'Cross-overs in (Zaakvak)didactiek en (vak)inhoud: Geïntegreerd ontwerpen’

Velon Congres Roermond

12 maart 2018

Even voorstellen:

Drs. Willemijn Schless

Orthopedagoog

Jufaanhuis.nl

Opleidingsdocent MA

w.schless@hsmarnix.nl2

Drs. Hélène de JongSociaal Geograafwww.casaverde.com.mxOpleidingsdocent MA helene.dejong@hsmarnix.nl

Opzet van deze workshop (1) 1. Inventarisatie: in hoeverre bestaande methodes zaakvakken voldoende

geïntegreerd aangeboden in PO?

2. Theorieën / Geïntegreerde zaakvakdidaktieken

3. Praktijk: Kritische succesfactoren van onze GZM aanpak

4. Presentatie van Good Practice

5. GZM vormen op de Marnix Academie

6. Feedback

7. Ideeën voor een meer cross-over aanpak

8. Inspiratie-tafel (materiaal voor en door studenten)

3

1. Inventarisatie In hoeverre worden in bestaande methodes de zaakvakken voldoende geïntegreerd aangeboden in PO?

Bekijk het materiaal en/of baseer je op je eigen zaakvak-ervaring (5 min), en bespreek je bevindingen/ervaringen met je tafelgenoten (5 min).

Kijkend naar de mate van geintegreerdheid:

Wat valt je op?

Wat is waardevol?

Wat mist er?

4

Sta op als: • Je van mening bent dat de zaakvakmethode (die op je tafel ligt) mn.

thema’s aandraagt die zaakvakoverstijgend worden aangeboden.

• Je vindt dat deze methode aansluit bij het dagelijkse leven?

• Je vindt dat er voldoende ruimte wordt geboden voor het écht onderzoeken van sub-onderwerpen (mbv. Bv. Digitale bronnen en/of de omgeving van de school).

• Je denkt dat de methode voldoende uitdaagt tot het ontwerpend leren.

• Je een mooi (les)voorbeeld tegenkwam die uitdaagde tot het benutten van je creativiteit (als leerkracht en/of leerling).

• Je vindt dat er voldoende uitdaging zit in de les(sen).

• Je spontaan zin krijgt in het geven van deze les! 5

Waarom zaakvakken integreren?

AK

NMTGS

6

(Zaakvak) Didaktiek

(Zaakvak) Inhoud

Geïntegreerd ontwerpen

Onderwijs 2032Toekomstgericht onderwijs:

leert leerlingen vanuit • verschillende perspectieven naar de omringende wereld te kijken en inzichten uit verschillende kennisdomeinen met elkaar te verbinden.

slaat een brug tussen de • leermotivatie van leerlingen en het (leren) aanpakken van maatschappelijke vraagstukken.

heeft • vakoverstijgende vaardigheden als vaste basis voor alle leerlingen.

7

9

2. Theorie / Geïntegreerde zaakvakdidaktiekenMogelijkheden mbt. Cross-overs zaakvakdidaktieken:

Inzet van • “Pedagogical Content Knowledge-G” => W-questions(HOTS/open vragen stellen)

Vierslag > Vijfslag•

Multiperspectiviteit•

Historisch denken/redeneren•

Ontdekkend leren / Onderzoekende houding stimuleren •

10

Pedagogical Content Knowledge-G

11Bron: Van der Schee, 2015 Bron: Blokhuis, 2004

Vierslag > vijfslag Voorkennis activeren

Waarnemen en beschrijven(Wat zie ik? Waar zie ik dat? Hoe ziet het eruit? Waar gaat het over? Wanneer gebeurde dat? Op welke plaats?);

Herkennen(Heb ik dat ergens anders - in een andere tijd - ook wel eens gezien? Zie ik dat wel vaker? Zit er een trend in?);

Verklaren(Hoe komt het? Waarom daar? Waarom toen? Welke invloeden hebben een rol gespeeld?);

Waarderen(Wat vind ik ervan? Wat vinden anderen ervan? Kan het ook anders? Wat moet er dan gebeuren?)

