2010 #4 VredesMagazine

Verantwoording over UruzganGeschiedenis maken in Woensdrecht

NAVO 2020 – wereldwijde coalitie

VredesMagazineJaargang 3 nummer 4 4e kwartaal 2010 Prijs euro 2,50

• Verantwoording over Uruzgan• Geschiedenis maken in Woensdrecht

Onderzoeksdossier:• NAVO 2020 – wereldwijde coalitie

VredesMagazine4-2010 12-09-2010 21:43 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 4-2010

VVRREEDDEESSMMAAGGAAZZIINNEE 44ee KKWWAARRTTAAAALL 22001100 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesbe-raad (HVB), Vereniging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. In VredesMagazine zijn de tijdschriften Kernwapens Weg!, VD AMOK en de dikke nummers van Vre-deskoerier ’t Kan Anders opgegaan. De dunne nummers van Vredeskoerier ’t Kan Anders blijven vier maal per jaar verschijnen. RREEDDAACCTTIIEE:: Jan Bervoets, HansFeddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, Anke Polak, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAAANN DDIITT NNUUMMMMEERRWWEERRKKTTEE NNAAAASSTT DDEE AAUUTTEEUURRSS MMEEEE:: David-Jan Donner, Chris Geerse, Wendela de Vries. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk.De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto’s en tekeningen berusten bij de desbetreffendefotograaf /illustrator. FFOOTTOORREEDDAACCTTIIEE:: Hans Bouton, Anne Vaillant MMEEDDEEWWEERRKKEENNDDEE FFOOTTOOGGRRAAFFEENN EENN IILLLLUUSSTTRRAATTOORREENN:: Jan Bervoets, Leo de Groot, MichielHegener, Senior Airman Kenny Holston, Anna van Kooij, Manna Ori, Len Munnik, Peleia, Janine Tijhoff, Yayasan KUKB, Jeff Zimberlin VVOORRMMGGEEVVIINNGG:: JimmySlothouwer DDRRUUKKKKEERR:: Drukkerij Mezclado, Tilburg AABBOONNNNEEMMEENNTTEENN:: Interesse of aanmelding voor een abonnement op Vredesmagazine kan kenbaargemaakt worden bij de redactie van VredesMagazine of bij een deelnemende organisatie. Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro.U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GGIIFFTTEENN:: Bedragen die abonnees overmaken boven het verschuldigde abonne-mentsgeld worden beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties. CCOONNTTAACCTT VVRREEDDEESSMMEEDDIIAA:: Vlamingstraat 822611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], www.vredesmedia.nl. RREEDDAACCTTIIEEAADDRREESS:: Obrechtstraat 43 3572 EC Utrecht tel. 030 8901341 e-post info@

vredesmagazine.nl. Artikelen naar [email protected]. KKOOPPIIJJSSLLUUIITTIINNGG VVOOLLGGEENNDD NNUUMMMMEERR:: 15 november. Verschijningsdatum volgend nummer: 15december. IISSSSNN 11887766--00772244

Co

lo

fo

no

pin

ie

De Mexicaanse drugsoorlogneemt een dramatische en be-angstigende wending. Voor de

eerste keer hebben de bendes nu in hetcentrum van Juarez een autobom ge-bruikt. Aan de grens zijn de aanslagen ver-fijnder en gevaarlijker dan ooit in de Ame-rikaanse geschiedenis van de rechtshand-having. Granaatwerpers, automatischewapens en kogelvrije vesten doen denkenaan Al-Qaida-achtige methodes. Meerbronnen melden dat verslaggeving in zo-nes van de drugshandel onmogelijk is. In-timidatie, ontvoeringen, moorden enbombardementen van televisiestations eninfiltratie brengt de pers tot zwijgen.

Begin juli schreef de digitale El Pais eenartikel getiteld: “Verkiezingen in Mexico,De drugsbendes stemmen al moordend.”Een citaat hieruit: “De strijd van dedrugskartels tegen elkaar en de staatheeft zich verspreid over de heleRepubliek en de moord in Tamaulipasgeeft een blik op een anderewerkelijkheid: er zijn plaatsen waar decontrole door de drugsbendes zodanig isdat journalisten door doodsbedreigingfeiten niet kunnen weergeven. “Hier lijkthet alsof er niks gebeurt,” zegt eenverslaggever die wil dat zijn naam geheimgehouden wordt, “maar dat is juist omdatalles gebeurt. De controle is in handenvan het Golfkartel, en zowel de politie, als

de politici, als de rechterlijke macht zijnzodanig geïnfiltreerd dat het onmogelijkis met een van hen te praten zondermedeweten van de bendes. Na de moordop de kandidaat durfde hier niemandmeer te komen. De bendes weerhieldenhen.”

Dat de hele ervaringswereld in hetnoorden van Mexico is doordrenkt van hetdrugsverschijnsel blijkt wel uit de terplaatse ontstane, actuele stroming in debeeldende kunst: Narcoarte. Kunstenaarsnoemen dit “het weergeven van derealiteit van alledag.” Soms zijn hetschilderijen van omgebrachte mensen,soms ook installaties waar het bloed langsde muren stroomt. Kunstenaars zeggenniet te willen moraliseren, maar slechtsweer te geven en alleen naar de esthetiekte zoeken.

President Calderon beschuldigt de VSde problemen van Mexico te hebbenveroorzaakt en schrijft: “De oorsprong vanonze geweldsproblemen begint ermee datMexico grenst aan het land dat hethoogste drugsgebruik heeft.” Vooral bijdie grens vallen de meeste doden. De stadJuarez is met meer dan 1.000drugsgerelateerde slachtoffers dit jaargevaarlijker dan Bagdad. Door beleid datuitsluitend is gericht op de jacht naar dehandelaren worden mensenrechten opallerlei wijzen geschonden. Foltering,

etnische vooroordelen en moorden horendaarbij.

Volgens de oud-presidenten Cardosovan Brazilië, Zedillo van Mexico en Gaviriavan Colombia, brengt de door de VSgeleide oorlog tegen drugs, Latijns-Amerika in een neerwaartse spiraal. Dezeoorlog is mislukt zei Cardoso, en drongaan op schrappen van taboes en startenvan antidrugsprogramma’s. Obama kreegadvies voor nieuw beleid:decriminalisering van cannabis endrugsgebruik te behandelen als eenvolksgezondheidprobleem en niet als eenveiligheidsprobleem. Decriminaliseringen legalisering van drugs is te overwegen!Een op drugsvermindering gericht beleidblijkt zeven keer goedkoper dan hetbestrijden van de handel.

