilots blijkt dat het, ondanks de goede wil, in de

praktijk vaak moeilijk is om een gericht energiebeleid te voeren. Extra ondersteuning blijkt gewenst •

Flinke investering in zonne-energieEternit investeert 7 miljoen euro in 37.500 m2 aan zon-nepanelen in Willebroek. Eternit en haar zusterbedrijf Promat International gaan fotovoltaïsche zonnepanelen installeren op het bedrijfs-dak van Promat en op de afgedekte stortplaats van Eternit te Willebroek. Met de installatie vermijden beide ondernemingen een CO2-uitstoot van 1.600 ton per jaar. De voorziene 37.500m2 aan zonnepanelen met een vermogen van 2,5 megawatt piek zullen 2,2 miljoen kWh

elektriciteit per jaar opleve-ren, wat overeenkomt met ongeveer 5 procent van het jaarlijkse energiegebruik van de twee firma’s •

Grootscheeps onder-zoek binnenklimaat scholenDriehonderd nieuwe scho-len, kinderdagverblijven en woningen worden de komende jaren onderzocht op prestaties voor ener-gie en binnenklimaat. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de VROM-inspectie. De waakhond start dit jaar met honderd projecten - in dertig gemeenten - die tus-sen nu en december worden opgeleverd. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat ge-bouwen op beide aspecten

vaak niet voldoen aan de eisen die daarvoor gelden. Dertig gemeenten hebben inmiddels een brief gehad, de projecten moeten nog worden uitgezocht •

Opleiding F-Gassen verordeningDe nieuwe F-Gassen verordening, die het STEK-diploma vervangt, stelt eisen aan de vakbekwaamheid van koelmonteurs. Elsevier Op-leidingen biedt de helpende hand met het F-Gassen certificaat. In twaalf avonden en zes middagen bekwamen ervaren trainers uw monteurs en bereiden ze voor op alle mogelijke handelingen uit de dagelijkse praktijk. Op één locatie, voor zowel de theorie als het examen •

IZ1110_idp_jowitherm_13.indd 13 24-10-2010 13:59:26

VLOERVERWARMING

IVAR N.V.Kontichsesteenweg 53 - 55 - B-2630 Aartselaart + 32 3 870 71 43 - info@ivar-nv.com - www.ivar-nv.com

