VA N A F G H A N I S TA N TOT ZWITSERLAND

blz.

5Dokteres Li Ling Tao“Belgen vertrouwen onze kruiden niet”

Tamdin Youtsa,Wangmo Tso en zoontje Norbu Gyattsen“We zullen Tibet nooit loslaten”

Teksten: Karin Vanheusden Coördinatie: Kris Vanmarsenille Eindredactie: Carine TollenaereFoto’s, illustraties: Bert Hulselmans, EPA, Belga, GVA

Bijlagereeks over de 160 verschillende nationaliteiten die in Antwerpen vertegenwoordigd zijn

blz.

8

China

TibetTamdin Youtsa,Wangmo Tso en blz.

TibetTibet

�

donderdag 27 november 2008

“Alle Chinezen hebben een restaurant”Chinezen zijn prima ondernemers. Hard werken om zelf-standig en dus onafhankelijk te blijven, is hun levensmot-to. De eerste en deels ook tweede generatie Chinezen in Antwerpen, vooral uit Hong Kong, hebben een restaurant. Het oudste Chinese restaurant van België is de Wah Kel in de Verversrui. Geopend in 1923 door Chin-Wa, en in 1946 gekocht door Yu Chi Khan. Het restaurant is nog altijd in handen van dezelfde familie.Het is een traditie onder restauranthouders, die vaak een dichte of verdere verwantschap hebben, om elkaar te hel-

pen. Die onderlinge solidariteit, zowel financieel als in-zake het uitwisselen van gerechten en menukaarten, verklaart voor een deel de zelfredzaamheid van de Chi-nezen.Antwerpen telt honderden restaurants. De bekendste

zijn Liang’s Garden, Monkey King, Full Sing en Oriental Delight. Dit laatste werd door Gault Millau uitgeroepen

tot ’Aziaat van het Jaar’. Een nieuwe generatie Chinese restaurants is intussen opgestaan. De Lam & Yin bijvoor-beeld serveert ook de traditionele Kantonese keuken, maar in een trendy interieur. Geen genummerde menukaarten hier, maar met krijt geschreven suggesties op een bord.

www.restaurant.be@

De Antwerpse doctor in de antropologie, Ching Lin Pang, bestudeert al jaren de Chinese gemeenschap in Antwerpen. Ze doceert aan de universiteiten in Leuven en Luik. Zelf emigreerde ze in 1969 samen met haar familie. Ching Lin Pang was zes jaar toen ze vanuit Hong Kong naar Antwerpen trok.

”De totale Antwerpse gemeenschap Chinezen, genaturaliseerden en niet-genaturaliseerden, telt 25.000 mensen. China kent een al zeer lange migratiegeschiedenis. De Chinese diaspora is eeuwenoud en wereldwijd.”De drie traditionele emigratiegebie-den zijn de Zuid-Chinese provincies Zhejiang, Fujian en Guangdong.In de jaren twintig en dertig strandden de eerste Chinezen, meestal jonge,ongetrouwde mannen die in eigen land geen werk vonden, in de Euro-pese havensteden als Liverpool, Rot-terdam en ook Antwerpen. De Wah

Kel, het eerste Chinese restaurant in België aan de Antwerpse Verversrui, geopend in 1923, is van die tijd.””Vanaf de jaren zestig is de grote migratie naar Vlaanderen op gang gekomen, vooral vanuit Hong Kong. De meerderheid van deze migran-ten is in Antwerpen, stad en randge-meenten, terechtgekomen. De mees-ten zijn vrij snel genaturaliseerd tot Belg. Omdat het Verenigd Koninkrijk destijds Hong Kong, The New Terri-tories, nog in pacht had - sinds 1898 voor 99 jaar - beschikten de meeste migranten niet over een volwaardig Brits paspoort waarmee ze gemak-

“In Antwerpen leven 25.000 Chinezen”Antropologe Ching Lin Pang bestudeert Chinese migratiegolven

China

1500 tot 500 voor Christus: China was welva-rend. Rond 500, een periode met veel oorlogen, leerde Confucius het volk volgens traditionele waarden leven om orde in de chaos te scheppen. Zijn ideeën werden door latere dynastieën over-genomen als officiële staatsleer en bepaalden zo de levenshouding van alle Chinezen.200 voor Christus: Qin-dynastie, de basis voor het echte Chinese keizerrijk. De eerste keizer noemde zich Qin Shi Huang Di, waarvan ’China’ is afgeleid. De aaneensluiting van verdedigings-werken waaruit de Chinese muur ontstond, is van toen. Zijn grafcomplex, met de duizenden terracotta soldaten, geldt als een van de grootste kunstschatten ter wereld.700-1.200 na Christus: de Tang- en Sung-dynastie, het hoogtepunt van Chinese culturele geschiedenis met uitvindingen zoals buskruit, boekdrukkunst, kompas en papiergeld. Ook de Chinese zijde dateert uit deze tijd.1.300-1912: de laatste dynastieën, de Ming- en Qing-keizers, hebben het grootste erfgoed achter-gelaten, zoals de Verboden Stad, de Hemeltempel in Peking en de vele tempels over het hele land.1949: het land raakt in verval door hongersnood en corruptie. Vanuit het machtsvacuüm, voortge-bracht uit de vele binnenlandse conflicten, ont-staat een communistische beweging onder leiding van Mao Zedong. De Volksrepubliek China was geboren. Onder het communisme keerden rust en orde terug, maar het dictatoriaal bewind van Mao en zijn campagnes de ’Grote Sprong Voorwaarts’ en ’Proletarische Culturele Revolutie’ leidden ook tot hongersnood en burgeroorlogen. 1978: na de dood van Mao in 1976 vaart China onder leiding van Deng Xiaoping een nieuwe koers. De ontwikkelingen volgen elkaar in razend tempo op. Nog steeds wordt er nergens ter wereld

zo veel gebouwd en geïnves-teerd. En hoewel er steeds harder wordt geroepen naar meer democratie, blijft het eenpartijstelsel gelden. In 1989 wordt het studenten-protest op het Tiananmen-plein bloedig neergeslagen.Met ruim 71 miljoen leden is de Chinese Communis-tische Partij, nu onder lei-ding van Hu Jintao, de grootste politieke partij ter wereld.

“Alle Chinezen hebben een restaurant”Chinezen zijn prima ondernemers. Hard werken om zelfstandig en dus onafhankelijk te blijven, is hun levensmotto. De eerste en deels ook tweede generatie Chinezen in Antwerpen, vooral uit Hong Kong, hebben een restaurant. Het oudste Chinese restaurant van België is de Wah Kel in de Verversrui. Geopend in 1923 door Chin-Wa, en in 1946 gekocht door Yu Chi Khan. Het restaurant is nog altijd in handen van dezelfde familie.Het is een traditie onder restauranthouders, die vaak een dichte of verdere verwantschap hebben, om elkaar te hel

pen. Die onderlinge solidariteit, zowel financieel als inzake het uitwisselen van gerechten en menukaarten, verklaart voor een deel de zelfredzaamheid van de Chinezen.Antwerpen telt honderden restaurants. De bekendste

zijn Liang’s Garden, Monkey King, Full Sing en Oriental Delight. Dit laatste werd door Gault Millau uitgeroepen

tot ’Aziaat van het Jaar’. Een nieuwe generatie Chinese restaurants is intussen opgestaan. De Lam & Yin bijvoorbeeld serveert ook de traditionele Kantonese keuken, maar in een trendy interieur. Geen genummerde menukaarten hier, maar met krijt geschreven suggesties op een bord.

www.restaurant.be@

China

4.000 jaar keizerlijke dynastieën

In de Nam King word je vorstelijk ontvangen. “Zo hoort het ook”, zegt Emmy, die eigenlijk Lin Hau heet, “maar Emmy was makkelijker”. “De Belgen hebben dat graag. Weet je dat sommige klanten al drie generaties lang wekelijks bij mij komen eten? Ik ken hen al van in het restaurant van mijn ouders.”Emmy herinnert zich nog goed de dag dat ze naar Antwerpen verhuisde. ”Ik was zo blij”, vertelt ze. “We kenden de stad al een beetje, via mijn oom die in Hoboken al 10 jaar restaurant International had. Hij stuurde ons geregeld kleding en foto’s op.”“In Antwerpen keken mijn broers, zussen en ik onze ogen uit: al dat snoep bij de bakker en die speeltui-gen op de speeltuin. Zomaar gratis te gebruiken! Dat kenden we niet. In Hong Kong, dat toen nog heel arm was, woonden we op het platteland.”

