7e jaargang

nummer 12

december 2010

Special: Meten en regelen > DCA-homes > Beleef

het flexibele wonen > Gebouwbeheer systeem gaat

verspilling tegen

IZ1210_cover_2.indd 1 19-11-2010 10:47:10

>>Betrouwbaar in warmte

Intergas Verwarming, Postbus 6, 7740 AA Coevorden, tel.: (0524) 51 23 45 www.intergasverwarming.nl

Steeds meer installateurs kiezen voor de HR(E)-ketels van Intergas. Geen wonder, want deze energiezuinige ketels bieden niet alleen uitstekende gebruikseigenschappen, ze zijn ook nog eens in een handomdraai geplaatst en geïnstalleerd. Ontdek het zelf!

www.intergasverwarming.nl

...is het installeren van een HR(E)-ketel van Intergas

Zo simpel als het indraaien van een nieuwe lamp...

IZ1210_intergas_03.indd 3 18-11-2010 9:30:07

Mooi meegenomen: hrSOLIDEplus CW5 voor de prijs van een CW4!

Waarom Vaillant?

www.vaillant.nl

.

Ze zitten op je te wachten...

De Vaillant hrSOLIDEplus is een door en door ontwikkelde ketel die in gebruik weinig aandacht van u nodig heeft. Naast de betrouwbaarheid van de RVS-warmtewisselaar staat Vaillant graag voor u klaar met technische ondersteuning en service. Ook de prijs is tijdelijk zeer aantrekkelijk. Pak dat voordeel tot en met 31 december 2010 en ga als een haas naar de groothandel.

Verwarming Koeling Duurzame energie

10 jaargarantie op

RVS warmte-

wisselaar

ad naj.camp hrSOLIDEplus[rev2].eps 1 27-8-10 10:35

IZ1210_vaillant_04.indd 4 18-11-2010 9:31:19

Systematisch inregelenOp weg naar kwaliteit… Gebouwbeheersysteem gaat verspilling tegen Integrale vraagsturing Beleef het ‘flexibele wonen’Technologie Thuis Nu!

Kies voor het juiste meetinstrumentInstalleren en onderhouden

Niet langer meten met verschillende matenMicrobiologisch luchtonderzoek

Snel, efficiënt en effectiefBouw Informatie Model

Bezinnen op innovatieve energietechniekenTijdens vakdagen

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. Agenda en IZAPColumn Publivent‘DCA-homes’ (1)Af fabriekColumn Mañana, mañana

Druppels

IZ ZAKELIJKBrancheorganisaties voor de langere termijn‘Sector herstelt uiterlijk in 2013’

Recycling vraagt om aandacht Welkom in het afvaldoolhof

Meedenken vanuit brede belangstellingEen nieuwe strategie

Bbz kan uitkomst biedenAls hard werken niet helpt

En verderColumn OTIBZakennieuwsColumn KEMA

14

16

22

24

26

32

46

79

13184849

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

30

36

38

40

43

354545

7e jaargang

nummer 12

december 2010

Special: Meten en regelen > DCA-homes > Beleef

het flexibele wonen > Gebouwbeheer systeem gaat

verspilling tegen

De nieuwste innovatie van Intergas: Beheer op

Afstand.

Beheer op Afstand, de nieuwste innovatie van

Intergas Verwarming BV, zorgt voor een nog betere

afstemming tussen service en onderhoud. De

technologie opent de weg voor onderhoud dat niet

meer bepaald wordt door de kalender maar door de

onderhoudsstaat van het toestel. Door het toepas-

sen van Beheer op Afstand wordt het mogelijk om

eenvoudig het ideale moment voor service en onder-

houd vast te stellen. Met behulp van de ingebouwde

RF-module, zendt de cv-ketel informatie naar het in-

stallatiebedrijf dat de toestellen in onderhoud heeft.

decmber 2010 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma (redactie Techniek), Katja van Roosmalen (coördinatie Zakelijk katern), Martijn Bennis, Look Boden, Herman Kleijntjes, Martijn Jorritsma, Jesse Budding, Theo Tangelder (fotografie) E: redactie@merlijnplus.nlVaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, VLA, Elly Verburg (OTIB), KEMA.Advertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: verkoop@merlijnplus.nlUitgever: Frank StouthartSecretariaat: info@merlijnplus.nlAbonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: abonnementen@merlijnplus.nlVormgeving: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2009 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