Anke Polak(op basis van correspondentie met

Bram van Waardenberg)

Bronnen: Wikipedia, El Pais,CBS, Bram.

“Het lijkt erop alsof erhier niks gebeurt...”


VREDESMAGAZINE nr. 4-2010 3

inh

ou

d

FOTO VOORPAGINA:

Kraanvogels op Schiermonnikoog,

juni 2010.

Foto: Manna Ori

“HET LIJKT EROP ALSOFER HIER NIKS GEBEURT…” 2Commentaar over de Mexicaanse drugsoorlog

Anke Polak

VERANTWOORDING OVER URUZGAN 4Er moet een parlementaire enquête komennaar de oorlog in Afghanistan

Jan Schaake

“GESCHIEDENIS MAKEN INWOENSDRECHT LEUKER DAN STUDEREN” 6Interview met Woensdrechtactivist Niek van Essen

Barbara Smedema

THE HURT LOCKER 9Recensie van film over het explosieven opruimen in Irak

Anke Polak

“ALS WIJ NIET MEER GELOVENDAT HET KAN, WIE DAN WEL?” 10Biografische schets van Evert Huisman

Wim Robben

DE VREDESJIRGA EN DERECHTEN VAN DE VROUWEN 12Een grote vergadering van oorlogsheren en schenders vanvrouwenrechten in Kaboel is bereid tot een compromis metde Taliban

Fazel Ahmad

TOPPUNT POLDERHYPOCRISIE –RAWAGEDE VERJAARD 14Nederland meet weer eens met twee maten alshet om oorlogsmisdaden gaat

Ed Caffin

ISRAËL WIL GEEN VREDE 16Bespreking van het boek van Anja Meulenbeltover het Israëlisch-Palestijnse conflict

Jip van Dort

FOTOPAGINA’S MICHIEL HEGENER 18De Koerden van Irak

DOSSIER: NAVO 2020 EN HET NIEUWESTRATEGISCHE CONCEPT VAN DE NAVO 21

Martin Broek, Jip van Dort,Kees Kalkman, Jan Schaake

EN VERDER:

COLUMN – HANS FEDDEMA 11GEWELDLOOSHEID VOOR BEGINNERS 14SPRINGSTOF 15

Frank Slijper en Wendela de Vries

OVERZICHT VAN BIJ VREDESMAGAZINEAANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33

Chris Geerse

KRITIEK VAN KERK ENVREDE OP IKV PAX CHRISTI 35GEDICHT VAN PISUISSE 36

Harry Zevenbergen is met vakantie

Len

Mun

nik,

Dag

blad

Tro

uw



zen op die wederopbouwprojecten: deschooltjes en gezondheidscentra die ge-bouwd zouden zijn. En als de vraag aande orde is of we toch niet langer zoudenmoeten blijven, wordt de strijd tegen hetterrorisme en de cellen van al-Qaida tentonele gevoerd. Maar over het officiëledoel hoor je niets: de regering in Kaboelhelpen zijn gezag te vestigen in Uruzgan.Dat is natuurlijk ook niet echt overtui-gend naar het Nederlandse publiek toe,nu er steeds meer kritiek komt op de re-gering van Karzai. Feit is echter dat dedoelstellingen van de operatie verschui-ven en de geclaimde successen niet aan-sluiten bij de formele doelstellingen. Zoleg je geen verantwoording af.

URUZGAN VEILIGER?Hoe ongeloofwaardig het is om de suc-cessen van de operatie steeds met zakenals schooltjes te meten, blijkt ook wel uithet cijfermateriaal. De uiteindelijke kos-ten van de vier jaar durende militaireoperatie in Uruzgan bedragen 1,4 mil-jard euro; aan wederopbouwprojecten inUruzgan is diezelfde vier jaar 100 miljoenuitgegeven. Van elke 15 euro die naarUruzgan ging, ging dus 14 euro naar hetmilitaire apparaat en 1 euro naar de we-deropbouwprojecten die continu alsrechtvaardiging van de militaire aanwe-zigheid worden genoemd. Uit interviewsmet mensen uit Uruzgan blijkt in iedergeval dat het geen uitgemaakte zaak is datwe Uruzgan met die 1,4 miljard veiligerhebben gemaakt; volgens sommigen ishet er zelfs onveiliger op geworden. Hetresultaat van de 100 miljoen voor school-

tjes en dergelijke wordt ook ernstig intwijfel getrokken. De cijfers van het mi-nisterie stemmen in ieder geval niet over-een met die van het provinciebestuur inUruzgan en er zijn maar weinig politicien journalisten die deze schooltjes of ge-zondheidscentra daadwerkelijk hebbengezien. Volgens sommigen bestaat hetgrootste deel niet eens. De vraag wat wedaar, afgemeten aan de doelstellingen, nuwerkelijk gepresteerd hebben lijkt meeen goede tweede.

Als het gaat om de beschikbaarheidvan gegevens, dan moeten we ook naarde doden en gewonden kijken. Tot voorkort wisten we eigenlijk alleen maar hoe-veel Nederlandse militairen tijdens deoperatie in Uruzgan zijn omgekomen:24. Van hen weten we ook de naam en detoedracht. Het heeft pers en politiek veelmoeite gekost om de aantallen gewondenen blijvend gehandicapten te weten tekomen. Pas eind juni werden deze cijfersopenbaar gemaakt: 41 Nederlandse mili-tairen zullen gehandicapt blijven; nogeens een honderdtal anderen zal van zijnof haar verwondingen genezen. Daar-naast schat het Veteraneninstituut datnog zo’n 1.000 uitgezonden militairen

Foto

: Jef

f Zi

mbe

rlin

/D

utch

Imag

e

Verantwoordingover Uruzgan

Enkele dagen voor het kabinet Balkenende IV viel over Uruzgan lag het in de TweedeKamer zwaar onder vuur over Irak. De commissie Davids, die de politieke steun van deNederlandse regering aan de Irakoorlog moest onderzoeken, stelde in haar allereersteaanbeveling dat een hoop ellende voorkomen had kunnen worden als de regering zichniet zes jaar lang had verzet tegen een (parlementair) onderzoek. Al vóór het debatstelde de regering voor om bij volgende militaire operaties binnen een jaar na afloop(parlementair) onderzoek te laten plaatsvinden. Er was nog enige twijfel of dat ook voorde militaire operatie in Uruzgan zou gelden, maar toen eind juli via Wikileaks ook over deoorlog in Afghanistan van alles uitlekte, viel binnen en buiten het parlement al eeneerste roep om een parlementaire enquête te horen. Let wel: dat was (zij het slechtsenkele dagen) nog voordat deze militaire operatie was afgerond.