Multiperspectivisch kijken‘Multiperspectivisch kijken’ draagt zorg voor een genuanceerde, evenwichtige kijk op jezelf en de wereld

Politiek mens en macht

Cultureel mens, medemens en cultuur

Economie mens en zijn levensonderhoud

Natuurlijk mens en omgeving

Bron: Peters en Westveen, 2016, p. 19

Historisch- en Geografisch Besef

15

Kennis, vaardigheden en affectieve doelenKennis, Vaardigheden en Affectieve doelen vormen volgens Van der Kooij en De Groot-Reuvekamp de drie belangrijkste pijlers van het vak geschiedenis.

• Kennis: inhoudelijke uitleg van aangeleerde begrippen (ook wel: referentiekader).

• Vaardigheden: het wendbaar kunnen toepassen van de aangeleerde kennis (ook wel: niveau C volgens De Groot-Reuvekamp: herkennen van oorzaken en gevolgen, discontinuïteit en continuïteit, multiperspectivischkijken, externe verbanden leggen)

• Affectieve doelen: het kweken van interesse en een nieuwsgierige-, open- en onderzoekende houding.

16

Onderzoeken en ontwerpend leren

17

7 Stappen plan bij ontwerpend leren, bij NMT:

1. Confrontatie

2. Verkennen

3. Opzetten experiment

4. Uitvoeren experiment

5. Concluderen

6. Presenteren

7. Verdiepen

18

Bron: Kemmers, 2007

Aardrijkskunde Geschiedenis NMT

Oriëntatie op Jezelf en de Wereld (OJW)

Onderzoekende houding & onderzoekend leren stimuleren

Onderzoekende houding

Kenmerken vakintegratieCombinatie• van vakken

Nadruk• op projecten

Andere• leerbronnen dan boeken

Relaties• tussen concepten

Georganiseerd• rondom thema’s

Flexibele• planning

Flexible • groepsindeling

Bron: James S. Etim, 2005

Gradaties van vakintegratieKlein, 2006

Afzonderlijke vakken

Vak gaat op in ander vak

Multidisciplinaire aanpak

Interdisciplinaire aanpak

Transdisciplinaireaanpak

Van Boxtel e.a., 2009: p 7

Modellen van vakintegratieModellen en vormen van integratie

(Gresnigt et. Al. 2014)

Gefragmenteerd Alle vakken los

Verbonden Alle vakken los maar de leerkracht legt verbinding

Fusie Inhoud of vaardigheden van het ene vak worden gebruikt bij een ander vak

Multidisciplinair Twee of meer vakken maken uit van een thema, project of levensecht probleem

Interdisciplinair Het onderwijs wordt benaderd vanuit thema’s of projecten geïnitieerd door de leerkracht

Transdisciplinair Het onderwijs wordt benaderd vanuit thema’s of projecten die voortkomen uit vragen en belevingswereld van de kinderen

22Bron: Van der Zee, S., Gijsel, M.A.R., & Doppenberg, J.J. (2014). Geintegreerd wetenschap-

en techniekonderwijs op de lerarenopleiding. Deventer: Saxion.

Multidisciplinair

23

NMT:

onderzoek

waterdiertjes

of drijven &

zinken

AK: ontstaan landschap of

verdediging tegen water

GS: gebruik rivieren vroeger bij bv

handel/ verdediging d.m.v water

WATER

Interdisciplinair

24

(NMT): hoe

wonen

dieren?

(AK): hoe wonen mensen

in andere landen?

(GS): hoe woonden mensen vroeger?

WONEN

Transdisciplinair

25

Plattegrond

op schaal

tekenen

Leerlingen en buurtbewoners

interviewen

Onderzoek planten en dieren

NAAR EEN NIEUW SCHOOLPLEIN

Kosten

berekenen

Op internet

voorbeelde

n buitenland

bekijken

Zelf

bouwen

Bodem-

onderzoek

3. Kritische succesfactoren Inspireren•

Toetsopdracht biedt kader (• kwaliteits-criteria) & ruimte

Omgevingsonderwijs •

Differentiëren •

21• st Century Skills

Uitdagend onderwijs•

Onderzoekende houding •

Ontwerpend leren•

Keuze mogelijkheden •

Betekenisvol onderwijs (op maat) •

Inzet creativiteit •26

Op ontdekkingsreis!