IZ1210_inhoud.indd 5 19-11-2010 10:46:15

VLOERVERWARMING

K L I M A A T S Y S T E E M

Gemak en behaaglijkheid met het

Uniwarm Klimaat vloerverwarming

ssysteem

Voordelen:• Minimale opbouwhoogte (circa 20mm)• Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming• vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren• tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)• verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één• behaaglijkheid door 100% stralingswarmte• gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

www.uniwarm.nl

Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDENTel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128

E-mail: info@uniwarm.nl

Correspondentieadres Touwslagerij 10, 4762 AT Zevenbergen

T 0168 - 335243 F 0168 - 324074

E info@airtecnics-luchtgordijnen.nl W www.airtecnics-luchtgordijnen.nl

Uw specialist

groot in luchtgordijnen

A I R T E C N I C S L U C H T G O R D I J N E N

Vooruitstrevende techniek ontwerp voor iedere deuropening

Inbouw- en onderbouwmodelDAM luchtgordijnen

NIEUW MODEL

ALN - Advertentie 90x120mm oktober 2010.indd 1 22-10-2010 08:55:07

AVU b.v. klimaatbeheer | ‘t Goor 5 | 7071 PC UlftTel. 0315 - 64 22 11 | E-mail info@avu-bv.nl

AirconditioningVentilatieLuchtgordijnenVloerverwarmingLuchtverwarmingWarmtepompen

IZ1210_uniwarm_avu_aln_06.indd 6 18-11-2010 9:37:20

decmber 2010 7

van de redactie

AcceptatieDit is niet de eerste domo-tica special die we uitgeven, en het zal vast ook niet de laatste zijn. Domotica of huis-automatisering wint met het jaar aan actualiteit, toch wil het de kinderschoenen maar niet ontgroeien. Techniek is er in overvloed, dus daar ligt het niet aan. Doelgroepen dijen almaar uit, dus dat kan het ook niet zijn. Iedereen die gesteld is op comfort, gemak, veiligheid en sfeer (en wie is dat niet?) zou gecharmeerd moeten zijn van de mogelijkheden die domotica hem of haar kan bieden. Het dagelijks leven wordt er makkelijker en pret-tiger door. Dat geldt zeker voor de groeiende groep mensen met een beper-king, zoals een verminderde mobiliteit, vergeetachtigheid of een verslechterd gezichts-vermogen.We zijn bij deskundigen te rade gegaan om te horen hoe je die geweldige groei-

markt een implus kan geven. Eén begrip kwam daarbij sterk naar voren: acceptatie. Mensen willen niet zielig gevonden worden of een hulpbehoevende indruk ma-ken. De Iraans-Nederlandse ingenieur Masi Mohammadi hield daar in haar promo-tieonderzoek naar innova-tieve domotica-oplossingen nadrukkelijk rekening mee. Zij bedacht en ontwikkelde deels ‘onzichtbare’ aanpas-singen voor twee bestaande proefwoningen voor oude-ren. Eén van de woningen stelt zij in deze special aan u voor. De bewoner is ronduit enthousiast over de aanpas-singen.Een ander punt is de rol van de installateur. In de eigen behuizing in Woerden realiseert het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatie-Bedrijf, OTIB, een heuse mini-woonwijk. We gingen er op bezoek en werden

rondgeleid door een voor-malig installateur. In plaats van ‘spullen’ te verkopen, zouden installateurs oplossin-gen moeten bieden, legde hij uit. Een bewoner hoeft niet per se een intercom, als hij maar weet wie er voor de

deur staat. Klantenwensen centraal stellen, techniek daaraan ‘dienstbaar’ maken en goed overleg. Dát is waar het om gaat. En die ac-ceptatie? Daar heeft straks niemand het meer over, want dat komt dan vanzelf •

Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide cata logus. Een over zichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leverings programma van koperen en bronzen pro duk ten en half-fabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.

www.gizom.nl

U I T O N Z EK O P E R / B R O N S

C A T A L O G U SAan de leiding in aluminium, koper en brons.Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.

IZ1210_vanderedactie_re.indd 7 18-11-2010 9:50:23

Schakel tussen nu en morgenThermoElegance Advance

Meer mogelijkhedenAWB introduceert de ThermoElegance Advance, de waardige opvolger van de ThermoElegance. De sterk verbeterde HR107 ketel met RVS-warmtewisselaar is gebouwd voor nu en morgen, met nog meer service- en onderhoudsgemak. De ThermoElegance Advance is hybride ready en te combineren met het hybride systeem GeniaHybrid en het zonneboilersysteem HelioSet150. Naast CW-klasse 3 en 4 levert AWB vanaf nu ook CW-klasse 5. Kijk op de website voor de aaneenschakeling van voordelen en verbeteringen.www.thermoelegance.nl ThermoElegance Advance

Optimalebereikbaarheidcomponenten

Service-vriendelijkhydroblok

Nog scherper geprijsd

Grootmodulatie-

bereik

Hybrideready

Hogerrendement

72683-AWB-TEA Adv.indd 1 13-09-2010 09:29:45IZ1210_AWB_08.indd 8 11-11-2010 10:53:08

xxxx 2009 9

www.installatienet.nllees meer op

Eerst even IZappen...