Misschien is er dit keer dusgeen maatschappelijke be-weging nodig om een onaf-

hankelijk onderzoek af te dwingen, zoalsbij Srebrenica en Irak wel het geval was.En hoeven we, als dat na zeven jaar ein-delijk gelukt is, niet nog een keer aan tedringen op een parlementair onderzoek,waarbij politieke conclusies getrokkenkunnen worden. Politieke conclusies diehet NIOD (Srebrenica-onderzoek), res-pectievelijk de commissie Davids, na-drukkelijk niet hebben willen of kunnentrekken. Misschien kunnen wij deze keerals vredesbeweging een aantal vragenformuleren waar wij graag een antwoordop zouden willen hebben. Dit artikel be-oogt daar een aanzet toe te geven.

Een eerste vraag die onderzocht zoumoeten worden is waarom er steeds weerzoveel mist gecreëerd wordt over het doelvan de militaire operatie. Wie de officiëledocumenten, bijvoorbeeld die van deVN, erop naslaat ziet dat de InternationalStabilisation Assistance Force (ISAF) inAfghanistan werd gestart om het gezagvan de regering in Kaboel in heel Afgha-nistan te (helpen) vestigen, nadat de aan-wezige machtstructuren van de Talibanwaren vernietigd door de Amerikaanseinvasie. Het gaat dus ook bij ISAF om eenmilitaire operatie tegen partijen die hetgezag van ‘Kaboel’ niet zonder meer ac-cepteren. Ter ondersteuning daarvanworden zogeheten ‘wederopbouwprojec-ten’ uitgevoerd. Maar als politici en ookde legerleiding gevraagd wordt wat nu ei-genlijk het resultaat van vier jaarUruzgan is geweest, wordt vooral gewe-



vroeg of laat psychische problemen krijgtdoor deze uitzending. Enkele maandengeleden rekende minister Van Middel-koop de Kamer voor, dat aan het eind vande hele operatie 20.000 Nederlandse mi-litairen uitgezonden zijn geweest en datals je bij elk van die militairen vijf directefamilieleden telt, de afgelopen vier jaarzo’n 100.000 Nederlanders heel direct bijUruzgan betrokken zijn geweest.

STANDAARDBELEIDBij dit alles hebben we echter nog hele-maal niet gekeken naar de doden en ge-wonden, de getraumatiseerden en directbetrokkenen aan ‘de andere kant’. Omge-komen strijders aan gene zijde lijken erhelemaal niets toe te doen en eerder nogeen bonus op te leveren. Bij burgerslacht-offers ligt dat wat moeilijker en deze wor-den bij voorkeur ontkend. Een aantal ke-ren antwoordde de minister de Kamerdat het tellen van burgerslachtoffers geenprioriteit had; later dat het moeilijk wasom ze te tellen. Na lang aandringen doorRTL bracht het ministerie vorig najaarnaar buiten dat het er na drie jaarUruzgan minder dan honderd waren.Oorlogsverslaggever Arnold Karskens

bracht meteen een overzicht met inci-denten naar buiten waaruit hij voorre-kende, dat het er tenminste 300 geweestmoeten zijn en waarschijnlijk nog meer.Volgens op de website Wikileaks uitge-lekte documenten is het ontkennen enminimaliseren van het aantal burger-slachtoffers standaardbeleid van de aanISAF deelnemende landen. Ook wordtdaarbij steeds betoogd dat de burger-slachtoffers voornamelijk door de tegen-standers worden gemaakt. De belangrijk-ste rechter van Uruzgan, die het totaalaantal burgerdoden tussen de 500 en 600schat, zegt niet te weten hoeveel dodennu door wie zijn veroorzaakt, maar stelt:“We weten dat je veel mensen doodt als jeeen bom gooit. Die Taliban hebben geenzware wapens. De buitenlandse troepenwel.” Ook hierover zouden we meer dui-delijkheid moeten vragen.

Arnold Karskens verwijt overigens ookzijn collega-journalisten dat ze te weinigop zoek gaan naar antwoorden op ditsoort vragen. Liever laten zij zich in zijnogen fêteren door defensie die ze embed-ded overal mee naar toe neemt, waardoorze nauwelijks aan het perspectief van ‘deandere kant’ toekomen. Er valt inmiddels

ook vanuit andere bronnen al heel wat tezeggen over de rol van journalisten, maardat is misschien iets voor een volgend ar-tikel. Feit is, dat als journalisten hun werkniet kunnen of willen doen, de daadwer-kelijke feiten over de oorlogshandelingenin Uruzgan via een onafhankelijk onder-zoek boven tafel moeten komen. Endaarop kunnen we dan ons uiteindelijkoordeel baseren of deze operatie verant-woord was.

Jan Schaake

Selectie van grotere incidentenwaarbij door Nederlands vuur burger-doden omkwamen, grotendeelsontleend aan de website van ArnoldKarskens.(www.arnoldkarskens.nl)

– Vlak vóór het officiële begin van deTaskforce Uruzgan werden tijdens eenzuiveringsoperatie van 9 tot 19 juli 2006 inde dorpen Kakrak, Dehjawz en Pirsosha 18mensen gedood door Nederlands vuur.

– Bij de slag bij Chora, van 15 tot 19 juni 2007kwamen in totaal meer dan 250 mensen omhet leven tijdens een enorme inzet vanNederlandse troepen en gevechts-vliegtuigen.

– In de nacht van 16 op 17 juni 2007 werd hetdorp Qala-e-Ragh vanuit de lucht bestookt.Daarbij vielen 78 doden waarvan 70 doorISAF-troepen.

– In september 2007 kwamen in het districtDeh Rawood zeker honderd burgers om. Inde dorpen Lablan en Lundyana tien doorbeschietingen vanuit gevechtshelikopters;in de dorpen Kakrak en Myandaw tientallenburgers door bombardementen.

– In juni 2007 en begin 2008 kwamen in hetdistrict Khas Uruzgan zo’n 100 burgers om.