In de jaren zestig waren Chinezen in Antwerpen nog een unicum. “Als we een Chinees op de bus zagen, vertelden we dat direct aan ons moeder”, lacht Emmy. “We waren graag gezien. Ik herinner me dat de meisjes op Sint-Agnes in Hoboken liedjes zongen om ons te verwelkomen. En elk eerste lesuur kregen we bijles Nederlands van de nonnekes.”Emmy is op haar 16de van school gegaan. “Ja, spijtig,maar als oudste dochter was het mijn plicht om mijn ouders te helpen. Dat gold ook voor mijn broer, die de zaak van mijn ouders heeft overgenomen. Ik waste, strijkte, zorgde voor de kleintjes en hielp in de keuken. Mijn vader wilde niet dat zijn kinderen ‘de zaal’ deden. Dat vond hij vernederend. Mijn vader wilde trouwens alleen eigen volk in de keuken,geen vreemd personeel. Dan kon niemand met zijn voeten spelen.”

”De meeste Chinezen in Antwerpen hebben alleen contact met hun familie. Omdat ik het niet gezond vond om alleen met het werk en de familie bezig te zijn, heb ik 15 jaar geleden een vrouwenvereniging opgericht”, zegt Emmy Lin Hau Pang. Emmy was elf toen ze in 1969 vanuit Hong Kong naar Antwerpen emigreerde. Vanaf haar 16de hielp ze mee in het restaurant van haar ouders. Sinds haar huwelijk runt ze samen met haar man de Nam King in Wilrijk.

Restauranthouders Emmy en Raymondengageren zich in Chinese verenigingsleven

”Ik wilde zo graag lerares worden”

�

“In Antwerpen leven 25.000 Chinezen”Antropologe Ching Lin Pang bestudeert Chinese migratiegolven

Ingrediënten800g tarbot, 1 theelepel grof zout, 1,5 eetle-pel gemberwor-tel luciferdikgesneden, 3 eet-lepels bosuitjes luciferdik ge-sneden, 2 eet-lepels lichte sojasaus, 2 eetlepels donkere soja-saus, 1 eetlepel arachideolie, 2 eetlepels sesamolie, koriandertakjes om te garneren.

VoorbereidingDep de vis droog met keukenpapier en wrijf hem gelijkmatig in met het zout. Leg de vis in een oven-schaal en bestrooi gelijkmatig met de gember.

BereidingZet de stoompan klaar of zet een rooster in een wok of hoge pan. Giet hierin 5 cm water en breng op hoog vuur aan de kook. Zet het bord met de vis op het rooster, leg het deksel op de pan en stoom de vis gaar. Reken voor dunne visfilets 5 minu-ten, voor een hele vis of dikke filets 12-14 minu-ten. De vis mag niet meer doorschijnend zijn, de laagjes moeten van elkaar los laten, maar hij mag niet droog worden. Neem de schaal met de gare vis uit de pan en giet het vrijgekomen vocht er af. Bestrooi de vis met de bosui en besprenkel hem met beide soorten sojasaus. Verhit beide soorten olie in een pannetje tot er een lichte damp vanaf komt en giet hem meteen over de vis.

Kon Poei! Eet Smakelijk!

Chinatown wacht op pagodeDe langverwachte Chinese pagodepoort, die de ’voordeur’ van Chinatown moet sieren, kan in prin-cipe in het voorjaar van 2009 worden gebouwd. De poort, die werd ontworpen en gebouwd door Chi-nezen, was lange tijd verwikkeld in een juridische strijd, o.m over de plaats van inplanting. Tot over-

maat van ramp werd de poort, die opgeslagen lag in een loods aan Spoor Noord, in 2007 door van-dalen in brand gestoken. De bouwvergunning is intussen in orde, maar het is nog wachten op een nieuwe poort. De stad wil 125.000 euro in-vesteren, de Chinese gemeenschap 120.000 euro.

Sinds 2001 bewaken vier leeuwen de in- en uit-gang van Chinatown en hangen er Chinese lampions

in vorm van een draak. De Antwerpse Chinatown, de enige van het land, dateert van de jaren zeventig toen de eerste Chinese restaurants zich vestigden in de Van Wesenbekestraat en Van Arteveldestraat. Deze restaurants waren vooral gericht op Chinezen die tijdens de sluitingsdag van hun restaurant uit gingen

eten of gingen shoppen in de overdekte markt Criée. De komst van de Sun Wah in 1976 heeft ook vele an-dere Chinese handelaars aangetrokken, zoals reis-bureaus, bakkers, voedingszaken, kappers, super-markten, gebedshuizen en Chinese verenigingen.

Info: www.chinatown-antwerpen.bei

kelijk konden reizen. Belg wor-den was vanuit praktisch oogpunt de beste stap. Naturalisatie is on-der Chinezen nooit gezien als een bedreiging van de eigen identi-teit. In China word je zelfs met slechts één druppel Chinees bloed als Chinees erkend.””De recentste migratiegolf, zowel legaal als illegaal, is gestart sinds de modernisering onder Deng Xiaoping in 1978. En die migratie is veel diverser. Een deel van hen zag migratie als een belangrijke opstap en is in Zuid-Europeselanden zoals Italië, Frankrijk en

Griekenland zeer succesrijk ge-worden in de textiel- en leder-sector. Deze migranten komen voornamelijk uit Wenzhou in de provincie Zhejiang.”“Mensen uit de provincie Fujian zoeken dan weer hun heil in het Verenigd Koninkrijk en de Ver-enigde Staten. Het spijtige Dover-incident in 2000 waarbij 58 men-sen omgekomen zijn, past in dit verhaal.”De Chinese studenten, in België een 2.000-tal, vormen het grootste deel van de recente migratie. Het zijn jonge mensen die hun buiten-

lands diploma economisch willen verzilveren.Ten slotte heb je ook de clandes-tiene of illegale migratie, vooral vanuit het noordoosten van China. “Door de sluiting van vele staats-bedrijven is de werkloosheid in deze regio erg hoog. De migran-ten zijn vaak vrouwen, getrouwd en van middelbare leeftijd, die als domestic workers terechtkomen bij Chinese families.”“Recentelijk zijn er veel niet-be-geleide minderjarigen, die net zo-als de groep vrouwen via mensen-handel naar Europa migreren.”