Praktijk

EnErgiE

Praktijk

PrOjECt

AGENDA10 decemberTraining ‘Gunnen op waarde’Regio Utrecht (precieze locatie nog onbekend)www.academyruimtelijke-ontwikkeling.nl

15 decemberTraining ‘BREEAM-NL Nieuwbouw Assessor’PRC, Bodegravenwww.dgbc.nl

12 januari 2011Aanvang cursus ‘Luchtbe-handeling Speciale Ruim-ten’De Amershof, Amersfoortwww.tvvl.nl

17 januari 2011Aanvang cursus ‘Installatie Project Management’TVVL, Leusdenwww.tvvl.nl

27-29 januari 2011Vakbeurs zonne-energie ‘InterSOLution’Flanders Expo, Gentwww.intersolution.be

gebouwbeheersysteem gaat verspilling tegenDe Haagse Hogeschool in Delft is uitgeroepen tot het meest energiezui-nige onderwijsgebouw in Nederland. In de IZ van augustus/september deden we daarvan verslag. Ook beloofden we toen dat we u wat meer zouden vertellen over Octalix, het gebouwbeheersysteem dat een flinke bijdrage le-verde aan het zuinigheids-succes. Bedenker van het systeem Rick Wolleswinkel belicht de achtergronden van het concept. P 16

Flits ! iN DE pijplijN

Systematisch inregelenIn opeenvolgende uitga-ven van IZ zal Publivent in een serie praktijkge-richte artikelen aandacht besteden aan het verbe-teren van de kwaliteit van ventilatiesystemen. In dit vijfde artikel vertelt Wil de Gids, werkzaam als speci-alist binnenmilieu bij TNO Bouw en Ondergrond, alles over de finesses van het inregelen. P 14

‘DCa-homes’ In maart 2010 promo-veerde de bouwkundige Masi Mohammadi op een baanbrekend onderzoek

Beleef het ‘flexibele wonen’

Domotica worstelt nog steeds met het imago van ‘ziek, zwak en misselijk’, terwijl iederéén baat kan hebben bij de technische mogelijkheden van nu. “Een koelkast die zelf de bood-schappen doet, hoeft niet”, zegt voormalig installateur Willemsen gekscherend. Laten we beginnen met hele gewone dingen, een fatsoenlijke elektrotechnische infrastructuur bijvoorbeeld. P 22

naar domotica-voorzieningen voor ouderen. Een van de uitgangspunten was dat domotica zoveel mogelijk onzichtbaar moest zijn. In dit geval letterlijk weggewerkt achter een wand. In twee af-leveringen licht Mohammadi het project toe. Deze maand deel 1. P 18

Prijs Zomeractie uitge-reikt

radiatorthermostaten, type RA2980, RAE-K of RA-X. De hoofdprijs van de Danfoss Zomeractie, een trendy minikoelkast voor in de auto, werd onlangs uitgereikt door Casper Wormgoor van Danfoss aan de heer Gerrit Janssen van installatiebedrijf G. van Dam B.V. in Rijssen •

Maatregelen energiebe-sparingHet nieuwe regeerakkoord biedt te weinig stimulans om de CO2-uitstoot te vermin-deren zoals is vastgesteld in Europese doelstellingen. Multinational en energiebe-sparingspecialist Schneider Electric geeft aan dat de nieuwe plannen ontoerei-kend en niet efficiënt genoeg zijn. De overheid richt zich slechts op het opwekken van duurzame energie, maar verzuimt maatregelen te treffen die het energiege-bruik beperken. Juist deze maatregelen zijn essentieel voor het reduceren van de CO2-uitstoot •

gratis productinformatieStichting Stabu, het samen-werkingsverband van alle grote partijen in de bouw-nijverheid, heeft besloten om haar fabrikantenindex voortaan alleen nog maar via het internet toegankelijk te maken. Hierdoor kan voort-aan iedere geïnteresseerde gratis via www.bestekser-vices.nl informatie vinden van ongeveer 350.000 ver-schillende bouwproducten die op de Nederlandse markt beschikbaar zijn. Deze infor-matie kan op verschillende manieren gevonden worden, onder andere via de naam van de fabrikant/toeleveran-cier of van het product •

