2012 #1 VredesMagazine

De puzzel van BarcelonaMilitairen in dienst van het kapitaalBeperkte blik op Uruzgan

Europees ruimteschild

• De puzzel van Barcelona• Militairen in dienst van het kapitaal• Beperkte blik op Uruzgan

Onderzoeksdossier:• Europees ruimteschild

VredesMagazineJaargang 5 nummer 1 1e kwartaal 2012 Prijs euro 2,50

redes agazine

2 VREDESMAGAZINE nr. 1-2012

VVRREEDDEESSMMAAGGAAZZIINNEE 11ee KKWWAARRTTAAAALL 22001122 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesberaad(HVB), Vereniging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s International League forPeace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. In VredesMagazine zijn de tijdschriften Kernwapens Weg!, VD AMOK en de dikke nummers vanVredeskoerier ’t Kan Anders opgegaan. RREEDDAACCTTIIEE:: Jan Bervoets, Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, Anke Polak, Jan Schaake,Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAAANN DDIITT NNUUMMMMEERR WWEERRKKTTEENN NNAAAASSTT DDEE AAUUTTEEUURRSS MMEEEE:: Boudewijn Chorus, David-Jan Donner, Chris Geerse.De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding.Copyrights van foto’s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf /illustrator. FFOOTTOORREEDDAACCTTIIEE:: Hans Bouton, Anne Vaillant FFOOTTOOGGRRAAFFEENN EENN IILLLLUUSS--TTRRAATTOORREENN:: Martin Broek, Jan Elshout, Goal, Alexander Harang, Geert van Kesteren, John Mc Pherson, Len Munnik, Marie-An Schut, Bernice Siewe, Wendela deVries, Sylvia Wilbrink, Tanja IJzer VVOORRMMGGEEVVIINNGG:: Jimmy Slothouwer DDRRUUKKKKEERR:: Drukkerij Mezclado, Tilburg AABBOONNNNEEMMEENNTTEENN:: Interesse of aanmelding voor eenabonnement op Vredesmagazine kan kenbaar gemaakt worden bij de redactie van VredesMagazine of bij een deelnemende organisatie. Een jaarabonnementop VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GGIIFFTTEENN:: Bedragen die abonneesovermaken boven het verschuldigde abonnementsgeld worden beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties.CCOONNTTAACCTT VVRREEDDEESSMMEEDDIIAA:: Vlamingstraat 82 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], www.vredesmedia.nl. RREEDDAACCTTIIEEAADDRREESS:: Obrechtstraat 43 3572EC Utrecht tel. 030 8901341 e-post info@ vredesmagazine.nl. Artikelen naar [email protected]. KKOOPPIIJJSSLLUUIITTIINNGG VVOOLLGGEENNDD NNUUMMMMEERR:: 20 januari.Verschijningsdatum volgend nummer: 20 februari. IISSSSNN 11887766--00772244

Co

lo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Iran is voorzover bekend niet bezig metde produktie van een kernwapen. Dathad het nieuws moeten zijn, nadat het

Internationaal Agentschap voor Atoom-energie (IAEA) onlangs zijn rapport uit-bracht over Iran. Het rapport is samenge-steld op basis van “zorgvuldig afgewogeninformatie” die voor een groot deel af-komstig is van leden van het IAEA (lees:Westerse en Israëlische inlichtingendien-sten). Uit het rapport blijkt dat Iran tot2003 (het jaar van de Irakoorlog) mogelijkbezig is geweest met het vergaren van al-lerlei technische kennis die nodig is om inde toekomst een kernwapen te kunnenbouwen en dat sommige pogingen daar-toe na 2003 zijn voortgezet. Verder is ge-bleken dat Iran een aantal van zijn (legale)activiteiten in het kader van de civiele toe-passing van kernenergie heeft verspreidover een groot aantal lokaties, waarvaneen deel ondergronds verborgen onder dein het land veelvuldig aanwezige bergen.Ten slotte meldt het rapport dat op geenenkele manier is gebleken dat het landuraniumprodukten uit zijn verrijkingspro-cedé heeft afgeleid of verdonkeremaand(voor eventueel militair gebruik). Met an-dere woorden, de Iraanse uraniumboek-houding klopt. In het allerergste geval isIran bezig allerlei voorbereidingen te tref-fen om te eniger tijd een kernwapen temaken zoals bijvoorbeeld ook Japan of Ne-derland dat zou kunnen, maar kennelijk ishet besluit daartoe nog niet genomen.Maar dit is niet wat de westerse kranten-of internetlezer uit de berichtgeving zalhebben opgestoken. Die zal namelijk

hebben meegekregen dat het IAEA “om”is inzake Iran, dat Iran nu druk in de weeris met het maken van kernwapens, dat ereen urgent gevaar is voor Israël enmisschien ook wel voor ons en datpresident Obama onmiddellijkverscherpte sancties heeft aangekondigden verder heeft verklaard dat “alle optiesop tafel liggen”, waaronder die van eenmilitaire aanval op Iran.Dat komt omdat de berichtgeving overIran bij ons in het kader staat van eenzenuwoorlog die bedoeld is om het landertoe te dwingen zijn fabrikage van civielverrijkt uranium (zonder verdereverrijking niet geschikt als grondstof vooreen kernwapen) op te geven. Iran heefthiertoe echter wel het recht volgens hetNon Proliferatie Verdrag (we hoeven hetnatuurlijk niet leuk te vinden) en stelt zichook open voor inspecties.De pogingen van de Verenigde Staten,Frankrijk, Israël en andere Westerselanden om Iran de les te lezen maken deeluit van het streven om dit deel van hetMidden-Oosten te blijven beheersen omwelbekende olierijke redenen. Het is dezelanden gelukt om de Veiligheidsraadsancties af te laten kondigen, omdat deIAEA en Iran geen overeenstemminghebben bereikt inzake het nucleaireprogramma. Daarnaast is er een regionale strijd om demacht, die zich de laatste tijd vooralafspeelt tussen Iran en Saoedi-Arabië.Daarbij streven de VS in feite eenverandering van het regime in Iran na, zijhet dat oorlog daarbij nog niet als middel

FOTO VOORPAGINA:

Beursplein, Amsterdam 9 oktober. Occupy

Amsterdam is vanaf 15 september neer-

gestreken met ruim honderd tenten.

De Franciscaner Vredeswacht protesteert zoals

gebruikelijk op woensdag tegen de Wapen-

handel mee. Foto: Wendela de Vries.

Kroniek van eenaangekondigde oorlog

wordt ingezet, maar “op tafel” blijftliggen. Er is echter wel sprake vangeheime militaire acties om etnischeminderheden in Iran op te stoken,geheimzinnige moorden op Iraansekerngeleerden en sabotage van olie-installaties. Zenuwoorlog is ook eenbeetje oorlog. Israël speelt daarbij de klassieke rol vandegene die roept “hou me vast of ik begaeen ongeluk”, met als doel om de VS uit telokken tot een militaire aanval op Iran.Alle experts met een greintje gezondverstand vinden dat dit een vergissing metkatastrofale gevolgen zou zijn.Het is mogelijk dat het periodieke geroffelvan de oorlogstrom in de VS en Israëlvooral binnenlandse motieven heeft. Datmaakt het niet minder gevaarlijk. In dePerzische Golf zitten gevechtstroepen vande VS en Iran ook na de Amerikaanseterugtrekking uit Irak elkaar nog steedsdicht op de huid. Een incident zit in eenklein hoekje of kan door op oorlog belusteelementen in een van beide landen ofandere regionale betrokkenen wordenuitgelokt.Daarom moeten we oproepen tot eeneinde aan de oorlogspsychose en eenonmiddellijk begin van onderhandelingenover een kernwapenvrije zone in hetMidden-Oosten (en dat dus inklusief degeheime kernwapens van Israël en die vande Amerikaanse vloot).

Kees Kalkman

VREDESMAGAZINE nr. 1-2012 3

inh

ou

dKRONIEK VAN EEN AANGEKONDIGDE OORLOG 2

Kees Kalkman

‘VERACHTE VERRADERS’ INDE JOODSE GESCHIEDENIS 4Soms heeft een ware patriot geen anderekeuze dan verrader te worden

Uri Avnery

MILITAIREN IN DIENST VAN HET KAPITAAL 7Bij de erfenis van Berlusconi hoort een bezetstukje Italië

Jan Bervoets

“RESPONSIBILITY TO PROTECT”ALS POLITIEK CONCEPT 8Bescherming van de bevolking in hetspanningsveld van soevereiniteit en mensenrechten

Jan Schaake

TERUGBLIK OP “PEOPLEBUILDING PEACE - NEDERLAND” 10Opkomst en ondergang van een coalitie

Jan Ruyssenaars

TASKFORCE PALESTINA 12Organisaties van diverse pluimage bundelende krachten voor een vrij Palestina

Anke Polak

EINDEVALUATIE URUZGANTOONT BEPERKTE BLIK 14Het blijkt dat er tien keer zoveel geld is uitgegevenaan de militaire kant dan aan de civiele kant

Jan Schaake

IN BARCELONA WERD DE PUZZEL GELEGD 15Verslag van het seminar over deoorlogswinstpakkers en de vredesbeweging

Frank Feiner

GEVANGENEN VOOR DEVREDE – ERELIJST 2011 17

Vredesbeweging PAIS

FOTOPAGINA’S GEERT VAN KESTEREN 18Irak oorlog 2003-2004

DOSSIER: EUROPEES RUIMTESCHILD 21Martin Broek, Kees Kalkman, Karel Koster,Jan Schaake, Pieter Teirlinck, Wendela de Vries

EN VERDER:

COLUMN 6Boudewijn Chorus

COLUMN 11Hans Feddema

GEWELDLOOSHEID VOOR BEGINNERS 12OVERZICHT VAN BIJ VMAANGESLOTEN ORGANISATIES 16SPRINGSTOF 20

Frank Slijper

KORTE BERICHTEN 33SIGNALERING 35GEDICHT VAN K. MICHEL 36

IRAK, 2004

De redactievan

VredesMagazineheet de lezers enlezeressen vanVredeskoerier ’t KanAnders die vanaf ditnummerVredesMagazine opproef in de buskrijgen welkom.We hopen dat onstijdschrift bij hen inde smaak valt.Fo

to: G

eert

van

Kes

tere

n


het beroemdste geval van verraad in Na-zi-Duitsland: het complot uit 1944 vankolonel Claus von Stauffenberg om Hit-ler te vermoorden. Von Stauffenberg, tij-dens de Tweede Wereldoorlog al een oor-logsheld die in de strijd een oog en enke-le vingers had verloren, heeft lang getwij-feld voordat hij de aanslag doorzette. Alsechte patriot kwam hij tot de conclusiedat alleen Hitlers dood Duitsland konredden van de naderende catastrofale ne-derlaag en het onnodige verlies van hon-derdduizenden doden meer, terwijl deoorlog feitelijk al verloren was. Maar hijhad de Führer trouw gezworen en be-schouwde, als devoot katholiek, het bre-ken van een eed als een zeer zware zonde.Een opstand middenin een oorlog wasnatuurlijk verraad.

Vandaag de dag zouden bijna alleDuitsers erkennen dat zo’n daad van ver-raad moreel juist was. Vandaar ook datde straat waar destijds het hoofdkwartier

van de Duitse generale staf gevestigd was,en waar Von Stauffenberg op de binnen-plaats is geëxecuteerd, naar hem ver-noemd is. Hier gaan verraad en patriot-tisme samen.

Claus von Stauffenberg was niet links.Integendeel, hij was een man van rechts,zeer conservatief, een nazaat van vele ge-neraties uit een adellijk geslacht. Veel va-ker echter zijn het mensen van de linkervleugel, die van verraad beschuldigdworden. Zo’n beschuldiging is de meestvoorkomende vloek die rechts – wereld-wijd, maar vooral in Israël – over linksenuitspreekt: ze verraden hun volk en hunvaderland.

In de ogen van rechts ondermijnt linksde nationale eensgezindheid en helpt devijand, die ‘ons’ probeert te vernietigen.Links verzet zich bijna altijd tegen verho-ging van het defensiebudget, omdat hetgeld nodig is voor sociale uitgaven voor

Tegenwoordig noemen we ze links, maar in dehele geschiedenis worden degenen die ijverenvoor vrede en compromis (en die in hun eigentijd vaak gezien worden als verraders) vooralherinnerd vanwege hun gematigdheid. Eenprikkelend essay van de hand van Uri Avnery,Israëlisch vredesactivist van het eerste uur.

‘Er zijn omstandigheden waarineen ware patriot geen anderekeuze heeft, dan verrader te

worden.’ Dat schreef wijlen Rudolf Aug-stein, een gezaghebbende Duitse journa-list, in een recensie van een van mijn boe-ken in de late jaren tachtig. Dat boek, MyFriend, the Enemy, beschreef onder ande-re mijn ontmoeting met Yasser Arafat.Dat was de eerste ontmoeting van eenIsraëli met de leider van de PalestijnseBevrijdingsorganisatie (PLO). Hij vondplaats in de hitte van de strijd om Beiroetin 1982 en ik moest daarvoor dwars doorde vijandelijke linies.

Op de terugweg van Beiroet naar RoshHanikra, hoorde ik op de radio dat vierministers hadden geëist dat ik wegensverraad zou worden vervolgd. En inder-daad gaf de regering van Menachem Be-gin, waarin Ariel Sharon minister van de-fensie was, het openbaar ministerie for-meel opdracht een justitieel onderzoek testarten. Na dit onderzoek concludeerdeopenbaar aanklager Yitzak Zamir dat ikgeen enkele wet had overtreden, ener-zijds omdat ik als gast van het Israëlischeleger in Beiroet was en anderzijds omdater geen juridisch verschil was tussen hetoostelijk deel van de stad (dat onder Isra-ëlische controle stond) en het westelijkedeel (dat in handen was van de PLO).

In de veertien jaar na die eerste ont-moeting heb ik regelmatig contact ge-houden met het Palestijns Leiderschap,hoewel dat in die tijd officieel als een ter-roristische organisatie werd beschouwd.Ik rapporteerde over mijn contacten aanYitzhak Rabin toen die minister-presi-dent was (1974-1977). Elf jaar later slootIsraël een verdrag met de PLO, waarbijonze eerste minister de ‘aarts-terrorist’Arafat omhelsde en de ministers die mijals verrader hadden willen berechten,zelf een pelgrimage naar hem maakten.

Toen Augstein zijn commentaar oververraad schreef, dacht hij specifiek aan

‘Verachte verraders’ in de

INGANG VAN DE PALESTIJNSE WIJK SHEIKJARRAH IN OOST JERUZALEM (2011)

Foto

: Jan

Els

hout


onderwijs, gezondheidszorg en welzijn.Links vindt het individu belangrijker dande natie en de staat. Links wil vrede en is,om die te bereiken, bereid concessies aande vijand te doen. In het Israëlisch-Pales-tijnse strijdperk is links bereid delen vanhet land op te geven, dat de Almachtigezelf aan het joodse volk heeft toegezegd.Het zijn, om kort te gaan, verachtelijkeverraders.

Links in Israël en alom in de wereldclaimt integendeel de echte patriotten tezijn. Want zij streven naar een gezondesamenleving, de werkelijke basis voor na-tionale veiligheid. Uiteindelijk zijn alleenburgers die zich een voelen met het va-derland en de staat, bereid er met heelhun hart voor te vechten. Geen staat kantrouwens eindeloos oorlog voeren. Destaat en het individu hebben behoefteaan vrede, en alleen in vrede kan een staatal zijn geestelijke en materiële potentieelontwikkelen. Volgens links kweekt rechtsgevoelens van haat en angst, en vooroor-delen jegens vreemdelingen, zowel die inhet buitenland als de minderheden in ei-gen land. Om de steun van de massa tekrijgen, zoekt rechts steeds nieuwe veilig-heidsrisico’s en oorlogsavonturen, ver-schijnselen die haar vertekende wereld-beeld kunnen rechtvaardigen. Daarom isrechts een bedreiging voor de staat enhaar burgers, en zal het uiteindelijk na-tionale rampen veroorzaken. In ons gevalbetekent dat de vernietiging van de ‘Der-de Tempel’ van het vernieuwde joodserijk. Het zijn, om kort te gaan, verachte-lijke racisten.

Onze eigen geschiedenis bevat voor-beelden van verraad van lang voor deDuitser Von Stauffenberg. Jaren geledenlunchte ik met een van de toenmaligesleutelfiguren in de Israëlische economie.In dat gesprek opperde ik dat ShimonBar Kochba, die in 132-135 na het beginvan onze jaartelling de mislukte opstandtegen Rome leidde, eigenlijk maar een ra-re avonturier was, dat de Zeloten van deGrote Opstand die hem voorgingen cri-minelen waren en ook dat de Makka-beeën, voor hen, een moorddadige bur-geroorlog ontketenden.

De bankier staarde me met zijn blauweogen aan met een blik van oneindige ver-wondering. Nog nooit had hij zo’nvreemde opvatting gehoord. Ik besloot

ter plekke een serie artikelen over dit the-ma te schrijven, die als vervolg in HaolamHazeh verschenen, maar geen opwindingveroorzaakten.

VERRADER ALS REDDERWat later echter schreef Yehoshafat Har-kabi, voormalig hoofd van de MilitaireVeiligheidsdienst en als historicus ver-bonden aan de Hebrew University, eenboek in de zelfde geest en volgde eendoorbraak. Hij noemde de opstand vande Zeloten tegen Rome een daad vanwaanzin; in huidige termen konden deZeloten als extreem rechts worden aan-gemerkt. Verstandige mensen als Her-odes Agrippa II waarschuwden voor hetnutteloze avontuur tegen de kolossalemilitaire kracht van de Romeinse super-macht. Maar de Zeloten legden die stem-men het zwijgen op, vermoordden ieder-een die zich tegen de rebellen uitsprak engrepen de controle over de joodse ge-meenschap. Toen de Romeinen in 70n.C. het beleg voor Jeruzalem legden,verbrandden de Zeloten elkaars graan-voorraden, in de overtuiging dat die nietnodig waren omdat de Almachtige zelfzijn heilige stad zou bewaren.

Een van de wijze mensen die in dedoor collectieve waanzin getroffen stadachterbleef was Rabbi Yochanan benZakkai, die de toekomst correct voor-spelde. Ben Zakkai liet zich dood verkla-ren en werd in een koffer de stad uit ge-smokkeld. Hij zocht contact met de Ro-meinse bevelhebber en vroeg hem toe-stemming zich in Yavneh te vestigen omaldaar een spiritueel centrum te openen.Dit was flagrant verraad tegenover zijnvolk: het front verlaten, lafheid, contactleggen met de vijand, collaboratie. Alsjongeling was ik, voor het ontstaan vande staat Israël, lid van de ondergrondseIrgoen beweging. Wij organiseerden eenschijnproces tegen Ben-Zakkai, bevon-den hem schuldig aan verraad en veroor-deelden hem ter dood. De Zeloten warenonze helden. In werkelijkheid juichte decollectieve wijsheid van het joodse volkhet verraad van Ben-Zakkai toe. Nu den-ken we dat door zijn stap het jodendomin 2000 jaren Diaspora behouden konworden. Met andere woorden: zijn ver-raad redde het volk. Hij handelde uit pa-triottisme. De joodse gemeenschap kon

joodse geschiedenisin het land blijven en bloeien tot de vol-gende gek voorbijkwam, Bar Kochba, op-nieuw iemand van extreem rechts, in dehuidige terminologie.

Terwijl het handelen van de Zelotenwordt herdacht in de rouw om TishaB’Av, staat het historische lot van deMakkabeeën positief in het joodse be-wustzijn geëtst. Hun optreden wordt ge-vierd tijdens het Chanoekafeest en de Zi-onistische beweging viert hen als vrij-

heidsstrijders die de joden hebben be-vrijd van vreemde en onderdrukkendeheersers.

