Ontwikkelingspsychologie I bijeenkomst 4

Beroepstaak Ontwikkelingsstimulering

2010-2011

Definitie ‘leren’

• Het ontstaan van een blijvende verandering in wat iemand kan of weet op grond van ervaring

• Aanleg geeft grenzen aan van leercapaciteit – omgeving bepaalt of kind die grenzen bereikt

Enkele leerprocessen:

• Klassieke conditionering

• Instrumentele / operante conditionering

• Sociale leertheorie: imitatie & modeling

• Latent leren

• Probleemoplossend leren(d)

Behaviorisme

• Tabula rasa

• Richt zich op objectief waarneembaar gedrag

• Mensen zijn niet principieel anders dan dieren

• Leerprocessen centraal bij verklaring gedrag

• Reductie

Grondleggers behaviourisme

• Ivan Petrovich Pavlov (1849-1936)

• John Broadus Watson (1878-1958)

• Burrhus Frederic "B. F." Skinner (1904-1990)

Ivan Pavlov (1849-1936)

• Klassieke conditionering

• ‘De hond van Pavlov’

• Stimulus-Respons koppeling

• Leren dat aansluit bij de reflexen van een dier / mens

Klassieke conditionering

s = stimulus en r = respons

Ongeconditioneerde s (voer) Ongeconditioneerde r (kwijlen)

Geconditioneerde s (bel) Geen of irrelevante r

Geconditioneerde s (bel) Ongeconditioneerde r+ ongeconditioneerde s (kwijlen)(voer)

Geconditioneerde s (bel) Geconditioneerde r (kwijlen)

Klassieke conditionering • Geconditioneerd = onder voorwaarden gesteld

• Ongeconditioneerde stimulus = er hoeft niet aan speciale voorwaarden te worden voldaan om de respons te laten volgen

• Geconditioneerde stimulus = de respons wordt enkel opgeroepen onder voorwaarde dat deze stimulus eerst is samengegaan met de oorspronkelijke stimulus

John Watson (1878-1958)

• “Geef mij een stuk of twaalf gezonde kinderen, goed gevormd, en een door mij zelf bepaalde wereld om ze groot te brengen en ik garandeer u dat ik elk ervan, wie u maar wil, kan trainen om, welke specialist ik maar zou kiezen te worden -dokter, advocaat, kunstenaar, winkelchef, ja zelfs bedelaar en dief, ongeacht zijn talenten, neigingen, tendenties, vermogens, roepingen, en het ras van voorouders." [Behaviorism (1930), p. 82]

• Experiment Little Albert

Thorndike

• Instrumentele conditionering: eigen gedrag wordt instrument om effect te laten gebeuren

• Wet van het effect

Skinner (1904-1990)

• Operant conditioneren: gedrag – effect

• Leren via trial and error: wat goed voor jou uitpakt, blijft je bij voor een volgende keer, wat een negatief effect heeft, valt als gedragsmogelijkheid af

• Generaliseren en discrimineren

• Skinner box

Operant conditioneren (Skinner)

Positief: iets toedienen / toevoegen

Negatief: iets wegnemen

Beloning / bekrachtiger: versterkt voorafgaand gedrag

Positieve beloning

Negatieve beloning

Straf: verzwakt voorafgaand gedrag

Positieve straf Negatieve straf

Belonen en straffen in opvoeding

• Te veel straf hindert de vorming van eigen geweten

• Eerst uitleggen, dan consequente straf in vorm van inhouden voorrecht

• Relatief intens

• Te veel beloning ontneemt het plezier in de activiteit

• Beloning moet verrassend zijn en niet altijd worden gegeven (intermittant reinforcement)

• Vorming door successieve benadering / shaping

Sociale leertheorie

• Albert Bandura (1925)

• Sociale leertheorie: Iemand observeren en dit (deels) opslaan in geheugen - nadoen

• Experiment met agressie tegen pop (Bobo doll experiment)

• ‘Practice what you preach’

Sociale leertheorie: imitatie & modeling

• Overnemen van gedrag zonder beloning

• Imitatie: bewust overnemen• Modeling: onbewust gedrag overnemen

• Bij mensen en een aantal apensoorten

• Gedrag wordt sneller overgenomen van mensen waarmee er een positieve band is

Latent leren

• Leren zonder beloning

• Onbewust leren

• Niet doelgericht

• Bewustwording als het in praktijk toegepast moet worden

Probleemoplossend leren(d)• Hoogste vorm van leren

• In een onbekende situatie / vraagstelling zoek je een oplossing door te combineren wat je wel al geleerd hebt

• Ver(der) weg van gedrag-effect-(beloning) systeem

• Inzicht, transfer

Behaviorisme nu – uitwerking in behandelingen

• Gedragsanalyse (ABC)

• Rollenspellen (SoVa-trainingen)

• Gedragstherapie: behaviorisme (+ inzichten uit cognitieve psychologie)– Systematische desensitisatie