Aanpak van therapieontrouw Werkmateriaal voor een FTO-bijeenkomst

FTO-module

A u t e u rdr. Marjorie Nelissen-Vrancken, apotheker, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik

M e t m e d e w e r k i n g v a nPeter Bakker, apotheker, Den HelderKatherine Bongaerts, apotheker, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruikdrs. ing. Anneke Booij, apotheker, Instituut voor Verantwoord MedicijngebruikDragoslav Dupalo, apotheker, Den Helderir. Irma Smeenk, Instituut voor Verantwoord MedicijngebruikGemma Yocarini, Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik

I l l u s t r a t i eLen Munnik

herziene versie, februari 2007

Wij hebben de grootst mogelijke zorg besteed aan deze uitgave. Aan deinhoud hiervan kunnen echter geen rechten worden ontleend. Het Instituutvoor Verantwoord Medicijngebruik is niet aansprakelijk voor directe ofindirecte schade die het gevolg is van het gebruik van de informatie diedoor middel van deze uitgave is verkregen. Niets uit deze uitgave magworden gebruikt zonder vooraf verkregen toestemming.

Instituut voor Verantwoord MedicijngebruikPostbus 3089, 3502 GB Utrecht Churchilllaan 11, 3527 GV Utrechttel 0888 800 400 fax 030 296 29 12info@medicijngebruik.nl www.medicijngebruik.nl

Inleiding

Een FTO-bijeenkomst over aanpak van therapieontrouwDoelstelling van dit FTOToelichtingVoorbeeldprogrammaUitvoering

Bijlagen1 Prescriptiecijfers2 Plan van aanpak3 Toelichting plan van aanpak4 Voorbeeld plan van aanpak5 Invulschema plan van aanpak6 Monitoring en evaluatie7 Voorbeeldprogramma evaluatie

Literatuur

3

55556

89

1012131416

17

Colofon

30-0

5-20

12

3

Materiaal voor een FTO overaanpak van therapieontrouw

Inleiding

Deze FTO-module maakt deel uit van een serie ‘therapietrouw’. De werkvormen in deze uitgave zijnsamen met het werkboek Aanpak van therapieontrouw bedoeld voor FTO-groepen - bestaande uithuisartsen en apothekers - die hebben besloten de best practice therapietrouw uit te voeren. Dezemodule beschrijft de tweede van drie bijeenkomsten, waarin de FTO-groep een plan van aanpak maaktvoor het invoeren van de interventie. In de eerste bijeenkomst oriënteert de FTO-groep zich eerst naderop het onderwerp en maakt afspraken over de preventie van therapieontrouw. In een deel van de derdebijeenkomst - ongeveer een jaar later - worden de resultaten van de interventie besproken en afsprakengemaakt over vervolgactiviteiten.

In deze module wordt een bijeenkomst met een duur van ca. vijf kwartier uitgewerkt.

Let opBij de FTO-module Aanpak van therapieontrouw hoort het werkboek Aanpak van therapieontrouw. Ditwerkboek is onmisbaar bij de voorbereiding van het FTO. Het werkboek is ook bedoeld voor alledeelnemers van het FTO die het plan van aanpak nader gaan uitwerken. Zorg dat dit werkboek voor dedeelnemers beschikbaar is tijdens de FTO-bijeenkomst.

FTO-groepen wordt geadviseerd om voorafgaand aan het bespreken van de aanpak van bestaandetherapieontrouw allereerst aandacht te besteden aan de algemene problematiek, preventie en aanpakvan therapieontrouw. Hiervoor kunt u gebruik maken van de FTO-module Bevorderen vantherapietrouw.

Wij hopen dat deze FTO-module aan uw wensen voldoet. Wij horen het echter graag als u suggesties heeft voor verbetering. Zo kunnen wijonze materialen verbeterenen u de hoogste kwaliteitleveren. Mail uw reactienaar helpdeskfto@medicijngebruik.nl.

4

De werkvormen in deze uitgave zijn bedoeld voor huisartsen en apothekers die een bijeenkomst over deaanpak van therapieontrouw willen voorbereiden. Het programma richt zich op het maken van een planvoor de aanpak van therapieontrouw. Allereerst zullen de ervaringen met de consultvoering volgens deconcordantieprincipes bij nieuwe patiënten met een chronische aandoening uitgebreid aan bod komen.Vervolgens wordt aan de hand van een beschrijving van de aanpak van therapieontrouw door deBeatrix apotheek te Den Helder een plan voor een dergelijke aanpak voor de eigen situatie uitgewerkt.