– Nederlandse militairen en piloten treden inISAF-verband ook op buiten Uruzgan, onderandere eind 2006 in de provincie Kandaharen in maart 2007 in de provincie Helmand.Bij deze acties vielen minimaal tientallen,maar mogelijk ook honderden burger-slachtoffers.

– Op 11 juni 2009 werden twee auto’sbeschoten door Nederlandse helikopters inhet district Chenartu. Van de in totaalveertien reizigers stierven er acht:.

TOP VAN ONDEROP. AMSTERDAM,MEI 2007



Hoe ben je in Woensdrecht terechtgekomen?“Na een actie in Volkel kreeg ik

een lift van mensen uit Amsterdam endie moesten op de terugweg langsWoensdrecht om iets te regelen. Zokwam ik voor het eerst in Woensdrecht.Toen bekend werd dat de kruisrakettenin Woensdrecht zouden komen, ben ikgevraagd om te helpen bij het opzettenvan het Vredesaktiekamp.”

Jullie gingen met de burgemeester praten,hoe verliep dat gesprek?“In de gemeenteraad van Woensdrechtwas een meerderheid tegen de kruisra-ketten, daarom moesten ze wel meewer-ken aan een vredeskamp. Het was een le-gaal kamp.De burgemeester was zeer conservatiefen aan het eind van het eerste gesprek zeihij: Je kan hier wel een vredeskamp op-zetten, maar ik adviseer je om even langsde pastoor te gaan en het hoofd van deschool.

Ik had echt het idee dat ik terug was inde jaren vijftig. De manier waarop men-sen alles maar lieten gebeuren. Autori-teitsgevoelig. Ik kende dat helemaal niet.”

Je bent opgegroeid in Dieren, een dorpjeaan de rand van de Veluwe. Ben je daargeboren? “Ik ben in 1960 geboren in Rheden entoen ik zes was, zijn we naar Dieren ver-huisd. Ik ben de derde van vier kinderen,mijn vader en moeder werkten allebei alsdocent, mijn vader later als directeur vaneen streekmavo. We waren kerkelijk, ge-

reformeerd. Binnen de tradities van onzefamilie stond mijn vader het meest openvoor veranderingen. Dieren is best eenkerkelijke plaats. Dus daar ben ik doorgevormd.”

Waren jullie zwaar gelovig?“Nee, dat viel wel mee, maar ik leefde indie christelijke zuil en kreeg te maken

met hele conservatieve bewegingen dieaan het werven waren onder jongeren. Ikwas bij een bijbelstudie van de Bible ClubMovement waar ze op een gegeven mo-ment de vrouwen wegstuurden: ‘Hierhoef je niet bij te zijn, dit is voor mannen’.Ik ben toen avonden gaan organiserenom die beweging de wind uit de zeilen tenemen. Dat werkte goed. Je kan wel zeg-gen: wat heeft dat nou met de vredesbe-weging te maken, maar er werd een gene-

“Geschiedenis makenin Woensdrechtleuker dan studeren”

In 1983 ging Niek van Essen naar Woensdrechtom het Vredesaktiekamp tegen de kruis-raketten op te zetten. Hij zou er maar een paarmaanden blijven, maar hij werd gegrepen doorde beweging en bleef. In het Witte Huis inWoensdrecht kijkt hij terug op die tijd.

NIEK VAN ESSEN



ratie jongeren geronseld voor een con-servatief gedachtegoed. Dat wilde ik nietlaten gebeuren.”

Was dat het begin van jouw activisme?“Nee, want ik was tegelijkertijd actief ineen basisgroep tegen kernenergie, dieheette Strobreed. Dat was wel een heelander concept, maar dat was ook ommensen bewust te maken.”

Daarvoor heb je in de chemische industriegewerkt, maar dat was geen succes?“Ik deed MTS procestechniek en liep sta-ge bij Organon, Shell en Heineken. Hetwas heel goed om bij die grote bedrijvente werken en te zien hoe dat werkt, maartoen heb ik ontdekt wat ik niet wilde: na-melijk met machines werken in de pro-cesindustrie. Ik ging me verdiepen in demaatschappij en ik wilde met mensenwerken, iets bijdragen. Ik besloot om ge-schiedenis te gaan studeren aan de uni-versiteit. Ik ging terug naar school om dehavo en het atheneum te doen. In die tijdwas ik actief in Strobreed.”

Wanneer deed jij je eerstewetsoverschrijdende actie?“Het was de tijd van Dodewaard, maarook van de munitietreinen die van Arn-hem naar het noorden gingen. We schil-derden leuzen op banken en het politie-bureau. Dat was voor het eerst dat ik ietsdeed dat echt niet mocht. Zo heb ik datervaren. Ik was al met burgerlijke onge-hoorzaamheid bezig, maar ik dacht zelfnog dat het ongehoorzaam was.In mei 1983 ging ik naar Amsterdam omeen kamer te zoeken, omdat ik ging stu-deren aan de VU. Ik vond een kamer inde Pijp. Daar heb ik drie weken gewoonden toen vertrok ik naar Woensdrecht.”

Waarom ging je niet studeren?“Toen ik naar Amsterdam ging twijfeldeik al. Is dit wat ik wil, wil ik later voor deklas staan? Het zou me moeite kosten,veel lezen en ik was dyslectisch, daarkwam ik overigens pas veel later achter.Geschiedenis máken is leuker dan ge-schiedenis schrijven, of lezen. In het mid-delpunt van een leuke beweging komen,dat is hartstikke leuk. Dus na een paarweken in Woensdrecht dacht ik: ik blijfnog een paar weken. En na een paarmaanden besloot ik om ook de winter teblijven. Het was geen bewuste keuze.”

De storm op 29 november 1983 was eenkeerpunt voor het Vredesaktiekamp.

“Er was hier een kleine orkaan. Onskamp was in één nacht bijna helemaalweg. De storm, zo vlak voor de winter,had een punt kunnen zijn waarop hetstopte, maar we besloten om door tegaan. We kregen landelijke bekendheiden de steun uit het hele land stroom-de toe. Mensen gaven geld, dekens, huis-raad, caravans, er werd zelfs een ba-rak neergezet door een groep mensen uitde Noordoostpolder en er kwam eenwindmolen zodat we eigen stroom had-den.”

door Atoomvrijstaat. Niek ging in hetWitte Huis wonen om meer op het ge-bied van onderzoek te kunnen doen.

