Door N. Spierings

Iedereen vraagt het zich wel eens af. Hoe zou het zijn om de aarde onder je voeten te voelen bewegen? Wat is je eerste reactie? Paniek, vluchten, rennen? Of juist kalmte, blijven waar je bent en hopen dat het beven snel stopt? Toen ik Christchurch binnenreed was ik eigenlijk wel benieuwd hoe dat zou zijn: een aardbeving. Stiekem hoopte ik zelfs om een van de kleine naschokken te mogen meemaken, die hier nog altijd met grote regelmaat plaatsvinden. Gewoon, om te kijken hoe het is en hoe het voelt.

Maar hoe dichter ik het centrum van de stad naderde, hoe meer ik die gedachte verafschuwde. Aardbevingen zijn een drei-gend gevaar dat iedere dag op de loer ligt en ervoor heeft gezorgd dat Christchurch is geworden tot niet veel meer dan een wanhopige, leeggelopen spookstad. Rond-om het centrum wordt de verwoestende kracht van de aardbeving al snel duidelijk. Kaalslag, overal. Christchurch is een stad zonder hart geworden, een stad met een grote open vleeswond, een stad die eigen-lijk geen stad meer is.

Red zoneDe desastreuze gevolgen van de aardbe-ving hebben er toe geleid dat de overheid het Central Business District heeft uitge-roepen tot ‘red zone’. Deze zone is afgeslo-ten voor publiek wegens instortingsgevaar en wederopbouwwerkzaamheden. Grote hekken omringen de plek die ooit het hart van de stad was. De borden liegen er niet om. ‘Danger’, staat er met grote letters te lezen. ‘No access, due to quake hazards’.

Nadat de naschokken de wederopbouw lange tijd onmogelijk maakte, zijn inmid-dels grote kranen en bulldozers gearriveerd voor het slopen van talloze onbewoonbaar verklaarde huizen en gebouwen. De aan-blik van verlaten winkels, verzakte gebou-wen en ingestorte theaterzalen is triest en onwerkelijk. De vele scheuren in de weg verraadden het natuurgeweld dat alle mensen in paniek de gebouwen uit heeft doen vluchten, alles achterlatend om niet bedolven te worden onder het puin.

WederopbouwDe aanblik van de Christchurch is bizar, beangstigend en toch ook fascinerend te-gelijk. Het idee dat een stad die gedurende honderden jaren is opgebouwd, in slechts vijftien seconden met de grond gelijk wordt

gemaakt is afschrikwekkend. Maar tege-lijkertijd ligt hier voor planologen, steden-bouwkundigen en architecten een enorm bijzondere en uitdagende opgave om de ‘The Garden City’ zijn hart weer terug te geven. Hoewel sommigen zich – wellicht terecht – afvragen of Christchurch ooit nog de stad van weleer zal worden.

Het Christchurch recovery plan biedt hier-op een overtuigend antwoord: “It won’t be. It will be even better.” Een treffende om-schrijving van een stad die in zijn hart is ge-raakt, maar vol vertrouwen is over de toe-komst. Het Christchurch van weleer zal na de verwoestende aardbeving van 22 febru-ari 2011 nooit meer hetzelfde zijn, maar de ambities zijn hoog en het zelfvertrouwen groter dan ooit. Het nieuwe Christchurch wordt – zoals ze het zelf omschrijven – een ‘21st century city’.

“ een stad die eigenlijk geen stad meer is “

christchurch, stad met een gebroken hart

<< De Christchurch Cathedral, letterlijk en figuurlijk het middelpunt van de stad, is compleet verwoest. De red zone is nauwelijks publiekelijk toegankelijk en biedt twee jaar na de aardbeving nog altijd een bedroevend aanzicht.

>> Rondom het centrum wordt de verwoestende kracht van de aardbeving al snel duidelijk. Christchurch is niet veel meer dan een wanhopige, leeggelopen spookstad. Kaalslag, ingestorte gebou-wen en bergen puin domineren het straatbeeld. Wordt Christchurch ooit nog de stad van weleer?

>> RE:start, het nieuwe (tijdelijke) mid-delpunt van de stad. Een concentratie van horeca en detailhandel, verpakt in kleurrijke zeecontainers.