Voor meer inhoudelijke achtergrondinformatie wordt verwezen naar de literatuur zoals die vermeld staatin de literatuurlijst achter in deze uitgave.

De serie ‘therapietrouw’ bestaat uit de volgende uitgaven:w FTO-module Bevorderen van therapietrouww FTO-module Aanpak van therapieontrouww Werkboek Aanpak van therapieontrouw w Patiëntenfolder Neemt ú altijd trouw uw medicijnen?

Het doel van deze serie is het optimaliseren van de therapietrouw bij patiënten. Zowel preventie enconcordantie als aanpak van bestaande therapieontrouw komen aan bod. De kern van de aanpak vanbestaande therapieontrouw is het opsporen en actief benaderen van mogelijk therapieontrouwepatiënten.

De FTO-module Bevorderen van therapietrouw is bedoeld voor FTO-groepen die zich willen oriënterenop de problematiek van therapietrouw. In deze module wordt aandacht besteed aan de huidigewerkwijze ter bevordering van therapietrouw, de mate waarin therapieontrouw voorkomt enmogelijkheden ter preventie van therapieontrouw.

De FTO-module Aanpak van therapieontrouw is bedoeld voor groepen die in FTO-verbandtherapieontrouw bij patiënten willen terugdringen. Zoals reeds aangegeven wordt aan de hand van eenstappenplan een plan van aanpak uitgewerkt. De werkwijze vereist een gestructureerd FTO waarin mengewend is om afspraken te maken en deze te evalueren.

Het werkboek Aanpak van therapieontrouw staat centraal binnen de serie. Hiermee kunt u uw plan vanaanpak uitwerken. Het werkboek bevat instructies voor de uitvoering. Met behulp van het werkboekkunnen koppels van huisartsen en apothekers ook zelfstandig (dus niet in FTO-verband) met de aanpakvan therapieontrouw aan de slag.

Tevens is de patiëntenfolder Neemt ú altijd trouw uw medicijnen? beschikbaar. Hiermee kunt upatiënten informeren over het belang van therapietrouw en het bespreken van vragen en problemenmet de huisarts en apotheker. Deze folder bevat eveneens tips bij een bezoek aan de huisarts of deapotheker.

Voor huisartsen, apothekers en hun medewerkers die zich willen verdiepen in de meer inhoudelijke encommunicatieve aspecten van therapietrouw heeft het IVM de training Therapietrouw ontwikkeld. Voormeer informatie en aanmelding zie www.nascholing-medicijngebruik.nl.

Voor achtergrondinformatie en vraagstellingen over meten en signaleren van therapietrouw kunt ugebruik maken van hoofdstuk 18 Therapietrouw van het handboek Werken met cijfers in het FTO.

Alle materialen kunt u gratis bestellen via de webshop op www.medicijngebruik.nl. Meer informatievindt u op de themapagina ‘Therapietrouw’ op de website www.medicijngebruik.nl. Voor vragen overtherapietrouw kunt u mailen naar helpdeskfto@medicijngebruik.nl.

5

Een FTO-bijeenkomst over aanpak van therapieontrouw

Inleiding

Uitwisselen ervaringen met concordantie

Presentatie plan van aanpak

Prescriptiecijfers

Uitwerking plan van aanpak

Afspraken uitvoering en evaluatie

Doel w De deelnemers delen hun ervaringen met de

consultvoering volgens hetconcordantieprincipe bij nieuwe patiënten meteen chronische aandoening.

w De deelnemers maken een plan van aanpakvoor de aanpak van therapieontrouw.

w De deelnemers maken afspraken over deuitvoering en evaluatie van de aanpak.