Oudste Aziatische supermarkt Sun Wah

Sun Wah opendein 1976 zijn deu-ren in de Van We-senbekestraat.Het is het de grootste en oud-ste Aziatischesupermarkt vanBelgië. Intussen heeft Sun Wahook vestigingen in Borsbeek, Brussel, Gent. Sun Wah maakt deel uit van de Rolic Group, die in de Van Wesenbekestraat ook de Thaise shop Sawas-dee opende.“We hebben een uitgebreide food-afdeling, met producten uit China, Korea, Japan, Thailand, Viet-nam, Indonesië en de Filippijnen”, zegt manager Maggy Wang. “Op onze non-foodafdeling vind je kleding, spiegels, beelden, snuisterijen, kookbe-nodigdheden, serviezen, lampions.” Tien jaar ge-leden begon Maggy als caissière in de Sun Wah. “Door keihard te werken, ben ik opgeklommen. Ik doe het graag, maar het is zwaar. Elke dag komener containers vanuit Azië. Die moeten tijdig besteld én gelost worden.” De Sun Wah geeft maandelijks het gratis blad Rolic News uit. Naast artikels over China, staan er recepten en reclame voor produc-ten in. Het krantje is grotendeels in het Chinees.

www.sunwahsupermarket.be, www.rolicstores.com@

Dim Sum als ontbijt bij St-Anny Food

Bij de Chinese bakker St.-AnnyFood kan je een assortiment dim sums, als ha kouw, sieuw mai, wan tan, ngaw yuk, wo tiep of tja fan koh kopen. Ze verkopen er ook zoete en zoute gebakjes. “Dim sums eten we in zuidelijk China vooral bij het ontbijt”, vertelt verkoop-ster Kam Yuen. “Ze vliegen de deur uit. Ook de eier- en kokos-koeken zijn erg in trek, net zo-als de flappen met rode bonen, sesamzaad, lotus-pasta, zoete meloen en kleefrijst. Ook als ontbijt of tussendoortje. En dit is Chinees stokbrood. Voor bij de rijstsoep.” St.-Anny Food heeft zijn hoofdzetel in Rotterdam en exporteert naar België, Duitsland, Frankrijk, Zweden.

St.-Anny Food, Van Wesenbekestraat 23, AntwerpenChinese eetcultuur: www.maanfeest.be, www.antwerpen.be

i@

Gestoomde tarbot op Kantonese wijze

Emmy en haar man Raymond in hun restaurant Nam King in Wilrijk.

Emmy wilde doodgraag lerares worden. Een passiedie ze 15 jaar geleden toch oppikte. “Wij gingen nooit uit. Ofwel waren we aan het werk, ofwel gingen we uit eten met familie. Elke maandag, de sluitingsdag van de restaurants in onze familie. Zelden gingen we met anderen uit. Maar in Hong Kong had ik veel vriendinnen, ook buiten mijn dorp. Op zeker moment ben ik samen met andere vrouwen een cursus Chinees schilderen begonnen. Daar is het idee ontstaan om elkaar vaker te zien en een vzw op te richten. Een jaar later stonden we met zijn drieën Chinese les te geven aan onze en andere kinderen. Intussen bestaat onze school en de vereniging al 15 jaar.”Niet alleen Emmy, ook haar man Raymond is heel actief in de Chinese gemeenschap. Hij is feest-verantwoordelijke van de Vereniging van Chine-

zen, de oudste Chinese vereniging van Antwerpen. Een van de hoogtepunten is de organisatie van de feesten rond Chinees nieuwjaar. “We gaan om de twee jaar terug naar China, maar ons leven is hier in Antwerpen. Ons engagement in de gemeenschap vind ik normaal. Anderen voorthelpen, ligt ook een beetje in onze aard. Mijn zonen Steve en Jonathan kiezen voor een ander leven (zie pagina 4) en dat is hun goed recht. De kansen die ik niet heb gekre-gen, verdienen zij dubbel en dik.”

Nam King, Jules Moretuslei 301, Wilrijk, 03-827.68.69

Chinese vrouwenvereniging, Vereniging van Chinezen in België,Vereniging voor bejaarde Chinezen, Vereniging van Chinese Zelfstandigen.www.antwerpen.be of www.chinatown-antwerpen.be

ii

@

�

donderdag 27 november 2008

ChinaEen op de vijf is ChineesOfficieel: Volksrepubliek ChinaOppervlakte: 9.596.961 km²Aantal inwoners: 1,33 miljardLevensverwachting: 71 jaar (mannen) en 75 jaar (vrouwen)Talen: Mandarijn (Han-Chinezen), Yue of Kantonees (zuidelijk China), Wu (Shanghai), Xiang, Minbei, Minnan, Hakka, Tibetaans en vele dialecten. De Chinese ideografen of karakters zijn universeel, ook voor dialecten, enkel de uitspraak is verschillend.Godsdiensten: taoïsme, boeddhisme, islam (1 à 2% in West-China), protestanten en katholieken.Munteenheid: yuan, verdeeld in 10 jiaoTelefoon landencode: +86Internet landencode:.cn (ook voor Tibet en Xizang)Bevolkingssamenstelling: er zijn 56 etnische groepen, van wie 92% Han-Chinezen (in noor-delijk China). Verder zijn er Zhuang, Hui (Han-moslims), Miao, Oeigoeren, Yi, Mongolen, Tibetanen (in Tibet en Qinghai) en Koreanen (in Mantsjoerije)Export: machines, elektronische producten, gegevensverwerking, gsm’s, kleding, staal, rijst, tarwe, sojabonen, zijde, theePlaats op de lijst van rijkste landen: 81

De broers Hoi Lung (28) en Hoi Yat (25) Leung zijn opgegroeid in hetzelfde nest, maar hebben andere wegen gekozen. De ene is een ambitieuze advocaat, de andere is kunstenaar in Hong Kong.

Rode boekjeHet rode boekje werd in China in 1964 uitgebracht onder de titel Citaten van Mao Zedong. Naar schatting zijn er 1 miljard exemplaren van gedrukt. Het boekje bezit 427 cita-ten, verdeeld over 37 hoofdstukken, die vooral over de ideologie van Mao gaan. Elke Chinese burger was verplicht het rode boekje te lezen. Hiermee trad Mao in de voetspo-ren van de Chinese keizers die ook dictaten had-den uitgevaardigd. In de jaren zestig was het rode boekje het meest zichtbare symbool van China. Het werd zelfs meer afgebeeld dan Mao.

Hoogvliegers

Actrice Gong LiDe Chinese actrice Gong Li werd bekend met haar rol in de film Het Rode Korenveld (1987) van Zhang Yimou, met wie ze tot 1995 een relatie had. In 2006 maakten ze samen de film Curse of the Golden Flower. De Red Hot Chili Peppers maakten een liedje over haar op de cd-single ScarIssue.

Auteur Jung ChangDe Chinese Jung Chang schreef met Wilde Zwaneneen historische roman over China vanaf het begin van deze eeuw tot de jaren ze-ventig. Ze beschrijft hoe de Chinezen proberen te over-leven onder de warlords, de Kuomintang en de commu-nisten Maar het is ook het verhaal van drie vrouwen (grootmoeder, moeder en zijzelf) die leven voor hun idealen.