KRANEN & TOEBEHOREN

EQUIMETER: HET UNIVERSELE MEETSTATION VOOR VERWARMING EN SANITAIR

I.V.A.R. S.p.A. Via IV Novembre, 181

25080 Prevalle (BS) ItalyTel. +39 030 68028 Fax +39 030 6801329

www.ivar.eu- info@ivar.eu

EQUIMETER

pagina RCI 267x375.indd 1 4-02-2009 13:36:46

IVAR_ADV_okt-2010.indd 1 6/10/10 11:05IZ1110_14.indd 14 24-10-2010 16:44:52

COLUMNwww.installatienet.nllees meer op

november 2010 15

Leermoment…Recentelijk kreeg ik een verslag onder ogen waarin de resultaten werden gemeld van een door Agentschap NL geïnitieerde studie naar ruim 2000 energiezuinige wo-ningen, gebouwd tussen 1995 en 2003. Het had mijn onverdeelde aandacht, aangezien de ventilatiesystemen een belangrijk onderdeel van de studie bleken te zijn. De resultaten waren -enigszins voorspelbaar- niet anders als de resultaten uit vele andere onderzoeken. Positief is de conclusie dat er zo’n 30% minder energie wordt verbruikt in deze woningen dan het landelijk gemiddelde. Aan de andere kant mag je dat ook verwachten wanneer je ‘energiezuinige’ woningen onderzoekt. Behoorlijk negatief zijn de bewonerservaringen met de ventilatiesystemen. Slechts de helft van de bewoners zegt tevreden te zijn over het ventilatiesysteem. Belangrijkste klacht is geluidhinder, veroorzaakt door de installaties. Als belangrijkste oorzaken worden tekortkomingen aan het ontwerp en de uitvoering gemeld. Bewoners zijn daarnaast niet tevreden over zaken als onderhoud, service, bedieningsgemak, regelbaarheid en het comfort in het algemeen. Als belangrijkste reden wordt gemeld dat de hele bouwkolom, van ontwikkelaar tot bouwer, onvoldoende rekening houdt met de wensen van bewoners. Tot dusver allemaal punten waarvan we niet kunnen zeggen dat we ze nog niet wisten. Ze zijn immers de aanleiding geweest voor vele publicaties, media-aan-dacht, de ontwikkeling van de VentilatiePrestatieKeuring, enzovoort enzovoorts. Naast de min of meer verwachtte -maar desalniettemin treurige- resultaten en conclusies biedt het onderzoek een belangrijk ‘leerpunt’, zo valt te lezen. “De gehele bouwkolom moet de bewoner centraal stellen bij het ontwerpen en bouwen.” Deze zin heb ik een paar keer gelezen en op mij in laten werken. Hoe meer ik hem lees, des te beschamender het wordt. Ik vraag me toch af voor wie we met elkaar in de bouwwereld de afge-lopen decennia dan in de weer zijn geweest…

André meester

Algemeen directeur

Alusta Natuurlijke Ventilatietechniek BV

onder auspiciën van

De bracheorganisatie Uneto-VNI heeft een nieuwe vak-groep opgericht: Do-IT. Deze vakgroep gaat zich richten zich op de ontwikkeling van de groeimarkten domotica, gebouwautomatisering en ICT, in de marktsegmenten woningbouw, zorg en utiliteit. De leden van Do-IT bieden hun klanten in deze markten oplossingen, die bijdragen aan efficiency, zelfredzaamheid, veiligheid en comfort. De vakgroep, die zo’n tweehonderd leden telt, gaat zich onder andere bezighouden met kennisoverdracht, belangenbehartiging, opleidingen en het organiseren van kennisbijeenkomsten. Do-IT is het resultaat van een fusie tussen de vakgroep Domotica System Integrator en de vakgroep ICT. Tijdens de openingsvergadering van de vakgroep is Maarten van der Boon gekozen als eerste vakgroepvoorzitter •

Nieuwe vakgroep domotica

De voorzitter van de Vakgroep Do-IT, Maarten van der Boon (r), wordt

gefeliciteerd door de oud-voorzitter van de Vakgroep Domotica System

Integrator, Eberhard van Nieuwenhuijsen

Vakbeurs zonne-energieVan donderdag 27 tot en met zaterdag 29 januari 2011 zet Flanders Expo in Gent voor de 3de keer haar deu-ren open voor de vakbeurs InterSOLUTION. Tijdens de afgelopen editie van deze internationale vakbeurs voor zonne-energie, van 14 - 16 januari 2010, lieten 100 exposanten uit diverse landen hun producten zien. De beurs werd bezocht door 4.847 professionals uit binnen- en buitenland. Dit betekende een stijging van 11 %. Wat vooral opviel was

het hoge percentage aan Nederlandse bezoekers (18 %) •

Installatie Vakbeurs straks ook in VenrayNaast de edities van Instal-latie Vakbeurs Hardenberg en Gorinchem, komt nu ook in Venray een Installatie Vak-beurs. Op 12, 13 en 14 april 2011 zal de eerste editie van Installatie Vakbeurs Venray plaatsvinden. Met de extra locatie Venray erbij hoopt or-ganisator Installatie Vakbeurs een landelijke dekking te bereiken. •

IZ1110_idp_publivent.indd 15 24-10-2010 14:13:43

november 201016

Praktijk Op weg naar kwaliteit…

Nog steeds blijkt het geluid van venti-latie-installaties in woningen een grote bron van ergernis te zijn. Blijkbaar leert de sector niet van gemaakte fouten. Nu wordt geluid van installaties vaak als een lastig en moeilijk onderwerp gezien, maar met een aantal eenvou-dige uitgangsprincipes valt veel ellende te voorkomen.