De Makkabeeën hadden inderdaad,anders dan de Zeloten en Bar Kochba,een realistische kijk op de politieke ver-houdingen in hun tijd. Zij sloten verbon-den en leidden hun opstand met wijs-heid. Maar hun oorlog, in de tweedeeeuw voor Christus, was eerst en vooraleen burgeroorlog. Wij zeggen dat deMakkabeeën een moordcampagne voer-

Uri Avnery is een Israëlische journalist,vredesactivist en voormalig

parlementslid. Geboren in 1923 in Duitsland,vluchtte hij in 1933 met zijn ouders naar hettoenmalige Britse mandaatgebied Palestina.Als militante zionist sloot hij zich aan bij dejoodse strijdgroep Irgoen. In 1948/49 vocht hijmee in de Israëlische onafhankelijk-heidsoorlog waarbij hij zwaar gewond raakte.In de jaren vijftig en zestig was hij uitgever enredacteur van het weekblad Haolam Haze, ookde naam van de groepering waarvoor hijtweemaal in de Knesset gekozen werd. In dejaren zeventig radicaliseerde Avnery gestadig.Hij richtte de vredesbeweging Gush Shalom op,die over een tweestaten-oplossing voor hetIsraëlisch-Palestijnse conflict sprak, langvoordat dit idee bredere ingang vond.


den tegen de Hellenisten, maar wie wa-ren dat? Het was het volk met de meestverlichte en vooraanstaande cultuur vandie tijd, min of meer vergelijkbaar met destatus van de Amerikaanse of westersecultuur van nu.

Het ‘nationaal religieuze’ kamp van diedagen, dat nu als Hilltop Youth* be-schouwd zou worden, zagen de Hellenis-ten als verraders, precies zoals links te-genwoordig gebrandmerkt wordt. (Ditweerhield er de Hasmonese koningen,die de Makkabeeën opvolgden, niet vanzelf de Griekse cultuur over te nemen,zoals sommige namen laten zien.)

DE VOLGENDE GEKVele eeuwen later belandde het stokje vanhet waanzinnige messianisme bij Shab-betai Zvi. Diens leer betoverde met desnelheid van een strovuur de joden over-al ter wereld. Slechts weinigen waagdenhet deze nieuwe gekte te weerspreken ende joden die het wel deden, werden opslag de verraders van hun tijd. Toen dezeepbel barstte en de zogenaamde Messi-as naar de Islam overging, werd duidelijkdat zijn tegenstanders gelijk gehad had-den. Maar dit maakte hen niet geliefd bijde massa. Integendeel, zoals GershomScholem bericht. Nadat Shabbetai Zvi inongenade geraakt was, werden zijn te-genstanders nog meer gehaat.

En dan heb ik het nog niet gehad overde aartsverrader, de profeet Jeremia, dieovergave predikte. Hij was een echte de-faitist, vanaf zijn geboorte, en werd daar-om door de rechtse heersers van de zesdeen zevende eeuw voor de jaartelling doorhet slijk gehaald. Toch werden zijn woor-den in de Bijbel opgenomen, terwijl dievan zijn tegenstanders vergeten zijn.

Er zijn ook uit de geschiedenis van an-dere volkeren talloze voorbeelden te ha-len. In tijden van crisis worden de echtepatriotten, de ‘linksen’ die roepen omvrede en inschikkelijkheid, als verradersbeschouwd, terwijl nationalisten van al-lerlei aard, oorlogshitsers en haatzaaiersals patriotten worden gezien. Over henzei de Britse filosoof Samuel Johnson ‘pa-triottisme is het laatste toevluchtsoordvoor een schurk’.

Uri AvneryHaaretz 07.10.11, vertaling:

Tjark Reininga

* Hilltop Youth is een verzamelnaamvoor groepen nationalistische jongeren diehandelen vanuit Zionistische idealen.

Obama’s geheime wapenZe krijgen cynische namen mee, die op verre afstand bestuurdeonbemande vliegtuigjes: Predator, Fire Scout, Reaper. Nog even en deafzenders van deze Unmanned Air Vehicles (UAV’s), kortweg drones genoemd,bevestigen er emblemen op met de afbeelding van een doodskop metgekruiste botten, zoals eens de mannen van de SS-Totenkopfdivision op hununiformen. Die begonnen als bewakers in de concentratiekampen. Zijzullen aanvankelijk hun doodskopemblemen beschouwd hebben alsornamenten om te imponeren, hoewel een normaal mens de vertoning alseen absurdisme moet hebben opgevat, met die primaire associatie van depiratenvlag uit onbezorgde spelletjes van onschuldige jongeren. Spoedigwerd echter duidelijk, dat die hernieuwde logo’s allesbehalve als Spielereibedoeld waren. Het ging om beoogde morbiditeit waarvan deonverbloemde boodschap luidde: ‘wij zijn op doden uit!’Het was een Reaper (Man met de Zeis, oftewel De Dood) waarmee op 30september 2011 de raket werd gelanceerd die Anwar al-Awlakiexecuteerde. Niet dat dit de eerste vermeende terrorist was die op dezewijze werd omgebracht. Sinds de aanslagen van 9/11 hebben deAmerikanen alleen al in Pakistan honderden militanten door vanuit dronesgelanceerde raketten geëxecuteerd. De reden dat echter nu bij de targetedkilling (tk, militaire codetaal) van Anwar al-Awlaki internationaal ophefontstond over deze gewelddadige uitschakeling van een verondersteldeleider van de Jemenitische tak van Al-Qaeda was, dat het een verdachtebetrof die in de VS geboren was. Hij was in Jemen in januari 2011 bij verstekveroordeeld tot tien jaar cel wegens het aanzetten tot moord opbuitenlanders. Hij hield zich schuil in het zuiden van Jemen, waar deAmerikanen hem blijkbaar wisten op te sporen, waarna hij in zijn autovanuit het niets werd gedood, evenals zijn medepassagier, ook eenAmerikaan van geboorte. Dit soort standrechtelijke executies zijn delaatste jaren vooral bekend geworden van de Israëli’s. Van hen is de wereldsinds jaar en dag oorlogsmisdaden gewend, waarbij het net als bijAmerikaanse drone-aanvallen op grondgebied van Pakistan niet gaat omeen klassieke oorlog van natie tegen natie, maar om varianten van eenburgeroorlog of een oorlog tegen ‘het terrorisme’. Dat nu ook de ‘verlichte’ VS-president Obama, die als een van zijn eerstebeleidsvoornemens de sluiting van Guantánamo bekend maakte envervolgens de terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Irak, dronesop zijn eigen burgers afstuurt, brengt opschudding te weeg. Feitelijk is datechter een vorm van selectieve verontwaardiging. Niet alleen gezien dehonderden slachtoffers die eerder op deze wijze onder Amerikaans vuurvielen in Pakistan, maar ook omdat deze vorm van berechting envonnissing in één sinds zeker 2009 staande praktijk is voor de Israëlischebevelhebbers.Van diverse kanten is gesuggereerd dat hier sprake is van een nieuwedoctrine, waarbij een raketsalvo volstaat in gevallen die alsoorlogshandeling bestempeld kunnen worden. Als dat de rechtvaardigingzal blijken te zijn van de Obama’s en de Netanyahu’s, die de drones in dezewereld dirigeren, worden de in de twintigste eeuw zo moeizaam bereiktevolkenrechtverdragen een wassen neus. De drone zal ons dan wordenverkocht als proportioneel moreel gerechtvaardigd wapen. Een wapen datde inzet en het leven van velen in een klassieke oorlog kan vermijden doorde dood van enkelen, die doelgericht worden uitgeschakeld. Desluipmoord als recept voor een schone oorlog. Zo kan Obama zijnherverkiezing alsnog binnenhalen. Of komen er toch andere tijden?

Boudewijn Chorus

Co

lu

mn

CH

OR

US


Al tientallen jaren vecht het dorpMaddalena in de Sousa Vallei inNoord Italië tegen de aanleg van

een hogesnelheidslijn van Lyon naarBoedapest, die via een tunnel door de Al-pen Piemonte moet binnenstormen omdan Turijn aan te doen. Het dorp LaMaddalena, waar de tunnel uitkomt, endiverse andere huizen van de vallei zijndan met de grond gelijk gemaakt. Het ge-bergte waar de tunnel door moet wordengegraven bevat uranium. Niemand heeftonderzocht of de straling van dat metaalgeen gevolgen heeft als het bij het uitgra-ven van de tunnel wordt blootgelegd, enof dat voor de bevolking stralingsgevaaroplevert. Dat hoeft ook niet onderzocht,want de Italiaanse regering heeft hoge-snelheidslijnen (Treni di alte velocità ofTAV, synoniem aan het Franse TGV) ‘vannationaal strategisch belang’ verklaarden daarom zijn deze evenals legerbasesvrijgesteld van hinderwet- of milieuver-gunningen, want ‘ijzeren noodzaak’Daarbij is inspraak van de bevolking on-gewenst en van schadeloosstelling al he-lemaal geen sprake. Zoals de bevelen vaneen legerleiding dient men van over-heidswege gegeven directieven over stra-

Tot de erfenis van Berlusconi hoort eenbezet stukje Italië. Het leger daar blijkt heelandere belangen te verdedigen danwaarvoor het bedoeld is.

tegische objecten te respecteren en tezwijgen dat men zweet.

Maar wie bepaalt dit nationale belangwaarvoor militaire maatregelen nodigzijn? De lijn wordt aangelegd door eenconsortium van bedrijven, dat de con-currentie moet aangaan met de Italiaan-se staatsspoorwegen. Al bestaat er reedseen goed werkende spoorweglijn in Valde Sousa, die desgewenst eenvoudig ver-beterd kan worden. Niemand heeft daaroren naar, zeker niet het Impreglio ge-doopte consortium met bedrijven als FI-AT en Benetton, een van het soort bedrij-venkongsi’s waar Italië berucht om is. Deaangesloten bedrijven hebben belang bijdeze investeringen, omdat er met denieuwe lijn vooral goederen worden ge-transporteerd en omdat ‘wat goed is voorde hogere economie goed is voor hetvolk’.

GEWELDLOOS VERZETHet antwoord op deze inbreuk is de vanonderaf opererende geweldloze actie-groep No TAV, die staat voor de belan-genstrijd van de bewoners van Maddale-na en Val de Sousa. Afgelopen zomerheeft de regering Berlusconi de uitersteconsequenties getrokken ter bescher-ming van zijn project. De bevolking, dietijdens de blokkade van No TAV het ac-tiekamp ‘vrijstaat Maddalena’ had opge-richt om het dorp geweldloos tegen ver-dwijning te verdedigen, werd in de nacht

van 26 op 27 juni overvallen door een le-germacht van tweeduizend man die mettanks, bulldozers en traangas de tentenoverreed en alles schoonveegde. In hetkamp vielen honderden gewonden. Hetterrein van de geprojecteerde spoorbaanis sindsdien bezet door het leger, dat dusniet het land en zijn inwoners verdedigt,maar de belangen van een bedrijvencon-sortium.

Vlak voor zijn vertrek heeft Berlusconieen wet aangenomen die het ‘nationaalstrategisch belang’ nog verder doortrekt.De bouwplaats van La Maddalena is totmilitair terrein verklaard, verboden voorburgers op straffe van drie maanden totéén jaar gevangenisstraf. Het uranium,asbest en andere producten die meeko-men met het materiaal dat bij de tunnel-bouw wordt uitgehouwen mag niet wor-den opgeruimd of onschadelijk gemaaktbehalve door het consortium, met eenmanagement waarbij de ndrangheta be-trokken zou zijn, een maffiaorganisatiedie men evenmin het milieubeheer kantoevertrouwen als de cosa nostra in Na-pels de stadsreiniging. Berlusconi is ver-trokken, maar bij zijn erfenis hoort nuook een stukje bezet Italië, klaar voor ver-nietiging. En Jan Soldaat houdt er dewacht.

Jan Bervoets

PROTEST INLA MADDALENA, JULI 2011

Foto

arch

ief

VD

AM

OK

Militairen indienst van

het kapitaal

Militairen indienst van

het kapitaal


Een door de Canadese regering ge-sponsorde International Com-mission on Intervention and State

Sovereignty kwam in 2001 met het con-cept ‘responsibility to protect’ (verant-woordelijk om te beschermen) dat al snelR2P werd gedoopt. Volgens dit concept ishet allereerst de verantwoordelijkheidvan de staat om haar burgers te bescher-men en zolang ze dat doet moet de bui-tenwereld zich terughoudend opstellen.Maar zodra ze daarin faalt of zelf degrootste bedreiging van haar burgersvormt, gaat de verantwoordelijkheid omte beschermen over naar de internatio-nale gemeenschap. Die kan dan eerst metvreedzame middelen maar in het uiterstegeval ook met geweld ingrijpen.

Deze R2P werd tijdens de World Sum-mit van 2005 met veel tromgeroffel aanhet VN-Handvest toegevoegd. Om criti-casters van militaire interventies onderVN-vaandel (zo’n beetje alle VN-lidsta-ten behalve de Westerse landen) gerust testellen werden binnen het R2P-conceptdrie fases onderscheiden: de Responsibili-ty to Prevent, de Responsibility to React ende Responsibility to Rebuild. Welbe-schouwd is eigenlijk alleen de Responsi-bility to Rebuild een nieuwe juridischeloot aan de stam van het internationaalrecht. Het onder bepaalde voorwaardenmogen ingrijpen en dat pas nadat ande-re, preventieve middelen hadden gefaald,bestond altijd al. In tegenstelling tot detwee andere onderdelen is de Responsi-bility to Rebuild, die volgens sommigenvooral bedoeld was om de instemmingvan ontwikkelingslanden met het R2P-concept te verkrijgen, nooit daadwerke-lijk door de VN vastgelegd.

Hoewel het al sinds 2005 als internati-

onaal-juridisch concept bestaat, is deR2P pas afgelopen voorjaar in de be-faamde Libië-resolutie 1973 door de VN-veiligheidsraad toegepast. Bij het afslaanvan de aanval op Benghazi, twee dagenna de aanname van die resolutie was hetR2P-doel nog wel duidelijk, maar gaan-deweg rezen de twijfels (niet alleen bijvredesactivisten) of het hele verloop vande gemandateerde oorlog nog wel onderde noemer R2P kan vallen. Hoorden aldie wapenleveranties aan de rebellen erook bij? En het streven naar regimechange? En hadden de inwoners van Sirtedan ook niet tegen het rebellenleger be-schermd moeten worden?

EVALUATIEAl met al reden voor Instituut Clingen-dael om op 21 november, na afloop vande Libië-oorlog, de balans op te makenover het R2P-concept. Het ging dus nietom een evaluatie van de Libië-oorlog zelf

(volgens sommigen is de NAVO militairgezien door het oog van de naald gekro-pen en is de huidige euforie vooral ookeen vorm van opluchting). Voor de inlei-ders, Gelijn Molier, internationaal juristin Leiden, Mirjam Struyk van IKV PaxChristi en René Cuperus van de WiardiBeckman Stichting, stond vooral devraag centraal of de wijze waarop de NA-VO invulling heeft gegeven aan dezeR2P-resolutie een tweede gebruik ervan(bijvoorbeeld in het geval van Syrië) nudefinitief onmogelijk heeft gemaakt.

Molier, die in zijn inleiding al had aan-gegeven dat het R2P-concept niet echtiets wezenlijks had veranderd aan derechtsgronden op basis waarvan de VNkon besluiten ergens in te grijpen, lietduidelijk blijken dat het enige echt nieu-we, de Responsibility to Rebuild, zich vrijlastig als verplichting liet vastleggen. Watte doen als een Taliban jouw wederop-bouwactiviteiten stelselmatig vernietigd?

De onmiddellijke terugtrekking van een alaanwezige VN-vredesmacht die de genocide inRwanda misschien had kunnen inperken en deNAVO-interventie zonder VN-mandaat inKosovo leverden de Verenigde Naties eenflinke kater op. Hoe kan je een einde makenaan de feitelijke willekeur, waarbij in het enebinnenlandse conflict wel en in het andere nietkan of zelfs juist moet worden ingegrepen?In juridische termen werd dit al snel vertaaldnaar het spanningsveld tussenstaatssoevereiniteit en mensenrechten.

“Responsibility to Protect”


Gaat het dan om een inspannings- of omeen resultaatverplichting? En de NAVOheeft eigenlijk nu weer een nieuwe Libië-doctrine geformuleerd: alleen luchtsteun(en special forces) geven aan binnenland-se bondgenoten op de grond en vooralgeen verantwoordelijkheid nemen voorveiligheid en wederopbouw in de post-conflictfase. Mirjam Struyk moest dat al-lemaal nog maar zien. Kosovo en Afgha-nistan begonnen ook zo, maar daar is deNAVO later alsnog met een stabilisatie-missie begonnen.

Volgens haar, en de in de zaal aanwezi-ge Bibi van Ginkel, is de R2P-resolutie1973 ook absoluut niet aangenomen om-dat Rusland en China plotseling over-tuigd waren geraakt van deze rechts-grond. Van Ginkel wees op de stemver-klaringen van beide landen toen ze zich,

met de overige opkomende BRIC-landen(Brazilië en India) en Duitsland, vanstemming onthielden waarbij ze geens-zins overtuigd waren van het R2P-con-cept maar veeleer van de ondubbelzinni-ge oproep van de Arabische Liga om totdeze resolutie te komen. Volgens KeesHoman was de Arabische Liga daartoeflink onder druk gezet door Frankrijk enGroot-Brittannië. Struyk wees ook nogop het persoonlijke element van veilig-heidsadviseur Samantha Power en VN-ambassadeur Susan Rice die de nodigeervaringen hadden in Bosnië en rondRwanda. De vraag van Karin Wester vanhet ministerie van Buitenlandse Zakenhoe de internationale gemeenschap rondLibië gehandeld zou hebben als er geenR2P had bestaan werd door Molier be-antwoord met het citaat van GrouchoMarx “These are my principles. If youdon’t like them, I’ve others”.

EIGEN BELANGDit cynisme was koren op de molen vanRené Cuperus. Volgens hem verhulden aldie nieuwe doctrines en concepten alsR2P, politietrainingsmissie, wederop-bouwmissie, etc. alleen maar het feit dater gewoon oorlog werd gevoerd en zietzowel de Nederlandse als de Arabischebevolking volstrekt geen verschil tussende Westerse interventies in islamitischelanden als Irak, Afghanistan of Libië. On-der het mom van fraai klinkende termenvindt er een militarisering van de inter-nationale verhoudingen plaats, waar Ne-derland aan deelneemt om politiek eenbeetje mee te mogen doen op het wereld-toneel. Uiteindelijk zullen het altijd poli-tieke redenen zijn en geen juridische omeen militaire interventie te beginnen endat Nederland meedoet onder verwijzingnaar het grondwetsartikel ter bevorde-ring van de internationale rechtsorde iseen gotspe. Zo is dat artikel nooit be-doeld geweest en het internationaal rechtwilde altijd oorlogen voorkomen en nietrechtvaardigen.

Struyk’s verweer dat de beschermingvan de burgerbevolking in resolutie 1973wel degelijk een vernieuwing is wordtnota bene door de VVD-er Wim vanEekelen van tafel geveegd. In die resolutiewordt gesproken over de inzet van all ne-cessary means; exact de formulering die

in 1991 werd gebruikt om Irak uit Koe-weit te kunnen verdrijven. Als je een mi-litaire interventie wil plegen om burgerste beschermen zou je mogen verwachtendat je dat met andere militaire middelendoet dan als je een land wil heroveren.Waarom heeft de VN die dan niet speci-fieker aangegeven? De beslissing om welin Libië te interveniëren en niet in Syrië iseen louter (geo)politieke en heeft zelfsniets te maken met het veto van Ruslanden China. Genoemd worden de olietoe-voer naar Europa en de vluchtelingen-stroom die juist niet langer door de Libi-sche regering zou worden gestopt. Bijhaar beslissing om Libië aan te vallenhandelde Europa dus uit eigenbelang enniet vanuit het belang van Libische bur-gers.Volgens Struyk was daar op zich ookniets mis mee, zolang dat belang maarovereenstemt met de bescherming vanburgers.