In de periode van 17 mei tot 17 juli organiseerde Dan-foss een Zomeractie voor

IZ1210_idp_izap_agenda.indd 9 15-11-2010 9:49:05

De sector van zonnepanelen kent momenteel zoveel suc-ces dat men moeilijk de juiste installateurs kan vinden. Er bieden zich veel kandidaten aan, maar die blijken niet allemaal geschikt om zonnepanelen te plaatsen. Om dit te verhelpen, heeft zonnepanelenbedrijf SolarTotal samen met uitzendkantoor Z-Staffing een test- en opleidingspro-gramma uitgewerkt. Kandidaat-installateurs moeten op een klimmuur bewijzen dat ze geen hoogtevrees hebben en via andere proeven hun kennis van elektriciteit en montage-technieken aantonen. “Met een zekere technische bagage, handigheid en de juiste instelling zou het plaatsen van zonnepanelen moeten lukken”, zegt Karen de Wilde, HR-manager van SolarTotal. “Toch stellen we vast dat heel wat kandidaten niet aan de basisvereisten voldoen.” Blikvanger is de klimmuur, die werd opgebouwd bij het kantoor van Z-Staffing in Beringen. “Eens de kandidaten in het klimhar-nas steken, worden ze geconfronteerd met onderliggende angsten”, aldus Pascal Meuris, general manager van Z-Staffing. “Bovendien testen we de

kandidaten op hun algemeen veiligheidsbewustzijn, hun handigheid met een boormachine en moeten ze hun basis-kennis van elektriciteit bewijzen.” (Bron: belga/lpb) •

Klimmuur voor installateurs zonnepanelen

Stoned door falende ventilatie

december 201010

Flits ! in de pijplijn

De Arbeidsin-spectie en vak-bond Abvakabo willen weten hoe het kan dat hulp-verleners in een Apeldoornse

afkickkliniek Omnizorg (foto links) jarenlang heroïne en co-caïne hebben binnengekregen door een verkeerd aange-legde ventilatie. Hulpverleners klaagden over de gevolgen die zij ondervinden door de falende ventilatie. De gevol-gen uiten zich niet alleen in benauwdheid of hoofdpijn, zoals dat normaal vaak voorkomt. De betreffende ruimte is een gebruikersruimte, waar hulpverleners de wacht moeten houden bij verslaafden die gedoseerd harddrugs gebrui-ken, bedoeld om de verslaving af te bouwen. In de ruimte kregen de begeleiders de drugs binnen via de slecht gefilterde lucht. Werknemers raakten op die manier onder invloed en vertoonden vreemd gedrag. Van enkele me-dewerkers werd om die reden het contract niet verlengd. Ondertussen worden de hersenen en het zenuwstelsel

van een oud-werknemer onderzocht op blijvende schade. Omnizorg bevestigt bij monde van Jeannette Ooink dat de ventilatie inderdaad niet deugt. Het gebouw, eigendom van de gemeente Apeldoorn, wordt direct voorzien van betere ventilatie. (Bron: AD) •

IZ1210_idp_10.indd 10 18-11-2010 14:08:23

Joulz heeft opdracht gekregen de middenspanningsinfrastuctuur van de Rotterdamse Diergaarde Blijdorp volledig te modernise-ren. Het project wordt in maart 2011 opgeleverd. Blijdorp gaat onder andere zelf elektriciteit opwekken met een warmte-kracht-centrale (WKK). Daarbij wordt geëxperimenteerd met een brand-stof gemaakt van biologisch restafval dat de dierentuin genereert, zoals gras en olifantenmest. Blijdorp maakt al op vrij grote schaal gebruik van zonne-energie en er zijn plannen om een eigen windmolen met een behoorlijk vermogen te plaatsen •

Duurzaam dankzij olifantenpoep

SamenwerkingStulz Groep is gestart met de verkoop van Mitsubishi Heavy Industries (MHI) air-conditioningsystemen in Ne-derland. De 40 jarige relatie tussen Stulz GmbH en Mitsu-bishi Heavy Industries wordt hierdoor in Nederland verder uitgebreid. De samenwerking

Platform Duurzame HuisvestingBranche-, kennis- en koe-pelorganisaties, die een belangrijke rol spelen in de professionele huisvesting in de bestaande utiliteits-bouw, hebben zich onlangs verenigd in het Platform Duurzame Huisvesting. Het platform richt zich op het verduurzamen van de keten van professionele huisves-ting door samenwerking tussen vraag een aanbod te stimuleren en gesignaleerde knelpunten weg te nemen. Doel is om binnen vier jaar voor 80 procent van de problemen een oplossing te hebben. Eerste wapenfeit van het platform is de orga-nisatie van het symposium ‘Duurzame Huisvesting: wie is aan zet?’ op 10 februari 2011 in Spant! in Bussum •