Dat was de tijd van de SpeurgroepWoensdrecht. Wat deed die groep?“Het belangrijkste dat we probeerden uitte zoeken was: welke grote organisatie ziter achter de bouw van de basis? Dat wasmoeilijk. We hebben het pas achterhaaldtoen de boel afgeblazen was. Het bleekeen consortium uit Rotterdam te zijn,een speciaal opgericht bouwbedrijf. Dat

Op 3 juni 1984 was het plaatsingsbesluit.In een actieweekend waarbij er 20.000mensen naar Woensdrecht kwamen, kreegde burgemeester een ongeluk. WethouderLenselink nam het over en hij ontruimdekort daarna het Vredesaktiekamp.“Lenselink had de dagen daarvoor nogtegen de gemeenteraad gezegd dat ergeen ontruiming op handen was. Hij ver-trouwde zijn eigen gemeenteraad niet,want die zouden het tegen ons vertellen.Daarom is hij door de gemeenteraadnaar huis gestuurd en toen kwam hier deeerste vrouwelijke wethouder, dat wasbijzonder.

Na de ontruiming woonden we eenmaand lang op de stoep van het gemeen-tehuis. Daarna kwamen er drie kampjes:het BosVAK, het BunkerVAK en hetVrouwenVAK.”

In 1985 werd het Witte Huis aangekocht

was heel verbloemd gedaan en boven-dien werd het werk aan heel veel partijenuitbesteed zodat een hoop mensen hunhanden een beetje vuil maakten.”

Dat had ook een voordeel, het verzet waszo breed dat er is gesaboteerd doormilitairen en bouwvakkers.“Ja, ik hoorde dat later van mensen diebepaalde dingen hadden gedaan. Maardat werd destijds niet toegegeven! Ze wa-ren als de dood, dat dat bekend werd. Wijhoorden toen wel geruchten, maar wekonden nooit iets bewijzen.”

Jij liep geregeld rond op de basis, zocht jeook naar informatie?“Ja, maar buiten de basis kon je beter in-formatie vinden dan erop. Er waren bij-voorbeeld bureautjes die huisvesting re-gelden voor de getrouwde Amerikaansemilitairen. Bij zo’n bureau heb ik infor-matie opgehaald, onder andere lijstenmet alle adressen en gegevens van Ameri-

HUISKAMER VAK. WOENSDRECHT, 1985

Foto

: Leo

de

Gro

ot



kaanse militairen die hier gevestigd wa-ren.”

Je bedoelt dat je ingebroken had?“Ja, maar ik had ook wel iets aan hun af-val. In december 1987 hebben we eenkerstkaart gestuurd naar alle Amerikaan-se militairen met wat cartoons en detekst: ‘Er is een akkoord gekomen en jul-lie kunnen weer gaan’.”

Die Amerikaanse militairen zijn zich vasteen hoedje geschrokken?“Ja. Ik ben toen opgepakt en de politieheeft hier huiszoeking gedaan. Ze heb-ben niks gevonden. Ik ben een paar uurondervraagd en daar kwamen mensenbij die Engels spraken, dat was duidelijkinlichtingenwerk. Ze probeerden mijduidelijk te maken dat ik een stap te verwas gegaan. Ik zei: ‘Hoezo? Mag ik geenkerstkaart versturen?’ Maar ze waren alsde dood dat die informatie in verkeerde

handen zou komen. Het ging ons vooralom bedrijfsinformatie en het was toevaldat we die lijsten tegenkwamen, maar dieAmerikanen voelden zich zeer bedreigd.”

Voelde je je niet zwaar geïntimideerd doordie inlichtingendienst?“Nee. Niet na drie jaar Woensdrecht. Ikheb zoveel dingen gezien en dan ging hetin Nederland nog soepeltjes. De infiltra-tie in de jaren erna, dat vond ik heel inti-miderend. Dat werd erger naarmate deacties serieuzer werden. Woensdrechtwas nog lief vergeleken met wat daarnakwam. Het VAK-mobiel was veel feller ende NADFM (North Atlantic DeFenceMovement) met de acties van Kees en Coen Ad en Roland, dat was serieus, daarging het om het onklaar maken van mili-tair materiaal, hamers op vliegtuigen enHawkraketten.”

In het eerste jaar van het Vredesaktie-kamp was er de kwestie John PaulGardiner, die kwam met granaten aan.Hoe ging dat?“Gardiner dook ten tijde van de storm op

in Woensdrecht. Via mij ging hij meenaar België. Hij ging met een paar Belgennaar Florennes (het Belgische Woens-drecht) waar hij uit een depot een paarkisten munitie gejat heeft. Die kisten zijnnaar Woensdrecht verkast. Dat hele pro-ces is opgezet door de geheime dienst: deboel was klaargezet om meegenomen teworden. Gardiner had opdracht gekre-gen om dit te doen en hiermee de vredes-beweging in een kwaad daglicht te stel-len.”

Wat deed Gardiner met die munitie ophet VAK?“Hij haalde mensen één voor één bij zichen vroeg of ze wisten hoe ze van een gra-naat een bom konden maken. Zo pro-beerde hij mensen uit en heeft hij men-sen aangezet. Er was één vrouw in hetkamp – Karin – die zag wat er gebeurde,zij heeft ingegrepen.”

Vervolgens is hij ontmaskerd, hoe gingdat?“We hebben hem geconfronteerd en hijerkende dat hij voor een inlichtingen-dienst werkte. We eisten dat hij een ver-klaring aflegde en ondertekende. Toenwe hem ondervroegen, kwamen die kis-ten met munitie aan het licht. We hebbenhem met die kisten op het politiebureauafgeleverd.”

Ging hij vrijwillig mee naar hetpolitiebureau?“Hij zei dat hij een schuldgevoel had,omdat hij ontdekt had dat wij een heelandere club waren dan hij had gedacht.Of dat waar is? In elk geval heeft hij onstelefoonnummers van BVD-ers gegevenmet wie hij contact had. Wij hebben eenactie in scene gezet en voor ons was dui-delijk dat het klopte wat hij zei. Ik hebtoen een proces tegen de Nederlandsestaat aangespannen. Het werd ontkenden daarmee afgedaan. Ik ben niet in ho-ger beroep gegaan; het VAK was net ont-ruimd en het groeide me boven mijnhoofd. Het was mijn eerste echte con-frontatie met de inlichtingendiensten.”