College inhouden: Theorie vakintegratie

Ideeën IPC

Erfgoed educatie

Informatie vaardigheden

Burgerschap en Ons Onderwijs 2030

Wereld aan les ideeën

Wereld aan kaarten

Ontdek je wijk en wereld

Gedifferentieerde wereld

Mindsets & Feedback

Wetenschap en Techniek

Denkbeelden van kinderen

Creatief denken en ontwerpen

Duurzame ontwikkeling

Makers education & ICT

28

De Toetsopdracht bij de MinorMet dit ontwerp toon je aan dat je:

▪ een kritische analyse van de behoeften/denkbeelden van leerlingen rondom een bepaald zaakvakthema kunt maken

▪ op een planmatige, onderbouwde wijze krachtig zaakvakonderwijs kunt ontwerpen, waarbij het accent ligt op

vakintegratie en uitdagend onderwijs

▪ vakdidactiek in het ontwerp en tijdens de uitvoering toe kunt passen en kunt integreren

▪ kunt evalueren wat de leeropbrengst is van jouw educatief ontwerp

▪ de keuzes die je maakt tijdens het ontwerpen kritisch kunt verantwoorden op basis van de context binnen de school

en relevante literatuur

▪ een visie op geïntegreerd zaakvakonderwijs hebt

29

Beschrijving van de opdrachtFase 1

Je ontwerpt voor jouw stagepraktijk een uitdagend educatief ontwerp waarin zaakvakken geïntegreerd aan bod komen

(minimaal 2 zaakvakken). Met dit ontwerp kun je minimaal drie middagen van 2 uur onderwijs verzorgen. Je verantwoordt

de keuzes die je maakt op basis van

▪ een analyse van de behoeften/denkbeelden van leerlingen rondom een zaakvakthema dat terugkomt in jouw

lessenserie

▪ vakdidactische literatuur

▪ jouw ervaringen met (geïntegreerd) zaakvakonderwijs

Het educatief ontwerp bestaat uit de drie producten:

1. Leerkrachthandleiding

2. Verantwoordingsdocument Deel 1

3. Verantwoordingsdocument Deel 2

Je sluit je Minor af door het doen van een presentatie tijdens deermiddelenmarkt.

30

Verantwoording Deel 1: ▪ Verslag van de uitgevoerde analyse naar behoeften/denkbeelden van kinderen met betrekking tot

een bepaald thema binnen de zaakvakken (richtlijn 3 pagina's).

▪ Verantwoording van de gemaakte keuzes tijdens het ontwerp. Denk hierbij aan de verantwoording

van de leerdoelen en keuzes rondom de opbouw van je lessen, de (kern)doelen, leerlijnen,

werkvormen, organisatie, didactische uitgangspunten, keuze van media, evaluatie/toetsing etc. Je

verantwoordt je keuzes door te verwijzen naar de uitkomsten van de analyse, je eerdere ervaringen

op het gebied van zaakvakonderwijs (koppel hier illustraties aan als bewijs) en op basis van relevante

literatuur (richtlijn 4 pagina's).

▪ Literatuurlijst

31

Verantwoording Deel 2: Een▪ systematische evaluatie van je educatieve ontwerp gericht op de leeropbrengst voor de

leerlingen en jezelf. Bepaal van tevoren wat je gaat evalueren (bijv. opgedane kennis,

ontwerpvaardigheden of onderzoekende houding) en hoe je deze data gaat verzamelen. Beschrijf de

dataverzamelingmethode in je verslag (richtlijn 2 pagina’s).