Bouwbesluit 2011 vertraagdDoor nog onbekende fouten gaat het nieuwe Bouwbesluit waarschijnlijk pas begin 2012 in. Ook zijn aanvullende ad-viezen ten aanzien van onder meer brandveiligheid ver-traagd. Al met al is hierdoor publicatie in de Staatscou-rant niet eerder mogelijk dan 1 juli 2011, ook al omdat is afgesproken nieuwe wetge-ving eens in het half jaar in werking te laten treden en niet eens per kwartaal •

EPC-aanscherping weinig nutHet verder aanscherpen van de energieprestatienorm (EPN) zal in de praktijk niet leiden tot lager energiever-bruik. Dat stelt Olivia Guerra Santin in haar proefschrift waarop ze onlangs aan de TU Delft promoveerde. Wonin-gen worden in theorie steeds energiezuiniger gebouwd, maar de energierekening valt niet lager uit. Gemakzucht

van bewoners en voorge-programmeerde apparatuur werken een hogere rekening in de hand. (Bron:Cobouw) •

Utrecht goes duurzaamDe uitstoot van broeikasgas-sen in tien jaar tijd met 30 procent terugdringen en 20 procent van de energie

opwekken in de stad. Dat wil wethouder Mirjam De Rijk bereiken met de voorstellen, die staan in het recentelijk door haar gepresenteerde concept Duurzaamheidsplan Utrecht. De komende vier jaar is telkens 6,5 miljoen euro beschikbaar, maar het plan beperkt zich tot uitgaven in de eerste twee jaar. Van de beschikbare 13 miljoen euro gaat 5,5 miljoen naar energiebesparende maatregelen, die zichzelf op termijn terugverdienen. (Bron: De Utrechter) •

van beide organisaties heeft onder andere reeds geleid tot de ontwikkeling van de Comptrol gebouwbeheer-regelingen door Stulz GmbH, die geschikt zijn voor alle airconditioningsystemen die MHI produceert •

Commerciële integratieDe commerciële activiteiten van Itho en Daalderop zullen per 1 januari 2011 geheel geïntegreerd worden, om de gezamenlijke doelstellingen in snel tempo te kunnen ver-wezenlijken. Beide bedrijven worden ondergebracht in de ‘Tree House Group’, een overkoepelend orgaan voor diverse business units •

Imtech wil sterk groeienImtech aast op grote overna-mes in minimaal vijf Euro-pese landen waar het bedrijf nog geen marktpositie heeft opgebouwd. De onderne-ming mikt op een omzet van 8 miljard euro in 2015. Dat is bijna een verdubbeling t.o.v. de omzet van vorig jaar •

december 2010 11

www.installatienet.nllees meer op

IZ1210_idp_11.indd 11 18-11-2010 14:04:49

LuchtverhittersDe nieuwe basisluchtverhitter SWS van Frico is bedoeld voorwateraansluiting. De luchtverhitter heeft een compact en functioneel ontwerp dat zeer geschikt is voor locaties zoals industriële gebou-wen, werkplaatsen en opslagruimtes.

SWS heeft een hoge capaciteit en levert snel en efficiënt warmte tegen lage kosten. De luchtverhitter kan aan de wand of het plafond worden gemonteerd. Door de unit te draaien, komen de wateraansluitingen aan de linker- of rechterkant te zitten.

Frico DivisieSystemair BVWethouder van Nunenstraat 12d, 5706 TK Helmond0492 590 7860492 590 787info@fricobv.nl • www.fricobv.nl

LuchtgordijnenWater-, elektrisch en warmtepomp verwarmd/gekoeld voor winkels en industrie.

WarmtestralersWater- en elektrisch verwarmd voor totale verwarming, zone- en spotverwarming en terrassen.

Meer producten uit het Frico assortiment:

Tel.: Fax:

luchtgordijnen • warmtestralers • luchtverhitters

A Systemair Brand

Voordelig inkopen Bij Warmteservice

Efficiënt werken en voordelig inkopen: daar ligt uw winst. Met Warmteservice bespaart u tijd en geld! We bieden u een groot assortiment met een gunstige prijsstelling. U vindt bij ons geen zelfbedieningsconcept of vertegenwoordigers, maar vakkundige mensen aan de balie. Warmteservice onderscheidt zich door de persoonlijke benadering en het deskundige advies.

Warmteservice heeft 48 vestigingen in Nederland. Ook in uw regio zijn wij goed bereikbaar. Kom gerust langs en bekijk ons ruime assortiment, doordeweeks of op zaterdag.