OnderzoekRecent stond in Cobouw een bericht onder de kop ‘Geluid en ventilatie on-dermaats in de nieuwbouw’. Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs had in opdracht van VROM inspectie onder-zoek verricht naar de kwaliteit van 52 nieuwbouwprojecten in 30 gemeenten. Opvallende conclusie uit dit onderzoek was dat er met de ventilatiesystemen in woningen nog steeds veel mis is. In meer dan 50% van de gevallen is de ventilatiecapaciteit van systemen niet in

In opeenvolgende uitgaven van IZ zal Publivent in een serie prak-

tijkgerichte artikelen aandacht besteden aan het verbeteren van de

kwaliteit van ventilatiesystemen. In dit vierde artikel gaat Ad van der

Aa, werkzaam bij Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, in op

het ontwerpen van geluidsarme installaties.

orde. Veel schrijnender is de constate-ring dat slechts in 6% van de gevallen het geluidniveau van de installaties voldoet aan de eis van 30 dB(A) voor verblijfsruimten. Een eis overigens, die bij de komende wijziging van het Bouwbesluit in juli 2011 van kracht zal worden voor alle nieuwbouwwoningen.En dat terwijl het de afgelopen jaren niet aan informatie en signalen ont-broken heeft, dat er iets grondig mis is met het merendeel van de systemen. Het gaat mis in de hele keten, vanaf het ontwerp tot en met de uitvoering en het beheer en onderhoud van systemen.

BouwbesluitEen en ander is dan ook de reden geweest voor het Ministerie van VROM om eisen ten aanzien van geluid op te nemen in het Bouwbesluit. Overigens moet de eis die straks wordt opgeno-men in het Bouwbesluit gezien worden

als een minimumeis (zoals alle eisen in het Bouwbesluit). Uit de classificatieta-bel van NEN 1070 blijkt, dat met een niveau van 30 dB(A) er in de woning nog altijd 10-25% gehinderden zijn. Voor een kwalitatief goede installatie is een niveau lager dan 25 dB(A) in de woning echt wenselijk! Maar is het maken van een installatie die weinig geluid produceert nu echt zo’n heksen-toer, of valt het allemaal wel mee en is het belangrijkste punt: Aandacht? Om deze vraag te beantwoorden, volgen nu een aantal eenvoudige sommen die uitsluitsel geven.

VoorbeeldsituatieStel we willen in een woning een kwali-tatief goede installatie aanbrengen, dan betekent dit dat het geluidniveau van de installatie maximaal 25 dB(A) mag bedragen. Dit is het geluiddrukniveau dat in een ruimte ontvangen wordt. Dit geluiddrukniveau in de ruimte wordt veroorzaakt door:a. geluid dat door de ventilator wordt

geproduceerd en door de kanalen in de ruimte komt;

b. geluid ten gevolge van stroming van lucht in de kanalen; de zogeheten stromingsruis;

c. geluid dat door de ventilator wordt afgestraald en via bouwkundige con-structies in de ruimte komt en

d. geluid ten gevolge van trillingover-dracht.

OptellenOm het geluid in de ruimte te bepalen, moeten alle factoren worden meegeno-men en bij elkaar worden opgeteld. Dat betekent dat om een geluidniveau van 25 dB(A) te bereiken in bijvoorbeeld een slaapkamer die naast een ruimte is gelegen waar de ventilatie-unit staat opgesteld, er vanuit moet worden gegaan dat de installatie maximaal 20 dB(A) mag produceren in die ruimte. Er komt via de bouwkundige constructie ook nog eens ongeveer 20 dB(A) de Het meten van een puntbron

‘Geluidsarme ventilatie’

IZ1110_TA_opwegnaar.indd 16 24-10-2010 14:16:55

november 2010 17

kamer in en deze bronnen moeten bij elkaar opgeteld worden voor het totale niveau.