De nieuwe rechtsgrond R2P zal dus al-leen ingezet worden als een interventiesamenvalt met het politiek mogelijke,wenselijke en haalbare, zo erkende ookde jurist Molier. Dat het bij die politiekfeitelijk om de Westerse politiek gaat,bleek impliciet uit een aantal voorbeel-den waar volgens hem geen sprake was ofkon zijn van R2P: de Russische interven-tie in Georgië om de Zuid-Ossetiërs tebeschermen was volgens hem puur mis-bruik van het R2P-concept en een sug-gestie om het veto van Rusland en Chinain de Veiligheidsraad te omzeilen doorbeslissingen over R2P aan de AlgemeneVergadering over te laten raadde hij tenzeerste af, omdat hij vreesde dat dan Isra-ël als eerste aan de beurt zou zijn. Devraag waarom in de jaren negentig inRwanda niet en in Kosovo wel werd inge-grepen laat zich dan ook niet vanuit hetinternationaal recht maar wel vanuit deinternationale politiek verklaren. Hetdoet denken aan de opmerking van eenSoedanese vredesactivist tijdens deHaagse Vredesconferentie van 1999 die,nadat hij vast moest stellen dat 30 jaarburgeroorlog in Soedan niet tot serieuzeinternationale bemoeienis had geleid,vertwijfeld uitriep: “What’s wrong withour war?”

Jan Schaake

als politiek concept

LAMPEDUSA (ITALIË), AUGUSTUS 2011,AANKOMST VLUCHTELINGEN

Foto

arch

ief

VD

AM

OK


Sinds 2001 praten vredesorganisa-ties in Nederland met elkaar oversamenwerking. Het ECCP (Euro-

pees Centrum voor Conflict Preventie)was onder de stuwende leiding van Paulvan Tongeren van de grond gekomen enalgemeen secretaris Kofi Annan van deVN had in zijn Report on the Preventionof Armed Conflict een oproep gedaan aande burgervredeswerkers van deze wereldvoor gezamenlijke actie. Dat leidde tot deoprichting van GPPAC1, het mondialenetwerk van civiele vredesorganisatiesmet 17 afdelingen in verschillende conti-nenten, waarin het ECCP een grote rol

speelde. Tijdens de voorbereidende ver-gadering van West-Europese organisatiesin Dublin vonden vertegenwoordigersvan Nederlandse organisaties elkaar.Daar werd een West-Europese agendavoor conflictpreventie opgesteld: de Du-blin Action Agenda. Mensen van NEAG,Cordaid, ECCP, ICCO, Pax Christi, IKV,Humanistisch Vredesberaad, Justitia etPax, OxfamNovib, Instituut Clingendael,NCDO, Multicultural Peacemakers Ne-derland en Stichting Vluchteling warendaar. Met elkaar vormden zij een klank-bordgroep voor de oprichting van eenNederlands Platform van Burgerorgani-saties voor het Voorkomen en Oplossenvan Gewapende Conflicten. De betref-fende Medefinancieringsorganisaties enNCDO stelden financiering in het voor-uitzicht en de voorbereidingen begon-nen. De rode draad daarbij zou zijn: sa-menwerking in Nederland ter realisering

van een nationale invulling van de Du-blin Action Agenda.

GEWELDSPREVENTIE:MENSENWERKEen geweldige boost werd gegeven doorde wereldconferentie van burgervredes-organisaties van juli 2005 in het gebouwvan de VN in New York, waar de 17 regio-nale GPPAC afdelingen hun agenda’s vanactie presenteerden en samen een Globa-le Actie Agenda maakten. Daarbij waseen flink aantal deelnemers van het Ne-derlandse initiatief actief aanwezig en dieervaring was een goede stimulans om inNederland verder te gaan. Tijdens devoorbereiding daarvan organiseerdenNEAG, NCDO, ECCP, HumanistischVredesberaad en anderen al in maart2005 in Utrecht een Werkconferentie on-der de titel: ‘Geweldspreventie is Men-senwerk’ waarvoor een groot aantal or-

Terugblik op PeopleBuilding Peace -Nederland

Het is gedaan met PBP-NL. Vijf jaar na deoprichting is het samenwerkingsverband vanvredesorganisaties mede aan geldgebrek tenonder gegaan. Voorzitter Jan Ruyssenaars kijktnog één keer om.

Foto

: Mar

ie-A

n Sc

hut


ganisaties in actie kwam. De opkomst ende dynamiek waren zo goed dat de deel-nemers het erover eens waren dat hetnaar meer smaakte. Er werd een stuur-groep ‘GAAndeweg’2 opgericht die dekar verder moest trekken.

Waar het ECCP zich steeds meer gingrichten op het Globale GPPAC-netwerk,nam NEAG meer verantwoordelijkheidom het Nederlandse platform te realise-ren door fondsen aan te vragen, staf(Henk en Marijke) ter beschikking testellen en een bestuurslid (Ted) naar vo-ren te schuiven als eerste voorzitter vanhet op te richten Nederlandse platform.Zij zat de stuurgroep ‘GAAndeweg’ voor,waarin ECCP, de Humanistische Allian-tie, Euro’s voor Vrede, Leger des Heils,NEAG, OxfamNovib, UNOY Peacebuil-ders, War Child, en WILPF participeer-den, met NEAG als secretariaat.

In juli 2006 richtte die stuurgroep naconsultatie van een groot aantal potenti-ële deelnemers de Coalitie ‘People Buil-ding Peace – Nederland’ op als perma-nent platform voor de realisering van deNederlandse actieagenda.

DAG VOOR DE VREDEEen van de ankers zou de voorbereidingworden van de viering van de jaarlijkseinternationale dag voor de vrede die elkjaar op 21 september wordt gehouden enwaar veel leden van de coalitie aan mee-werken. Een Nederlandse actieagenda2006 – 2015 werd in gezamenlijk overlegopgesteld, en het groeiend aantal ledenverdeelde onderling de taken voor verde-re initiëring en uitvoering van de ambiti-euze plannen. Er kwam een website en erwerden periodiek nieuwsbrieven uitge-stuurd. Met enige regelmaat organiseer-den aangesloten organisaties themabij-eenkomsten en de congressen van PeopleBuilding Peace - Nederland trokken jaarna jaar veel deelnemers. De stuurgroepstuurde en het secretariaat zocht geldvoor de activiteiten, beheerde dat geld enNEAG hield haar personeel in dienst opbasis van de voor PBP-NL geworven pro-jectfondsen.

Zolang de economische conjunctuurgunstig was en er voor alle deelnemerswel iets inzat, functioneerde de coalitieaardig. Het aantal deelnemers steeg van23 bij de oprichting naar 45 op het hoog-tepunt. Maar vanaf 2008 - 2009 tekendezich verval af. Dat was niet direct zicht-

baar, maar in de loop van 2010 werd dui-delijk dat de glans er echt af was, en dathet animo onder de leden achterbleef bijdat van de stuurgroep en het secretariaat.Medefinancieringsorganisaties begon-nen af te haken en het NCDO kreeg eeneigen crisis waardoor financiering van deprojecten moeilijk werd en het NEAGzich genoodzaakt zag om salariskostenen operationele kosten voor te schieten.De stuurgroep kreeg te laat in de gatendat de zaken fout liepen en onderzochtkoortsachtig hoe er nieuw elan in de coa-litie geblazen kon worden.

VIJF ACTIEVE JARENVanaf mei 2009 verving ik Ted Strop, deeerste voorzitter. Maar het was, zekerachteraf gezien, al te laat. De financierskwamen niet meer terug, anderen haptenniet, en toonaangevende organisatieshaakten een voor een af ‘omdat zij demeerwaarde van samenwerking nietmeer zagen’ en zich zelfstandig profileer-den om te overleven op een steeds fellerconcurrerende markt. Het kwam nietmeer goed, en het NEAG kwam met definanciële brokken te zitten. Een aantalleden gaf nog wel een beperkt bedrag omdat te compenseren, maar het bleef teweinig. Want intussen had de regeringRutte bij een groot aantal organisaties desubsidiekraan dichtgedraaid en anderegrof geamputeerd. Een enquête onder le-den en ex-leden in 2010 leverde weinigop. Zo werd, vijf jaar na de oprichting,2011 het jaar van de opheffing van Peop-le Building Peace-Nederland.

Wij waren ambitieus, en al kun je ach-teraf zeggen dat de organisatiestructuuren werkwijze anders hadden gekund, uit-eindelijk werd ‘de markt’ dodelijk voorhet soort organisatie dat wij vormden.Jonge, creatieve en ondernemende orga-nisaties redden zich wel, andere zullenverdwijnen bij gebrek aan energie, fond-sen en nieuwe leden, en weer anderenzijn al op weg naar nieuwe inspiratie ennieuwe, lichtere vormen van samenwer-king. Er is nog steeds licht aan de hori-zon.

Jan RuyssenaarsMedeoprichter PBP-NL. Voorzitter

van 2009 - 2011

1 Global Partnership for the Preventionof Armed Conflict.

2 GAAndeweg verwijst naar Global ActionAgenda.

CultuuromslagIs er thans een cultuuromslag gaande? Zoietsgaat meestal gepaard met crisis en ook metafbouw van het oude en anderzijds opbouw vannieuwe structuren of nieuw denken. Dat er nueen sluier van crisis over ons hangt, zal niemandontkennen. Niet alleen door het gedoe rond dezwakkere EU-landen en de vrees dat ook anderenzullen worden meegesleurd, maar ook omdat ertevens sprake is van een politieke, zo niet eensociale en geestelijke crisis. Populisme enpolarisatie zijn daarvan symptomen en ook hetgrote wantrouwen in onze instituties, al of nietversterkt door de onmacht van de huidigepolitieke EU-elite. Alles wijst op impasse: onzestructuren en democratie zijn niet meer bezield,buurten vallen uit elkaar, de kloof rijk en armwordt groter en eenzaamheid is troef. Heeft ditmet ons als individu en met vrede te maken?Zeker, en wel omdat de wereld (dus ook de crisis)een spiegel is van de eigen innerlijke wereld.Als we alleen al denken aan de angst, waarin onsego vaak zit, vandaag ook jegens de‘nieuwkomers’. En tevens aan het verdringen vanhet onbewuste, vooral onze schaduwen daarin,waardoor we deze projecteren op anderen en wezo een negatieve energie in de samenlevingbrengen. Niet dat dit hoeft, het kan natuurlijkanders.De Occupy-beweging bepleit het en ook G1000in België, maar daarnaast ook vele anderebewegingen en cultural creatives zoals denatuurgoeroe Herman Wijffels, de spirituelejournalist Tijn Touber (www.stadsverlichting.nu)en niet te vergeten de bestsellerauteur LynneMcTaggart. In haar nieuwe boek Verbinding. Wordtbewust van het veld waarin je leeft betoogt ze datvooral Newton en Darwin de moderne mens ophet verkeerde been van ‘ieder voor zich’ zetten.En dat terwijl onze fundamentele aard volgenshaar die van samenwerking en gelijkwaardigheid is.Zij verwijst naar de kwantumfysica, die ontdekte,dat er ‘tussen alles en iedereen een enorme zeeonzichtbare energie stroomt en ons zo metelkaar verbindt’, waardoor gedachten enintenties die we de lucht (het Veld) ingooienimpact heeft op het geheel. Ook woorden,positief dan wel negatief. Wellicht goed ons af tevragen of (neoliberale) competitie en de anderzien als rivaal onze werkelijke aard is dan welsamenwerking en positieve energie. En ook watons belangrijkste navigatiesysteem is: de luidestem van het ego of persona, dat bijnaautomatisch de leiding neemt dan wel de zachtestem van je innerlijke leiding. En probeer, zou ikzeggen, tevens oor te hebben voor de Occupy-beweging van nu.

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A

UTRECHT, OKTOBER 2007. JONGEREN VANUNOY PEACEBUILDERS OP BEZOEK BIJ PBP.


Op initiatief van de werkgroepPalestina van de Nederlandsewereldfederalisten werden vijf

jaar geleden organisaties van verschillen-de pluimage in het vredeshuis EMMAbijeengeroepen om krachten te bundelenvoor Palestina. Naast de federalisten wa-ren er vertegenwoordigers van Een An-der Joods Geluid, Stop de Bezetting, Pa-lestina Komitee, Platform Vredescultuur,en Humanistisch Vredesberaad. Allenwaren gemotiveerd om een horzelfunctieuit te oefenen in de Nederlandse politie-ke en een ommekeer te bewerkstelligenin de maatschappelijke houding en visieover het Israëlisch-Palestijnse conflict.De politieke benadering en inzoomen opactie werden als beste mogelijkheid ge-noemd.

“Er moet een einde komen aan de be-leefdheid en/of politieke correctheid tenopzichte van Israël” was de werktitel, enPaul de Waard zei: “Alleen de civil societykan veranderingen teweeg brengen.” Devraag was en is echter: hoe?

SPEERPUNT STEMADVIESDe groep grijpt de verkiezingen van 22november 2006 aan om als eerste speer-punt een stemadvies uit te brengen en teverspreiden. Een aansprekende folderwas sneller bedacht dan gemaakt, waar-uit bleek dat de verschillende organisa-ties in tactiek, aanpak en taalgebruik be-hoorlijk verdeeld waren. Ook dat was eenhoge drempel. De persconferentie overhet stemadvies werd matig bezocht, maarhet eerste ei was gelegd. De folder en tekstwaarop de krimpende Palestijnse gebie-den te zien waren, bleken zeer bruikbaarvoor publicaties en bij demonstraties.

In 2007 koos de groeiende groep(naast organisaties waren er ook zeer ge-motiveerde individuen bij gekomen) eenvaste voorzitter (Jan Elshout) en secreta-

TaskforcePalestinaSinds 2006 is er een Nederlands samen-werkingsverband dat zich inzet voor een mens-waardiger bestaan voor Palestijnen. Metwisselend succes blijft de groep trouw aan demissie. Een schets van de resultaten.

ris (Paul Lamp), die met alle partijen enorganisaties goed contact hadden. Veelgegevens over acties en lezingen werdenuitgewisseld, zoals de serie van de be-kroonde Palestijnse journalist Moham-med Omer. Kritische brieven naar mediaover de subjectieve berichtgeving waseen vast onderwerp naast de beste tactiekom kritische noten te plaatsen op bijeen-komsten.

Een poging om Hamas van de terroris-tenlijst te verwijderen bleek te hoog ge-grepen, dit internationale probleem iszeer gecompliceerd, waarbij wrevel tus-sen Palestijnen onderling de zaak er nieteenvoudiger op maakte. Maandelijkskomt de taskforce bijeen en met netwer-ken en meedenken werden kleine succes-jes geboekt. Helaas werd de doelstellingniet door alle maatschappelijke organisa-ties ondersteund. Zo kon men niet op al-le 43 organisaties van People BuildingPeace rekenen. Wel was er uitwisselingmet PeaceConsumers die illegale consu-mentenpraktijk van Israëliërs juridischwilde aanpakken. De ‘Loesje’-affiches dievooral gericht zijn op de belabberde Pa-

lestijnse situatie was eveneens een pro-duct van de Taskforce.

BURGERINITIATIEFOok het burgerinitiatief kwam voort uitde taskforce. Met het succes van ‘Open-heid over Irak’ leek de inschatting over dehaalbaarheid van de inzameling van40.000 handtekeningen van Nederlan-ders geen probleem. De bedoeling wasom in de Tweede Kamer sancties tegen Is-raël aan de orde te stellen, wegens schen-ding van de internationale verdragen ende wet. Een burgerinitiatief kan alleenhandelen over een zaak die niet eerderaan de orde is gesteld in de Kamer, enigeterughoudendheid was dus op zijnplaats. De erbarmelijke situatie in Gazazou een enorme push kunnen zijn om deinzameling snel te voltooien. Niets bleekminder waar. Ondanks de rake titel:‘Sloop de muur’, konden er maar weinigNederlanders overgehaald worden omspontaan een handtekening te zetten. Deinschatting dat de ramadan veel Neder-landers van buitenlandse afkomst zoubewegen om mee te doen was de tweede

JULI, 2011. FANFARE VAN DE EERSTE LIEFDESNACHT OP BEZOEK BIJ

Foto

: Ber

nice

Sie

we


miscalculatie. Daarbij was een handicap,dat de werkgroep overwegend werd bezetdoor autochtone Nederlanders, die uit-eindelijk alle acties, lezingen, demonstra-ties en zelfs markten bezochten om degewenste handtekeningen op te halen. Naeen jaar hard en goed georganiseerd wer-ken lukte het maar niet en leek men hetbijltje erbij te gooien. Het feit dat juistniet-westerse Nederlanders bang warenom hun handtekening te plaatsen wasverontrustend en frustrerend. Toch ble-ven enkele zeer gemotiveerde mensendoorgaan. Met een speciale kar gingen zede steden in, en wisten na hard werken enpersoonlijke benadering in 2011 einde-lijk de 40.000 rechtmatige handtekenin-gen compleet te maken. Een gigantischeklus, waarvoor veel respect! Binnenkortzal het bijbehorende verzoek bij de Twee-de Kamer worden ingediend, uiteraardmet enig tromgeroffel. Actuele informa-tie op de website: www.sloopdemuur.nl

GROTE SAAMHORIGHEIDDe 40-jarige bezetting van Palestinakreeg veel aandacht naast boycot, pu-

Geweldlozelevensstijl

Dit is het negende stukje in onze serieover geweldloosheid die in de eersteplaats bedoeld is voor mensen diedaar nog niet zoveel van weten of erzelfs wat vreemd tegenaan kijken.Alle stukjes zijn geschreven door HansFeddema en eerder verschenen in hetboekje ‘Beter Geweldloos’, eenuitgave van het Platform Vredes-cultuur (www.vredescultuur.nl).Het boekje is ook te downloaden via:www.vredesmuseum.nl/download/inhoud.php

In eerdere stukjes is reeds betoogd datgeweldloosheid behalve een metho-de, ook een manier van leven is.

Mensen met een geweldloze levensstijlzijn zich bewust van het effect van hungedrag op de hele schepping en kiezenbewust voor het kopen van artikelen diegeen schade doen aan mens, dier en mi-lieu. Zij kiezen voor maatschappijbewustbankieren en milieubewust reizen. Degeweldloze levensstijl is gericht op ecolo-gisch leven en consumeren en op eenrechtvaardige verdeling van de welvaart.Geweldloos leven betekent een eerlijkeprijs betalen (fair trade) en niet willenprofiteren van uitbuiting, kinderarbeiden slavernij. Verder geeft een geweldlozelevensstijl ruimte aan verschillende cul-turen en (geloofs)overtuigingen.

Vredesonderwijs en opvoeding zijneen belangrijke basis voor een geweldlo-ze levensstijl.

blieksbijeenkomsten en kritische brie-ven, zoals aan de Universiteit van Leidenover de Huizinga-lezing van 2010 in Je-ruzalem. Intussen bleef de Taskforce Pa-lestina actief als denktank, gegevenspoolen oplaadpunt voor steeds meer organi-saties, zoals Talliq, Keerpunt, Al-Awda,Midden-Oosten werkgroep van Groen-Links, Sabeel en enkele NGO’s. Positief isde grote saamhorigheid van de voorheenvaak concurrerende organisaties, die el-kaar nu op hun waarde hebben leren in-schatten en samen resultaten boeken. Ie-der heeft ook zo zijn eigen persoonlijkebanden met politieke partijen. De be-roerde politieke situatie in Nederlandmet deze regering maakt velen strijd-baarder dan ooit. Zo werd met gezamen-lijke inspanning een rapport samenge-steld over de werkwijze van het kabinetRutte in de eerste zes maanden, dat met

de botte bijl enkele NGO’s onthoofddedie actief waren in Palestina, en eenTweede Kamer waar de scherpe tegen-stelling pro of contra Palestina steedsduidelijker werd. Het stemgedrag in deVN is daar een gevolg van. Een van de ac-tuele acties speelt in de sfeer van het in-ternationaal recht en belooft een span-nende zaak te worden, een nieuwe daadvan de groep die samenwerkt aan eenmenswaardig bestaan van Palestijnen. Erlijkt een omslag plaats te vinden in de pu-blieke opinie, en de start van het nieuweonafhankelijke initiatief: Palestinelink.eu, met de ASN-wereldprijs geeft hoop.