. Naar schatting zijn er 1 miljard exemplaren van gedrukt. Het boekje bezit 427 cita-ten, verdeeld over 37 hoofdstukken, die vooral over de ideologie van Mao

Na zijn humaniora op het Xave-riuscollege in Borgerhout studeer-de Hoi Yat Jonathan architectuur, later ruimtelijke kunst. Kunst is zijn leven en hij wil er zijn job van maken. Hij heeft talent en ideeën.Met zijn installaties, “deconstruc-ties van de realiteit”, gaat hij op zoek naar betekenissen, verschil-len in perceptie. “Hier word ik gezien als een Chi-nees, in China als een Europeaan. Ongeveer een jaar geleden besloot ik naar Hong Kong te gaan. Het kosmopolitische van die stad trekt me aan. Alles is er ook zo hyper-efficiënt. Je kan overal terecht, dag én nacht. Drie minuten wachten op een metro is lang. Het gaat er

zo snel, zo heftig. Ik wil China niet ophemelen of zwartmaken, maar ik ben eerlijk blij dat het beter gaat met China. Daarom wil ik er wo-nen, om alles zelf te kunnen on-dervinden. Want als je daar mee op de kar kan springen, krijg je enorm veel kansen.”

Niet alleen Rubens“Antwerpen associëren ze in Hong Kong onmiddellijk met Rubens en Tuymans en omdat ik van een an-dere kunstscene kom, kan ik een hopelijk zinvolle bijdrage leveren. Mijn droom is een expositie in Tate Modern. Ooit...”Jonathan woont in zijn atelier in

Hong Kong, in een verlaten fa-brieksgebouw waar nog kunste-naars werken. Hij heeft ook baan-tjes in de bouw en de horeca. Vorige zomer kwam hij even naar huis om zijn ouders te helpen in het restaurant. Een hernia hield hem langer dan gepland in Ant-werpen. “Ik heb respect voor de keuzes van mijn familie, maar ik ga meer voor het inhoudelijke dan voor het ma-teriële. Ik had ook een restaurant kunnen openen, maar ik heb voor de moeilijke weg gekozen.”

“China gaat zo heftig”

“Antwerpen is me te klein”, zegt Hoi Yat Jonathan Leung. “Ik heb respect voor mijn familie en hun engagement in de Chinese gemeenschap, maar ik sta liever in de periferie dan in het centrum.” Binnenkort vertrekt hij opnieuw naar Hong Kong, waar hij zijn kans waagt in de hippe kunstenaars-wereld.

Artiest Hoi Yat trekt naar Hong Kong

Kunstenaar Hoi Yat Jonathan trekt binnenkort opnieuw naar Hong Kong.

Tommy Yip emigreerde op zijn vijfde vanuit Hong Kong naar België. Antwerps Chinatown heeft hij pas veel later leren kennen. ”Ik heb altijd in Loke-ren gewoond en heb weinig contact gehad met an-dere Chinezen. Mijn ouders hadden een restaurant en hadden geen tijd voor uitstapjes naar de stad. Met Chinees nieuwjaar ben ik wel eens naar een party geweest en zo heb ik veel jonge Chinezen leren kennen. Sindsdien vond je me elke vakantie wel op een of ander Chinees discofeest in de Zillion of de Red&Blue.”Tommy heeft eerst vier jaar bij Bayer gewerkt en is dan avondschool haartooi begonnen. Vervolgens heeft hij twee jaar in het Maleisische Kuala Lumpur een kappersopleiding gevolgd. Nu heeft hij sinds acht jaar zijn eigen zaak. ”Antwerpen is een kleine wereldstad. Ik heb een in-ternationaal publiek: Aziaten, Europeanen, Marok-

kanen. Ook veel toeristen, dikwijls zakenmensen die enkele maanden in het Astrid Plaza logeren.”Tommy heeft de Aziatische kniptechnieken onder de knie. ”Aziatisch haar is dikker dan Europees haar en dat vraagt ander werkmateriaal en andere technie-ken. Als ik met een klassieke schaar Chinees haar moet knippen, dan geeft dat een heel stijf effect, met lelijke kappen. Met onze Chinese scharen knip ik een natuurlijke snit. Mijn specialiteit is Aziatische ontkrulling, een permanente ontkrulling op basis van plantaardige oliën en extracten uit graansoor-ten, ingevoerd uit China. Het effect is super sluik, met een mooie glans. In China passen ze dit al jarentoe. Het is er razend populair. In kapsels volg ik vooral de trends van China. Die zijn altijd voor op de mode hier.”

Tommy Y., Gemeentestraat 35, Antwerpen, 03-295.64.04i

”De Antwerpse mode volgt de Chinese

haartrends”Aan de Gemeentestraat in Antwerpen vind je tussen een aantal onopvallende gevels een fris ogende kapperszaak. Tommy Yip (38) is een van de weinige echte Chinese kappers in Antwerpen. In zijn strak zen-interieur prijkt in Chinese karakters het woord ’fa’, wat rijkdom betekent. Maar ’fa’ betekent ook haar. ”Chinees haar knippen is niet gemakkelijk. Het vraagt speciaal materiaal en vergt andere technieken”, leert Tommy ons.

Kapper Tommy Yip

Haar ontkrullen is de specialiteit van de Chinese kapper Tommy Yip.

�

Steve heet eigenlijk Hoi Lung of omgekeerd. “Veel Chinezen uit Hong Kong hebben ook een Engelse naam”, legt hij uit. “Of ik me Chinees voel? Ik heb een ge-laagde identiteit, zeg maar. Ik ben Belg, Chinees, Europeaan, Aziaat.Ik ben in Antwerpen geboren enben opgegroeid in een Chineesgezin. Omdat mijn ouders het druk hadden in hun restaurant, werden mijn broer en ik ’s week-ends opgevangen door Tantie, een lieve Antwerpse mevrouw. Fami-lie is voor ons heel belangrijk, zonder af te dwalen in blind tra-ditionalisme. Mijn ooms en tante hebben ook een restaurant, ook met sluitingsdag op maandag. Al mijn hele leven ga ik elke maan-dag met nonkels, tantes, nichten en neven eten in Chinatown.”Hoi Lung loopt zijn derde jaar stage bij een advocatenkantoor in Sint-Niklaas. Naast recht zijn politiek en diplomatie zijn pas-sies. Na zijn rechtenstudies heeft

hij nog een aanvullende master ’internationale politiek’ gevolgd. Naar China emigreren, zoals zijn broer, zit er niet meteen in. “Ik zou er wel kunnen wonen.Ik hou van de dynamiek. Hele-maal anders dan in West-Europa, dat vastzit in thema’szoals loonkosten en vergrijzing. De Oosterweelverbinding zou er in China al lang hebben gelegen.

Inspraak is belangrijk, vooruit-gang ook.”“Ik vind het bijzonder knap dat China er in 30 jaar in geslaagd is om miljoenen mensen uit de extreme armoede te halen. Het gaat snel, en er moet en zal nog veel veranderen. Toch zal China nooit een kopie van het Westen worden. China zal een eigen weg moeten kiezen.”

“Als je vooruit wil, moet er iets gebeuren”, zegt de jonge advocaat Hoi Lung Leung beslist. “Ja, ik hou van de vooruitgang, het optimisme van China. Op het vlak van de mensenrechten en sociale zekerheid moet er nog veel veranderen, maar China heeft in dertig jaar gedaan waar Europa 300 jaar voor nodig had.”

De jonge advocaat Hoi Lung houdt van het optimisme van China.