PuntbronHet geluid dat uit het ventiel de ruimte in komt, wordt als een puntbron beschouwd. De uitbreiding van het geluid vindt hierbij (afhankelijk van de positie) bolvormig plaats. Het effect is globaal in te schatten op circa 8 dB(A). Vanaf de ventilator naar het ventiel zal, ten gevolge van een eindreflectie bij het rooster, de kanaaldemping en de aftakdemping bij splitsing van kanalen, het geluidniveau met nog eens circa 8 dB(A) afnemen. Om het geluid in de ruimte verder te reduceren, beschik-ken we daarnaast over geluiddempers. Deze leveren een reductie op van circa 12 dB(A). Al met al betekent dit dat tus-

sen het geluiddrukniveau in de ruimte en het geluidvermogen van de venti-lator een verschil zit van ongeveer 28 dB(A). Willen we een geluiddruk in de ruimte realiseren van 20 dB(A) dan zal het geluidvermogen van de ventilator, bij de stand waarin de ventilatiehoe-veelheid gerealiseerd wordt die vereist is, dus niet meer mogen bedragen dan 20+28= 48 dB(A).Als u dan de productspecificaties van ventilatie-units van een willekeurige leverancier er bij neemt, dan heeft u direct in de gaten wat er aan de hand is. Dit gaat dus niet lukken als we én de unit op zijn maximale vermogen laten draaien én er alles uitpersen wat er in zit om met veel druk net de laatste kuub lucht eruit te halen die nodig is om aan de minimumeisen volgens het Bouwbesluit te voldoen. De oplossing is

eenvoudig; we moeten af van systemen met hoge drukken om aan de geluidei-sen invulling te kunnen geven. Een totale drukval over een systeem van 50 Pa, in plaats van de gebruikelijke 150 Pa levert een ‘winst’ op van tenminste 10 dB(A).

OntwerpaspectenDit betekent dus ruimere (liefst ronde) kanalen met lagere snelheden, stro-mend aangesloten overgangen, geen of slechts beperkt gebruik van flexibele slangen, de toepassing van juiste dak-kappen met een lage weerstand enzo-voort enzovoorts. Dit zijn ontwerp- en uitvoeringsaspecten die niet nieuw zijn, maar in de praktijk nauwelijks goed worden toegepast. En in geld uitge-drukt praten we in dit soort gevallen over een kwestie van tientjes. En ja, het zal bouwkundig iets meer ruimte kosten want de kanalen worden iets groter, maar de ellende achteraf blijft iedereen bespaard. Tot slot zal bij een lage druk-systeem de unit ook niet perse in de hoogste stand hoeven te presteren, om aan de capaciteitseisen te voldoen. Dit betekent dat de bijdrage via bouwkun-dige constructies en trillingen eveneens in belangrijke mate wordt beperkt. Zware bouwkundige constructies zijn dus overbodig.

ConclusieDe conclusie is dat we met de huidige ontwerpmoraal van ventilatiesystemen niet aan de toekomstige (minimum-) ei-sen uit het Bouwbesluit zullen voldoen, laat staan aan de eisen van een kwalita-tief goede installatie. Technisch gezien is het echter goed mogelijk, zo is in bo-venstaand rekenvoorbeeld aangetoond. We zullen dan wel het pad van de hoge druksystemen moeten verlaten en lage druksystemen moeten ontwerpen en maken. De kennis daarover is voorhan-den en goed toepasbaar. En voor het geld hoeven we het niet te laten. Het zou op de langere termijn wel eens goedkoper kunnen uitvallen, omdat we op deze wijze de faalkosten en kosten voor klachtenafhandeling sterk terug-dringen •

Tabel geluidweringklassen NEN 1070

Geluid- werings-klasse

OmschrijvingGehinderden (indicatief)

[%]

Karakteristiek installatiegeluid

(I;A;k) [dB(A)]

I

Een hoge mate van bescherming en rust. Geluiden van buiten zijn nauwelijks waarneembaar. Zeer luide spraak is in het algemeen niet verstaanbaar, gewone spraak en muziek niet hoorbaar; luide muziek en feestjes wel hoorbaar maar nauwelijks hinderlijk. Loopgeluiden zijn niet storend waarneembaar en instal-latiegeluid slechts zelden storend.