Anke Polak

Een poging om Hamas

van de terroristenlijst te

verwijderen bleek te hoog

gegrepen, waarbij

wrevel tussen Palestijnen

onderling de zaak

er niet eenvoudiger

op maakte

CULTUREEL CENTRUM IN HEBRON, WESTBANK

Geweldloosheidvoor beginners

FONDS VREDESPROJECTENHEEFT U NODIG!Nog altijd voeren er mensen actie voor vrede.Zij kunnen uw steun goed gebruiken! Fonds Vredesprojecten steunt kleine radicalevredesacties aan de basis. Help mee.Giro 4738565 t.n.v. Fonds Vredesprojecten


In de Eindevaluatie worden een aan-tal zaken gladgestreken waarover deafgelopen jaren in de politiek veel te

doen is geweest. Zo wordt al tamelijk aanhet begin erkend dat de roemruchte 3D-benadering in feite de algemeen door deNAVO in Afghanistan toegepaste Coun-ter Insurgency (COIN) doctrine is. Het-zelfde geldt volgens de Eindevaluatieoverigens voor de term ‘geïntegreerd’ inde ‘geïntegreerde politietrainingsmissie’die Nederland momenteel in Kunduzontplooit. De termen ‘vechtmissie’ en‘wederopbouwmissie’ zijn volgens deEindevaluatie enkel in de Tweede Kamergebruikt en hadden weinig met de vorm-geving van de missie te maken.

De integratie tussen de 3D’s vond vol-gens de Eindevaluatie vooral plaats op dewerkvloer in Uruzgan. In Den Haagkwam de integratie pas in de loop van demissie tot stand, maar dat zou weinig methet verloop van de missie te maken heb-ben. Over de reden daarvan en de inte-gratie op het tussenniveau in Kaboel(Nederlandse ambassade en defensieme-dewerkers bij de ISAF-top) zwijgt de Ein-devaluatie verder. Wel wordt benadruktdat de civiele poot in de loop van de mis-sie is versterkt waarbij het ProvinciaalReconstructie Team (PRT) eind 2008 on-der civiele leiding kwam.

De Eindevaluatie zal ook gebruiktworden voor de beleidsdoorlichtingenvan de ministeries van defensie en bui-

tenlandse zaken. Daarom is bij het evalu-atietraject een commissie van onafhan-kelijke experts aan de slag gegaan, die eenflink aantal kritische kanttekeningenmaakt, alvorens de kwaliteit van de Ein-devaluatie als ‘redelijk’ te bestempelen.

BEOORDELINGSCRITERIADe commissie bekritiseert de afwezig-heid van onafhankelijke of Afghaansebronnen, van verwijzingen naar wel ge-bruikte bronnen en van bruikbare be-oordelingscriteria aan het begin van demissie. Een eerdere civil assessment hadeen inventarisatie van de wensen en be-hoeftes van de Afghaanse bevolking kun-nen opleveren; in plaats daarvan is meteen Haagse wensenlijst van start gegaan.Ook een analyse van het Nederlandse eninternationale krachtenveld rond de mis-sie ontbreekt en dat geldt volgens decommissie met name voor de brederepolitiek-militaire context waarbinnen deNederlandse bijdrage plaatsvindt en deresultaten van de gehele ISAF-missie inAfghanistan. De commissie constateertveel onenigheid tussen de NAVO-part-ners als het om de uiteindelijke oplossingvan het conflict in Afghanistan gaat.

Met betrekking tot die uiteindelijkeoplossing is de volgende aanbeveling vande commissie wel interessant: “Het pri-maat van een politieke en niet een mili-taire oplossing voor het conflict stelt ei-sen aan de politiek en de diplomatie enveronderstelt een bereidheid tot onder-handeling en samenwerking met power-brokers en onderhandeling met gewa-pende tegenstanders, uitgezonderd ex-tremisten die uit zijn op vernietiging vande internationale rechtsorde.”

De opmerkingen van de commissiezullen het Kamerdebat in februari overde evaluatie van Uruzgan hopelijk kun-nen lostrekken uit het verleden richtingtoekomst van Afghanistan en toekomsti-ge missies.

Jan Schaake

Uitgebreidere commentaren op de

Eindevaluatie, de uitkomsten van Bonn en het

Kamerdebat over de Eindevaluatie zullen

verschijnen op de website van VD AMOK.

Op 28 september stuurde de regering eenuitgebreide Eindevaluatie Nederlandse bijdrage aanISAF, 2006-2010 naar de Tweede Kamer. Uit deevaluatie blijkt dat er tien keer zoveel geld isbesteed aan de militaire component van demissie dan aan de civiele (goed bestuur,inclusief nog een flinke hoeveelheid‘veiligheid’, en ontwikkelingssamenwerking).Interessant is dat deze wanverhouding ookterugkomt in andere dan financiële gegevens.Wat betreft de cijfers komt naar voren dat deregering ook nu weer helemaal voorbij gaataan het aantal gedode opstandelingen en hetaantal burgerdoden lager schat dan anderecijfers die we ter beschikking hebben.

Eindevaluatie Uruzgantoont beperkte blik

SEPTEMBER 2010, TARIN KOWT. TWEE GENERAALS, DE POLITIECHEF UITURUZGAN EN DE GOUVERNEUR.

Foto

: Joh

n M

c Ph

erso

n


Met Lulea nog in de benen envooral tussen de oren, in heteerste weekend van oktober

in Barcelona aangekomen… Internatio-naal Seminar: Oorlogswinstpakkers en deantwoorden van de Vredesbeweging…Kom je van een demonstratie van dik 50mensen aan de rand van een militair oe-fenterrein groter dan België, waar verdergeen mens te vinden is en – voor wie doeje het nou? – Kwam je daar vrijwel niksen niemand tegen, nu in Barcelona, eenmierende mensenhoop… Was alles doordie alternatieve autonome noordelingentot in de puntjes georganiseerd… hier isalles met de Spaanse slag gedaan. Maarde ambiance is prima, zou best eens het-zelfde verleden als Contact der Conti-nenten gehad kunnen hebben, de feed-back plek van de missiepaters. Die gods-vruchtige broers van de conquistadores,die in Zuid-Amerika de inheemse men-sen van hun vredesgodsdienst moestenafhelpen…Ja, al gauw realiseer ik me datSpanje ’s werelds grootse onderdrukkerwas… En dat dit één van de steden wasvan waaruit de overheersing werd voor-bereid.

In Barcelona werdde puzzel gelegd

Strak schema dat luchtig en rekbaar is.’s Morgens één van de drie thema’s, ’smiddags in een andere mix werkgroepen,begin van de avond een openbare mee-ting met steeds drie spreeksters, en daninternationaal keuvelen bij een tapasbar.Het seminar is niet in twee, maar in drietalen, Engels, Catalaans en Castiliaans.

EEN SFEER VAN VOORUITGANGLaat geannonceerd, dus ook veel afzeg-gers, maar toch zijn we met veel bij el-kaar, zeldzaam veel specialismen metmassa’s kennis bijeengebracht door deorganisatoren WRI en ENAAT, gehostdoor Justicia i Pau (Centre Delas) enFundacion per la Pau. Howard Clark, on-ze WRI-voorzitter, opende met Bob Dy-lan’s song Masters of War, terwijl de pu-blieke meeting in het stadcentrum inge-leid werd door Federico Mayor Zaragoza,president van de Fundacion Cultura de laPaz, en voorheen Directeur Generaal vanUNESCO…Verstaan doe ik het niet,maar ik denk dat hij aardig Fidel kan be-naderen als het gaat om stevige bewerin-gen in reeksen van volzinnen…

Terug naar het seminar, waar een on-

uitgesproken norm bestaat: niks over-drijven, geen demagogie, maar onder-bouwde feiten die allengs koel wordenneergelegd… en zo gaat het verder en depuzzel vordert. Want de stukjes uit ver-schillende landen bijeengebracht, blijkente passen zonder dat iemand dat al we-reldkundig wil maken. Excitement, erontstaat een sfeer van vooruitgang. Allespecialisten draaien in de rondte van hetvak- en werkgebied waar ze al jaren inge-werkt zijn…

We weten nu dat al die onbemande mi-litaire speeltjes gebouwd zijn met agres-sief winstoogmerk en dat dat het tegen-deel is van defensie van menselijke waar-den en niet gericht op de sociale lopernaar de toekomst. Nu zien we dat degrondstoffen in dezelfde deal als het wa-pentuig zitten, maar in tegengestelderichting noord-zuid... Nu snappen wewaarom de wijken van Johannesburgsteeds maar weer uren zonder stroomzitten als er weer een lading bauxiet moetworden verwerkt. De puzzel is gelegd,maar nu is veel inzet nodig om het te ont-warren en het systeem te kunnen ontta-kelen. Internationale samenwerking,Maar ook in Nederland hard verder aande slag. Want duidelijk is dat Nederlandhet nu allemaal maar laat gebeuren. Pro-fessor Röling zou zich omdraaien zich inz´n graf om als hij zag hoe weinig kennisnog voor de vrede wordt ontwikkeld eningezet. In Barcelona is een verbond ge-sloten om er internationaal tegenaan tegaan.

Frank Feiner

Een verslag van de verschillende onderdelen

van het seminar is te vinden op de website van

de WRI: www.wri-irg.org

Foto

: Ale

xand

er H

aran

g

BARCELONA, 30 SEPTEMBER

COLUMBUS IN BARCELONA


Het Vredesmagazine en zijn organisaties

VredesMagazine wordt gratis toegezondenaan leden van het HVP, Pais en ook aandonateurs van Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u VredesMagazineregelmatig op uw deurmat wilt vinden kuntu dus lid of donateur worden van één ofmeer van deze organisaties. Zie debeschrijvingen op deze pagina. Eenabonnement zonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijk via opgaveaan: VredesMagazine,Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of [email protected]

ProefabonnementGeef een jaarabonnement cadeau voor 10 euro (wordt niet automatisch verlengd)

De acceptgiro kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VredesMagazine kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opsturen naar VredesMagazine, Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of naar [email protected]

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Op de website wilpf.nl wordt momenteel onder meer aandachtbesteed aan de Rijksbegrotingen 2012 en Aletta Jacobs.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

Op de website van het Haags Vredesplatform wordt bericht overhet Vredesdiner en de Thema-avond Arabische Lente.

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK).

We doen onderzoek op het gebied van oorlog en vrede enleveren zo een bijdrage tot een radicale vredesbeweging in de vormvan berichtgeving en analyses. Voor VredesMagazine maken wij deonderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrum enkantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn welkomop giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

PAISVredesbeweging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters’ International. Onze wortelsgaan terug tot de Eerste Wereldoorlog.

Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal van een wereld zonderoorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardigesamenleving. We zijn daarvoor op vele manieren actief inNederland en via de WRI in de hele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0648233329.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Op de website van het HVB staat nieuw over deuitreikingvan de prijs voor de Journalist voor de Vrede 2011

Abonnee worden


In sommige landen is er een wettelij-ke mogelijkheid van alternatievedienstplicht, maar in veel landen

wordt de dienstweigeraar tot gevangenis-straf veroordeeld. Er zijn ook dienstwei-geraars die op geen enkele manier aan ditsysteem wensen mee te doen. Deze to-taalweigeraars worden dan veroordeeldtot detentie. Er zijn veel Jehova’s Getui-gen onder hen voor wie het een conse-quentie is van hun geloofsovertuiging.

Er zijn ook hoopgevend velen die opeen andere wijze zich verzetten tegen hetmilitarisme van de staat. Ook zij komenveelal in de gevangenis terecht.

Voor al deze Gevangenen voor de Vre-de organiseert de WRI steun. Jaarlijkswordt daartoe een oproep gedaan, enwerden alle namen in de Erelijst gepubli-ceerd. Inmiddels is deze lijst op Internetin te zien en wordt deze permanent bijge-houden: wri-irg.org/node/4718.\

Actueel is de steun die gegeven wordt aanMaikel Nabil Sanad, een Egyptische ge-wetensbezwaarde die vast zit wegens hetop zijn website publiceren van een kri-tisch artikel over het leger. Maikel laatdoor zijn standvastige houding zien dater van vrijheid in Egypte nog helemaalgeen sprake is, en zo zet hij ook met eenhongerstaking aan tot grotere deelnameaan het verzet.

De WRI werkt intensief aan deze zaak.Andreas Speck van het WRI-kantoor inLonden gaat regelmatig naar Egypte omde rechtszaken bij te wonen, de familie envrienden te steunen, en te zorgen voorinternationale contacten en aandachtvan de pers. Inmiddels is bereikt dat deoorspronkelijke veroordeling door eenmilitaire rechtbank tot drie jaar gevange-nisstraf nietig is verklaard, maar zijn vrij-lating is nog niet bereikt. Of dat zal luk-ken voordat de gezondheid van Maikel

onherstelbaar verslechtert, is de vraag.Lees hoe het actueel gaat met Maikel opwri-irg.org/node/13950

Maikel is één van de velen die van deWRI steun krijgen. Naast de steun ge-richt op de individuele situatie werkt deWRI aan de juridische erkenning van theRight to Refuse to Kill.

WAT KUNT U DOEN VOOR DEGEVANGENEN VOOR DE VREDE?Wat door de gevangenen zeer gewaar-deerd wordt, is van U opbeurende post teontvangen. Achteraf noemen ze dat vaakals iets dat hen enorm gesterkt heeft in devaak eenzame opsluiting. U kunt deadressen vinden op de site van de WRI,het adres van Maikel is:

Maikel Nabil SanadEl-Marg prisonEl-Kalag, El-KhankaQalyubeyaEGYPTE

Maar Maikel is de enige niet en daaromwordt gevraagd minstens vier gevange-nen te schrijven.

De adressen staan op: wri-irg.org/system/files/PfP-List2011_3.pdf

Doe het met een beschreven kaart in eenenvelop. Schrijf ook het adres van de af-zender op de envelop. Schrijf gezellig encreatief, stuur foto’s van uw leven, ook te-keningen worden gewaardeerd. Vertelwat U doet om de oorlog en de oorlogs-voorbereidingen te stoppen, maar schrijfniets dat de geadresseerde in de proble-men zou kunnen brengen. Bedenk wat Uzou willen horen als U in de gevangeniszou zitten.

In Nederland is er geen actieve dienst-plicht meer. Vele dienstweigeraars vanweleer, inmiddels (bijna) gepensioneerd,zouden wellicht een zinvolle taak op zichkunnen en willen nemen, namelijk inNederland een groep te vormen die sup-port levert aan die dienstweigeraars, Ge-vangenen voor de Vrede. Heeft U hier-voor een goed idee, of wilt U zelf actief

Gevangenen voor deVrede – Erelijst 2011

worden, laat vredesbeweging PAIS dathoren.

WAT KUNT U DOEN VOORHET WERK VAN DE WRI?De WRI is uw steun waard. De WRI isnaast het hier beschreven werk voor dedienstweigeraars en gevangenen voor devrede bezig met ondersteunen en verster-ken en opzetten van nieuwe vredesbewe-gingen. Er wordt internationale steun ensolidariteit bij actie georganiseerd, en re-geringen worden onder druk gezet metcampagnes en publiciteit. Onlangs ver-scheen het Handboek voor geweldlozecampagnes in meerdere talen. De WRI isop alle continenten actief en kan zo zor-gen dat wereldwijd informatie wordt uit-gewisseld tussen actieve organisaties. Bijde WRI zijn vredesorganisaties uit velelanden aangesloten. Vaak zijn het organi-saties die met weinig middelen veel moe-ten bereiken. Er zijn hoge logistieke kos-ten, aansprekende publiciteit en effectie-ve acties kosten veel geld. Dat wordt bijnageheel bijeengebracht door giften, dona-ties en legaten. Daarom doet Vredesbe-weging PAIS, de Nederlandse sectie vande WRI, jaarlijks een beroep op U. Draagruim bij aan het werk van de WRI meteen bijdrage op ING 4173490 t.n.v. PAISte Delft o.v.v. “WRI”. PAIS is een ANBI,dus uw giften zijn aftrekbaar voor de in-komstenbelasting. Mocht U interessehebben in een grotere financiële bijdra-ge, eventueel ten behoeve van een speci-fiek project, dan kunt u vanzelfsprekendcontact opnemen met de penningmees-ter en komt deze graag met U praten.Vrede overkomt ons niet, we moeten eraan werken. Solidair met degenen die alsGevangenen voor de Vrede onze mede-strijders zijn.

Vredesbeweging PAIS

Sinds de oprichting negentig jaar geleden inNederland, zet War Resisters International zich invoor diegenen die uit gewetensbezwaarweigeren in het leger het land te dienen.

Irak oorlog 2003-2004Foto's Geert Van Kesteren


Beelden van gewone burgers

gestoord door militairen

die zich niet storen

aan oorlogsrecht en conventies.

Beelden van illegaal gedrag.

Why mister, why?

Jan Schaake


Springstof Samenstelling Frank Slijper – zie ook: www.stopwapenhandel.org

Op basis van door de overheid gepu-bliceerde jaarcijfers blijkt dat in

2010 voor 1,047 miljard euro wapenex-portvergunningen zijn verleend. Zuid-Amerika blijkt een belangrijke afzet-markt. Naar Chili gingen voor 105 mil-joen euro achttien tweedehands F-16svan de luchtmacht. Colombia kocht bijThales Nederland voor 90 miljoen vuur-leidingsystemen voor fregatten en Perubetaalde 25 miljoen voor vier Fokker-60vliegtuigen die defensie in de uitverkoophad staan. Een andere grote order betrofde verkoop aan Jordanië van 1.100 bij de-fensie overtollig geworden kanonnen,pantservoertuigen en vrachtwagens, terwaarde van 28 miljoen. Al met al snel eendikke 150 miljoen euro die het ministerievan defensie met het afstoten van militairmaterieel verdient.

In het kader van de Europese krediet-crisis is het opmerkelijk dat Griekenlandal jaren tot de drie belangrijkste bestem-mingen van Nederlandse wapens be-hoort. In 2010 ging het om een bedragvan ruim 53 miljoen euro aan exportver-gunningen; over de afgelopen tien jaar intotaal 871 miljoen. Geen ander land inEuropa scoort zo hoog als het gaat om demilitaire uitgaven uitgedrukt als percen-tage van het Bruto Nationaal Product:3,2 procent, tegenover 1,5 procent in hetgeval van Nederland.

Nederlandse wapenexport 2010Ook Taiwan is een vaste klant: de ver-

koop van twee onderzeeboten in de jarentachtig levert nog elk jaar voor miljoeneneuro’s op aan orders voor onderdelen enmodernisering van de oorlogsschepen.In 2010 ging het om exporten met eenwaarde van 27 miljoen euro.

Andere opvallende bestemmingen zijnMaleisië (53 miljoen euro), Thailand (19miljoen), Turkije (9 miljoen) en Egypte(8 miljoen).

Dat de Verenigde Staten al jaren de be-langrijkste afzetmarkt is wil niet zeggendat de wapenonderdelen daar ook blij-ven. Het gros van de Nederlandse wapen-export naar de VS zijn onderdelen voorF-16 gevechtsvliegtuigen. Gegeven hetfeit dat de VS geen toestellen meer voorde eigen krijgsmacht bouwt is het leeu-wendeel bestemd voor F-16s die door an-dere landen bij fabrikant Lockheed Mar-tin zijn besteld. In 2010 liepen er bijvoor-beeld orders uit Egypte, Marokko en Pa-kistan. Ook Indonesië, Irak en Taiwanstaan momenteel in de rij voor nieuwe F-16s. Daarnaast laat Taiwan voor enkelemiljarden euro’s oudere toestellen gron-dig moderniseren. Dat is kassa voor eenhandvol Nederlandse bedrijven dat daar-voor zaken als landingsgestellen en mo-toronderdelen bouwt. Van de Neder-landse overheid hoeven ze de eindbe-stemming van deze onderdelen niet aan

te geven. En om die reden staat de VS duszo hoog als wapenexportbestemming.