ToelichtingChronische medicatie is aangewezen bijaandoeningen ter voorkoming van acute oflangzame verergering van de aandoening (b.v. bijastma en hartfalen) en wordt steeds vakerpreventief ingezet (b.v. behandeling vanrisicofactoren zoals hypertensie enhypercholesterolemie). In de praktijk blijktlangdurig gebruik bij veel patiënten echter moeilijkte realiseren. In de Westerse landen stopt 50%van de patiënten met chronische aandoeningenbinnen een jaar met het gebruik van devoorgeschreven medicatie (Sabaté, 2003).Onderzoek naar de Nederlandse situatie bevestigtdeze bevindingen: slechts 50% van de patiëntenmet chronische medicatie gebruikt de behandelingnog een jaar na aanvang van de behandeling engemiddeld gebruikt slechts 30% van de patiëntende chronische medicatie aaneengeslotengedurende een jaar (Herings et al., 2002).

5 min.

20 min.

5 min.

10 min.

25 min.

10 min.

Artsen en apothekers kunnen een belangrijke rolspelen bij het bevorderen van de therapietrouw. Indeze FTO-module wordt ingegaan op het makenvan een plan voor de aanpak vantherapieontrouw. Als voorbeeld van een geschikteaanpak wordt de aanpak in de Beatrix apotheek teDen Helder gebruikt (Dupalo, 2003; Bolt, 2006;Booij et al, 2007). Deze aanpak is door hetministerie van VWS in 2005 uitverkoren als ‘bestpractice’ op het gebied van therapietrouw. In deBeatrix apotheek wordt dagelijks automatisch eenlijst met mogelijke therapieontrouwe patiëntenuitgedraaid. Deze patiënten worden vervolgens(telefonisch) benaderd. Allereerst wordt met depatiënt besproken of er eventueel sprake is vanonterechte signalering. Indien dit niet het geval is,dan worden aspecten zoals het belang vantherapietrouw, bijwerkingen en eventuelepraktische problemen met de medicatiebesproken. Uw FTO-groep werkt aan de hand vandeze werkwijze een plan uit voor de eigen situatie.Tevens worden afspraken gemaakt over deuitvoering en evaluatie van de aanpak.

De World Health Organization (WHO) stelt dat een toenamevan de therapietrouw een grotere invloed op de gezondheids-bevordering heeft dan de ontwikkeling van nieuwemedicamenteuze behandelingen. De WHO roept daaromprofessionals, gezondheidsinstellingen, koepelorganisaties enoverheden op om het onderwerp therapietrouw bij chronischeaandoeningen hoog op de agenda te zetten. Ter bevorderingvan de therapietrouw stelt de WHO dat de zorgverlener eenpartnerschap (concordantie) dient aan te gaan met de patiënt,waarbij overeenstemming tussen zorgverlener en patiënt wordtbereikt over een behandel- en ondersteuningsplan op maat(Sabaté, 2003).

Uitvoering

Voor de bijeenkomstAlgemeenw Bereid de bijeenkomst circa vier weken van

tevoren voor (huisarts en apotheker samen).Bekijk het programma en de werkwijze van debijeenkomst en maak afspraken over detaakverdeling tijdens de bijeenkomst.

w De PowerPoint-presentatie die bij deze FTO-module hoort, is te bestellen via de webshopop www.medicijngebruik.nl.

w Vraag bij de webshop tevens het werkboekAanpak van therapieontrouw aan voor alledeelnemers die het plan van aanpak nadergaan uitwerken.

w Verdiep u van tevoren in de materie. Hetwerkboek Aanpak van therapieontrouw en deliteratuurlijst bieden u daarvooraanknopingspunten.

w Stuur uiterlijk een week voor de FTO-bijeenkomst een uitnodiging en agenda naaralle deelnemers.

Plan van aanpakw In stap 1 van het plan van aanpak maakt u een

keuze voor de aanpak van therapieontrouw bijpatiënten met bepaalde medicatie. Aan dehand van prescriptiecijfers kunt u inzichtkrijgen in het totaal aantal patiënten met debetreffende medicatie. Bestudeer de instructiesvan stap 1 in het werkboek Aanpak vantherapieontrouw en bepaal voor welkegeneesmiddelgroepen u het totaal aantalgebruikers wilt laten bepalen door debetrokken apothekers. Vink dezegeneesmiddelgroepen aan bij de instructies inbijlage 1 van deze module. Stuur uiterlijk tweeweken voor de FTO-bijeenkomst bijlage 1 naarde apothekers met het uitdrukkelijke verzoekde gegenereerde gegevens uiterlijk één weekvoor het FTO te retourneren. Maak eengrafiek aan de hand van de instructies inbijlage 1.

w Bestudeer het plan van aanpak, de toelichtingen het voorbeeld (bijlage 2, 3 en 4). Bestudeertevens de instructies in het werkboek Aanpakvan therapieontrouw. Maak een voorstel vooreen plan van aanpak voor uw eigen FTO-groep en neem dit over in de bijbehorendePowerPoint-presentatie of op flap-over ofsheet.