Achteraf hebben jullie gelijk gekregen,Gardiner werkte voor de BVD.“Zeven jaar geleden, lang na de KoudeOorlog, ben ik gevraagd om mee te wer-ken aan een documentaire over dezekwestie. Een groep journalisten is gaanpraten met vroegere mensen van deBVD. Die waren gepensioneerd en zijnuit de school geklapt. Ze hebben beves-

tigd wat wij dachten: Gardiner werkte inopdracht van de BVD. Achteraf krijg jegelijk maar niet op het moment dat je hetnodig hebt.”

Je leven is erg veranderd. Had je dingenanders gedaan als je geen kinderen hadgekregen?“Ja. De keus om te stoppen met actievoe-ren werd ingegeven doordat ik niet vastwilde zitten met twee kleine kinderenthuis. Het risico dat je voor langere tijdvast kwam te zitten, dat speelde in dietijd. Ik had op een gegeven moment zo-veel gedaan dat de strafmaat overgingvan een boete naar gevangenisstraf. Endan heb ik het niet over twee weken,maar over twee maanden of meer.”

Vijf jaar geleden heeft Turi Vaccaro hierop de vliegbasis een aantal F16’s onklaargemaakt. Daar ben jij niet rouwig om?“Nee. Iedere F-16 is er één teveel, dat hebik na die actie de pers ook verteld. Vanhet geld dat het kost om één F-16 de luchtin te krijgen, kan je een ziekenhuis in Pa-lestina bouwen. Zo simpel is het.”

Ben je nog bezig met de vredesbeweging?“Ik houd mezelf op de hoogte. Ik doegeen onderzoek meer. Ik heb dat destijdswel gewild vanuit de banenpool, maardaar ging de sociale dienst niet mee ak-koord. Nu werk ik als administratief me-dewerker bij het gemeentearchief vanRoosendaal. Ik ben nog wel actief bij dewereldwinkels, al 22 jaar. Naast wapen-handel heb je nog zoiets als goede handel,eerlijke handel. Het is een bewuste keuzeom nu met de positieve kant van handelbezig te zijn.”

Je bent pragmatisch.“Ja, altijd al geweest. Anarchisme is mijnideaal maar ik ben wel voor praktischeoplossingen. Zo ben ik al jaren lid vanGroenLinks, omdat ik wel geloof dat jemet compromissen kan sturen en lang-zaamaan de linkerkant op kan gaan.”

Maar in je hart ben je nog steeds een echteantimilitarist en anarchist?“Ja, dat is zo.”

Interview: Barbara Smedema

“Ik ging me verdiepen

in de maatschappij en ik

wilde met mensen werken,

iets bijdragen.”



The Hurt LockerTHE HURT LOCKER is een Amerikaansedramafilm uit 2008 onder regie van KathrynBigelow en geschreven door Mark Boal. Na depremière in Venetië, draaide de film inverschillende landen in de bioscoop, maar nietin Nederland. Ondanks enthousiasterecensies, waarbij veel critici de film uitriepentot de beste van 2009, zou THE HURT LOCKER inNederland eerst alleen op dvd wordenuitgebracht. De vele filmprijzen veranderdendaar niets aan. Pas na nominaties voor deGolden Globes, prijzen van de BAFTA (Britseprijs voor film en televisie), 4 Satellite Awards,6 Academy Awards, en 6 Oskars in februari2010, werd de film uiteindelijk toch in debioscopen vertoond.

Kathryn Bigelow won als eerstevrouw de Oscar voor Beste Re-gie, de film werd opgenomen in

Jordanië. Kathryn Bigelow was overdui-delijk verrast met alle lof en zei dat ze defilm opdroeg aan “alle militairen die da-gelijks hun leven riskeren in Irak, Afgha-nistan en wereldwijd.” Vooral geïntri-geerd door de reacties en het grote aantalprijzen, vond ik het een “heilig moeten”om deze film te bekijken.

De Engelse titel hurt locker betekentletterlijk pijn-cel. Militairen in de Viet-namoorlog gebruikten deze uitdrukkingvoor het begrip “in grote moeilijkheden”.Tegenwoordig wordt het gebruikt in debetekenis “gewond geraakt bij een explo-sie”.

In 2004 ging schrijver en journalist Bo-al mee met militaire explosieveneenhe-den in Irak die bommen onschadelijkmaakten. (Een van deze militairen heeftdan ook inmiddels een miljoenenvorde-ring ingesteld omdat het verhaal op zijnpersoon zou zijn geschreven.) Zijn ver-slag is de rode draad door de ongelooflijkspannende film. De dagelijkse activitei-ten van de BRAVO compagnie voert tes-tosteron en adrenaline tot grote hoogte.De speciaal opgeleide elitegroep probeertdagelijks bommen te ontmantelen. Metkleine robotjes, ware doodsverachting enmorbide humor gaan de mannen in Irakop verschillende plekken aan de gang.Het is bijna onmogelijk geen sympathiete voelen voor de leider, vaak gekleed ineen indrukwekkend bompak waarin hijer uitziet als een groen Michelinmanne-

tje. Als toeschouwer waan je je ook in hetpak, zijn ademhaling en stem geven weerhoe benauwd en warm het moet zijn.Zijn zoektocht naar ontstekingsmecha-nismen en interesse in constructies gevenhem iets mechanisch, iets onmenselijks.

Intrigerend bij alle spanning is de on-rustige wantrouwende houding tegen-over de plaatselijke bevolking. Bijna hys-terisch worden alle toeschouwers tijdensoperaties onder vuur gehouden of neer-buigend weggestuurd. Soms is er tocheen stukje menselijkheid, als de leidereen soort vriendschap ontwikkelt meteen Iraaks jochie of praat over het thuis-front. Zeer confronterend is zijn onver-mogen om een met bommen vastgebon-den burger te helpen. De man ontploft.

Het bompak EOD-Bommer aantrek-ken is toch het ultieme doel voor hetteam, dat als een hechte groep soms aanonnodige opdrachten werkt. Dit is voor-

al te danken aan de dadendrang van deleider James. Hij heeft 873 bommen on-schadelijk gemaakt, leeft in continueangst, is eenzaam en lijkt te verlangennaar de dood. Het is verslavend. Het pakbetekent een spel met de dood, en als hijop verlof thuis is bij vrouw en kind lijkthij iets te missen en gaat terug.