< 5 20

II

Onder normale omstandigheden een goede bescherming zonder al te veel beperkingen aan bewonersgedrag. Gewone spraak niet hoorbaar, harde spraak en muziek soms hoorbaar maar niet verstaanbaar. Zeer luide spraak en muziek, feestjes duidelijk hoorbaar maar spraak niet verstaanbaar. Loopgeluiden in het algemeen niet storend hoorbaar. Installatiegeluid soms storend.

5 - 10 25

III

Bescherming tegen ontoelaatbare storing, uitgaande van een gedrag-/leefpatroon waarbij men rekening houdt met elkaar. Spraak soms waarneembaar, maar niet verstaanbaar. Zeer luide spraak verstaanbaar, harde muziek goed hoorbaar. Loopgeluiden e.d. soms storend. Ontoelaatbare storing door installatiegeluid wordt in het algemeen voorkomen.

10 – 25 30

IV

Ook bij gelijksoortige leefpatronen en aangepast gedrag zal regelmatig storing optreden. Spraak en muziek zijn vaak hoorbaar. Zeer luide spraak goed verstaanbaar en muziek storend. Loopgeluiden zijn veelal hinderlijk. Regelmatig storing van installatiegeluid.

25 – 50 35

V

Er wordt feitelijk geen bescherming geboden tegen geluiden. Gewone spraak is vaak verstaanbaar, muziek en luide spraak, loopgeluiden en installatiegeluid veelvuldig hinderlijk.

> 50 40

IZ1110_TA_opwegnaar.indd 17 24-10-2010 14:16:58

november 201018

Project COLLECTOREN VOORGEMONTEERD

‘Zonnedaken’ af fabriekWoningstichting Nijkerk heeft in 22 van haar woningen zonneboilers

laten installeren. Het bijzondere van het zonnesysteem zit hem vooral

in de toegepaste dakelementen. Deze worden af fabriek geleverd met

ingebouwde collector. De prefab panelen zorgen niet alleen voor een

flinke tijdwinst, ze leveren ook nog eens een fraai eindresultaat op.

December vorig jaar hoorden we voor het eerst van de nieuwe panelen. Unidek en Nefit hadden gezamenlijk een dakelement met prefab gemon-teerde zonnecollector ontwikkeld, de SolarTherm. Basis van het systeem is de Unidek Aero. Dit is een sandwich pa-neel dat bestaat uit een isolerende EPS kern met aan twee kanten spaanplaat. In en op het element zijn verstijvers en tengels verwerkt. Op ieder paneel is een SolarLine zonnecollector van Nefit gemonteerd. Deze is onder meer voorzien van UV- en weerbestendig fiberglas, drukbestendig veiligheidsglas en een stalen achterplaat. Het frame is versterkt met glasvezels.

Kroon op het werkDe woningen die nu zijn voorzien van nieuwe daken, zijn gelegen aan de Beerninkstraat/Raadhuisstraat in Nijkerk en dateren van 1952. In de loop der ja-ren heeft de woningstichting al verschil-lende energiebesparende maatregelen getroffen, zoals het aanbrengen van iso-latie en dubbel glas. De nieuwe ‘ener-giedaken’ zijn te beschouwen als de kroon op het werk. Nadat de woningen ook letterlijk weer onder de pannen zijn, moeten ze nog zo’n 35 jaar meekunnen, zo schat de woningstichting in.De hoofdaannemer van het renovatie-project is Slingerland Bouw. Gevraagd naar de voordelen van de nieuwe panelen, noemt projectleider Teunis van de Pol allereerst de afmetingen. “Stan-daard dakplaten zijn 1 meter breed, deze zijn 1,20. Dat is dus 20 procent ex-tra. Op locatie heb je daardoor minder

kraankosten en minder arbeidskosten.”