6

Apothekers en huisartsendie meer werk willen makenvan professionalisering vanhet FTO, kunnen hierbijondersteuning krijgen vanhet Instituut voorVerantwoordMedicijngebruik (IVM). Voormeer informatie ziewww.medicijngebruik.nl. Uvindt hier onder andereinformatie over de FTO-nieuwsbrief en het hand-boek FTO, met tips over deagenda, voorbereiding,taakverdeling, voorzittertipsen een verslagformulier.

7

Uitvoering

Tijdens de bijeenkomstInleiding (5 min)w Leid de bijeenkomst in met behulp van de

tekst onder ‘Doel’ en ‘Toelichting’. U kuntdaarbij gebruik maken van de bijbehorendePowerPoint-presentatie.

Uitwisseling ervaringen met concordantie (20 min)w Herhaal de gemaakte afspraken over preventie

van therapieontrouw in het vorige FTO. w Vraag naar de ervaringen van de deelnemers.

Besteed uitgebreid aandacht aan elkaarservaringen met de consultvoering volgens deconcordantieprincipes bij nieuwe patiëntenmet een chronische aandoening. Wat ginggoed? Wat kon beter? Hoe waren de reactiesvan de patiënten? Welke knelpunten heeftmen ervaren? Wat zijn mogelijk oplossingenvoor de knelpunten?

w Indien nodig: pas de afspraken aan of maaknieuwe afspraken.

Presentatie plan van aanpak (totaal 5 min)w Presenteer de stappen in het plan van aanpak

aan de hand van bijlage 3. U kunt daarbijgebruik maken van de bijbehorendePowerPoint-presentatie.

Prescriptiecijfers (totaal 10 min)w Presenteer de grafiek.w Maak een keuze met welke

geneesmiddelgroep(en) u de interventie wiltstarten.

Uitwerking plan van aanpak (totaal 25 min)w Presenteer uw voorstel van een plan van

aanpak voor uw eigen FTO-groep.w Maak een plan van aanpak. Gebruik daarbij

uw voorstel en de instructies van bijlage 3 alsleidraad. U kunt de afspraken invullen in hetschema van bijlage 5.

Afspraken uitvoering en evaluatie (10 min)w Benoem een deelnemer als monitor. Laat deze

monitor regelmatig informeren naar devoortgang van het plan van aanpak.

w Maak vervolgafspraken over de evaluatie(s)van de uitvoering van het plan van aanpak.Evalueer bij voorkeur elke twee maanden kort(bv. 15 minuten), waarbij tussentijdseresultaten en/of eventuele knelpunten in deuitvoering ter sprake komen. Maak afsprakenover het tijdstip van de eindevaluatie en dewijze waarop de eindevaluatie plaats vindt.

Voor een voorbeeld-programma voor deevaluatie van de interventiein het FTO zie bijlage 7.

8

Het aantal opgespoorde patiënten - waarbij mogelijk sprake is van therapieontrouw - zal bij de start vande interventie in het algemeen hoger zijn dan in een later stadium. Geadviseerd wordt dan ook om deaanpak van therapieontrouw stapsgewijs in te voeren (bv. starten met één grotere geneesmiddelgroepof twee kleinere geneesmiddelgroepen en geleidelijk uitbreiden met andere geneesmiddelgroepen),zodat u geleidelijk vertrouwd kunt raken met de aanpak en niet meteen overspoeld wordt metactiviteiten.

Niet alle geneesmiddelgroepen zijn relevant voor het opsporen van therapieontrouwe patiënten.Bovendien is de mate van therapieontrouw verschillend voor relevante geneesmiddelgroepen en kan dekeuze van de geneesmiddelgroepen afhankelijk zijn van uw automatiseringssysteem.

Voor een verantwoorde keuze van de geneesmiddelgroep(en), waarmee de interventie gestart wordt,wordt het totale aantal gebruikers van bepaalde geneesmiddelgroepen bepaald.