<< RE:start vormt het tijdelijke, doch bruisende, hart van de stad. Een plek waar mensen samenkomen, waar men stilstaat bij de aardbeving, maar ook een plek van waar-uit het nieuwe Christchurch vorm krijgt.

“ er is nog een lange weg te gaan. “

Zo kijken de inwoners van de stad naar de toekomst en blijft men niet stilstaan in ver-slagenheid. Het is bijzonder om te zien hoe zich vele initiatieven hebben ontplooid in de nasleep van de aardbeving. Uit de puin-hopen verrijzen talloze pop-up stores, klei-ne koffiezaakjes en creatieve boetiekjes. Veelal tijdelijke bestemmingen, in afwach-ting van de wederopbouwplannen. Een treffend voorbeeld is RE:start, een winkel-centrum opgebouwd uit zeecontainers, dat momenteel functioneert als het kloppend hart van de stad. Een plek waar mensen sa-menkomen, waar men stilstaat bij de aard-beving, maar ook een plek van waaruit het nieuwe Christchurch vorm krijgt. Het ooit zo bruisende stadscentrum krijgt langzaam maar zeker een stukje van haar glans terug.

Er is echter nog een lange weg te gaan. De plannen voor het nieuwe stadshart liggen inmiddels klaar. Een enorm bouwproject van 18 miljard dollar moet Christchurch bijna letterlijk en figuurlijk weer terug op de kaart zetten. De aanhoudende naschok-ken maakten het echter lange tijd onmoge-lijk om met de wederopbouw te beginnen. Het plan om het centrum van de stad te verplaatsen naar een stabielere omgeving kreeg echter weinig bijval.

“ it will be even better ”Inmiddels zijn de eerste stappen gezet en is het Christchurch Central Recovery Plan gelanceerd, waarin de visie op het nieuwe stadscentrum wordt gepresenteerd. Deze visie is vertaald naar een ‘Blueprint’ , waar-mee een ruimtelijk raamwerk voor het Central Business District wordt meegege-ven. Om dit ruimtelijk kader tot een succes te brengen zijn tal van sleutelprojecten be-noemd, die nieuwe ontwikkelingen vanuit de markt moeten stimuleren en uiteindelijk een sneeuwbaleffect moeten veroorzaken. Van onderop ontwikkelen is het devies.

DraagvlakDe keuze voor een ‘Blueprint’ is logisch, ge-zien de enorme opgave waar Christchurch voor staat. Toch hebben we in Nederland in de jaren tachtig al afstand hebben genomen van de zogenaamde blauwdrukplanning. Flexibiliteit en het ‘laten gebeuren’ was en is – zeker gezien de economische crisis – de nieuwe tendens. Voor die tijd veronderstel-den professionals lange tijd dat hun visie op de ruimte te allen tijde overeen zou komen met die van gebruikers, dat bleek echter

onjuist. Hier heeft men in Christchurch dan ook lering uit getrokken. De inwoners van de stad hebben namelijk de kans gekregen hun wensen voor het nieuwe stadscentrum kenbaar te maken. Daarop heeft het city council meer dan 100.000 (!) inhoudelijke reacties ontvangen. Deze reacties zijn ge-bundeld en vormen het fundament van het Christchurch Central Recovery Plan, waar-mee de plannen voor een nieuw stadshart op enorm veel draagvlak onder de bevol-king kunnen rekenen.

Zodoende lijkt men in Christchurch het beste van verschillende werelden te willen combineren. ‘The Blueprint Plan’ biedt na-melijk niet alleen een sterk ruimtelijk kader, waarbinnen de markt alle vrijheid krijgt, het kan tevens rekenen op veel draagvlak onder de bevolking. Daarmee is een stevig fundament gelegd voor de wederopbouw van de stad. Het is te hopen dat het nieuwe stadscentrum van Christchurch net zo brui-send wordt als weleer. Want één ding is zeker, de stad en haar inwoners verdienen het.

Zie ook:Christchurch Central Recovery Plan (CCRP) The Blue Print (A0)CCRP in beeldccdu.gov.nz