Meer informatie: 0900 - 23 56 897 (0900-belnuWS / € 0,01 p.m.)

Bestel eenvoudig online op warmteservice.nl

COMBI-KETELS ACTIEVOORDEEL!Informeer bij uw dichtstbijzijnde vestiging

IZ1210_frico_warmteservice_12.indd 12 18-11-2010 9:53:10

COLUMNwww.installatienet.nllees meer op

december 2010 13

Gewoon doenIk had onlangs weer een succesvolle voorlichtingsbij-eenkomst van Publivent. Het aanbieden van praktische informatie waar men direct mee aan de slag kan, wordt iedere keer weer gewaardeerd. Wederom was de bood-schap: Willen we invulling kunnen geven aan kwalitatief betere systemen, dan zullen we echt toe moeten naar lage druksystemen. Want dat is de enige weg om de problemen met geluid, energiegebruik, inregelproblemen en derge-lijke het hoofd te kunnen bieden. En zoals iedere keer komt dan uit de zaal de reactie: “Ja, dat zegt u nu wel, maar dat betekent dat we grotere kanalen moeten gaan maken en hoe denkt u dat die kanalen in de vloer gaan passen en wat denkt u dat dat allemaal niet gaat kosten?”.Even kort door de bocht is het antwoord: “Het kost aan-dacht, een andere attitude en het levert geld op!”. En ja misschien wat genuanceerder: de directe kosten zullen waarschijnlijk een paar tientjes(!) meer zijn, vanwege het feit dat we ruimere kanalen gebruiken, een overmaat aan flexibele slangen vermijden en overgangen zo stromend mogelijk maken. Overigens, ronde kanalen geven minder weerstand dan rechthoekige kanalen en zouden ook wel eens goedkoper kunnen zijn. Maar het accent ligt toch echt op aandacht en attitude. En daar kunnen we gezamenlijk wat aan doen door nu de knop gewoon eens om te zetten en aan het werk te gaan. En als het dan in één keer goed gaat, dan hoeft u als installateur ook niet meer terug te komen en zullen daarnaast de vermeden kosten als gevolg van gezondheidsklachten van bewoners zeker zorgen voor een positieve kosten-baten verhouding. Aan ons dan de taak om dat te gaan verkopen, in plaats van ‘rommel’ te blijven produceren. Kwaliteit kent alleen maar winnaars. Waarom gaan we het vanaf vandaag niet gewoon leveren!

A. van der Aa

Cauberg-Huygen raadgevende Ingenieurs BV

onder auspiciën van

Warmte uit het riool Warmte afkomstig van de rioolzuivering in Raalte wordt in de toekomst mogelijk gebruikt voor het verwar-men van het zwembad of de nabijgelegen scholen. Het Waterschap Groot Salland wil hier onderzoek naar laten doen. Voor het hele project heeft het waterschap een buitenlandse partner gevon-den in Interreg IVB. Het is de bedoeling dat er Europese subsidie voor beschikbaar komt uit een speciaal pro-gramma van Brussel dat is gericht op het opwekken van energie uit afvalwater. Het zou gaan om een pilot pro-ject waarvan de kosten zo’n zeshonderdduizend euro be-dragen. De gemeente draagt 75.000 euro bij. Er is een eerste quickscan geweest die heeft laten zien dat het plan potentie heeft •

BouwBeurs 2011Met inhoudelijke program-ma’s, seminars, themapleinen en -paviljoens zet de Inter-nationale BouwBeurs deze editie in op diepgang. De thema’s duurzaamheid, ener-giezuinigheid en renovatie fungeren als een rode draad in alle activiteiten. Ook is er een primeur: het ‘ZZP Plein’, een paviljoen dat draait om de zzp’er. Onderwerpen die worden behandeld, zijn onder andere relatiemanage-ment, boekhouden, regelge-ving en productinnovaties.

De Internationale BouwBeurs vindt plaats van maandag 7 februari tot en met zaterdag 12 februari 2011 in Jaarbeurs Utrecht. •

Klaar voor Breeam In Nederland is het nu mogelijk om personen te certificeren als ‘Breeam-NL Bestaande Bouw en Gebruik (BBG) Expert’. Het certifice-ren van gebouwen volgens Breeam-NL BBG zal per 1 januari volgen. Breeam staat voor de British Research Establishment Environmental Assessment Method en is bedoeld voor een onafhan-kelijke beoordeling van duur-zaamheid van gebouwen en gebieden. De Breeam-NL certificering voor nieuwe gebouwen bestond al sinds september 2009 •