Twaalf jaar geleden emigreerde Li Ling Tao met haar zoon naar Antwerpen. Haar man werkte toen al enige tijd aan de Antwerpse universiteit. Li Ling Tao is opgegroeid in Jiangxi, een provincie in het zuiden van China. Haar familie verbouwt sinds eeuwen Longjin-thee in de provincie Zhejiang. ”Thee drinken is gezond, het spoelt het slechte uit je lichaam”, zegt ze terwijl ze een kopje guan yin-thee uitschenkt. ”En het herstelt het evenwicht.”Li Ling Tao studeerde geneeskunde in Jiangxi en werkte jarenlang in een plaatselijk ziekenhuis. Nu ze sinds acht jaar haar eigen zaak runt, denkt ze soms met weemoed terug aan vroeger. ”Ik hou van Antwerpen en mijn leven hier. Mijn kinderen groeien hier goed op. Maar mijn vroe-gere job was rustiger. Een eigen zaak vraagt meer tijd en energie, vooral met die hele berg typisch Belgische administratie.””Jammer ook dat de mensen zo weinig vertrouwen hebben in kruidentherapie. Acupunctuur is geluk-

kig de jongste jaren veel populairder geworden. Vreemd toch dat westerse mensen liever allerlei pillen, nog het liefst antibiotica, slikken, maar tege-lijk zijn ze zo bang van natuurlijke kruiden. In Chi-nese ziekenhuizen werken dokters die traditionele Chinese en westerse geneeskunde beoefenen naast en met elkaar. Met de tijd win ik wel vertrouwen, hoor, want de mensen blijven terugkomen.” Naast acupunctuur en kruidentherapie kan je bij dokter Li ook terecht voor tuina (energetische mas-sage) en voedingsadvies.

Chinees Acupunctuur Center, Van Wesenbekestraat 36, Antwerpen , 03-227.28.23

i

”Belgen vertrouwen onze kruiden niet”

In een glazen kast hangen de diploma’s van dokteres Li Ling Tao. Als pronkstukken. Of als bewijsstukken? Verder veel schuifjes, flesjes en potjes vol gedroogde kruiden. ”Ik combineer acupunctuur en kruiden-therapie, typisch voor de traditionele Chinese geneeskunde”, vertelt de Chinese dokteres Li Ling Tao (45). “Ik behandel veel Belgen, maar even goed joden, moslims en Chinezen. Jammer dat de mensen zo bang zijn van kruiden. Ik gebruik er vijftig, in China gebruik ik er doorgaans meer dan driehonderd.”

Dokteres Li Ling Tao

Dokteres Li Ling Tao behandelt Belgen, moslims, joden en Chinezen.

Boeddha verzacht lijdenIn de Boeddhistische tem-pel Fo Guang Shan in de Van Wesenbekestraat vin-den elke dinsdag ceremo-nies en meditaties plaats. “De Chinezen die naar deze tempel komen, zijn niet per se boeddhisten”, legt non Miao Hing uit. “Ze ko-men vooral om hun voor-ouders te eren en offers te brengen voor de bod-dhissatva (Boeddha voor hij verlichting bereikte).” De boeddhistische tempel werd in 1998 op-gericht en hangt af van Fo Guang Shan Pa-rent Monastry in het Taiwanese Kaohsiung.Stichter Hsing Yun heeft 200 tempels, waar-van 14 in Europa. “In de heilige plaats staan beelden van Sakayamuni Boeddha, Guan Yin en Di Zang. Wij belijden het mahayana-boeddhisme, dat gelooft dat iedereen Boed-dha kan worden. De tempel leeft van giften.Boeddhisme is de leer over hoe we het lijden inkunnen verzachten. Naast mahayana is er the-ravada, Tibetaans en zenboeddhisme.”

Fo Guang Shan, Van Wesenbekestraat 61, Antwerpen, 03-203.03.94

Geloven in gelukPragmatisch als ze zijn, ge-loven Chinezen in alles watgeluk kan brengen. Popu-laire geluksbrengers zijndraken, het cijfer 8, de kleurrood, een aquarium met vis-sen of twee leeuwen aan de deur. Het taoïsme, het con-fucianisme en het boed-dhisme zijn filosofische vi-sies die hen daarin helpen.Chinezen houden erg van tradities en rituelen, zoals die rond voorouderverering. Veel Chinezen gaantwee keer per jaar, in de herfst (Chung Yeung) en in de lente (Ching Ming) naar het graf van hun voorouders. De families herdenken er de over-ledenen en stemmen hen gunstig door papie-ren offers in de vorm van horloges, gsm’s, auto’sen huizen te verbranden. De voorouderverering vind je ook in het taoïsme en confucianisme.Het taoïsme is de leer van de weg naar een ge-lukkig leven. De Chinese filosoof Lao Tse (6de eeuw voor Christus) zou zijn wijsheden heb-ben neergeschreven in de Tao Te Ching (Boek van Weg en Deugd). De filosoof Confucius was de beroemde denker-filosoof die prat ging op persoonlijke en bestuurlijke moraal, orde en respect voor de meerdere. Chinezen wijten hun volgzaamheid aan het Confucianisme, dat inge-bakken zit in de hun cultuur en geschiedenis.

i

Confucius

Dominee Andy Chan

“Moeilijk te overtuigen”

Dominee Andrew Chan is een bekend figuur in de Chinese gemeenschap. Begin jaren tach-tig is hij vanuit Hong Kong naar Antwerpen gestuurd om bij de Chinese migranten ’Gods woord te verkondigen’. “Een moeilijke periode. En het is nog altijd niet evident om Chinezente overtuigen. De meesten zijn niet-christelijk.”Intussen telt de Antwerp Truth Church in de Lange Beeldekensstraat zo’n 100 leden. De zon-dagse diensten worden goed bijgewoond. “Op zondag ben ik predikant, andere dagen doeik huisbezoeken om bijbellessen of huwelijks-advies te geven of zieke mensen te bezoeken.In de gevangenis in de Begijnenstraat ben ik kapelaan en moet ik geregeld opgepakte illegalen, vaak tewerkgesteld in Chinese restau-rants, kalmeren. Zij maken zich vaak grote zor-gen en gedragen zich egatief. Ik probeer hen gerust te stellen en de regels uit te leggen.”China telt 18 miljoen protestanten en 5 miljoenkatholieken. “Van de communistische par-tij mogen boeddhisten, moslims, taoïsten, pro-testanten en katholieken hun godsdienst open-lijk beleven, maar de enige toegestane kerken, de Protestantse Drie-Zelf-Kerk en de katholiekePatriottistische Vereniging, krijgen maar pas voet aan de grond, zonder echte overheidssteun.”

Miao Hing van de Antwerpse tempel.

“Vooruitgang is belangrijk”In Antwerpen wonen 1.280 Chinezen.Jonge advocaat Hoi Lung

�

donderdag 27 november 2008

Tien voor taalGoeiendag!

Nin hào!

Goeienavond!Wanshàng hào!

Hoe maakt u het? Nin hao ma?

Ik zie u graag! Wo xihuan nin!

Aha, u leest ook Gazet van Antwerpen!A, nin ye kan GVA bao!

Ik spreek Antwerps met een accent.Wo mei tian chi san dun re can.

Hij heeft een lekker kontje!Tade pigu hen hao kan!

Ik hou van frieten.Wo ai chi shutiao.

Respecteer de goden en duivels, maar hou ze op afstand. (Confucius)

Jing gui shen er yuan zhi. (Kongzi)

Leren zonder nadenken is dom, nadenken zonder leren is gevaarlijk. (Confucius)Xue er bu si ze wang, si er bu xue ze dai.