Belangrijkste bestemmingen Nederlandsewapenexport 2010 (in miljoen euro):

Verenigde Staten 318Overig NAVO 125Chili 105Colombia 90Duitsland 72Maleisië 53Griekenland 53Jordanië 30Taiwan 27Peru 25Thailand 19Verenigd Koninkrijk 19Japan 16Frankrijk 13Turkije 9

Hoewel de totale waarde van de wapen-export in 2010 lager was dan in de tweevoorafgaande (record)jaren, is er nog al-tijd sprake van een stijgende trend. Ver-gelijken we de eerste en laatste vijf jaarvan het afgelopen decennium, dan is deNederlandse wapenexport gestegen vangemiddeld 814 miljoen euro (2001-2005) naar gemiddeld 1,143 miljard euro(2006-2010): een stijging van maar liefst40 procent.

Indonesië heeft onlangs getekend vooreen forse stijging in de begroting om

zijn militair materieel grondig te moder-niseren. Het land richt zich daarbij op inEuropa wegbezuinigde wapens. Het legeris zogezegd op koopjesjacht.

Bij monde van de Indonesische staf-chef van het leger, Wibowo, meldt de In-donesische pers sinds half november datIndonesië interesse heeft in een partij vanhonderd Leopard tanks van het type 2A6– precies het type dat Nederland mo-menteel in de aanbieding heeft. Afgelo-pen voorjaar stelde defensie alle 119tanks buiten gebruik als onderdeel vanhet voorgestelde bezuinigingspakket.Hoewel Duitsland zelf ook Leopards in

Wegbezuinigde Leopard tanks naar Indonesië?de aanbieding heeft zijn die van een ou-der type (2A4). Wel zou Duitsland alsland van herkomst toestemming moetengeven aan Nederland voor een eventueleverkoop. Half jaren negentig liep dat aleens mis toen Duitsland de voorgeno-men verkoop van Nederlandse Leopard-1 tanks aan Botswana blokkeerde.

Mocht Nederland inderdaad in onder-handeling met Indonesië blijken te zijn,dan is dat een complete breuk met hetverleden. De afgelopen jaren werd vrij-wel alleen materieel geleverd aan de In-donesische marine, maar juist niet aan delandstrijdkrachten vanwege de slechtereputatie op het gebied van de mensen-rechten, zoals het jarenlange geweld te-

gen de inwoners van Oost-Timor, Papuaen Atjeh.

Amnesty International meldde on-langs dat het geloofwaardige rapportagesontvangen had van excessief gebruik vangeweld en marteling door Indonesischesoldaten in Papua.

Bovendien groeit de angst voor eenwapenwedloop in de regio, waar ondermeer China, Vietnam en Indonesië de af-gelopen jaren hun militaire budget flinkhebben verhoogd.

Op www.stopwapenhandel.org het laatste

nieuws over ons werk en de (Nederlandse)

wapenhandel, met nieuwe rapporten en een

Engelstalig blog.

AMOKVDOnderzoeksdossier

Wapenwedloop 2.0 • Protesten aan de basis • Raketschildmade in Holland • Einde voor Star Wars in Nieuw Milligen? •

Een Amerikaanse paraplu boven Europa

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman en Wendela de Vries

Teke

ning

Len

Mun

nik


AMOK OnderzoeksdossierVD

Het raketschild –wapenwedloop 2.0

Op de NAVO-top van november 2010 in Lissabon werd besloten tot de aanleg van eentransatlantisch raketschild. De kern van het besluit bestond erin het Noord-Amerikaanse antiraketprogramma met de al bestaande kleinschaliger Europese NAVOplannen te integreren in een allesoverkoepelende stelsel, en dat aan te leggen in minderdan tien jaar. Het doel is omstreeks 2020 het hele NAVO grondgebied te beschermentegen zowel raketten voor de korte en middellange afstand als intercontinentalesystemen. Ook werd besloten dat hierbij nauw zou worden samengewerkt met Rusland.

Het plan wordt aan het publiekverkocht als een verdedigingtegen de raketstrijdkrachten

van opkomende middelgrote mogendhe-den, zoals Iran. Daarbij wordt ingespeeldop een bijna hysterische angst voor dedreiging die uit zou gaan van deze rakets-trijdkrachten, terwijl de immense nucle-aire en conventionele slagkracht van deNAVO-lidstaten buiten deze ideologischgeladen berekening wordt gehouden.

VOOR BESCHERMING OF AANVAL?Gemakshalve wordt vergeten dat er geenscherp onderscheid bestaat tussen offen-sief en defensief handelen. In de wereldvan nucleaire afschrikking worden dezebegrippen gekoppeld aan wapensyste-men en lijken ze een impliciete aanwij-zing voor de politieke bedoelingen van degebruiker: veroveraar of verdediger.Maar Amerikaanse strategen zien het ra-ketschild terecht als een onderdeel van devolledige Amerikaanse slagkracht, destrategische triade. Die bestaat uit con-ventionele en nucleaire aanvalssystemen,passieve en actieve verdediging (waar on-der het raketschild) en ondersteunendestructuur, zoals de industriële basis en deinformatiesystemen.1

Om die reden is het onzinnig om hetraketschild als louter defensief te om-schrijven. Het maakt deel uit van een ge-heel dat zowel offensief als defensief kanoptreden. Het is vergelijkbaar met hetschild en het zwaard van een Grieksehopliet uit de oudheid, of op operatio-neel niveau, de uitrusting van een Griek-se falanx. Ze gebruikten hun schilden te-gen een aanval om vervolgens, of ook welals eerste (wetend dat men zich achter

een schild kan verschuilen) met zwaarden speer aan te vallen. Het wapensysteemkan niet worden los gezien van de politie-ke context.

Die geopolitieke omgeving bestaatmomenteel uit een multipolaire wereld,waar het concept van soevereiniteit en in-ternationaal volkerenrecht de afgelopenjaren herhaaldelijk is geschonden. Unila-terale aanvalsoorlogen zijn door de VS enhaar bondgenoten gevoerd zonder VNVeiligheidsraad mandaat (Irak 2003), be-staande mandaten zijn zodanig opgerektdat ze worden misbruikt voor semikolo-niale avonturen, waarbij grote NAVO ex-peditiestrijdmachten overal ter wereldworden ontplooid. (Afghanistan 2001) ofplaatselijke bondgenoten worden ge-steund door de inzet van luchtmacht enspeciale eenheden gecombineerd met di-plomatieke en economische maatregelenzoals een marineblokkade (Libië 2011).

De bouw van een raketschild door hetAtlantisch bondgenootschap kan nietworden losgezien van deze bredere poli-tieke strategieën. Om die reden is deboodschap misleidend, die steeds ideolo-gisch herhaalt dat de bevolking wordt‘beveiligd’ onder de onzichtbare koepelvan het raketschild.

Op de lange termijn kunnen de antira-ketsystemen een belangrijke rol spelen ineen kernoorlog en dus de strategische ba-lans verstoren. Hoewel de NAVO ver-klaard heeft met Rusland te willen sa-menwerken, stemt Rusland zoals bekendnog steeds niet in met de huidige NAVOopzet voor een raketschild. Zo eiste presi-dent Medvedev in november verdrags-matige garanties dat het schild niet tegenRusland zou worden ontplooid.2

Zulke eisen – tot nog toe steeds afgewe-zen door de NAVO – kunnen deel uitma-ken van een onderhandelingsstrategieom op andere terreinen belangen veilig testellen. Maar er ligt ook een rationele cal-culatie aan ten grondslag over de toe-komstige capaciteiten van het systeem.Als het systeem eenmaal is opgesteld,rond 2020, vormt het een directe bedrei-ging voor de nucleaire slagkracht vanRusland. Een deel van de lanceerinstalla-ties zal immers aan de Russische grenzenworden opgesteld. Dat is vooral een ge-vaar bij een mogelijk first strike scenario,een strategie waarbij de Amerikaansestrijdkrachten met al hun beschikbaremiddelen proberen de nucleaire slag-kracht van Rusland te vernietigen, en teverhinderen dat er een tegenaanval komt.

TECHNISCHE ZWAKTEOnderschepping van Russische rakettenvlak na lancering en voordat ze de ruimtebereiken, zou een cruciale technischezwakte van de onderscheppingrakettenondervangen. Als de onderschepping pasin een laat stadium plaatsvindt, ontstaatnamelijk het probleem van de namaak-koppen. De kern van dat probleem is dedoelidentificatie in combinatie met doel-verzadiging. Elk land dat een raket meteen conventionele of nucleaire kop kanlanceren, kan ook namaakdoelen, zoalsballonnen, meesturen – zogenaamde de-coys. Die hebben een radarecho en ande-re karakteristieken, waardoor ze precieslijken op de echte bewapende kop.

In de luttele seconden voordat de la-ding van een aanvallende raket de damp-kring binnendringt op weg naar zijndoel, moet de doelaanwijsradar van hetanti-raketschild alle meekomende na-maakkoppen (mogelijk tientallen per ra-ket) en de explosieve lading opsporen,van elkaar onderscheiden en alleen hetjuiste doel vernietigen. Er wordt sterk be-twijfeld of dit probleem technisch is op-gelost. Maar door raketten vlak na lance-ring aan te vallen kan het omzeild wor-den, omdat de kop dan nog vast zit aan de


raket. Omdat in dat geval de onderschep-pingtijd bijzonder kort is, wordt gezochtnaar lanceerplatforms te land en op zeein de buurt van de lanceerlocaties van deaanvallende raketten. Daarom willen deVS graag antiraketbases en radarposteninstalleren aan de grenzen van alle poten-tiële doellanden.

In de brief aan de Tweede Kamer, waar-in de Nederlandse deelname aan het ra-ketschild wordt aangekondigd (vooralmiddels een geavanceerd radarsysteem)bagatelliseert minister Hillen van defen-sie de politieke en technische kant van dezaak. Hij verwijst wel naar het decoy pro-bleem, maar alleen in een scenario waar-in meerdere aanvallende raketten wor-den afgevuurd.3 Dat is misleidend, om-dat het werkelijke probleem wordt ge-vormd door het aantal namaakdoelen(decoys) per raket, niet door het aantalraketten. Ook wil de minister geen onaf-hankelijke controle van de testresultatenover de betrouwbaarheid van de syste-men. Een motie van de SP die daarvoorpleitte, werd slechts gesteund doorGroenLinks en de Partij voor de Dieren.4

ANTISATELLIET WAPENEr is op meerdere punten gefundeerdetwijfel over de werkzaamheid van het sys-teem tegen raketten. Toch heeft het anti-raketsysteem ook een andere, wel bewe-zen functie. Het kan namelijk gebruiktworden om langzaam bewegende wapen-systemen of systemen met een gemakke-lijk voorspelbare baan neer te schieten.

Op tactisch niveau zijn dat zoals vanoudsvliegtuigen, maar ook kruisvluchtwapens(in feite zijn dat onbemande straalja-gers). Op strategisch niveau kan men sa-tellieten neerhalen, omdat die in eenvoorspelbare baan om de aarde bewegenen dus gemakkelijker te raken zijn dan ra-ketten. Zowel China als de VS hebben ditmet succes getest.5 Het vernietigen van devijandelijke satellieten maakt het uitvoe-ren van een first strike mogelijk, een ver-rassingsaanval, omdat de bevels- en ver-kenningssystemen van de vijand onklaarworden gemaakt. Dat is precies de redendat deze wapenwedloop in de ruimte zeergevaarlijk is – het verlies van die waar-schuwingssystemen in de ruimte kan eenreden zijn om een kernoorlog te begin-nen.

DODELIJKE OMARMINGAls passief verdedigingsmiddel werkt hetraketschild niet. Het schild is door de te-genstander gemakkelijk te omzeilen,door decoys te gebruiken, of door aan-valssystemen niet met raketten maar metandere middelen te vervoeren, bijvoor-beeld op een vrachtschip. Maar onder be-paalde omstandigheden werkt het rakets-child wel als onderdeel van een aanvals-machine, en gezien de politieke context isdat geenszins ondenkbaar.

Het raketschild heeft ook een belang-rijke symbolische waarde. In een rapportvan de Parlementaire Assemblee van deNAVO6 wordt gesteld dat het een nieuwegarantie kan vormen voor de transatlan-

tische relatie, als aanvulling op of zelfsvervanging van de ouderwetse Ameri-kaanse kernwapens op Europese (ookNederlandse) bodem. Maar het schildbiedt voor de Atlantici veel meer dan dat:het herbevestigt de band tussen de strate-gische veiligheid van Europa en die vande VS. Daarmee zijn we aangeland bij dezogenaamde Command and Control pro-blematiek rond de inzet van het schild.Want wie gaat bepalen wanneer hetschild wordt geactiveerd en onder welkevoorwaarden? Voor consultatie van NA-VO partners is onder de voorziene om-standigheden tijdens de inzet geen tijd –het gaat om seconden en niet minuten.Dat betekent vrijwel zeker dat de Ameri-kaans militaire leiding doorslaggevendzal zijn en dus ook in staat is om een ei-gen aanval in te zetten in een first strikescenario. Zo kan de NAVO gemakkelijkeen Amerikaanse oorlog in worden ge-sleurd.

Er wordt volop ingezet in deze nieuwewapenwedloop. Dat wijst erop dat er eengrootschalige industrielobby aan hetwerk is, met name in de VS. Het doorhaar altijd gehanteerde werkgelegen-heidsargument zal in een tijd van recessiedes te sterker doorklinken. De belofte vanopdrachten voor de Europese wapenin-dustrie zal, net als bij het nutteloze JSFproject, volop in stelling worden ge-bracht. Het geld en de politieke krachtvan de lobby, helaas gesteund door on-kritische volksvertegenwoordigers en demeeste media, doen de rest.

Karel KosterWetenschappelijk Bureau SP

1 P. 24 van een rapport van de CongressionalResearch Service (10 augustus 2006)http://fpc.state.gov/documents/organizati-on/71873.pdf

2 Medvedev: Russia may target US missile shield.Vladimir Isachenkov, Associated Press – 23november 2011

3 P. 2 van Materieelprojecten 27830 Nr. 91 Briefvan de minister van Defensie aan de TweedeKamer, 26 september 2011

4 Motie-Jasper van Dijk 33000-X, nr. 18, 7 no-vember 2011.

5 U.S. missile shoots down satellite - but why? -Christian Science Monitor: Peter Grier &Gordon Lubold – 22 februari 2008

6 Missile Defence: the Way Ahead for NATO .Draft Report, NATO Parliamentary AssemblySub-Committee on future security and de-fence capabilities – Raymond Knops (Ne-therlands) Rapporteur 7 September 2011


Combined Air Operations Centre (CA-OC) van de NAVO in het Duitse Uedem.

Al sinds 2002 liep als een apart projecteen haalbaarheidsstudie van de NAVOover de bescherming van het hele Euro-pese NAVO-territorium tegen aanvallenmet raketten. De resultaten hiervan in devorm van een enkele duizenden woordentellend document werden in 2006 gepre-senteerd aan de NAVO-ministerraad enzijn nog steeds geheim. Het is gissen naarde reden daarvan, maar er is wel naarbuiten gekomen dat in de studie meerde-re varianten worden uitgewerkt. Demeest simpele ervan is het opvoeren vanALTBMD om ook territoriale bescher-ming te kunnen bieden. Dat zou enkelehonderden miljoenen euro extra kosten.Voor een tweede variant, waarbij een en-kele Europese raketbasis met bijbehoren-de radarsystemen wordt ingericht, zoutussen de zes en acht miljard euro nodigzijn. Het meest uitgebreide systeem metmeerdere bases en meer ‘robuustere’ sen-soren zou maar liefst 20 miljard eurokosten.

TERRITORIALE DEFENSIEVorig jaar zijn beide projecten op de NA-VO-top in Lissabon bij elkaar gekomenen gecombineerd met het nieuwe fasen-plan van president Obama voor een Eu-ropees raketschild, de PAA (PhasedAdaptive Approach). Daarmee is de Euro-pese raketverdediging dus territoriaal (inplaats van alleen voor bescherming vantroepen) en Atlantisch (dus Europees-Amerikaans) geworden.

Volgens NAVO secretaris-generaalRasmussen zou dit plan voor de uitbrei-ding van ALTBMD de komende tien jaar200 miljoen euro kosten (bovenop de algenoemde 800 miljoen), te financieren

uit de gezamenlijke NAVO-begroting,waarvoor alle lidstaten contributie beta-len.

Maar het Amerikaanse vakblad Insidethe Army (geciteerd in het CRS-rapportMissile Defense and NATO’s Lisbon Sum-mit) tekende hierbij aan: “terwijl de NA-VO in het openbaar aangeeft dat de kos-ten voor de momenteel verondersteldefuncties van territoriale defensie als toe-voeging aan het bestaande programmanogal meevallen, is het duidelijk dat eennieuwe open benadering van de architec-tuur [voor commandovoering] een aan-zienlijke investering van de NAVO zalvergen.” En dat op basis van een (alweer)intern op verzoek van de NAVO uitge-bracht rapport van een adviesgroep uithet bedrijfsleven. Toekomstige ruziestussen de VS en Europa over geld zijnhiermee ingebouwd, vooral als het Pen-tagon de komende jaren als gevolg van deeconomische neergang in de VS moetgaan bezuinigen.

Kees Kalkman


ALTBMD: het raketschildals netwerk

Het Europese raketschild van de NAVO krijgt vaste vorm door wapensystemen,sensoren, hoofdkwartieren en verbindingsstructuren van de centrale NAVO en deafzonderlijke lidstaten samen te knopen in een groot netwerk. Het technischeprobleem daarbij is om zeer verschillende nationaal ontwikkelde wapens, sensorenen verbindingsystemen met elkaar te laten samenwerken en als één geheel in tezetten tegen aanvallende raketten.

De naam van dit project isALTMBD (Active Layered The-atre Ballistic Missile Defence).

Het ALTBMD werd in eerste instantie al-leen gepland om bescherming te biedenvoor NAVO-troepen tijdens militaire in-terventies. Oorspronkelijk kwam hetvoort uit de ervaringen tijdens de Golf-oorlog van 1991, toen militairen van NA-VO-landen te maken kregen met opge-voerde Scud-raketten van het Iraakse le-ger. Het idee van ALTBMD was om ver-weer te hebben tegen vijandelijke raket-ten met een bereik van maximaal 3000km. In 2006 werd begonnen aan de eerstefase, waarbij het nog niet ging om een ei-gen NAVO-raketsysteem, maar om eencommando- en verbindingsnetwerkwaarin de sensoren en hoofdkwartierenen de raketten van de lidstaten zijn opge-nomen. Met een consortium van bedrij-ven uit de VS, Engeland, Frankrijk, Italië,Nederland en Duitsland werd een eerstecontract afgesloten voor 75 miljoen euro.In totaal zou ALTBM rond 800 miljoengaan kosten.

De beperking ervan is dat de EuropeseNAVO-leden zelf niet beschikken overantiraket-raketten die de vijandelijke ra-ketten met een middelgroot bereik kun-nen uitschakelen. Voor de verdedigingvan hun hele grondgebied (als het niet al-leen gaat om hun troepen) zijn ze voor-alsnog volledig afhankelijk van de Ame-rikanen met hun Standard SM-3 raket-ten. Iets dergelijks geldt voor de Ameri-kaanse satellietsystemen, die bijvoor-beeld met infrarood apparatuur raket-lanceringen en banen van projectielenkunnen vaststellen en helpen volgen. Op27 januari 2011 werd de ALTBMD capa-citeit overgedragen aan de militaire com-mandanten tijdens een ceremonie op het

ARROW, ONDERDEEL VAN ISRAËLISCHERAKETSCHILD


De onvoorwaardelijke steun diedeze landen later aan het Ame-rikaanse avontuur in Irak ga-

ven deed Rumsfeld al smalend sprekenover het ‘oude’ en het ‘nieuwe’ Europa.Waar regeringen uit het ‘oude’ Europa derelatie met Rusland niet op het spel wil-den zetten, leken Polen en Tsjechië in2007 daarom heel geschikte kandidatenvoor de vestiging van een radar- en raket-basis in het kader van het anti-rakets-child. Door de Russisch-Georgische oor-log van 2008 leek de steun van Polen enTsjechen voor zo’n raketsilo nog toe tenemen.