Instructies

Bepaal aan de hand van uw automatiseringssysteem het totaal aantal patiënten per geneesmiddelgroep.Voer dit alleen uit voor de geneesmiddelgroepen die de voorbereiders hieronder hebben aangevinkt. Devoorbereiders hebben namelijk aan de hand van de instructies in het werkboek Aanpak vantherapieontrouw al rekening gehouden met de mogelijkheden die uw apotheeksysteem heeft voor hetopsporen van therapieontrouwe patiënten.

q antidepressiva (ATC-code N06A) q diuretica (ATC-code C03)q orale antidiabetica (ATC-code A10B) q inhalatiecorticosteroïden (ATC-code R03BA + R03AK06 + R03AK07)q bètablokkers (ATC-code C07) q RAAS-remmers (ATC-code C09)q bisfosfonaten (ATC-code M05B) q thrombocytenaggregatieremmers (ATC-code B01AC)q calciumantagonisten (C08) q anders, nl. ..........q cholesterolverlagers (ATC-code C10)

Voorbeeldgrafiek (voor voorbereiders)

Maak een grafiek, waarin per apotheek de aantallen patiënten met bepaalde medicatie is aangegeven.Zie hieronder voor een voorbeeld.

11B I J L A G E

Prescriptiecijfers

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

0

apotheek

500

1000

1500

2000

2500

bisfosfonaten

statines

RAAS-remmers

bètablokkers

thromboc. remmers

aantal p

atiënten

9Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

22B I J L A G E

Plan van aanpak

De voorgestelde aanpak bestaat uit vier stappen. Het doorlopen van deze stappen beslaat een periodevan minimaal zes tot negen maanden. Het verdient aanbeveling dat de apotheker bij de uitvoering ookde huisarts betrekt.

Keuze genees-middelgroep(en)

STAP 1

Opsporen patiënten

STAP 2

Acties naar patiënten

STAP 3

Monitoring enevaluatie

STAP 4

Communicatie

Stap 1Maken van keuze geneesmiddelgroep(en).

Stap 2Activeren van searches en opsporen van therapieontrouwe patiënten.

Stap 3Benaderen van therapieontrouwe patiënten.

Stap 4De voortgang in de gaten houden en na minimaal zes maanden metenin welke mate de therapietrouw bevorderd is.

Het is belangrijk goed te communiceren met alle betrokkenen: de assistenten, de voorschrijvers en de patiënten.

Bij het maken van een plan van aanpak zult u moeten beslissen hoe de verschillende stappen het bestekunnen worden uitgevoerd in uw situatie. De keuzes die u daarin moet maken staan hieronderbeschreven. Gebruik deze toelichting bij het houden van de voordracht in het FTO over het maken vaneen plan van aanpak.

In het onderdeel ‘Instructies’ van het werkboek Aanpak therapieontrouw vindt u een uitgebreidehandleiding voor de uitvoering van de verschillende stappen. Bedenk hierbij dat vooralsnog devoorgestelde aanpak voor het opsporen van patiënten vrijwel alleen mogelijk is in de apotheek.

Het aantal opgespoorde patiënten zal bij de start van de interventie in het algemeen meer zijn dan ineen later stadium. Geadviseerd wordt dan ook om de aanpak van therapieontrouw stapsgewijs in tevoeren. Dit kan b.v. door de interventie in eerste instantie te beperken tot één geneesmiddelgroep.Bedenk hierbij echter wel dat u alleen ervaring opdoet als er regelmatig patiënten opgespoord worden.Beperk u in eerste instantie dus niet tot een geneesmiddelgroep met een relatief klein aantal gebruikers,maar start met een geneesmiddelgroep met meer gebruikers of met meer dan een geneesmiddelgroep.

In deze stap zult u afspraken dienen te maken over de fasering van de interventie: w Met welke geneesmiddelgroep(en) starten we? w Wanneer breiden we de interventie uit? w En met welke geneesmiddelgroep(en)? w Indien u de interventie in FTO-verband uitvoert, kunt u de laatste twee vragen eventueel ook aan

bod laten komen tijdens een volgende FTO-bijeenkomst.