SchroevenEen ander voordeel, zo legt Van de Pol uit, is dat de panelen met schroeven op het dak worden vastgezet en niet gespijkerd met haaknagels. “Je loopt daardoor minder kans dat de platen beschadigen en onregelmatigheden op daken zijn makkelijker op te vangen. En maak je eens een vergissing – dat over-kwam ons bij het eerste blok- dan is een plaat ook zó weer losgehaald. Probeer dat maar eens met haaknagels!”Tijd is geld, winst op dat terrein betaalt zich vooral uit bij (grotere) projecten. “Omdat de collector al op het paneel zit, kan de aannemer gelijk door met de panlatten en de pannen”, vervolgt Van de Pol. “Zogauw ze klaar zijn met de goten, kan de steiger weg. We zijn niet afhankelijk van een onderaannemer die misschien een week later nog eens

het dak op wil om een zonnecollector te plaatsen.”

Smalle vlizotrapSchoonderbeek Centrale Verwarming B.V. uit Nijkerk heeft de zonneboilers geïnstalleerd. Ook directeur André Schoonderbeek is blij dat de zonnecol-lector al in het dak zat. “Minder mensen op het dak, je loopt elkaar niet in de weg en je hoeft niet op elkaar te wach-ten”, somt hij de voordelen op. Een an-dere pre was dat de daken open lagen. Bouwer Slingerland hees niet alleen de platen naar boven, maar zette eerst de boilers op zolder. Volgens installateur Schoonderbeek was het anders een lastige klus geworden om de boilers op hun plek te krijgen. Daar kunnen we ons na het bezoek aan een van de wonin-gen wel een voorstelling van maken. Een smalle vlizotrap leidt naar een vlie-ring. “Arbotechnisch moeilijk en voor je het weet krijg je beschadigingen”, meent de installateur. Op interieurfoto’s op de volgende pagina kunt u zien dat het woekeren was met de ruimte. Maar alles paste precies en de montage ziet er strak uit. Een klein voordeeltje nog: minder ruimte betekent ook minder lei-dingwerk. En ook hier geldt weer: hoe groter het project des te aantrekkelijker het voordeel •

Iedereen deed meeAlle huurders van de 22 woningen in Nijkerk verwarmen hun tapwater voortaan met behulp van zonne-energie. Zij waren niet verplicht te participeren, maar hadden een goed gevoel over de te verwachten energiebesparing en dalende woonlasten. Woningstichting Nijkerk nam de aankoop van de zonnecollectoren voor haar rekening. De huurders wacht een kleine huurverhoging, maar daar staat tegenover dat de energierekening extra daalt. De gemiddelde besparing op energie is begroot op 300 kuub gas per woning. Dat komt neer op 180 tot 190 euro per jaar. Het streven van de stichting is om haar hele woningbezit (bijna 3000 woningen) in de komende jaren nog energiezuiniger te maken. Het gemiddelde energiela-bel was C/D en dat moet naar B worden gebracht.

IZ1010_TA_zonnedakenaffabriek.indd 18 24-10-2010 14:19:04

november 2010 19

Technische gegevens Unidek SolarTherm Aero, type 140/4.0Totaaldikte excl. tengel: 140 mm Gewicht: 12,0 kg/m2Rc-waarde: 4,0 m2K/WOverspanning (bij 45 graden): 3470 mmLengte max. x breedte: 8000 x 1200 mm