Dat bleek echter een misrekening.Hoewel de rechtse regeringen van Polenen Tsjechië hun medewerking toezegden,groeide het protest in beide landen. Uitopiniepeilingen blijkt dat 57% van dePoolse bevolking tegen de raketbasis opPools grondgebied was (21% voorstan-ders) en in Tsjechië was zelfs 67% (tegen15%) tegen een radarbasis op Tsjechischgrondgebied. In Polen werd en wordt hetverzet tegen de raketbasis aangevoerddoor de ten tijde van de Irakoorlog opge-richte coalitie Stop Wojnie (Stop Oorlog);in Tsjechië door een aparte, in 2006 op-gerichte bredere coalitie Ne Základnám(Nee tegen militaire bases). Meer dan130.000 mensen hebben een petitie on-dertekend voor een referendum over de-ze basis en daarmee is Ne Základnám hetgrootste burgerinitiatief in Tsjechië sindsde Fluwelen Revolutie.

Na het bezoek van Obama in mei 2009aan Praag, verhevigden de protesten inTsjechië en werd onder andere een marsop de beoogde locatie in Brdy gehouden.

Protesten aan de basistegen de bases

Nog vijf jaar eerder dan andere landen in hetvoormalige Oostblok werden Polen, Tsjechiëen Hongarije in 1999 lid van de NAVO. Na 40jaar door de Sovjet-Unie overheerst te zijnzocht men graag bescherming tegen eenmogelijke Russische machtsontplooiing onderde Westerse militaire paraplu.

In september van dat jaar besloot de re-gering Obama het raketschild op een an-dere leest te schoeien en de radar- en ra-ketbases naar Turkije en Roemenië teverplaatsen. Terecht claimde Ne Základ-nám in een persbericht op de Internatio-nale Dag van de Vrede (21 september2009) dat het publieke protest effect hadgehad. Afgelopen zomer stapte de Tsje-chische regering formeel uit het raketver-dedigingsplan dat in 2009 formeel enkelwas opgeschort.

Ondertussen groeien ook in Turkije,met name in de in Zuidoost-Turkije gele-gen provincie Malatya, de protesten te-gen het daar geplande Early Warning Ra-dar System. De afgelopen maanden zijnhiertegen al een aantal demonstraties te-gen georganiseerd, voornamelijk door delokale Koerdische bevolking en hun or-ganisaties. Op 25 september vond eeneerste protestactie plaats in Istanboel enop 2 oktober in Kürecik in de provincieMalatya. De belangrijkste bezwaren vande protestbeweging is dat men weinig opheeft met de doelstelling om met het ra-ketsysteem Israël te beschermen tegeneen mogelijke aanval vanuit Iran en dat

men liever een goede relatie tussen Iranen Turkije zou willen investeren. Ookvreest de bevolking rond Kürecik doelwitte worden voor Iraanse maar mogelijkook Russische en Chinese raketaanval-len.“Wat ze in Polen en Tsjechië niet wil-len hebben, hoeven wij ook niet,” aldusLeyla Han Tüzel, actieleidster in Istan-boel.

In Duitsland hebben inmiddels inDuisburg en Düsseldorf solidariteitsac-ties plaatsgevonden ter ondersteuningvan het protest in Zuidoost-Turkije. InNederland is er vooralsnog mindersteun. Toen de Verenigde Staten onlangsaangaven dat het antiraketsysteem ookop marineschepen in de Zwarte Zee of deMiddellandse Zee gestationeerd konworden, was de Nederlandse marine erals de kippen bij om de benodigde capa-citeit op de schepen uit te breiden.

Jan Schaake


PROTEST TEGEN RAKETSCHILDIN KÜRECIK

Foto

arch

ief

VD

AM

OK



Na Nederland is Duitsland devoornaamste bondgenoot vande Verenigde Staten in Europa

om de plannen handen en voeten te ge-ven. In november van dit jaar vond inDuitsland de oefening Rapid Arrow 2011plaats. Deze was bedoeld om officierenvan de NAVO-landen te leren hoe ze bal-listische raketten moeten neerhalen.“Vanuit het gezichtspunt van de bedie-

ners van de wapensystemen en hun com-mandanten bevestigde deze oefening on-ze mogelijkheden om tactische ballisti-sche raketten, die gericht worden op on-ze uitgezonden troepen, te raken,” zegtLt. Generaal Pluger van de Duitse lucht-macht. Hij gaat verder met:“de mogelijk-heden zullen verder ontwikkeld moetenworden. Onze doelstelling moet verder

gaan dan de bescherming van troepen.Ze moet zich ontwikkelen naar de be-scherming van gebieden en de bevolkingin de Europese NAVO-landen.” 1 Op heteerste gehoor klinkt dat prima, maar hetschild zal de veiligheid in de wereld juistniet verbeteren (zie het artikel van KarelKoster in dit dossier voor meer uitleg encommentaar).

Ruim tien jaar geleden was ik bij eenpresentatie van Regina Hagen van deDuitse afdeling van Natuurkundigenvoor Vrede. Ze sprak over het raketschild.Niet over één groot schild dat een heelgebied kon beschermen, maar over veelkleine schildjes. Klein en mobiel inzet-baar, daar had Hagen het over. Niet overde prestigeprojecten die – gek genoegook tien jaar later nog – vooral wordengeassocieerd met het raketschild. Hetging over technologisch weliswaar ge-avanceerde en complexe, maar op denduur toch ook haalbare, systemen.

Hagen plaatste de ene na de anderezeepbel op een kaart. Onder de glim-mende bellen zag je bij wijze van sprekenhet met raketten verdedigde land liggen.De glimmende buitenkant stond voorhet bereik van de anti-raket raketten, be-doeld om de vijandelijke ballistische ra-ketten te vernietigen. Er waren ook nietbedekte gebieden. Dat waren de gebiedenvan de vijand. Die was dus kwetsbaar ge-worden door de betere verdediging vande tegenstander.

ALTBMDJaren later komt deze vorm van het ra-ketschild, kleinere eenheden die sameneen groter geheel vormen, terug in hetActive Layered Tactical Ballistic MissileDefense systeem van de NAVO. Dit

ALTBMD-systeem werd in 2009 doorpresident Obama omarmd.

De belangrijkste ‘wapens’ die deel uit-maken van ALTBMD zijn: computers,commando- en controlesystemen ensensoren (C3I). Naast de C3I-systemen isook technologie nodig die in staat is alleinformatie te integreren en combinerenen vervolgens door te sluizen naar de ra-ket. Die technologie staat op land, is in-gebouwd in voertuigen, maar vooral opschepen gezet. Er wordt eigen radar- enobservatie-informatie verwerkt, maarook informatie van andere schepen,voertuigen, vliegtuigen en satellieten.Uiteindelijk moet de anti-raket raketdoor de kracht van de klap de vijandelij-ke raket verpulveren. Om deze botsingop lange afstand te laten slagen is buiten-gewoon veel vernuft nodig. Een vollediggeslaagde test heeft nog niet plaats ge-vonden.

NAVO-AGENTSCHAPOp de Waalsdorpervlakte bij Den Haagzit het zogenaamde NC3A (NATO Con-sultation, Command and Control Agen-cy).2 Dit is een NAVO-agentschap datwapentechnologie onderzoekt, aan op-lossingen voor systeemintegratie werkt,wapentechnologie ontwikkelt en onder-zoeken op dit gebied coördineert. Hetgaat dan veelal om technologie op het ge-bied van sensoren, radar, ICT e.d. Tech-nologie die ook voor het raketschild vangroot belang is.

Het belang van de ogenschijnlijk klei-ne NC3A organisatie blijkt uit het bud-get: het instituut kan de komende tweejaar contracten verdelen ter waarde van1,5 miljard euro. Belangrijker is datNC3A de opdracht heeft meegekregen de

Nederland is na de Verenigde Staten het land dat de grootste bijdrage levert aan de NAVO-versie van hetraketschild. De raketten voor het schild komen uit de Verenigde Staten. Maar in Hengelo wordt een groot deelvan de Europese technologie ontwikkeld om raketten op te sporen en de anti-raket raketten naar hun doel testuren. Op de Waalsdorpervlakte bij Den Haag worden de Europese NAVO-raketschildplannen, detechnologische ontwikkelingen en de aanschaf gecoördineerd. En ondanks de bezuinigingen op defensieblijft de Nederlandse overheid in het schild investeren.

Raketschild madein Holland

Het belang van de

ogenschijnlijk kleine NC3A

organisatie blijkt uit het

budget: het instituut

kan de komende

twee jaar contracten

verdelen ter waarde van

1,5 miljard euro.


ontwikkelingen op raketschildgebied inEuropa te coördineren. Een eerste con-tract dat verband houdt met de territori-ale versie van het schild – dat hele gebie-den of zelfs heel Europa kan verdedigen –werd in september gesloten met een sa-menwerkingsverband van ingenieursvan verschillende wapenbedrijven. Detechneuten komen van EADS Astriumuit Frankijk, onderzoeksinstituut IABGuit Duitsland, Selex SI uit Italië, Qinetiquit het Verenigd Koninkrijk, SIAC enRaytheon uit de VS en TNO uit Neder-land. Zij zullen het team vormen dat hetALTBMD-kantoor ondersteunt. Dit kan-toor is eveneens bij NC3A in Den Haagondergebracht. Een jaar lang gaan detechnici onderzoek doen om vast te stel-len welke technologie nodig is om hettactische raketschild om te bouwen naareen strategisch schild. Dat wil zeggen:van een schild met een bereik om stedenen strijdmachten te beschermen tot eenschild dat een of meerdere landen over-dekt. In november werd ook een contractgesloten met het militair-industriële sa-menwerkingsverband van wapenbedrij-ven Raytheon en Thales (ThalesRaythe-onSystems – TRS) om een aantal leemtesin het huidige tactische systeem op tevullen. Het gaat om leemtes die gecon-stateerd zijn tijdens oefeningen en testen.

OEFENINGENEr is een scala aan oefeningen waaraantwee of meer van de vijf belangrijkstelanden van het Europese raketschilddeelnemen. De oefeningen zijn niet al-leen bedoeld om militairen te trainen inhet gebruik van de wapens, maar ook omfouten op te sporen, zodat die gecorri-geerd kunnen worden (trial and error).Ten eerste is er de al sinds 1996 door Ne-derland georganiseerde oefening Wind-mill met Duitsland en de Verenigde Sta-ten. Onder meer aan deze oefening danktNederland zijn vooraanstaande positie inde raketschildwereld. Windmill brengtlucht-, land-, zee- en ruimtesystemen sa-men en behoorde tot de eerste groot-schalige raketschildoefeningen. Er wordtook nationaal geoefend. Ook zijn er testsin de Verenigde Staten, waaraan op bila-terale basis Nederland, Duitsland en deNAVO-afdelingen, zoals NC3A, deelne-men. Het zijn vooral deze drie genoemdelanden die het vaakst oefenen en testen.Maar ook Frankrijk en Italië nemen deelaan oefeningen om te kijken hoe wapen-systemen op elkaar inspelen.3 Eén van de

bekendste tests waar Nederland bij be-trokken was, is die waarbij het Neder-landse luchtverdedigingsfregat Tromphelpt een raket boven de Stille Oceaan tetraceren (TRACKEX). Daar is zelfs eenYouTube filmpje van gemaakt.

THALESNederland loopt niet alleen voorop alshet gaat om het organiseren van oefenin-gen. Al vanaf halverwege de jaren negen-tig werkt Thales, destijds nog Thomson-CSF, aan een radar-, volgen sensorsys-teem dat ingezet kan worden voor het ra-ketschild. Thomson Nederland deed sa-men met de John Hopkins University enRaytheon onderzoek hoe die Nederland-se apparatuur geschikt kon worden ge-maakt voor interactie met Amerikaanserakettechnologie. Het ging destijds nogom de standaardraket SM-2 Block IVa.Maar Nederland hield al lang voordat be-gin deze eeuw vier nieuwe luchtverdedi-gingsfregatten (LCF) in dienst werdengenomen rekening met inzet ervan alsonderdeel van een raketschild.4

Ruim tien jaar later werd op grond vanpositieve ervaringen met de Nederlandsetechnologie tijdens TRACKEX door deeerder genoemde partijen plus Lockheed

Martin weer een studie gedaan. Nu ginghet om de vraag of er een schild tegenballistische raketten op de Nederlandsefregatten kon worden geïnstalleerd. Ge-keken werd of de waarneming- en volg-systemen voldoende krachtig waren omvijandelijke raketten vroegtijdig te signa-leren, op grote hoogte te volgen en er an-ti-raket raketten op af te sturen. Dat kun-nen eigen raketten zijn – die Nederlandnog niet heeft – of raketten van anderelanden. De resultaten van de studie wa-ren zeer positief. Met relatief kleine aan-passingen zouden Nederlandse schepeningezet kunnen worden als onderdeelvan het ALTBMD. De Nederlandse syste-men kunnen dan gebruikt worden voorhet vinden en volgen van raketten op2.000 km afstand. Ze kunnen rakettensturen naar doelen buiten de atmosfeer.

De NAVO is met deze uitkomst zeer te-vreden. De technologie van Thales en dedaarop gebaseerde systemen zit op zo’ntwintig moderne Europese marinesche-pen. Met enige aanpassing is er sprakevan een flinke vloot die, roulerend, takenin het kader van ALTBMD kan waarne-men. In januari schreef marine expert

Foto

Mar

tin

Bro

ek

DEN HAAG


Het ziet er al enige tijd naar uitdat de DARS-eenheid inNieuw-Milligen een rol zal

krijgen in het Europese raketschild. Bijhet luchtcontrolecentrum Nieuw-Milli-gen dat de politietaak voor het Neder-landse luchtruim uitvoert is sinds 2008een containerdorp in de vorm van eenDeployable (mobiele) ARS gevestigd, eenDARS. De gekmakende luchtmachtaf-korting ARS staat voor Air control centre(A) – Recognized air picture productioncentre (R) – Sensor fusion post (S). Hetkomt erop neer dat de DARS een mobielcommandocentrum is dat, gekoppeldaan radarsystemen, tijdens een militaireinterventie een NAVO-luchtoperatie kanaansturen van het soort dat onlangs inLibië plaatsvond. De DARS wordt danverplaatst naar het inzetgebied.

In de zogeheten NAVO-architectuurvalt de DARS direct onder het operatio-nele luchtmachthoofdkwartier, het zoge-naamde CAOC ( Combined Air Operati-ons Centre). Net zoals bij de (D)ARS be-staat hiervan een statische en een mobie-le variant. Het bij de Nederlandse DARS-eenheid behorende CAOC – zowel demobiele als de statische variant – is ge-vestigd in het Duitse Uedem vlak over deDuitse grens bij Nijmegen. DARS en CA-OC samen worden uitgerust met het NA-VO-brede Air Command & Control Sys-tem (ACCS) waarin alle tot nu toe be-staande systemen voor het plannen, lei-den en monitoren van luchtoperatiesworden samengevoegd. Het ACCS moet300 sensoren en meer dan 140 types ra-dar aan elkaar gaan koppelen.

Vorig jaar werd in de tweejaarlijkse in-ternationale luchtverdedigingsoefeningJoint Project Optic Windmill de DARSuitgebreid getest. Daarna werd bekenddat de NAVO van plan was om een acht-tal werkstations voor raketverdediging ineen van de DARS-containers te plaatsen.Dat wees erop dat DARS behalve in deluchtgevechtsleiding ook een rol zougaan spelen bij de raketverdediging.Daarbij gaat het bijvoorbeeld om het zo-genaamde deconflicteren, dus ervoorzorgen dat er geen belangentegenstelling

ontstaat tussen de raketverdediging enandere luchtoperaties. Het leek erop datNieuw-Milligen onderdeel ging uitma-ken van het raketschild.

Maar nu hebben afgelopen juni de mi-nisters van defensie van de NAVO beslo-ten tot een reorganisatie van de NAVO-commandostructuur. Bij deze afslankingzal het aantal CAOCs worden vermin-derd van vier tot twee, waarbij de activi-teiten worden geconcentreerd in Uedemen Torrejon in Spanje. Daarnaast komt eréén mobiel hoofdkwartier, dat de rol vangevechtsleiding over bommenwerpers,jagers en raketverdediging tijdens inter-ventieoorlogen zoals in Libië op zich gaatnemen. De verantwoordelijke NAVO-ge-neraal. Patrick Wouters op een perscon-ferentie: “In wezen zal dat het mobieleARS-controlestation dat volgens de hui-dige plannen in Nieuw-Milligen in Ne-derland zou komen zijn. Dat wordt nugecombineerd met het nieuwe Deployab-le Air Operations Centre en gesitueerd inPoggio Renatico in Italië.”Wat dit preciesvoor Nieuw-Milligen inhoudt is nog niethelemaal duidelijk. Het is mogelijk datalleen een paar containers naar Italië ver-huizen of de hele DARS.

Misschien is dit de prijs voor het be-houd van het NAVO-hoofdkwartier inBrunssum, dat een belangrijke rol speeltin de oorlog in Afghanistan. Over dithoofdkwartier wordt nu gezegd dat in detoekomstige structuur bij interventie-oorlogen 500 personeelsleden in een mo-biel hoofdkwartier zullen worden ingezetin het operatiegebied. Dus in geval vanoorlog overzee zullen we voortaanBrunssum zien leeglopen.

Kees Kalkman

De literatuur bij dit artikel zal worden

gepubliceerd bij www.vdamok.nl.

AMOK OnderzoeksdossierVDRichard Sharpe dat Nederland in Europatot op heden de grootste stappen heeftgezet naar een maritieme raketschildca-paciteit.5 Onlangs besloot Nederland deLCF-fregatten voor ruim 250 miljoen eu-ro te voorzien van een uitgebreide langeafstand radar (Extended long range,ELR).6 Ondanks de bezuinigingen op dekrijgsmacht, gaan de investeringen in de-ze superwapens wel door. Als de nieuwetechnologie is geïnstalleerd zijn de sche-pen in staat raketten vanuit Polen enTsjechië naar hun doel te sturen. Ze kun-nen ook zelf uitgerust worden met zulkeraketten. Maar die beslissing is nog nietgenomen.

De luchtverdedigingsfregatten warenal het duurste Nederlandse wapensys-teem. Ze dreigen nu ook een belangrijkonderdeel te worden van een schildwaartegen Nederland een kleine tien jaargeleden nog waarschuwde, vanwege eenmogelijke wapenwedloop. Maar diewaarschuwing gold voor Zuidoost Azië.In Nederland zelf werd ook toen al ge-staag gewerkt aan het verder uitbouwenvan het schild.7

Martin Broekbroekstukken.blogspot.com8

1 NC3A, NATO commanders successfully testcommand and control systems during missileintercept exercise(http://www.nc3a.nato.int/news/Pages/NA-TO-missile-intercept-exercise.aspx), 17 no-vember 2011

2 Martin Broek, Raketschild in Den Haag,(http://broekstukken.blogspot.com/2010/08/raketschild-in-den-haag-deel-2.html), 10 au-gustus 2010 (verkorte versie in VredesMaga-zine, nr. 4 2010).