“Te druk in China”

Jiao Zhu komt uit Changchun, de hoofdstad van de provincie Jilin, in het noordoosten van China. Zes jaar geleden is Jiao aangekomen in Ant-werpen, waar ze aan de UA eerst een jaar Engels studeerde.In ons land wonen naar schatting 2.000 Chinese studenten. Om mis-bruiken tegen te gaan, moeten kan-didaat-studenten sinds 2007 eerst een officieel certificaat bemachti-gen van het Academisch Evalua-tiecentrum in Peking vooraleer ze

een studentenvisum kunnen aan-vragen. “In het buitenland studeren is bij ons nog altijd een zeer populaire beslissing. Ouders gaan ervan uit dat buitenlandse diploma’s meer waard zijn. En dat was ook zo. In-tussen hebben zoveel Chinezen een buitenlands diploma dat het nog weinig verschil maakt.”België was voor Jiao niet haar eer-ste keuze. “België is niet zo populair in China. Weinig mensen kennen het, omdat het zo klein is. In China zijn het de ouders die beslissen en België was hun keuze. Vooral omdat het studiegeld niet zo hoog is. Aan de VUB betaal ik nu 3.000 euro, in Antwerpen maar 700 euro. In de meest populaire landen zoals Ca-nada, Japan, Duitsland en Groot-Brittannië is dat veel meer.”Jiao behaalde haar master Verge-lijkende Godsdienstwetenschap-pen in Antwerpen en volgt nu het postgraduaat ’Investing in Europe’ aan het BICCS, the Brussels Insti-tute of Contemporary China Stu-dies, verbonden aan de VUB. “Ik

Voor studente Jiao Zhu (24) was België niet eerste keuze

Elke woensdagmiddag en zaterdagvoormiddag stormen tientallen Chi-nese kinderen het pand aan de Van Artevel-destraat 56 binnen. Met zijn 236 -allen tussen 6 en 18 jaar- volgen ze er Kantonees en Mandarijn. “Moeilijk? Bah, nee. Wel saai soms”, zegt de tien-jarige Debby.

“Ik leer goed Chinees schrijven”Yun-zi (10) en Boa-Yin (9) zitten naast elkaar op de eerste rij in het klasje van juf Emmy. Ze zitten wat te giechelen, maar juf Emmy is streng en roept hen tot de orde. “De ouders van de meeste kinderen die in onze school les volgen, hebben een restau-rant”, vertelt Emmy, al 15 jaar ’direc-trice’ van het Chinese schooltje. “Ze spreken wel Chinees, of liever Kan-tonees, met hun kinderen, maar lezen en schrijven leren ze thuis niet. Het lesmateriaal wordt door de Chinese ambassade ter beschikking gesteld. In het eerste en tweede jaartje leren ze Chinese karakters lezen en schrij-ven, in het derde en vierde jaartje le-ren ze zinnen maken. We lassen ook altijd een kwartiertje Mandarijn in, het ABC of het Algemeen Beschaafd Chinees zeg maar. Door gedichten le-ren de kinderen de uitspraak van dit standaardchinees.”“Ja, met mama en papa spreek ik Chi-nees. Dat lukt wel”, zegt Yun-zi. “Al-leen het schrijven vind ik moeilijk. Soms zou ik veel liever gaan spelen op woensdagmiddag, maar ik wil ook echt wel goed Chinees kunnen schrij-ven en lezen.”

Tith Ngaw Pai is een kungfu-stijl van de Hakka(zuidelijk China), die van generatie op generatie werd doorgegeven. De traditie is 300 jaar oud. Aan het De Coninckplein in Antwerpen geeft sifu (meester) Kong alias Roland Galland al 26 jaar les in deze kungfu-stijl. “Kungfu is een manier van vervolmaking van de persoon door middel van studie, werk en tijd”, zegt hij. “Tith Ngaw Kune of IJzeren Buffel is een authentieke krijgskunst, maar tegelijk een levensstijl. De martiale ethiek leert je niet al-leen hoe je moet vechten, maar ook hoe je niet moet vechten. Het is een manier om de kwali-teit van je leven te verhogen.” Deze Antwerpse kungfu-school is ook elk jaar present met Chinees nieuwjaar, wanneer de spectaculaire eenhoorndans en leeuwendans in Chinatown worden opgevoerd. “De Chinese eenhoorn is de ziel van de Hakka-gemeenschap. De dans maakt deel uit van de bewegingen van onze kungfu-stijl.”

Vanuit de school vertrekt ook een tour doorheen Chinatown (minstens 20 personen). Info: 0473-98.56.88 of www.tith-ngaw.com, info@tith-ngaw.comAntwerpen Multicultureel, stadswandeling door Chinatown, info: Toerisme Antwerpen, gidsenwerking@stad.antwerpen.be

i

i

Jiao Zhu: “Ik ben de Chinese mentaliteit al een beetje ontgroeid.”

“Kung Fu is a way of life”

China

“Als ik afgestudeerd ben, wil ik zo snel mogelijk een job vinden. Ik ben ambitieus, maar ik wil niet leven voor mijn werk. Ik wil een gezin-netje stichten, gelukkig zijn.” Dat zegt de 24-jarige studente Jiao Zhu na zes jaar Antwerpen.

hoop op een job in de export of import, maar ik wil vooral een gezin, met 2 of 3 kinderen. In Antwerpen? Misschien. Ik hou wel van de stad, je kan hier vanalles doen. Ik shop graag op de Meir en doe graag mijn boodschappen in Chinatown. Chinees koken? Soms, maar dat neemt minstens 2 uur in beslag. Dus maak ik ook graag pizza in

de oven. Ik heb lang in een Chi-nees restaurant gewerkt om bij te verdienen. Zelf ben ik de Chi-nese mentalitieit al een beetjeontgroeid. Er is ook zoveel volk in China. Om daar iets te berei-ken, moet je keihard werken. Hier kan je gemakkelijk rela-ties aanknopen, in China niet. Je moet er met zoveel meningen en gevoelens rekening houden.”

In totaal zijn er 56.000 Hanzi of Chinese karakters. Nochtans kent een goed opgeleide Chi-nees er ongeveer 7.000. Om een krant te lezen, heb je er 3.000 nodig. Met 1.500 kan je de grote lijnen volgen. Door de aard van het schrift vraagt het schrijven een gro-te beheersing van de geest en coördinatie van de spieren. Kalligrafie wordt in China al sinds de 3de eeuw als hoogste kunst beschouwd.De grote moeilijkheid is niet zozeer het schrijven, maar de uitspraak. Het Chinees is een toontaal. Als je een woord op een andere toonhoogte uit-spreekt, krijgt het een andere betekenis. Hoe dan ook, door de com-plexiteit van de taal kan 14% van de Chinezen niet lezen of schrijven.

56.000Chinese karakters

Chinese school

�

7de eeuw: Koning Songtsen Gampo maakt van Tibet, dat bestaat uit nomadenstam-men, de eerste politieke eenheid. Hij huwt een Chinese prinses en wordt boeddhist.

842: Tibet valt uiteen in vorstendommen diein de 13de eeuw weer worden samenge-bracht door lama’s of boeddhistische lera-ren van klooster Sakya in Centraal-Tibet.

1239: Mongoolse leider Godan Khan verovert grote delen van Tibet en is onder de indruk van de lama’s, die een patroon-priester-relatie onderhouden met het Mongoolse rijk: politieke loyauteit en religieuze zege-ningen in ruil voor patronage en bescher-ming. Tibet blijft onafhankelijk. De Mon-golen nemen de Tibetaanse religie over.