Nefit SolarLine-systeem, type 1-110* / 2-110Aantal zonnecollectoren: 1 / 2Inhoud zonneboiler: 110 literAantal spiralen in boiler: 1Jaarlijkse energie-opbrengst: 3,5 GJ / 4,8 GJJaarlijkse CO2-reductie: tot 320 kg / tot 480 kgEPC/EPN-reductie: 0,07 / 0,10Oppervlak collector: 2,37 m2* In het project Nijkerk is systeem 1-110 toegepast

Nieuw (l) en oud dak

IZ1010_TA_zonnedakenaffabriek.indd 19 24-10-2010 14:19:20

november 201020

Interview ZONDER HAKKEN EN BREKEN

De renovatiemethode van LSE-System kan bogen op een lange historie. 25 jaar geleden bedacht de Zwitserse ingenieur Werner Näf het systeem voor reiniging en sealing van drinkwaterlei-dingen. In 1987 vroeg zijn ingenieurs-bureau voor leidingsanering, Näf Bera-tungen AG (tegenwoordig LSE-System AG), patent aan. Inmiddels zijn wereld-wijd meer dan een half miljoen scholen, ziekenhuizen, kantoren, appartementen-

Het renoveren van drinkwaterleidingen betekent niet automatisch

dat ze ook vervangen moeten worden. Integendeel. Saneringsspeci-

alist LSE-System uit Geleen renoveert leidingen door ze van binnen

te voorzien van een coating. Hetzelfde procédé wordt toegepast bij

vloerverwarmingssystemen. Bedrijfsleider Ralph Pesgens vertelt

over werkwijze, techniek en de mogelijke samenwerking met de

installateur.

complexen en ook woningen volgens de methode van Näf gesaneerd. Het systeem en de gebruikte materialen zijn (internationaal) gecertificeerd, onder andere door Kiwa. Mooi detail: Werner Näf zwaait nog steeds de scepter over het Zwitserse moederbedrijf.

Hoe werkt het systeem precies?“Met geconditioneerde perslucht wordt het restwater uit het leidingsysteem gehaald. Dat gebeurt zonder veel drukbelasting. De in het leidingsysteem ingeblazen lucht wordt aan de andere kant weer afgezogen. Vervolgens slijpen we de leidingen schoon met een fijn soort gritpoeder. Ook dit gebeurt met perslucht. Nadat alle verontreinigingen, zoals sedimenten, vuil en corrosie zijn verwijderd, worden de leidingen van binnen voorzien van een gladde epoxy-laag. Daarna zijn ze weer als nieuw. Binnen 24 uur na behandeling mag er weer water doorheen stromen.”

Wat voor garantie geeft u?“Wij geven dezelfde garantie als de le-verancier van nieuwe leidingen. Anders wordt het appels met peren vergelijken. We moeten natuurlijk wel een gelijk-waardig product bieden.”

Veroudert de coating niet?“Het systeem is 25 jaar geleden be-dacht en sindsdien verder ontwikkeld.

Een voordeel van zo’n lange geschiede-nis is dat je goed onderzoek kunt doen naar de kwaliteit en houdbaarheid van het systeem door de jaren heen. Een aantal instituten heeft studies gedaan naar ons product en gekeken hoe de conditie was na onder meer 10 en 15 jaar. Daarbij hebben ze leidingen open-gehaald, dwarsdoorsnedes gemaakt en testen uitgevoerd. Gebleken is dat de coating niet was aangetast. Ook de flexibiliteit was nog intact. Dat is belangrijk in verband met het uitzetten en krimpen van leidingen.”

Waar ligt de grens tussen vervan-gen en renoveren?“Als leidingen inwendig licht roesten, kunnen we ze gewoonlijk met succes renoveren. Kleine putcorrosies zijn geen probleem, maar als leidingen aan de buitenkant corrosie vertonen of zelfs doorgeroest zijn, moeten ze vervangen worden. Hetzelfde geldt voor mecha-nische schades, denk aan een spijker door de leiding. Dat krijgen we niet meer dicht. De epoxycoating is honing-achtig. Kleine gaten kun je daarmee dichtvloeien, maar grotere beschadigin-gen niet.”