Voor het opsporen van therapieontrouwe patiënten zijn voor diverse automatiseringssystemenspecifieke searches beschikbaar. U dient in deze stap de gewenste searches daadwerkelijk aan hetsysteem te koppelen of actief te maken. Eventueel dienen ook instellingen (denk bv. aanprinterinstellingen) voor de uitvoer van de patiëntengegevens aangepast te worden.

Ook de frequentie van opsporen van therapieontrouwe patiënten is afhankelijk van hetautomatiseringssysteem. Bij systemen waarbij dagelijks patiënten opgespoord worden, hoeven bij dezestap geen keuzes gemaakt te worden. Bij systemen waarbij de apotheker of huisarts zelf actie dient teondernemen voor het opsporen van therapieontrouwe patiënten, zult u in deze stap afspraken dienente maken over de frequentie waarmee therapieontrouwe patiënten opgespoord worden.

10

33B I J L AGE

Toelichtingplan van aanpak

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Keuze genees-middelgroep(en)

STAP 1

Opsporen patiënten

STAP 2

11Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Toelichtingplan van aanpak

Nadat met behulp van het automatiseringssysteem mogelijk therapieontrouwe patiënten zijnopgespoord, zult u dienen na te gaan of hier werkelijk sprake is van een therapieontrouwe patiënt. Ookpatiënten die (recent) overleden of verhuisd zijn, zullen worden opgespoord. Andere onterechtopgespoorde patiënten zijn bijvoorbeeld: patiënten die niet regelmatig uw apotheek bezoeken,patiënten met een (langdurige) ziekenhuisopname e.d.

U dient aan de hand van uw automatiseringssysteem na te gaan welke patiënten in aanmerking komenvoor vervolgacties.

In deze stap dient u afspraken te maken over:w Hoe worden opgespoorde patiënten benaderd (telefonisch, per brief)?w Wie benadert de opgespoorde patiënten?w Wordt - indien van toepassing - contact opgenomen met de voorschrijver? Zo ja, wanneer

(vooraf/achteraf, bij welke signalen e.d.) en door wie? w Hoe worden vervolgacties in het automatiseringssysteem vastgelegd?

Voor het verkrijgen van inzicht in het effectiviteit van de aanpak is het zinvol om de activiteiten temonitoren en te evalueren (b.v. na negen of twaalf maanden). Bedenk hierbij dat de resultatenuitermate geschikt zijn voor opname in het kwaliteitsjaarverslag. Voor een goede monitoring enevaluatie is het belangrijk iemand hiervoor verantwoordelijk te maken.

In deze stap zult u afspraken dienen te maken over:w Welke gegevens worden verzameld voor de evaluatie? w Wie krijgt de taak als monitor? w Wanneer en op welke wijze vindt de evaluatie plaats?

U kunt (een deel van) de acties delegeren naar uw assistenten. Belangrijk daarbij is dat uw assistentengoed op de hoogte zijn van de achtergronden en aanpak van de interventie, voorbereid zijn opmogelijke reacties van patiënten e.d. Ook is het zinvol als de patiënten vooraf bekend zijn met de dooru uitgevoerde interventies. Bij voorkeur dienen eveneens alle voorschrijvers op de hoogte te zijn van uwplannen.

Acties naar patiënten

STAP 3

Monitoring enevaluatie

STAP 4

Communicatie

33B I J L AGE

12

44B I J L A G E

Voorbeeldplan van aanpak

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Doelstelling: bevorderen therapietrouw bij therapieontrouwe patiënten

Bij de uitvoering betrokken personen: apotheker, huisarts, apothekersassistente

Uitvoering:

Keuze Keuze geneesmiddelgroep(en) huisarts en apotheker tijdens FTO

Communicatie Informeren voorschrijvers per brief/tijdens huisarts en apotheker maand 1en assistenten werkoverleg

Communicatie Informeren patiënten over met lichtkrant en meege- apotheek en vanaf maand 1project ven folder aan patiënten huisartsenpraktijk

met middelen uit gekozen geneesmiddelgroep(en)

Opsporen Instellen computersysteem met behulp van apotheker maand 1handleiding

Opsporen Opsporen patiënten geautomatiseerd apotheker vanaf maand 2(dagelijks)

Acties Benaderen therapieontrouwe telefonisch assistente vanaf maand 2patiënten (dagelijks)

Acties Acties vastleggen in apotheeksysteem assistente vanaf maand 2(dagelijks)