Een▪ evaluatie van jouw eigen leeropbrengsten (richtlijn ½-1 pagina)

Visie▪ op geïntegreerd zaakvakonderwijs. Onderbouw deze visie op basis van relevante literatuur en

koppel waar mogelijk illustraties uit het ontwerp die hebben geleid tot inzichten op het gebied van

geïntegreerd zaakvakonderwijs (richtlijn 3 pagina's).

Beoordeling▪ van je mentor op het uitgevoerde educatieve ontwerp

Literatuurlijst▪

32

Het afvalprojectGZM 2017

Willemijn Schless - 151000

AanleidingKringgesprek

Keep it clean day

Aan de slag‘Klasgestuurd’

Stapje voor stapje

Onwetend

Brainstormend en evaluerend

Les 1: Brief aan de gemeente• Stelles: formele brief schrijven

• Een leerling belt naar de gemeente om te vragen aan wiewij de brief kunnen richten.

Les 2: NulmetingQuiz – Aan de slag met afval➢ Natuur en Milieu

Vragenlijst – Socrative.com➢ Burgerschap

➢ Oriëntatie op jezelf en de wereld

Opdracht google maps➢ Aardrijkskunde

Les 3: Afval ruimen- Waar en wat prikken we?

- Afval scheiden

- Administreren

Les 4: Verwerking

Geschiedenis➢ Verschillende tijden

Aardrijkskunde➢ De Praamgracht

➢ Andere landen

Burgerschap➢ Houding

Les 4: Nameting• De vragenlijst

• De quiz

• Woordwolk

Conclusie voor- en nameting-Leeropbrengst: Kennis•Tijd•Hoeveelheid•Motivatie

-Leeropbrengst: Houding•Interpretatie•Open vs gesloten vragen

AanbevelingenInstructietafelMetingen➢ Tijd➢ Nadruk op houding of kennis➢ Open of gesloten vragen➢ Resultaten bespreken met de kinderen➢ Minder vrijheid tijdens de nameting

LesperiodeVervolglessen: Het balletje kan blijven rollenÉén keer is geen keer

ReflectieLeuk vs. nuttig

Vormgeving van meetmomenten:

➢ Open vragen kwantificeren = bias

➢ Kort maar krachtig

Voorbeeld van GZM-Thema’s Wonen in de toekomst

Ontwerp je nieuwe schoolplein

Ridders & indianen

Drijven en zinken

Waar komt mijn eten vandaan?

Hoeveel kilometers eet jij?

Ontwerp je eigen planeet

Duizeltje

Max en de toverstenen

We bouwen een brug

We gaan op reis naar de UK

Op naar Afrika

Plastic soep etc. Van Groep 0 t/m Groep 8

47

5. GZM varianten op MA • Voltijd (3e jaar-WB fase)

• Deeltijd (3e jaar-WB fase)

• Zij-instroom (Module E: 1e jaar)

48

6. Feedback Er is altijd ruimte voor verbetering!

3Dimensionale Feedback:

PO/MA/Velon

https://padlet.com/helenedejong/w6ival0p3od7

• Wat zijn voor-/nadelen van deze aanpak op de MA?

• Komt het (deels) overeen met jullie aanpak? (Zonee, wat doen jullie anders, en waarom?)

• Welke suggesties ter verbetering?

49

GZM!

Velon

MA

PO

7. Cross-over aanpak?

Bestaat er behoefte voor een meer cross-over aanpak, binnen de Pabo’s?

Zoja• , met welk doel? (Elkaar inspireren? Kennis delen?)

Zoja• , op welke wijze? (coffee & croissants meetings, studenten elkaar laten presenteren, info uitwisselen per mail/Linked in, etc.?)

Zonee• , waarom niet?