1380: ontstaan Gelugpa-orde, een nieuwe religieuze macht. Opvolgers noemen dalai lama’s. In China ontstaat Ming-dynastie, waarmee Tibet amper contact heeft.

1644-1911: tijdens de Qing-dynastie wordtde 5de dalai lama leraar van de Mantsjoe-keizer. Tibet blijft onafhankelijk, hoewel Mantsjoes invloed proberen te krijgen met het zoeken van nieuwe reïncarnaties en la-ma’s. Sturen ook troepen om Tibet te hel-pen tegen invallen van o.a. Mongolen.

1910: China valt Tibet binnen. Jaar laterstort Qing-dynastie in. De 13de dalai lama verklaart Tibet in 1912 formeel onafhan-kelijk. Er beginnen betrekkingen met de Britten. China oefent druk uit en weigert soevereiniteit Tibet te onderschrijven.

1949: communisten aan de macht in China en vallen Oost-Tibet binnen. Tibet, dat een zekere autonomie behoudt, wordt gedwon-gen China’s soevereiniteit over Tibet te erkennen. Door het juridisch onduidelijke onafhankelijksstatuut van Tibet grijpt de internationale gemeenschap niet in.

10 maart 1959: verzet tegen Chinese bezet-ting komt tot hoogtepunt. 87.000 men-sen komen om. Dalai lama vlucht met 80.000 Tibetanen naar India. In Dharam-sala leven ze nog in ballingschap. 6.000 kloosters worden vernietigd. Helft geeste-lijken moet kloosterleven opgeven. Hon-gersnood na verplichte overschakeling van gerst op rijst en tarwe.

1979: na dood Mao volgt meer liberaal be-leid, meer religieuze vrijheid. Einde jaren tachtig grote, zwaar onderdrukte betogin-gen. 1,2 miljoen Tibetanen komen om. Massale migratie van Chinezen naar Tibet, waardoor Tibetanen minderheid worden in eigen land. Onafhankelijkheid blijft onbe-spreekbaar.

400 Tibetanen in AntwerpenHoewel Tibet officieel Chinees grondgebied is, besteden we 2 aparte bladzijden aan de Tibetaanse gemeenschap in Antwerpen, die om heel andere redenen is gemigreerd dan de overige Chinezen. Ondanks de moeilijke geschiedenis zijn er in de stad geen spanningen tussen Tibetanen en andere Chinezen.

Tien voor taalTibetaans verschilt qua schrift en uitspraak compleet van het Mandarijn-Chinees.

Goeiendag!Tasji Deleg!

Hoe maakt u het?Koe zoeg depo jin pe?

Wat is uw vaderland?K’je rang gi p’a jul ga ne jin?

Tot morgen! Tot ziens!Sangnjin dzjel jong!

De zon schijnt heerlijk.Njima jagpo gi doeg.

Ik ga naar de stad.Nga drong k’jer la dro gi jin.

Ik zal de grote betekenis van dit menselijk leven volbrengen.

Mi tse di la deun tsj’en po droeb gji jin.

De Boeddha heeft kwaliteiten van lichaam, spraak en geest.

Sangje La koe soen t’oeg kji jeunten jen re.

Soanm Yeshi is niet zijn echte naam. De monnik durft niet vrij-uit te spreken. Hij is bang voor represailles tegen zijn familie. “Sinds de Olympische Spelen krijg ik geen contact meer met mijn moeder. Alle telefoonlijnenlijken afgesloten. Ik maak me zorgen. Een buurman, ook een monnik, in mijn geboortestad Ghanze, is in maart tijdens een Free Tibet-betoging opgepakt door de Chinese politie. Andere monniken zijn doodgeschoten.”Soanm spreekt goed Nederlands. Hij volgde al verscheidene taal-cursussen. “Mijn niveau is be-hoorlijk, maar nog lang niet goed genoeg”, zegt hij verontschuldi-gend. “Ik volgde ook een oplei-ding computer en rekenen. Vol-gend jaar wil ik de cursus win-kelbediende beginnen. Dat lijkt een leuke job. Veel contacten met mensen, en door te babbe-len, kan ik Nederlands oefenen.”Toen hij dertien was, verloor Soanm zijn vader, die in het ver-zet zat. Tijdens een confrontatie met de politie werd hij doodge-schoten. Maar de echte proble-men zijn voor Soanm begonnen in 1989, toen hij met andere monniken werd gefilmd tijdens een betoging in Lhasa. Op basis

van de beelden werden monni-ken gearresteerd. Soanm vlucht-te naar Nepal. “Ik stapte 22 da-gen door de Himalaya. Vooral ’s nachts, want overdag kon de politie je opmerken. Ik was hongerig en verkleumd. Het is een wonder dat ik het heb over-leefd.”In Nepal zat hij in een Tibetaans opvangkamp. Later reisde hij via New Delhi naar Dharamsala in Noord-India. “Ik zag er de dalailama. Samen met vele anderen, maar dat maakt niet uit. Ik huil-de. Het was een van de mooiste momenten in mijn leven.”Soanm is terechtgekomen in de gerenommeerde Gyumed Tantric University Society in Zuid-India.In 2000 kreeg hij daar proble-men met zijn papieren. “Ik was niet officieel in India. Via een mensenhandelaar ben ik dan in België terechtgekomen. Van België werd gezegd dat het een goed, vriendelijk land was, waar de mensen Tibetanen helpen.” Soanm heeft asiel aangevraagd en is via het OCMW van Lummen in Antwerpen beland.Soamn wacht nog altijd op zijn papieren. Sinds 2004 helpen Irène en Tony Van Lier hem. Soanm ontmoette dit koppel uit

Brasschaat 4 jaar geleden op de bus. Ze geraakten aan de praat. “Als jong meisje wilde ik naar Tibet”, vertelt Irène (74). “De ontmoeting met Soanm leek een geschenk uit de hemel. Wij hebben geen kinderen, maar be-schouwen Soanm als onze zoon. Het is verschrikkelijk wat hijheeft meegemaakt. Zelfs hier. Toen we hem leerden kennen, werkte hij in een restaurant om de 6.000 euro voor zijn tocht naar België terug te betalen. Schandalig hoe hij daar werd uitgebuit. We hebben de socialeinspectie gestuurd. Soanm zet er geen voet meer binnen. Hopelijk krijgt hij nu snel zijn papieren.”Soanm knikt. “Zij zijn als mijn ma en pa, maar als mijn papie-ren in orde zijn, wil ik naar Tibet om mijn moeder en zus te zien.”In Antwerpen leidt Soanm een te-ruggetrokken leven. “Ik kom niet graag in Chinatown. Ik nodig wel vrienden uit in mijn appartement. Dan babbelen of bidden we. Ge-regeld zijn er ook bijeenkomsten in Antwerpen of in het Tibetaans Instituut in Schoten. Mijn groot-ste wens? Dat de mensen blijven ijveren voor een vrij Tibet. Zon-der geweld, zoals de dalai lama het wil.”

“Ik heb mijn familie 19 jaar niet meer gezien. Mijn grootste droom is mijn moeder opzoeken.” De Tibe-taanse monnik Soanm Yeshi (41) strandde acht jaar geleden in België. Hoewel zijn asielaanvraag is goed-gekeurd, zijn zijn papieren nog altijd niet in orde.

Irène en Tony Van Lier ontmoettenSoanm op de bus. “We beschouwenhem als onze zoon.”