“De roes van de strijd is een krachtigeen vaak dodelijke verslaving, want oorlogis een drug,” is de openingszin van defilm en lijkt een zekere waarheid.

In The Hurt Locker zijn de acties knapmaar de tragiek van oorlog gaat niet diepen dat is eigenlijk teleurstellend. De ver-slaving is heel duidelijk neergezet en zelfsbegrijpelijk. Het moet dan ook moeilijkzijn voor veteranen om van deze kick afte komen, een lange weg bij de terugkeerin het dagelijks leven.

Anke Polak



A ls zoon van een politiemangroeide hij, samen met zijn eenjaar oudere zus, op in Schoon-

dijke, een dorp in het westen vanZeeuws-Vlaanderen. Hun vader besloothen beiden toelatingsexamen voor deHBS, in het 5 km verder gelegen Oost-burg, te laten doen. Ze slaagden daarvooren gingen vanaf september 1935 samennaar de middelbare school. Een half jaarlater werd vader bevorderd en verhuisdehet gezin naar Zaltbommel. Drie jaar la-ter naar Assen en in de zomer van 1941naar Vianen. Hoewel zijn ouders graagwilden dat hij een officiersopleiding gingvolgen koos hij voor een heel andererichting: de studie geografie aan de Uni-versiteit van Utrecht.

In mei 1943 werd hij echter tewerkge-steld in Duitsland waar hij twee jaar zoublijven en de oorlog indringend mee-maakte. Terug in Nederland vatte hij zijnstudie weer op en leerde hij zijn vrouwWil kennen. Na zijn afstuderen en hunhuwelijk (1949) werkte Evert van 1950tot voorjaar 1953 bij de PPD (Provincia-le Planologische Dienst) in Haarlem, endaarna bij de PPD van Overijssel. Hetjonge gezin Huisman, met inmiddelszoon Gerritjan, ging in Zwolle wonenwaar hun zoon Ruurd geboren werd. Ge-bruikmakend van een VUT-regeling

“Als wij niet meer gelovendat het kan, wie dan wel?”

stopte hij in 1984 bij de PPD. In 2005overleed zijn dierbare levenspartner Wil.

ACTIEVE GEWELDLOOSHEIDHet blad Militia Christi, van Kerk en Vre-de, dat hij in 1950 onder ogen kreeg,wekte zijn belangstelling voor conflict-hantering, en tot begin jaren zestig washij actief in de Studiegroep van deze or-ganisatie. Maar hij wilde meer dan ‘stu-deren en artikelen schrijven’. Eind 1962nam hij daarom het initiatief tot de op-richting van het Centrum voor Studie,Vorming en Training in GeweldlozeWeerbaarheid, dat in 1966 een stichtingwerd waarvan hij een aantal jaren voor-zitter was. In 1976 was hij mede-initia-tiefnemer van de Stichting VoorlichtingActieve Geweldloosheid (SVAG), diehaar secretariaat in Zwolle kreeg en om-streeks 1985 een achterban van ongeveer7.000 belangstellenden had. De werk-zaamheden werden door hem, samenmet Wil en enkele andere vrijwilligers,uitgevoerd.

Beide organisaties gingen in 1991 sa-men in de Stichting voor Actieve Ge-weldloosheid, waarvan hij tot 2000 voor-zitter was en daarna tot zijn overlijden,op 8 oktober 2009 op 86-jarige leeftijd,secretaris.

Daarnaast was hij bij vele andere ini-tiatieven op het terrein van het vredes-streven betrokken, waaronder Kerk enVrede, Netwerk Sociale Verdediging, Pea-ce Brigades International, Burgervredes-teams Nederland en Platform Vredescul-tuur. Naast vele artikelen en enkele pu-blicaties onderbouwde hij in Van GeweldBevrijd; overleven door democratiseringen ontwapening (527 blz.; 1987) en Naareen cultuur van Vrede en Geweldloosheid;conflicten geweldloos oplossen (494 blz.;2003) zijn visie. Hij vond, en dat was hetcentrale thema in zijn leven, dat we alssamenleving moesten investeren in ge-weldloze conflictaanpak. Veel nadruklegde hij daarbij op het belang van ‘vre-desteams’ die op basis van geweldloze

methoden in conflictsituaties bemiddel-den.

Het antwoord op de vraag naar de be-tekenis van Evert Huisman voor het vre-desstreven kan samengevat worden inhet grote belang dat hij hechtte aan depraktische toepassing van geweldlozemethoden en de vorming en trainingdaarin. Daarover publiceerde hij vele ar-tikelen, nota’s, brochures en twee om-vangrijke boeken, en sprak hij tijdens bij-eenkomsten en vergaderingen. Vanaf1950 nam hij deel in talloze besturen enwerk- en overleggroepen. Zelden mistehij een bijeenkomst.

Waar hij mogelijkheden tot toepassingzag nam hij, samen met anderen, het ini-tiatief daartoe of nam hij deel aan actiesals Krant voor Zwart Zuid-Afrika, devreedzame beëindiging van de treinka-pingen bij Wijster (1975) en Glimmen(1977), stopzetting van kernenergie, debeweging tegen kruisraketten, initiatie-ven gericht op sociale verdediging enburgervredesteams. Ook ging hij naarRusland (± 1962), Tsjecho-Slowakije(1969, 1971, 1973), India (1980), Israël(±1989) en Joegoslavië (1992) om per-soonlijk in contact te staan met geweld-loze initiatieven in die landen.

Hoewel voor hem alle ontwikkelingenop dit terrein veel te traag gingen beseftehij terdege dat het lange-termijn-werkwas. Binnen zijn mogelijkheden droeghij hier ten volle aan bij.

VOLDOENINGEvert was een markante persoon met eenvaste overtuiging en een levensinstellingdie zich kenmerkte door eerlijkheid, een-voud, een gezonde dosis humor en eensterke verbondenheid met zijn gezin ennaaste familie. Ontelbare gesprekken enkleine bijeenkomsten vonden bij hemthuis plaats, met op de achtergrond altijdde grote betrokkenheid en genegenheidvan Wil. Haar overlijden in 2005 brachteen grote leegte teweeg, nog versterktdoor het sterven van zijn schoondochter,

Zeven maanden voor zijn overlijdenpubliceerde Evert Huisman zijnautobiografie. Inmiddels 85 zette hij,voor familie en geestverwanten, allesnog eens op een rij wat hem in zijndrukke leven heeft beziggehouden.Na 210 bladzijden sloot hij zijnlevensboek af met het gedicht vanPaul van Vliet “Als wij niet meergeloven dat het kan, wie dan wel?”Evert was ervan overtuigd dat het kon:met elkaar samenleven op basis vangeweldloze principes en methoden.Daarvoor heeft hij zich bijna zestigjaar ingezet.