3 Raymond Lenski, ALTBMD Simulation tothe Joint CAX Forum, (http://bit.ly/swd9Uc),september 2011

4 Op weg naar 2012, Marine Nieuws, septem-ber 1996

5 Richard Scott, Aming High, Jane’s DefenceWeekly, 5 januari 2011

6 Menno Steketee, Dutch frigates set to receiveBMD capacity, Jane’s Defence Weekly, 5 okto-ber 2011.

7 Antwoorden op parlementaire vragen over deDefensienota 2000, 28 januari 2000.

8 Zie voor een vermelding van veel van mijnartikelen over Nederland en het raketschild:Nederland bereidt de weg voor in Europa(http://broekstukken.blogspot.com/2011/01/nederland-bereidt-de-weg-voor-in-europa.html), januari 2009.

Einde voor Star Warsin Nieuw Milligen?


In Oost-Azië gaan de VS te werk viaeen bilateraal partnerschap met Ja-pan en in het Midden-Oosten via de

bevoorrechte partner Israël. In Europawordt de NAVO als glijmiddel gebruikt.Onder de noemer Active Layered TheatreBallistic Missile Defense (ALTBMD)wordt er binnen de NAVO reeds jaren ge-werkt aan een geïntegreerde commando-en controlestructuur – met hoofdkwar-tier in Ramstein, Duitsland – om ver-schillende systemen van het raketschildop elkaar af te stemmen. Op de NAVO-top van Lissabon in 2010 werd ingestemdmet een NAVO-raketschild ter bescher-ming van de troepen en het grondgebiedvan de Europese NAVO-landen.

Om het oorspronkelijke plan voor hetEuropese raketschild te begrijpen moe-ten we eerst het VS-raketschild voor hetAmerikaans grondgebied bespreken. Debescherming van het Amerikaans ‘thuis-land’ tegen een aanval met ballistische ra-ketten bestaat uit een Ground-based Mid-course Defense systeem (GMD) met in-terceptoren (raketten), die interconti-nentale ballistische raketten op weg naarde VS kunnen vernietigen. Het systeemwordt sinds 1998 ontwikkeld door Boe-ing in samenwerking met Raytheon,Northrop Grumman en Orbital SciencesCorporation. Op de luchtmachtbasisVandenberg in Californië en Fort Greely

in Alaska zijn reeds een dertigtal dergelij-ke zware grond-luchtdoelraketten geïn-stalleerd. De radarsystemen die de inter-continentale ballistische raketten tijdigmoeten detecteren staan in Groot-Brit-tannië, Groenland, Alaska en Californiëen op militaire schepen uitgerust met hetAegis Ballistic Defense Missile System,gefabriceerd door Raytheon en Boeing.

SNELLERE INTRODUCTIEHet oorspronkelijk plan van Bush uit2007 voor een raketschild in Europavoorzag een Europese poot voor een lou-ter Amerikaans raketschild. De twee sitesvan het raketschild in de VS, in Californiëen Alaska, zouden uitgebreid wordenmet een derde site in Europa, meer be-paald met tien interceptoren in Polen eneen radarsysteem in Tsjechië. Die derdeEuropese site moest in de eerste plaatsdienen om het grondgebied van de VS tebeschermen. Dat plan werd echter afge-voerd, onder meer omdat Rusland be-ducht was voor een zwaar raketsysteemin zijn achtertuin dat evengoed zou kun-

nen dienen als nucleair offensief wapen.Het plan Bush werd afgevoerd en de

nieuwe aanpak voor de Europese regiowerd door Obama aangekondigd in sep-tember 2009. De European Phased Adap-tive Approach (EPAA) voorziet in een ge-faseerde en veel snellere introductie vaneen rakettenschild in Europa via mobieleinstallaties in plaats van de aanvankelijkvoorziene vaste systemen in Tsjechië enPolen. Er werd aangekondigd dat tegen2011 het Aegis-systeem op Amerikaansemarineschepen bescherming zou biedenaan Zuid-Europa tegen korte afstandsra-ketten. Een vooruitgeschoven radarsys-teem zou extra informatie verschaffenaan het raketschild in de VS. In een twee-de fase (2015) zou een aangepast Aegis-systeem met interceptoren op het vasteland (Aegis-Ashore) in Zuid-Europageïnstalleerd worden, samen met bijko-mende sensoren. In een derde fase (2018)komt er een tweede interceptorinstallatiein Noord-Europa met een tweede gene-ratie SM-3-raketten die veel sneller enverder kunnen vliegen. Vanaf dan zullen

Het Ballistic Missile Defense System of het raketschildis een systeem van de VS dat het Amerikaans‘thuisland’, de overzeese troepen en debondgenoten bescherming moet bieden tegenaanvallen met ballistische raketten. De VSspendeerden de laatste 25 jaar een slordige 141miljard dollar aan de ontwikkeling van eenraketschild. In de verschillende wereld-regio’s proberen de VS op diverse manierenonderdelen van hun raketschild te introduceren.

Een Amerikaanseparapluboven Europa



alle NAVO-bondgenoten in Europa ge-dekt zijn door het systeem. In de laatstefase (2020) zal een bijkomende installatiegeïnstalleerd worden die de VS moet be-schermen tegen aanvallen met intercon-tinentale raketten vanuit het Midden-Oosten.

In de praktijk lijkt de implementatievan het EPAA in Europa bijzonder vlot teverlopen. De Amerikaanse oorlogsbo-dem USS Monterrey die uitgerust is methet Aegis raketafweersysteem bestaandeuit SM-3-raketten en een radar, patrouil-leerde tussen maart en november 2011reeds in de Middellandse Zee, de ZwarteZee en de Noordzee. In september 2011ging Turkije akkoord met de plaatsingvan een AN/TPY-2-radarsysteem ophaar grondgebied tegen eind 2011. DeAN/TPY-2-radar (Army Navy/Transpor-table Radar Surveillance System) is instaat om lange afstandraketten te detec-teren tot op 1000 km afstand en die in-formatie door te sturen naar het raketaf-weersysteem. Daardoor neemt ook de ac-tieradius van de Aegis-oorlogsbodemstoe. De door Raytheon geproduceerdeAN/TPY-2-radar maakt ook deel uit vanhet THAAD-raketafweersysteem (zieverderop).

Nog in september 2011 stemde deRoemeense regering toe met de plaatsingvan een Aegis Ashore-systeem op haargrondgebied voor de tweede fase van hetEPAA. Tegen 2015 komt een SM-3 inter-ceptor site met radar op de luchtmacht-basis Deveselu in Roemenië samen metzo’n 200 man Amerikaans personeel. HetAegis-Ashore systeem is hetzelfde sys-teem als op de Aegis schepen gemonteerdstaat en moet in staat zijn om ballistischeraketten neer te halen in de beginfase vanhun vlucht.

In Polen arriveerde reeds in mei 2010een Amerikaanse Patriot-batterij metPAC-3-raketten die bescherming moetenbieden tegen korte afstandsbedreigingen.De Patriot-batterij en de bijhorendeAmerikaanse manschappen zijn gelegerdop een Poolse legerbasis op zo’n 60 kmvan de Russische enclave Kaliningrad.Het Ballistic Missile Defense akkoord datPolen tekende met de VS in 2010 voorzietook in de installatie van een Aegis-Asho-re systeem tegen 2018. De installatie inPolen zou uitgerust worden met tweedegeneratie zeer gesofisticeerde SM-3-ra-ketten die een veel verder bereik hebben.Deze tweede generatie SM-3-rakettenzouden technisch in staat zijn om strate-

gische langeafstandsraketten van Rus-land te vernietigen, tot zeer groot onge-noegen van dat land dat dreigt met hetSTART-akkoord op te blazen.

Bedoeling is dat deze Amerikaanse bij-drage aan het Europese raketschild naad-loos gecombineerd kan worden met an-dere bestaande of in ontwikkeling zijnderaketschilden via het Active Layered The-atre Ballistic Missile Defense (ALTBMD)dat de NAVO beheert. In het ideaalscena-rio ontstaat er zo een raketdefensiesys-teem dat alle bedreigingen vanuit delucht kan afweren van op korte en langeafstand: kruisraketten, ballistische raket-ten, bemande en onbemande vliegtui-gen, etc. Zo worden de troepen in oor-logsgebied (theatre) beschermd, bepaal-de belangrijke (militaire) sites en het vol-ledige grondgebied van de VS en Europa.

Welke andere systemen moeten hetAegis-systeem en GMD aanvullen? Naastde reeds besproken Patriot-batterijen dieplaatselijke bescherming moeten biedenis er ook nog sprake van een Amerikaansraketafweersysteem THAAD en eentransatlantisch project genaamd MEADSdat ontwikkeld wordt onder toezicht vande NAVO.

VEEL MOBIELERTHAAD (Theatre High-Altitude AreaDefence) moet raketten onderscheppenin de eindfase van hun vlucht tot op eenhoogte van 150 km in tegenstelling tothet Patriot-systeem dat slechts rakettenkan vernietigen op een 20 tot 100 keer la-gere hoogte. Lockheed Martin en Ray-theon zijn de voornaamste defensiebe-drijven die betrokken zijn bij het project.Lockheed Martin ontwikkelt het raket-systeem, Raytheon de AN/TPY-2ground-based radar (de radar die dusook in Turkije zal geplaatst worden in hetkader van EPAA). THAAD is reeds in deproductiefase, het Amerikaans legerheeft plannen om tot 99 raketlanceerin-stallaties aan te kopen, 1400 raketten en18 radarsystemen. De VS hoopt dat ze ditsysteem zal kunnen slijten in het buiten-land, waardoor de productiekosten pereenheid dalen. De Verenigde ArabischeEmiraten onderhandelden in 2008 overeen contract ter waarde van 7 miljarddollar.

MEADS (Medium Extended Air Defen-se System) is een raketdefensiesysteemvoor de toekomst dat het bestaande ra-ketdefensiesystemen in de VS (Patriot),Duitsland (Patriot en Hawk) en Italië

(Nike Hercules) zou moeten vervangen.MEADS moet een lokaal luchtafweersys-teem worden. Bedoeling is dat het sys-teem veel mobieler is dan de bestaandesystemen en dus gemakkelijker naar hetslagveld kan meegevoerd worden en dathet vlot kan gecombineerd worden metandere raketdefensiesystemen. In 1999werd het transatlantisch partnerschapMEADS in het leven geroepen bestaandeuit Lockheed Martin (VS), EADS (Duits-land) en MBDA (Italië). In 2005 kreeghet een contract voor negen jaar van hetNAVO Management Agency voor ont-werp en ontwikkeling met de bedoelingom tegen 2014 in productie te gaan. Hetultramobiele systeem zou bestaan uit eenraketlanceerder, radarinstallatie en com-mandocentrum. De lanceerinstallatiezou werken met een nieuwe generatiePAC-3 (Patriot Advanced Capability-MSE) raketten. Het systeem wordt echterflexibel opgevat en moet ook met andereraketten kunnen werken. Het Duitse le-ger wil namelijk ook werken met IRIS-TSL raketten ontwikkeld door Diehl BGTDefence. Deze raketten zouden goedko-per zijn en beter bruikbaar tegen vlieg-tuigen, helikopters en raketten, terwijl dePAC-3 raketten veel duurder zijn maarbeter bruikbaar tegen ballistische raket-ten.

Het MEADS project kampt echter metserieuze problemen. Volgens de NAVOzijn er 30 maanden extra nodig voor deontwerp- en ontwikkelingsfase, bovenopde voorziene 110 maanden. Ook de kos-ten voor de VS zouden een miljard dollarhoger liggen dan voorzien. Gezien dehuidige economische malaise en de be-grotingsbesparingen besloten de VS enDuitsland om het project vroegtijdig tebeëindigen. Het MEADS systeem zal dusniet in productie gebracht worden. DeVS zal wel haar deel van de ontwikke-lingskosten (2,3 miljard dollar) dragentot en met 2013, zoals voorzien in de con-tracten. Het project eerder beëindigenzou immers evenveel kosten aan schade-vergoedingen aan defensiebedrijven.

Er bestaan in Europa al niet-Ameri-kaanse alternatieven voor MEADS zoalshet Frans-Italiaanse Aster 30 SAMP/Tsysteem. Dat is een mobiel raketafweer-systeem dat bedreigingen in de lucht kanvernietigen tot op 20 km hoogte. HetFrans leger heeft reeds een aantal eenhe-den operationeel.

Pieter Teirlinck Vrede vzw - Gent



ACCS – AIR COMMANDAND CONTROL SYSTEM

Het geïntegreerdegevechtsleidingssysteem van de NAVOvoor luchtoperaties, waarvan deraketverdediging een onderdeel is.

ALTBMD – ACTIVE LAYEREDTHEATRE BALLISTIC MISSILEDEFENCE

Programma van de NAVO om te komen toteen gezamenlijk en geïntegreerd netwerkvan commandovoering (zie onder C3I)over de nationale wapensystemen (onder-scheppingsraketten en sensoren) tegenvijandelijke ballistische raketten met eenmaximaal bereik van 3000 km. MetALTBMD werd begonnen in 2005; toenwas het bedoeld om NAVO-troepen tij-dens militaire interventies te beschermen.De NAVO-top van 2010 in Lissabon beslootom ALTBMD ook in te richten voor de ver-dediging van het hele NAVO-territoriumen de daar wonende bevolking.

BALLISTISCHE RAKETEen raket die in de beginfase wordt aan-gedreven door een raketmotor, vervol-gens buiten de dampkring een baan in de

Begrippenlijst raketverdedigingtrouilleren, bijvoorbeeld in het luchtruim)en de R van reconnaissance (verkenning)er nog bij. Het zijn allemaal elementenvan de moderne commandovoering, hetuitoefenen van gezag over de troependoor een bevelhebber en zijn hoofdkwar-tier.

DECOYSNepraketkoppen zonder lading, die ingrote aantallen wordt afgestoten door eenraket na de boostfase om de radar- en in-fraroodsystemen van de vijand in de warte brengen.

INTERCEPTOREen antiraket-raket of onderscheppings-raket die wordt ingezet tegen een ballisti-sche raket. De interceptor heeft vaak geenexplosieve lading maar moet het doel pre-cies treffen om het via de botsing zoals datheet kinetisch uit te schakelen.

JOINT PROJECT OPTIC WIND-MILL (JPOW)

Grote regelmatig gehouden simulatie-oefening op het gebied van lucht- en ra-ketverdediging waaraan de Nederlandseluchtmacht deelneemt samen met ondermeer de VS, Duitsland en de NAVO.

PAA – (EUROPEAN) PHASEDADAPTIVE APPROACH

Het raketverdedigingsplan van presidentObama voor de NAVO bestaande uit SM-3onderscheppingsraketten en een X-Bandradarstation. Het systeem wordt tot 2020in verschillende fasen steeds verder uitge-breid met krachtiger raketten.

SENSORENInstrumenten om aanvallende raketten opte sporen zoals radars en infraroodzoe-kers.

WAPENSYSTEMEN VOORONDERSCHEPPINGIN GEBRUIK BIJ DE NAVOVoor kleiner bereik:

Patriot PAC-2 en PAC-3 – VS, Duitsland,Nederland, Turkije

MEADS (mobiel systeem, bedoeldals opvolger van Patriot) – Duitsland,Italië, VSSAMP/T (Aster 30) – Frankrijk, Italië

Voor groter bereik:THAAD (Terminal High Altitude AreaDefense) – VS

Aegis en SM-3 Block II (combinatie vanradar, raket en commandosysteem) – VS

vorm van een hyperbool beschrijft en tenslotte terugkeert om zijn doel te bereiken.De raket kan voorzien zijn van een kopmet conventionele explosieven of eenmassavernietigingswapen, zoals eenkernkop. Onderschepping is mogelijk inalle drie de fases, maar heel lastig in debeginfase (de zogenaamde boostfase).

BISC AIS – BI-STRATEGICCOMMANDERS AUTOMATEDINFORMATION SYSTEM

Het systeem waarmee de twee grote com-mando’s van de NAVO, het Allied Com-mand Transformation in de VS en het Al-lied Command Operations in Europa metelkaar communiceren.

C3I – COMMAND, CONTROL,COMMUNICATIONS ANDINTELLIGENCE

Het gecombineerde vermogen om het be-vel te voeren over militaire eenheden, hunsituatie en optreden voortdurend te con-troleren en te beschikken over de bijbeho-rende verbindings- en inlichtingenmidde-len. Soms wordt ook gesproken overC4ISR, dan komen de C van consultatie,de S van surveillance (bewaken of pa-

Teke

ning

Goa

l




RAPPORTEN EN PRESENTATIESAlexander Bitter, Die NATO und die Rake-

tenabwehr. SWP-Studie, oktober 2007 –

http://www.swp-berlin.org/fileadmin/

contents/products/studien/

2007_S29_btt_ks.pdf

ALTBMD Program Office (NATO),

ALTBMD Simulation to the Joint CAX

Forum, september 2011 – https://

transnet.act.nato.int/WISE/COE/

Individual/MS/Events/6thNATOCAX/

Presentati/Container2/ALTBMDSimu/

file/_WFS/ALTBMD%20Simulation.pdf

Yousaf Butt, Theodore Postol, Upsetting

the Reset: The Technical basis of Russian

Concern Over NATO Missile Defense.

FAS Special Report No. 1, september

2011 –http://www.fas.org/pubs/

_docs/2011%20Missile%20Defense%

20Report.pdf

Congressional Budget Office, Options for

Deploying Missile Defenses in Europe.

Februari 2009 –

http://www.cbo.gov/ftpdocs/100xx/doc10

013/02-27-MissileDefense.pdf

Congressional Research Service (CRS),

Long-Range Ballistic Missile Defense in

Europe (updated), 23 september 2009 –

http://www.fas.org/sgp/crs/weapons/

RL34051.pdf

CRS, Missile Defense and NATO’s Lisbon

Summit, 11 januari 2011 –

http://www.fas.org/sgp/crs/row/R41549.

pdf

CRS, Navy Aegis Ballistic Missile Defense

(BMD) Program: Background and Is-

sues for Congress. 19 april 2011 –

http://assets.opencrs.com/rpts/

RL33745_20110419.pdf

ISS Policy Brief, Missile Defence in Europe

– the political and security dimensions,

februari 2008 – http://www.iss.europa.

eu/fr/publications/detail-page/article/

missile-defence-in-europe-the-political-

and-security-dimensions/

Shannon N. Kile, A survey of US ballistic

missile defence programmes. SIPRI Ye-

arbook 2008, Appendix 8C –

http://www.sipri.org/yearbook/

2008/08/08C

NATO Parliamentary Assembly (NPA),

Missile Defense: the way ahead for NA-

TO (Rapporteur Raymond Knops), ok-

tober 2011 – http://www.nato-pa.int/

default.asp?SHORTCUT=2437

NC3A Simulation Support for Theatre

Missile Defense Operations in NATO

Exercise Cannon Cloud 2002 (CC02),

november 2003 –

http://ftp.rta.nato.int/public/

PubFullText/RTO/MP/RTO-MP-

094/MP-094-07.pdf

Arno Neuber, Schild und Schwert: Agressi-

ve Atompolitik und Raketenabwehr der

NATO. IMI-Analyse 2009/012 –

http://www.imi-online.de/2009.

php?id=1897

Stephan Raabe (red.), Amerikanische Ra-

ketenabwehr in Europa. Konrad Ade-

nauer Stiftung, 2008 – http://www.kas.

de/wf/doc/kas_14083-1522-1-30.

pdf?080627151515

Kevin E. Toms, NATO and US ballistic

missile defense programs: divergent or

convergent paths? Thesis Naval Postgra-

duate School, december 2008 –

http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?

Location=U2&doc=GetTRDoc.

pdf&AD=ADA493868

US Department of State, Department of

Defense, Proposed US Missile Defense

Assets in Europe, 2007 –

http://www.fas. org/irp/threat/missile/

bmd-europe.pdf

BOEKENA.A.F. Bloemen, A.C. Kernkamp, R.A.N.

van de Wiel, Theatre Ballistic Missile

Defence, an Overview. TNO Defence,

Security and Safety, 2004

Tom Sauer, Eliminating Nuclear Weapons:

The Role of Missile Defence. Columbia

University Press 2011

ARTIKELENChris Arsenault, The mystery of missile

defence. Aljazeera 17 december 2010 –

http://www.aljazeera.com/indepth/

features/2010/12/

20101217172028248218.html

Regina Hagen, Stärker, schlauer, schneller

– US Raketenabwehr in Europa. Wissen-

schaft und Frieden, 2010/2 –

http://www.wissenschaft-und-

frieden.de/seite.php?artikelID=1618

Kees Homan, Raketverdediging in Europa

– Een nieuwe uitdaging voor de NAVO.