Tibet

Grenzeloze vriendschap“Ik beschouw Tony Van Lier en Irène Belmans als mijn stiefvader en -moeder. Zij helpen mij met mijn paperassen, ik help hen met de computer. Ze zijn begaan met mijn lot en dat van mijn familie. Ooit hoop ik hen mijn land te laten zien”, zegt Soanm Yesi.

“België is een goed land”

Monnik hoopt moeder terug te zien

�

donderdag 27 november 2008

TibetMinderheid in eigen landOfficiële naam: Tibet Autonomous RegionHoofdstad: LhasaOppervlakte: 1.220.000 km²Aantal inwoners: 2,7 miljoen Tibetanen, 2 miljoen Han-Chinezen, 200.000 Chinese soldatenBallingen: 120.000, verspreid over hele wereldMigranten: 5 miljoen Tibetanen, vooral in Chinese provincies Sichuan en YunnanBevolkingsgroepen: etnische Tibetanen, Khampa’s, Lhopa, Monpa, Hui-moslimsTalen: Mandarijn, TibetaansGodsdienst: Tibetaans boeddhisme, natuurreligies

“Erkenning als groep”Van de naar schatting 800 Tibetanen in België woont iets minder dan de helft in Antwerpen, vooral rond het De Coninckplein en Sint-Jansplein. “Vaak wonen ze met verschillende gezin-nen samen in een pand, dat qua sfeer helemaal Tibet

uitstraalt”, vertelt Ellen Spiessens, die voor haar thesis Antropologie onderzoek doet naar de Tibetaanse gemeenschap in Antwerpen. “Het gaat vooral over twintigers, dertigers die rond 2000, meestal via een anonieme agent in India, zijn gemigreerd. De meesten heb-ben geen of nog geen papieren. Vaak werken ze in Chinese restaurants of winkels. Ze zijn hun land ontvlucht om vrij te zijn -wat in Tibet echt niet meer kan-, om hun kansen te verbe-teren en om voor hun land te ijveren. Het zijn integere mensen, die Antwerpen een warm hart toedragen. Veel jonge Tibetanen zetten zich vrijwillig in om hun gemeenschap vorm te geven. Ze vragen hierbij ook de hulp van de stad Antwerpen. Ze houden aan hun cul-turele identiteit en willen Tibetaanse klassen voor hun kinderen organiseren.”

Tamdin Youtsa met zijn vrouw en zoontje. “Ik wil in Antwerpen een Tibetaanse vereniging oprichten.”

Thenthuk (noedelsoep)Ingrediënten

1/4 kop bloem, 1/8 kop water, 3 theelepels olie, 2 gekluts-te eieren met snuifje zout, 2 theelepels sambal, 1 fijn-gesneden ui, 1 uitgepers-te teen look, 2 theelepels gember, 1 fijngesneden to-maat, 1/4 fijngesneden wit-

te kool, 1 fijngesneden wor-tel, 1 theelepel kurkuma, 1/2

theelepel peper, 1 tot 2 eetle-pels ketjap, 3 kopjes water, zout.

BereidingVermeng de bloem met water om een zacht deeg te maken. 3 minuten kneden en 10 mi-nuten wegzetten onder vochtige doek. Verhit olie in een pan en bak de eieren. Voeg sam-bal, ui, look en gember toe en laat 2 minuten op hoog vuur bakken. Voeg tomaat, kool en wortel toe en laat een minuutje bakken. Doe er de kurkuma, peper en ketjap bij. Laat nog even doorpruttelen. Doe er het water bij en laat koken.Rol intussen het deeg uit en wrijf in met olie. Snij er kleine stukjes (halve vinger lang) af en doe het bij de rest. Kook de soep nog twee minuten door.

Volgende week:Colombia, Costa Rica, Cuba

Voor Tibetaans gezin is België de hemel op aarde

“Ik zal Tibet nooit lossen”

Tamdin Youtsa woont samen met zijn vrouw Wangmo Tso en zijn driejarig zoontje Norbu Gyattsen in de Van Wesenbekestraat, pal in Chinatown. “Het is een klein flatje, maar ik woon er graag”, zegt hij. “Nee, ik heb geen last met de Chinezen. Mijn huisbaas is een Chinees. Wij, Tibetanen, zijn niet kwaad op de Chinezen. Wij willen gewoon respect en vrijheid van denken en spreken.”“Sinds maart is de toestand in Tibet weer verslechterd. Elk jaar in maart zijn er betogingen voor Tibet, omdat dat de maand is waarop de dalai lama in 1959 uit Tibet is gevlucht. De Tibeta-nen zijn het beu en willen dat de dalai lama terugkomt. De mees-ten houden aan een vreedzame strijd, maar hiervoor hebben we dringend buitenlandse hulp no-dig.”Tamdin Youtsa komt uit Amdo, in het oosten van Tibet. Hij was monnik, maar werd samen met andere monniken gearresteerd in het klooster. “Van de Chinese overheid moesten we trouw zwe-ren aan China, aan het commu-nisme en aan de Chinese wetten. Ik kon dat niet. Ze maakten me

uit voor leugenaar en hebben me uiteindelijk meegenomen. Ik heb twee jaar in de gevangenis ge-zeten. Ze hebben me gedwongen om te roken, alcohol te drinken en seks te hebben. Nu ben ik geen monnik meer.”

BezettingSinds 2002 is Tamdin in België. “Ik werk in het Astrid Plaza-hotel en volg Nederlandse les. Want de taal is de sleutel tot succes. Mijn zoon voeden we op in het Tibetaans, op school leert hij Nederlands. Het Tibetaans mag niet verdwijnen, net zo min als onze cultuur. China probeert de Tibetaanse cultuur kapot te maken, omdat het controle wil. Als je Tibetaans spreekt, krijg je geen goede job. De jongste de-cennia voert China een migratie-politiek waarbij jonge Chinezen zich in Tibet komen vestigen. Dat is een tweede vorm van bezet-ting.”In Antwerpen wonen naar schat-ting 400 Tibetanen. “Ik zit in de raad van bestuur van de Brus-selse vereniging Tibetan Com-munity in Belgium. Ik zou heel

graag ook in Antwerpen zo’n vereniging uit de grond stam-pen, maar dat is niet evident. We hebben geen locatie om elkaar te ontmoeten, maar organiseren toch geregeld bijeenkomsten. Bijvoorbeeld op 6 juli, met de verjaardag van de dalai lama. Of op 10 december, de verjaardag van zijn Nobelprijs.”Voor Tamdin is België ’heaven’ in vergelijking met Tibet. “Hier kan je studeren, vrij denken en praten. In Tibet is slechts 3% van de mensen opgeleid. Hoewel ik Tibet nooit zal loslaten, weet ik dat de prijs die we daarvoor betalen hoog is, want veel Euro-pese landen hebben veel geld in China geïnvesteerd. Ook China zal Tibet niet loslaten. Van-uit strategisch oogpunt is het een veel te interessante regio. Bovendien zit er zout, goud en olie in de grond. Tibet heeft ook zeven grote rivieren. China ge-bruikt het water om elektriciteit op te wekken.”“Mijn grote droom is ooit met Belgische journalisten naar Tibet te trekken en hen rond te leiden in mijn land. Hopelijk zal dat in de toekomst ooit mogelijk zijn.”

“Ik zal Tibet nooit loslaten”, zegt Tamdin Youtsa (38). “De Vlaamse ministers hebben goede relaties met China. Waarom praten ze niet vaker over de situatie van Tibet?”