Acties Lijst met opgespoorde patiënten per mail apotheker vanaf maand 2naar voorschrijver sturen (wekelijks)

Monitoring Bewaken voortgang apotheker maand 2-8

Monitoring Evaluatie verzamelen activiteiten apotheker maand 9

Stap Wat Hoe Wie Wanneer

13Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Invulschemaplan van aanpak 55

B I J L AGE

Doelstelling:

Bij de uitvoering betrokken personen:

Uitvoering:

Keuze Keuze geneesmiddelgroep(en)

Communicatie Informeren voorschrijversen assistenten

Communicatie Informeren patiënten overproject

Opsporen Instellen computersysteem

Opsporen Opsporen patiënten

Acties Benaderen therapieontrouwe patiënten

Acties Acties vastleggen

Acties Lijst met opgespoorde patiënten naar voorschrijver sturen

Monitoring Bewaken voortgang

Monitoring Evaluatie

Stap Wat Hoe Wie Wanneer

14

66BI J L A G E

Monitoring en evaluatie

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Voor het verkrijgen van inzicht in het effect van de aanpak van therapieontrouw is het zinvol om hetdoorlopen traject te monitoren en te evalueren (b.v. na negen maanden; overweeg bij Pharmacom-gebruikers een langere termijn vanwege het uitvoeren van de interventie alleen bij nieuwe gebruikers).U kunt hierbij keuzes maken, die o.a. afhankelijk kunnen zijn van de benodigde tijdsinvestering enbeschikbare tijd. Bedenk hierbij dat de resultaten uitermate geschikt zijn voor opname in hetkwaliteitsjaarverslag.

Voor een goede monitoring en evaluatie is het belangrijk iemand hiervoor verantwoordelijk te maken.Dit kan b.v. een apotheker of apothekersassistente zijn, maar indien de interventie in dehuisartsenpraktijk wordt uitgevoerd zijn ook een huisarts, praktijkassistente of praktijkverpleegkundigemogelijk. Wanneer u deze interventie in FTO-verband aanpakt, wijs dan één monitor aan voor de heleFTO-groep. Uiteraard is het wel de bedoeling dat elke apotheek of huisartsenpraktijk zelf gegevens voorde evaluatie genereert en bijhoudt. Bedenk hierbij dat deze gegevens ook gebruikt kunnen worden vooreen jaarverslag.

Bewaken voortgang

De monitor reserveert elke maand circa een half uur voor het bewaken van de voortgang, bijvoorbeeldiedere tweede woensdag van de maand.

w Bekijk in het plan van aanpak welke activiteiten op dat moment uitgevoerd hadden moeten zijn ofbinnenkort uitgevoerd moeten worden

w Bekijk of uw eigen activiteiten volgens planning verlopenw Neem contact op met de anderen, die activiteiten zouden uitvoeren en bespreek:

- of alles nog volgens planning verloopt- welke knelpunten men ervaart en of men hulp nodig heeft- of het plan van aanpak aangepast moet worden.

Evaluatie

Evalueer het verloop van het traject:w Is elke stap van het oorspronkelijke plan van aanpak volgens plan uitgevoerd? Zo nee, welke

stappen wel, welke stappen niet en welke stappen zijn tussentijds aangepast? En waarom?w Vindt u dat de geleverde inspanningen opwegen tegen de kwaliteitswinst voor de patiënt?

Per apotheek (of huisarts) worden tevens de volgende proceskenmerken vastgelegd door apotheker ofapothekersassistente (of huisarts, praktijkassistente of praktijkverpleegkundige):

15

Monitoring en evaluatie 66BI J L A G E

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

1 Indien u afspraken gemaakt hebt over het eventueel benaderen van de voorschrijver, dient u hier onderscheid te maken tussen ‘aantaltelefoontjes/brieven na overleg met voorschrijver’ en ‘aantal telefoontjes/brieven zonder overleg voorschrijver’.

2 Maak eventueel onderscheid in redenen voor geen actie. Denk daarbij b.v. aan patiënt pas overleden of verhuisd. 3 Denk hierbij aan redenen zoals b.v. ziekenhuisopname, ophalen medicatie in andere apotheek, medicatie gestopt of dosering verlaagd in

overleg met de voorschrijver.