Armex 2008/4 p. 20-22

D.C. van Ingen, Change in de Amerikaanse

Missile Defense plannen. Militaire Spec-

tator 2010/3 pp. 120-132

Joris Janssen Lok, Raketverdediging op

Kreta. Onze Luchtmacht 6-2009 pp. 13-

16

Karel Koster, The Offensive Use of Ballistic

Missile Shields. Military Technology

10/2004, pp. 36-39

Georges N. Lewis, Theodore A. Postel, The

European missile defense folly. Bulletin

of the Atomic Scientists, mei/juni 2008 –

http://www.thebulletin.org/

files/064002009.pdf

Nederland verrast Amerikanen. Hr. Ms.

Tromp toont met SMART-L aan dat het

onmogelijke mogelijk is. Defensiekrant

12 december 2006

Götz Neuneck, Jürgen Altmann, US-Rake-

tenabwehr – Ein Danaer-Geschenk für

Europa und die Welt? Wissenschaft und

Frieden 1/2008 –

http://www.wissenschaft-und-

frieden.de/seite.php?artikelID=1444

Tom Sauer, Schild of vriend – Over vrede

en raketafweersystemen. Vrede nr. 408,

maart-april 2011 pp. 27-29

Demetri Sevastopulo, Intercept or interfe-

re? How missile defence pits the Penta-

gon against allies. Financial Times, 7

maart 2007

Georges Spriet, Het raketschild: een stand

van zaken. Vrede nr. 412 oktober-no-

vember 2011 pp. 33-24

Menno Steketee, Paraplu met gaten. Het

Amerikaanse raketschild komt met

moeite van de grond. NRC Handelsblad,

9 juni 2007

Menno Steketee, Drijvend raketschild. Ma-

ritiem Nederland, november 2011

Pieter Teirlinck, Rakettenschild: stand van

zaken. Vrede nr. 408, maart-april 2011

pp. 30-32

US missile defense system in Europe, No-

vosti 12 mei 2011 – http://en.rian.ru/in-

fographics/20100227/158030266.html

Peter Zeihan, The New Logic for Ballistic

Missile Defense. Stratfor, 6 maart 2007 –

http://www.stratfor.com/new_logic_

ballistic_missile_defense

WEBSITESBritish American Security Information

Council (BASIC), Getting to Zero Up-

date: http://www.basicint.org/

updates/2011/getting-zero-update-2

Missile Defence Agency van het Pentagon:

www.mda.mil/

Bibliografie raketverdediging


KORTE BERICHTEN

Geweld tegenPalestijnen vanuitnederzettingenneemt toe

Het geweld van bewoners van Israë-lische nederzettingen tegen Pales-

tijnen is van 2010 op 2011 met 40% toe-genomen. Dit blijkt uit een VN-rapport.Het geweld richt zich vooral tegen Pales-tijnse bezittingen met de bedoeling dePalestijnen van hun land te verdrijven.

De aanvallen vanuit de nederzettingenhebben niet de goedkeuring van de Isra-ëlische regering, maar die treedt er ooknauwelijks tegen op. Het indienen vaneen klacht is voor de Palestijnen moeilijk,omdat dat moet gebeuren bij politiebu-reaus in de nederzettingen. Bovendienleidt slechts 10% van de ingediendeklachten tot vervolging van de daders.

Freedom Riders

Op 15 november startte een actiewaarbij Palestijnen op de Westoe-

ver gebruik maken van voor Israëliërs be-stemde bussen. De actie is geïnspireerddoor de historische Freedom Rides van deAmerikaanse Burgerrechtenbeweging.

De Palestijnen die op 15 november debus namen van Ramallah naar Oost-Je-rusalem werden al gauw met veel geweldgearresteerd, maar de actie gaat door. DePalestijnen willen in hun eigen land ge-woon van de bus gebruik kunnen makenzonder te worden geconfronteerd metapartheid.

De actie wordt gesteund door JewishVoice for Peace en op hun site jewishvoi-ceforpeace.org/campaigns/solidarity-with-palestinian-freedom-riders kunt uer zelfs live getuige van zijn.

Campagne tegenWapenhandel wintASN Wereldprijs

Met het project Geen Geld voor Ge-weld heeft de Campagne tegen

Wapenhandel de ASN Bank Wereldprijsgewonnen! De prijs is toegekend vooreen actie tegen EADS, een van de groot-

ste wapenbedrijven van Europa. EADSmaakt onder meer gevechtsvliegtuigen,raketten, onbemande vliegtuigjes (de zo-genaamde drones) en kernwapens.

De Campagne tegen Wapenhandel wildat grote financiers zich terugtrekken uitEADS. Verschillende banken en pensi-oenfondsen hebben dat de afgelopen ja-ren al gedaan, maar een aantal anderenstopt nog steeds veel geld in deze wapen-producent. Daardoor betalen veel men-sen tegen hun zin mee aan wapenpro-ductie, bijvoorbeeld via hun pensioen-fonds.

Vredesmuseumzoekt beheerder

Het Museum voor Vrede en Geweld-loosheid zoekt een nieuwe beheer-

der voor het depot in Soesterberg, waarde uitleententoonstellingen bewaardworden. Hoofdtaak is het controleren envervoersklaar maken van de tentoonstel-lingen. Dit vergt één tot enkele dagdelenper maand.

De bedoeling is dat de nieuwe beheer-der de huidige opvolgt in juli 2012. Er isdus tijd om goed ingewerkt te worden.

Naast de hoofdtaak omvatten de werk-zaamheden het schoonmaken van hetdepot en het verrichten van kleine repa-raties. Verder kan de depotbeheerder be-trokken worden bij het beheer van onzeaffichecollectie en het maken van nieuwetentoonstellingen. Dit afhankelijk vanhaar/zijn interesse en beschikbare tijd.

Het gaat om vrijwilligerswerk maar eris wel een onkostenvergoeding.

Nadere informatie: [email protected] of 015-785.01.37

Dood Gaddafi geenreden tot euforie

Hoewel de dood van MoammarGaddafi de weg vrijmaakt voor een

nieuw, vrij en democratisch Libië, vormtdeze volgens de vereniging Kerk en Vredebeslist geen reden tot de euforie en zelf-genoegzaamheid die onder Westerse re-geringsleiders bespeurbaar zijn. Van eni-ge terughoudendheid, waartoe Kerk enVrede acht maanden geleden bij het be-

gin van de strijd opriep, is niets geblekenen de eerste tekenen dat aan dit door deNAVO zo gewenste succesverhaal grotenadelen kleven zijn reeds zichtbaar.

Kerk en Vrede bepleit een blijvende,niet-militaire internationale betrokken-heid bij de opbouw van een nieuw, vrij endemocratisch Libië waarbij de belangenvan de burgerbevolking centraal zullenmoeten staan.

De volledige verklaring is te lezen opde site van Kerk en Vrede: http://www.kerkenvrede.nl/index.php?sct=002292

Nicole LefeverJournalist voor deVrede 2011

Op 18 september heeft de vredesor-ganisatie Humanistisch Vredesbe-

raad de wisselprijs Journalist voor devrede 2011 uitgereikt aan Nicole Lefever.Lefever, correspondent/journalist voorde NOS in het Midden Oosten, is geko-zen uit een lijst van zeven kandidaten.Andere kandidaten waren: Joeri Boom,Bette Dam, Harald Doornbos, Sandervan Hoorn, Hans Jaap Melissen, GuusValk.

In het juryrapport staat o.a.: “In haarberichtgeving valt op dat zij niet alleenop heldere wijze verslag doet van actuelegebeurtenissen, maar zich ook inspantom te belichten wat deze gebeurtenissenvoor de mensen in de bewuste gebiedenbetekenen. Haar journalistieke werk ken-merkt zich door een oog dat verder reiktdan het actuele conflict, en werkt corri-gerend op de vaak eenzijdige beelden vanhet Nabije Oosten die zich in onze wes-terse samenleving gevestigd hebben. Methaar verslaggeving onder andere overlanden als Jordanië en Iran maakte zijzichtbaar dat in deze regio veel meerspeelt dan het religieus fanatisme waarvelen hier allereerst aan denken. En destormachtige gebeurtenissen van dit jaarin achtereenvolgens Tunesië, Egypte, Li-bië en Syrië heeft zij tot ons gebracht opeen wijze waarbij onze aandacht steedsweer gevestigd werd op de menselijkekant van wat zich in deze landen voltrekt.Daarbij toonde zij de durf om waar mo-gelijk ter plekke aanwezig te zijn, ook alsdat niet zonder risico was”.


Het Humanistisch Vredesberaad heeftde ereprijs in het leven geroepen in 2003.Eerder werd de prijs toegekend aan Stanvan Houcke, Anja Meulenbelt, Moham-med Benzakour, Ramsey Nasr, Koert Lin-dijer, Arnold Karskens, Minka Nijhuis,Huub Jaspers.

Conferentie overmilitariseringvan de jeugd

War Resisters International organi-seert in 2012 in Duitsland een

conferentie over de militarisering van dejeugd en hoe dat tegen te gaan. De WRIroept personen en organisaties die ken-nis en/of ervaring op dit gebied hebbenop tot deelname.

In Europa en in zekere mate wereld-wijd zijn er twee trends waarneembaar.De eerste is de afschaffing van de militai-re dienstplicht, gepaard gaande met opde jeugd gerichte propaganda om vrij-willig dienst nemen. De tweede is hetsteeds normaler worden van militair in-grijpen als politiek middel. De huidigejeugd groeit hiermee op en kent niet an-ders.

Er is dus reden om eens goed op een rijte zetten wat we kunnen doen tegen dezebeïnvloeding van de jeugd in de richtingvan het gewoon vinden van gewelddadi-ge ‘oplossingen’ voor problemen. Op deconferentie zullen aan de orde komen:– Nationalisme en patriottisme.– De cultuur van het militarisme.– Militair vertoon in de openbare ruim-

te.– Militaire wervingsstrategieën.– Militaire mannelijkheidsidealen en de

homobeweging.Mensen of organisaties die hierover, of

over andere relevante onderwerpen, ietsnaar voren willen brengen, worden ver-zocht contact op te nemen met AndreasSpeck ([email protected]). Ook men-sen die alleen maar aan de conferentiewillen deelnemen, kunnen zich hier alopgeven.

Reizen met de Olijf-bomencampagne

De Olijfbomencampagne ‘Houdhoop levend’ organiseert twee ac-

tieve reizen naar de Palestijnse gebieden:de reis ‘kerst in Bethlehem’ in decemberen de Olijfplantreis in februari. Tijdens

deze reizen zullen deelnemers naast hetmaken van excursies ook samen met Pa-lestijnse boeren op het land werken. Menkan kiezen tussen een verblijf in een ho-tel of bij een Palestijns gastgezin. DeOlijfbomencampagne biedt de uniekegelegenheid om de Palestijnse gebiedente bezoeken en kennis te maken met dePalestijnse gastvrijheid en het leven on-der militaire bezetting. Dit alles met pro-fessionele Nederlandse èn Palestijnse be-geleiding.

Meer informatie over deze reizen enhet sponsoren van olijfbomen is te vin-den op: www.planteenolijfboom. U kuntook bellen naar: 06-455.23.886.

Onderzoekersdringen aan opherziening EU wapen-exportrichtlijnen

Een groep Europese wapenexporton-derzoekers heeft in een rapport aan-

bevelingen gegeven ter verbetering vande EU wapenexportcontrole. Ondankswaarschuwingen van vredes- en mensen-rechtengroepen zijn het Midden-Oostenen Noord Afrika jarenlang een belangrij-ke klant van de Europese wapenindustriegeweest. Europese overheden gaven ver-gunningen voor wapenexport af naarvrijwel alle autoritaire regimes waar nude bevolking in opstand is gekomen. Ookandere risico’s werden genegeerd, waar-onder een verdere verspreiding van dewapens.

An Vranckx, een van de auteurs vanhet rapport, zegt: “De grote hoeveelhe-den wapens die de afgelopen jaren vanuitde Europese Unie geëxporteerd zijn naarde autoritaire regimes in het Midden-Oosten en Noord-Afrika tonen aan datde EU wapenexportregels niet goed wer-ken.”

VN-rapport over deGazavloot 2010

Het rapport stelt dat Israël het rechthad om de vloot te stoppen. Tege-

lijkertijd veroordeelt het ook het door Is-raël gebruikte geweld, waarbij 9 mensenomkwamen, als disproportioneel. Israëlziet dit als een overwinning. Terecht?

Mensenrechtenorganisaties zijn blijmet de veroordeling van het Israëlische

geweld als excessief, maar inderdaad te-leurgesteld over de beperkte blik van deVN-commissie Palmer waar het het in-ternationaal recht betreft. Het internati-onaal recht staat een zeeblokkade dooreen bezettende macht (dat is Israël nogsteeds, ook ten aanzien van Gaza) toe,maar alleen als veiligheidsmaatregel. Alsbezettende macht heeft Israël tegelijker-tijd de plicht om goed voor de bevolkingvan Gaza te zorgen. De zeeblokkademaakt deel uit van een algemene blokka-de die ervoor zorgt dat het leven in Gazaerg moeilijk wordt. Dat is in strijd methet internationaal recht. Israël heeft, alsgevolg van de algemene verontwaardi-ging over zijn optreden tegen de Gaza-vloot, de blokkade moeten verlichten.Toch is die nog steeds niet in overeen-stemming met het volkenrecht. Zo wor-den bouwmaterialen alleen doorgelatenals ze voor humanitaire organisaties be-stemd zijn, vrij personenverkeer tussende delen van Palestina is er niet en exportvan goederen is vrijwel onmogelijk.Kortom: de versoepeling van de blokka-de is belangrijk, maar onvoldoende omhet economisch en sociaal herstel vanGaza toe te laten. Daarmee blijft de blok-kade in strijd met het internationaalrecht.

Inmiddels zijn weer twee schepen opweg naar Gaza onderschept door Israël.Het was de elfde poging om de blokkadevan Gaza te breken. In 2008 waren er vijfsuccesvol. Alle andere werden door Israëltegengehouden. Ondertussen nemen deIsraëlische bombardementen op Gazatoe.

AfghanistanInitiatief GroenLinkstegen uitbreidingpolitiemissie

Binnen GroenLinks bestaat een Af-ghanistan Initiatief dat zich verzet

tegen de steun van de Tweede Kamer-fractie van die partij aan de politiemissiein Kunduz. Eind oktober vroeg het aanleden van GroenLinks om een oproepaan de Tweede Kamerfractie te doen omniet akkoord te gaan met het oprekkenvan de politietrainingsmissie in Kunduz.Vele GroenLinksers gaven hieraan ge-hoor en de fractie steunde de regering(nog) niet maar vroeg om nader onder-zoek.


SIGNALERINGEN

menten en gegevens van websites. Zoblijken namen van geheime afdelingen,projecten en locaties te achterhalen uitcontractgegevens, personeelsadverten-ties van bedrijfsleven en overheid en bio-grafische gegevens die mensen zelf op hetinternet zetten.

De beschrijvingen van verkenningenter plekke zijn het spannendst. Zo kreegArkin in 2008 de kans om een kijkje tenemen in het Combined Air and SpaceOperations Center (een zogenaamdeCAOC) in Qatar. Vandaaruit wordt deluchtoorlog van de VS in Irak, Afghani-stan en Pakistan geleid. Hij beschrijft inalle bijzonderheden een operatie om ie-mand die wordt aangeduid als Gold 6,met Predatordrones te volgen en uit teschakelen. Daarbij wordt tijdens de plan-ning geprobeerd om lemen hutten tesparen, waarin zich vermoedelijk burgers

bevinden. Nadat het doelwit zoals ge-pland precies is getroffen, draait de pi-loot van het ingezette A-10 vliegtuig eenrondje en doorzeeft nu tot Arkins ontzet-ting de hele omgeving met vernietigendvuur. Het blijkt dat volgens de regels nahet eerste vuur een militair op de grond(de zogenaamd joint terminal attack con-troller de bevoegdheid heeft naar eigeninzicht het karwei af te maken. Kortdaarna hoort Arkin dat het doelwit deschaduwgouverneur van Uruzgan was,Baz Mohammed. En weer een paar dagenlater ziet hij in een flits een inlichtingen-rapport: Gold 6 was rustig weggelopen.

Kees Kalkman

Dana Priest, William Arkin, Top Secret America

– The rise of the new American security state.

Little, Brown and Company 2011

Dit boek is het resultaat van eenonderzoeksproject van deWashington Post dat vorig jaar

al was uitgemond in een serie artikelenop de website van de krant (zie:http://projects.washingtonpost.com/top-secret-america/). Het project wilde hetnationale veiligheidscomplex in de VS nade aanslagen van 11 september in kaartbrengen. Wie op zoek is naar lijstjes metoverheidsafdelingen die zich bezighou-den met inlichtingenwerk of bedrijvenuit de nationale veiligheidsindustrie,moet naar die website. Het boek biedtachtergrond en reflectie en geeft inzichtin de onderzoeksmethodiek.

William Arkin is een oude bekende,een militaire inlichtingenman, die min ofmeer overliep naar de vredesbeweging.Geen onderzoeker uit de jaren tachtig opdit terrein kon zonder zijn Nuclear Wea-pons Databooks. Ook publiceerde hijtoen al een Research Guide waarmee jedocumenten en adressen van het Ameri-kaanse leger kon vinden. Dana Priest iseen gedecoreerde starreporter van deWashington Post. Ze onthulde ondermeer over geheime CIA-gevangenissen.

Het uitgangspunt van dit boek is, datde geheimhoudingscultus in de VS na 11september (een uitkomst van het onder-zoek is dat rond 854.000 Amerikanen ge-screend zijn voor het niveau topgeheim)“veel schade heeft toegebracht aan de in-spanningen om het terrorisme te bestrij-den, aan de Amerikaanse economie en destrategische doelen van de VS, door deregering toe te staan in het duister te ope-reren, het belastinggeld uit te delen aanwaardeloze programma’s en personeel,veelal uit het particuliere bedrijfsleven,dat geen bijdrage van betekenis levertaan de veiligheid van het land.”

De auteurs beschrijven hun speur-tochten naar – ook letterlijk – de archi-tectuur van het geheime Amerika, waarde laatste tien jaar alleen al rond Was-hington gebouwen met een inhoud vandrie keer het Pentagon zijn verrezen omalle verborgen diensten en afdelingen tehuisvesten. Ze gebruiken interviews,gaan ter plekke kijken en spitten in docu-

Top Secret America

De Campagne tegen Wapenhandel heeft de ASN Bank Wereldprijs gewonnen!Uit handen van een deskundige jury mocht zij een bedrag van 10.000 euro

voor een campagne tegen beleggingen in de wapenindustrie ontvangen.

Foto

: Tan

ja I

Jzer

Nee en ja

Nee en ja er is altijd

meer dan een keus

En voor je iets doet (of laat)

kun je altijd tot basta tellen

Een ruzie vraagt twee meningen

een kus vier lippen

een lichaam vijf liter bloed

Om regen te maken, een boom

een huis, muziek, een droom

zijn meerdere elementen vereist

In de sporen van schichtige dieren

rond een modderige drinkplaats

schitteren snachts ontelbare sterren

Voor iemand die slechts denkt

met de één (en niet de ander)

is dat getal een hamer

en is de hele wereld een spijker

K. Michel, 1999

Uit: De verleden tijd van vrede (2005)

2012 #1 VredesMagazine

Documents

Transcript of 2012 #1 VredesMagazine