Inventarisatie met Plickers

50

8. Inspiratie-tafel Materiaal bekijken:

51

Docent

Student

PO Praktijk

Klas op MA

Nog wat Good Practices➢ Afval (Elise Sindram)

➢ Op reis naar UK Kleuters

➢ Wonen door tijd en ruimte

52

Inspiratietafels:

53

Idee #1: Wonen door de tijd & ruimtede toekomst, In welke huis wil jij later wonen?) Ontwerp je eigen land (Land in zicht!)Ontwerp je eigen Waanzinnige boomhut Ontdekhoek Den Bosch (zelf huisje metselen!)Klimaat & Ruimtegebrek (tiny home beweging) Wikkelhouse (FSC en Duurzaam bosbeheer)Les #5 (uit 32 lessen voor

54

Idee#2: (schone) energiehttp://www.greenpeace.org/gpkids/nl/

Energie Atlas

Energie door de tijd heen

Kaartenset Djapo

55

Idee #3: Bossen & Duurzaam bosbeheer Zie werkblad Themales ontbossing

FSC

WWF

OERRR. (kaarten)

https://www.staatsbosbeheer.nl/speelbossen?gclid=CNvOjNfiltACFW0A0wodXzwKsA

56

Voedselverspilling https://www.instock.nl/lespakket-voedselverspilling-lessen/

57

Idee #4A: Water http://www.waterschappen.nl/educatie/

App Overstroom ik?

Stop Motion Animatie (glas water)

VR / Magic Sand Bak / Waterbak (Marnix)

KNAG: Hoog water op het schoolplein

58

Idee #4A: Hoe schoon is de oceaan?

59

National Geographic: OceanenPlastic Soep

Idee #5: (smeltend) IJS• Proefjes met ijsklontjes die smelten

• Pinterest

• IJsberen die verdrinken (nieuwe klimaat migranten)

• Wat kunnen wij doen?

60

Idee #6: Klimaatverandering

61

Idee #7: Hoe duurzaam ben jij?

62

Onderzoek hoe groot jouw voetafdruk is:

http://www.wnf.nl/voetafdruktest/uitslag.cfm

Idee #8: Armoede en ontwikkelingBig Idea: Thema Armoede en leven van minder dan 1$ per dag

Opdracht: Bekijk de documentaire “Living on one”(dollar a day)

Documentaire is te zien via Youtube (54 min)

https://www.youtube.com/watch?v=tmQujWTMuC8

Kijkopdracht verzinnen (passend bij de doelgroep).

Kaartje vd wereld tonen: op welke niveaus (regionaal, lokaal) hebben comunities te doen met 1$ of

minder per dag?

63

https://www.youtube.com/watch?v=Ze72rpWp_Dg

2:12 min

En zie les #22 uit 32 Lessen voor de toekomst, ‘Levende grafieken’

Idee #8: Ontwerp je groeneschoolplein

64

Gebruik je ruimte efficiëntCheck out de Tiny Home-beweging, en mensen die bewust in een (zelfgebouwde?) woning van 15 m2 gaan wonen.

http://tiny-themovie.com/ (case: USA) 2:34 min

http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/01/08/liever-een-joert-1577524(case NL)

65

Moestuin op het dak http://www.dakboerin.nl/inhoud/voorbeelden+in+de+wereld/

66

Idee #10: VulkanismeProefjes.nl

Laat een vulkaan uitbarsten

Jeugdjournaal

About Geo.com

Cliphanger

Bitesize

Juicy Geography (case Montserrat)

67

Idee #9: De Ruimte • Boek André het Astronautje

• Albert Heijn Kaartjes/plakboek

• Siliconen vorm (vliegtuig) & koekjes 3D bakken (Raket)

• http://www.ruimtevaartindeklas.nl/

• W&T in de klas: (fragment André Kuipers)

https://talentstimuleren.nl/thema/stimulerend-

signaleren/videos?subthema=1429

• National Geographic Junior Magazine

• Yann Arthus Bertrand (World from Above, film Home etc.)

• http://www.sonnenborgh.nl/page=site.home

68

Idee #10: We gaan op reis Ziezo Marokko (Tropen Museum A’dam)

Land in zicht! Op reis naar eigen ontworpen land!

Methode Brochure Wijzer!

Op reis van NL naar Spanje; we gaan Sinterklaas ophalen. Wat komen we onderweg tegen? Welke kleren moeten we aan? Hoe vervoeren we ons? Welk geld moeten we mee?

69

Idee #11: Ontdekkingsreis

70

Bedankt voor jullie aandacht

71