Detacheerder voor werktuigbouwkundigenMet de komst van NIG Engineering is vandaag een gloednieuwe tak aan de bestaande portfolio van de detacheerder NIG (Neder-landse Interim Groep) toege-voegd. Dat deze divisie juist nu op de markt verschijnt, is geen toeval: op dit moment is er vanuit het bedrijfsleven een schreeuwende behoefte aan hoogopgeleide tech-nici. NIG Engineering richt zich daarom op technische bedrijven en organisaties die behoefte hebben aan werk-tuigbouwkundige expertise •

Imtech wil sterk groeien Imtech aast op grote overnames in minimaal vijf Europese landen waar het bedrijf nog geen marktpositie heeft opge-bouwd. De onderneming mikt op een omzet van 8 miljard euro in 2015. Dat is bijna een verdubbeling t.o.v. de omzet van vorig jaar •

IZ1210_idp_publivent.indd 13 18-11-2010 13:50:16

december 201014

Praktijk OP WEG NAAR KWALITEIT…

Systematisch inregelenIn opeenvolgende uitgaven van IZ zal Publivent in een serie praktijk-

gerichte artikelen aandacht besteden aan het verbeteren van de kwa-

liteit van ventilatiesystemen. In dit vijfde artikel vertelt Wil de Gids,

werkzaam als specialist binnenmilieu bij TNO Bouw en Ondergrond,

alles over de finesses van het inregelen.

Het is droevig gesteld met de werking van ventilatiesystemen in woningen in ons land. Uit de eerste proefprojecten met het VentilatiePrestatieKeur blijkt dat zeker 80 procent van de ventilatiesy-stemen bij de eerste controle niet naar behoren functioneert. In veel gevallen wordt niet eens het minimale ventilatie-debiet dat het Bouwbesluit voorschrijft, gehaald. Heel vaak, zegt De Gids, komt dit door het verkeerd, onzorgvuldig of ronduit laks inregelen door de installa-tiebedrijven.

GemakzuchtDe conclusie dat de ventilatiesystemen in woningen gebukt gaan onder gemak-zucht bij de installatiebedrijven, durft Wil de Gids wel aan. “Ik zie het vaak al direct aan de inregelrapporten, die ik onder ogen krijg. De resultaten laten dan zien, dat de ventilatiedebieten precies 1 liter boven het minimum zit-ten en hier en daar ook wel eens 1 liter eronder, om niet al te perfect over te komen. Maar als wij zo’n installatie echt goed controleren, dan klopt er meestal niet veel van die resultaten.”

‘Trial and error’De Gids weet ook wel hoe het komt. “De praktijk wijst uit dat veel bedrijven een ventilatiesysteem inregelen door uitsluitend naar de volumestroom te kijken. Ze beginnen bijvoorbeeld bij de douche en zorgen dat daar de volume-stroom voldoende is. Vervolgens gaat men naar de wc en stelt ook daar een volumestroom in, die ruim voldoende is. Dan volgt het afzuigpunt in de

keuken en klaar is Kees! Maar intussen is, wanneer je deze werkwijze hanteert, de volumestroom in de badkamer en in de wc al weer zodanig veranderd, dat het systeem niet meer voldoet. De meeste installateurs gaan hier zeer laks mee om, omdat zij niet de tijd nemen om dan opnieuw terug te gaan naar de badkamer en te controleren of de volumestroom daar correct is en deze, indien nodig, weer bij te stellen en daarna weer de wc en dan de keuken, enzovoort enzovoorts. Met ‘trial and error’ kun je wel inregelen, maar dan moet je, zelfs bij een eenvoudig ventila-tiesysteem, zeker drie keer de volu-mestroom van alle ventielen opnieuw instellen.”

Systematisch werkenHet kan veel eenvoudiger, zegt De Gids. Als een ventilatiesysteem goed ontworpen en overeenkomstig het ont-werp is geïnstalleerd, of het nu met na-tuurlijke toevoer en mechanische afvoer of een gebalanceerd ventilatiesysteem is, dan zijn alle ingrediënten aanwezig om tenminste aan de minimumeisen van het Bouwbesluit te voldoen. Voor-waarde is wel dat het installatiebedrijf of degene die het ventilatiesysteem in gebruik stelt, systematisch te werk gaat, aldus De Gids. “Het inregelen is helemaal niet moeilijk. Maar voordat je eraan begint, moet je weten wat de kenmerken van de ventilator zijn en je moet de weerstandsgegevens van alle ventielen kennen. Die informatie is vooraf bij elke leverancier op te vragen. Als je dan gaat inregelen, zorg je ervoor

dat je de afstemming op de ventilator in de goede stand zet. Vaak kun je dat nog aanpassen door kleine dipswitches om te zetten. Vervolgens zet je de ventielen ruim genoeg open en dan ga je de druk over de ventielen meten. Dus niet de volumestroom! Als de druk bij die ventielen overeenkomt met het ontwerp, dan is het volume ook auto-matisch goed. Maar begin wel bij het ventiel waarover het grootste drukver-