Vul bovenstaande tabel in:w Per geneesmiddelgroep

U kunt daardoor eventuele verschillen in therapieontrouw voor de diverse geneesmiddelgroepennagaan.

w Per maandU kunt daardoor nagaan of het aantal meldingen in de loop der tijd afneemt.

Indien de bovenstaande acties vastgelegd worden in zorgrecords, dan kunt u maandelijks de benodigdegegevens per geneesmiddelgroep uitdraaien. U hoeft dan niet handmatig te turven.

Opgespoord (voor Pharmacom-gebruikers: in continue fase)

Telefoontjes en/of brieven verzonden1

Historie gecheckt, geen actie2

Therapietrouw goed na overleg3

Therapietrouw advies en correctie

Starters

Controlesignaal eerste uitgifte

Controlesignaal tweede uitgifte

GENEESMIDDELGROEP:MAAND:Actie Aantal patiënten

Aanvullende gegevens Pharmacom-gebruikers

16

77B I J L A G E

B

Voorbeeldprogrammaevaluatie

Materiaal voor een FTO over aanpak van therapieontrouw

Inleiding

Samenvatting gemaakte afspraken

Uitwisseling van ervaringen

Resultaten

Conclusie en afsluiting

5 min.

5 min.

10 min.

10 min.

15 min.

Uitvoering

Inleiding (5 min)w Laat hierbij de doelstellingen van de FTO-

bijeenkomst aan bod komen: evaluatie proces,evaluatie effect en vooruitblik/continuïteit.

Samenvatting gemaakte afspraken (5 min)w Herhaal kort de doelstellingen en de gemaakte

(werk)afspraken in de voorafgaande FTOsover therapietrouw, zo mogelijk schriftelijk.

Uitwisseling ervaringen (10 min)w Wissel ervaringen uit over de werkwijze,

succesfactoren en knelpunten. Besteed bv.aandacht aan:- ervaringen met searches- reacties van patiënten- voorlichtingsmateriaal patiënten- communicatie tussen huisarts en apotheker- andere succesfactoren- andere knelpunten

Resultaten (10 min)w Vraag allereerst naar de verwachtingen van de

deelnemers:- Hoeveel patiënten zijn benaderd?- Is dit aantal in de loop van het traject

verminderd?- Bij hoeveel patiënten is een advies t.b.v.

bevorderen therapietrouw gegeven?w Presenteer de cijfers. Vergelijk - indien

mogelijk - de resultaten met die van andere(FTO-)groepen.

w Vallen de resultaten mee of tegen? Wat ginggoed, wat kan beter?

Conclusie en afsluitingw Bespreek hoe nu verder.w Bij voortzetten van de activiteiten: maak

afspraken over het vervolg. Denk daarbij o.a.aan afspraken over signaleringentherapieontrouw bij meer geneesmiddel-groepen e.d.

w Sluit af door de conclusies en resultaten van debijeenkomst kort samen te vatten. Indien vantoepassing, stel een datum vast voor deevaluatie van het vervolgtraject.

17

w Bolt A. Therapietrouw dag en nacht bestrijden. Hoe trouw gebruik van bisfosfonaten bij osteoporosete stimuleren. Pharm Weekbl 2006; 141(1):36-7.

w Booij AD, Nelissen HJMG, Dupalo D, Bakker P. Elke dag een lijst ontrouwe patiënten. Het IVM werktbest practice Beatrix Apotheek verder uit. Pharm Weekbl 2007;142(5):32-5.

w Dupalo D, Bakker P, Bakker A. Actie inzake ondergebruik bevordert therapietrouw. InnovatieprijsKNMP. Pharm Weekbl 2003;138(49):1749-9.

w Herings RMC, Leufkens HGM, Heerdink ER, Klungel OH, Breekveldt-Postma NP. ChronischeFarmacotherapie Voortgezet. Utrecht: PHARMO Instituut, 2002.

w PW Special Therapietrouw. Pharm Weekbl 2004;139(23):799-821.

w PW Special Therapietrouw. Pharm Weekbl 2007;142(5):14-48.

w Sabaté E. Adherence to long-term therapies. Evidence for action. World Health Organization 2003.(zie www.who.int/chronic_conditions/adherencereport).

w Van den Brink-Muinen A, Van Dulmen AM. Factoren gerelateerd aan therapietrouw van chronischezieken. Utrecht: NIVEL, 2004.

.

Literatuur