Past u ook weleens een gedeelte-lijke sanering toe?“Hoogst zelden. Een enkele keer gebeurt het dat een opdrachtgever uit kostenoverwegingen slechts een deel van het systeem aanpakt, bijvoorbeeld als hij alleen problemen heeft met koud water. En hoewel renoveren gemiddeld veel goedkoper is dan vervangen, kun je soms toch voor het laatste kiezen. Als een leiding in het zicht ligt en je er zonder problemen bij kunt, kan het weleens makkelijker zijn die hele leiding maar gewoon te vervangen.”

Uw methode is ook geschikt voor vloerverwarming?“Onder de naam ‘HAT-system’ bieden we ons systeem ook aan voor vloerver-

Renovatiesysteem voor dr inkwaterleidingen

IZ1110_SA_renovatiesysteem.indd 20 24-10-2010 14:22:01

november 2010 21

warming. Mensen trekken vaak pas in een laat stadium aan de bel, als hun vloerverwarming gaat lekken. Meestal kunnen we dan nog wel ingrijpen, maar waar wij op inzetten is preventieve analyse. Als een vloerverwarming zo’n 15 jaar in gebruik is, is het raadzaam om een analyse te doen van het leiding-water. We gaan dan metingen doen. Zo kijken we onder andere naar het zuurstofgehalte. Het zuurstofgehalte zegt heel veel over de porositeit van een leiding. Het cv-water mag niet meer dan 0,1 milligram zuurstof per liter bevatten. Je komt soms waardes tegen waar je van schrikt. Dan adviseren wij de klant om eens na te denken over zijn vloerverwarming, daar die op termijn problemen kan geven.”

Waar kijkt u nog meer naar?“Het ijzergehalte is ook belangrijk. Vloerverwarmingsleidingen zijn meestal van kunststof. Door opwarmen en

afkoelen trekken de weekmakers uit de leidingen. Die weekmakers hebben de eigenschap om via water kunststof te verlaten. Daardoor wordt de kunststof poreuzer. En naarmate de porositeit toeneemt, krijg je meer zuurstof in het cv-water. Het cv-water circuleert door het hele systeem, dus ook door de ver-deler. Die zijn bij oudere systemen bijna altijd van staal en gaan dus roesten. In het expansievat en de cv-ketel zelf kan zich ook roest gaan vormen. Dat gaat heel geleidelijk. Het vuil kan zich dan afzetten in de vloerverwarming.”

Kan de installateur een beroep op u doen?“Zeker. De installateur kan ons altijd inschakelen als zijn klant een probleem heeft waar wij bij kunnen helpen. Als we gaan renoveren, moeten we kranen demonteren en later weer monteren. Ook zal er een aantal snedes gemaakt moeten worden, omdat wij met een af-

zuigsysteem en een luchtinvoersysteem werken. Dat zijn allemaal werkzaamhe-den rond de renovatie, die we het liefst zouden overlaten aan de specialist op dat terrein, de installateur. Dan kunnen wij ons helemaal richten op de lei-dingbehandeling. Bovendien komt de installateur bij zijn opdrachtgever over de vloer. Hij weet de weg. Hij kent zijn pappenheimers, om het zo maar eens te zeggen.”

Bent u geen concurrent?“Nee, ik denk juist dat wij samen, als team, sterk concurrerend werken ten opzichte van aanbieders die alleen kun-nen vervangen. ‘Ouderwets’ saneren brengt een hoop hak- en breekwerk met zich mee. Bovendien is het een stuk duurder en is het leidingsysteem langer buiten gebruik. Doen we het samen, dan is de klant goedkoper uit en blijft de overlast beperkt. Wat ons betreft is dat een pure win-win situatie.” •

Renovatiesysteem voor dr inkwaterleidingen

IZ1110_SA_renovatiesysteem.indd 21 24-10-2010 14:22:05