Mechanische afzuiging op zolder

IZ1210_TA_systematischinregelen.indd 14 15-11-2010 11:11:06

december 2010 15

schil staat, omdat deze de druk in het systeem het meest beïnvloedt. In het begin zal deze werkwijze wat extra tijd kosten. Echter, degene die het voor-werk doet en alle informatie over de ventilator en de ventielen paraat heeft, kan uiteindelijk het ventilatiesysteem heel snel inregelen.”

Te kleine ventilatorenDe Gids waarschuwt installatiebedrijven wel, dat je voldoende volume in je ont-werp moet inbouwen, zodat er ook nog wat in te regelen valt. “Ik kom geregeld in situaties terecht, waarbij zelfs als de ventilator in zijn hoogste stand – stand 3 – staat, het net of net niet mogelijk is om de vereiste, minimale ventila-tiecapaciteitseis van het Bouwbesluit te halen. Dat is natuurlijk een slechte zaak. Eigenlijk zou je al in stand 2 de nominale capaciteit moeten halen, want dan heb je met stand 3 nog wat extra volume, voor de keren dat je eens extra wilt ventileren. Bijvoorbeeld als je een huis hebt vol visite.”

GeluidseisenBovendien komt De Gids met nog een belangrijke reden waarom instal-latiebedrijven, maar ook de fabrikanten van ventilatoren, zich moeten afvra-gen of ze de ventilatoren niet te krap dimensioneren. “Volgend jaar wordt in het Bouwbesluit de eis van kracht, dat installatiegeluid in de woning niet de 30 dB(A) mag overschrijden. Ik geef je zwart op wit dat in de meeste wonin-gen het ventilatiesysteem, wanneer die op de nominale waarde draait, niet aan die eis voldoet. Het gevolg is dat veel bewoners het ventilatiesysteem in stand 2 of zelfs stand 1 zetten, omdat zij – en dat is begrijpelijk – niet met het constante lawaai van de ventilator willen wonen en zeker niet slapen. Een mo-gelijke oplossing is om een ventilator met wat meer vermogen te installeren, waardoor er ook veel betere inregelmo-gelijkheden ontstaan. Ik weet zeker dat, als de hele industrie zich hierop instelt en geen te krappe toestellen aanbiedt, de meerprijs van ventilatoren met wat meer capaciteit marginaal is. Een

tweede mogelijkheid en die kant moeten we eigenlijk op, is het ontwerpen van sy-stemen met een veel lagere weerstand en dus vooral ruimere kanalen en betere bochten en hulpstuk-ken. Wellicht dat de nieuwe geluidseis een ommekeer in het denken van de partijen teweeg zal brengen.”

BalansventilatieEen systeem met mechanische lucht-toevoer is nog gevoeliger als het om inregelen gaat. “De kans op storingen in een gebalanceerd ventilatiesysteem is iets groter, omdat er op meerdere plekken ventielen zijn en er behalve luchtafvoer ook luchttoevoer plaatsvindt. Zeker als men kanalen instort en daarbij iets misgaat, ontstaat er extra weerstand in het systeem, waar-door inregelen op de nominale waarde soms onmogelijk wordt. Dergelijke fouten kun je ook nauwelijks herstel-len. Het is wel een voordeel dat deze ventilatie-units over het algemeen wat meer druk leveren, zodat er iets meer speling is”, zegt De Gids. Maar ook voor deze units voorziet hij problemen met de geluidseis van 30 dB(A) die volgend jaar van kracht wordt. “En als men, om die problemen het hoofd te bieden, gaat werken met geluiddemping via bijvoorbeeld een flexibele slang, vergroot je weer de weerstand in het systeem en wordt het

nog moeilijker om in stand 2 of zelfs in stand 3 aan het nominale volume te voldoen. Kortom, we zullen echt heel kritisch naar het ontwerp, de uitvoering en het inregelen van ventilatiesystemen moeten kijken, om er zeker van te zijn dat we bewoners niet met onvoldoende ventilatie en te veel geluidsoverlast opzadelen. Helaas is dat op dit moment nog te vaak de dagelijkse praktijk.” •

Meten is weten!

IZ1210_TA_systematischinregelen.indd 15 15-11-2010 11:11:14