Evert Huisman (1923 -2009)



de vrouw van Gerritjan, in het voorjaarvan 2006. Maar gaandeweg hervond hijzich, nam weer deel aan vergaderingenen bijeenkomsten, ging in 2007 met eenreisgezelschap naar Lapland en Spitsber-gen en in 2008 naar Tanzania.

Inmiddels was hij ook begonnen methet schrijven van zijn autobiografie. Nietvoor een groot publiek, maar om alleswat hem in zijn leven beziggehouden hadbijeen te zetten. En hoewel hij er niet deman naar was om zichzelf op de borst tekloppen keek hij op zijn levensinzet, ge-tuige hetgeen hij op bladzijde 179schreef, met een zekere tevredenheid te-rug: “Als ik zo naga wat ik allemaal ge-daan heb en welke stichtingen ik heb(mede)opgericht, dan heb ik een voldaangevoel. Niet dat ik zoveel bereikt heb,maar wel dat ik de goede weg heb geko-zen.”

Wim Robben

Vanaf 1969 is Wim Robben betrokkenbij de werkzaamheden van de Stichting

voor Actieve Geweldloosheid en deInternationale Beweging voor

Geweldloze Kracht.

Onschuldigsprookje?Ben net terug van vakantie in midden Frankrijk.Gecombineerd met een leuke workshop over CarlJung en de innerlijke betekenis van sprookjes. En danzie je dat het hier ook draait om een sprookje.Onschuldig of toch niet? Beide visies zie ikvertegenwoordigd in acties en ingezonden brievenover een mogelijke coalitie van VVD en hetmachtshongerige CDA met de PVV. Met daarin zowel‘de held’ als ‘de demon’ als archetypen. Rechts houdtde adem in. Dit niet om de (meer dan) 18 miljardbezuinigingen, – die kunnen wel eens veel pijn gaandoen – maar dat het misschien toch gaat lukken, zo’ncoalitie, gedoogd door een rabiate populist.

Het ‘coalitiesprookje’ lijkt minder onschuldig, alsje kijkt naar wat er internationaal gaande is. Ik bedoelde ‘koude oorlog’ tussen het westen en deislamitische wereld.

Onlangs toonden 92000 uitgelekte geheimedocumenten over de oorlog in Afghanistan aan, datdie veel grimmiger was dan gedacht. Een oorlog dieook nog een groot fiasco aan het worden is, wat voorObama een tegenvaller is. Zijn voorganger trapte inde valkuil terreur te willen bestrijden met militairgeweld, waardoor het eerder sterker dan zwakkerwordt. Zo gaat het met alles wat je energie geeft. Ietswaar Obama zich niet echt aan blijkt te kunnenonttrekken. De CIA opereert bovendien in het geheimin diverse landen tegen ‘moslimterroristen’. Op vrijgrote schaal zelfs. In dat licht is de hetze tegen debouw van de moskee in NY geen kleine zaak. Hier ligtook mijn grootste grief tegen VVD en CDA met hungeven van extra legitimatie aan een PVV, waarvan deleider uitgerekend op 11 september zal gaanprotesteren tegen een gebedshuis, wat tevens plaatsinruimt voor een centrum voor alle gezindten. Erzitten racistische ondertonen in het program van dePVV en in uitspraken van haar leider, maar door in hettolerante New York mee te doen aan deze hetze,overschrijdt hij echt een grens. Ook omdatburgemeester Bloomberg, een Republikein, zijnbesluit overtuigend verdedigt op basis van deAmerikaanse grondwet en godsdienstvrijheid, mettevens de opmerking dat er op nine eleven ookmoslims omkwamen.

Strijd tussen religies? Nee, maar ze worden vaakgebruikt voor spelletjes door fanatici. En dit kan degeschetste ‘koude oorlog’ helaas doen uitgroeiennaar een meer hete vorm. Spelen met vuur dus. Zoweldat steeds maar elders militair te willen ingrijpen, alsnu de internationale actie tegen een gebedshuis. Eengedoogakkoord met Wilders? Als ik Rutte enVerhagen was, zou ik me wel twee keer bedenken.

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A

Foto

: Jan

ine

Tijh

off

EVERT HUISMAN 2007



Aan de Vredesjirga namen 1.600mensen deel: 95% was man enslechts 5% vrouw, hetgeen wel

een zeer zwakke vertegenwoordigingmag heten. De belangrijkste doelstellingvan de regering van Karzai en zijn bond-

In Kaboel werd op 2 juni 2010 de nationaleVredesjirga gehouden (een JIRGA is eentraditionele Afghaanse vergadering). Die jirgabestond voor een groot deel uit krijgsheren enschenders van de vrouwenrechten. Hun sterkeaanwezigheid betekent niet veel goeds voor detoekomst van de vrouwen en van dedemocratie in Afghanistan. De vrouwen warendestijds slachtoffer van de Taliban en demoedjahedien (de Afghaanse strijders tegende bezetting door de Sovjet-Unie) en nuworden ze opgeofferd door de corrupteregering Karzai en door de geopolitiekebelangen van Amerika.

genoten was om te komen tot onderhan-delingen met de Taliban. In mijn waarne-ming wordt Karzai’s project van nationa-le verzoening met de Taliban en zijnvoorstel om 70% van de Taliban in hetmaatschappelijk leven te integreren, doorgeheimzinnigheid omgeven. Het is nogsteeds volstrekt onhelder wat de Ameri-kaanse regering en andere Westerse lan-den op dit gebied van de Afghaanse rege-ring verwachten. En de regering Karzai iszwak en kan niet zonder hulp van hetWesten een nationale verzoening met deoppositie tot stand brengen.Volgens 80%van de Afghaanse bevolking was dezeVredesjirga een jirga van de regering enniet in het belang van de Afghanen. Vol-gens de meerderheid van het volk moet ereerst een hervorming binnen het systeemkomen en moet men dan vanuit een ster-ke positie onderhandelen met de gewa-pende tegenstander. Alleen een gezonde

overheid met voldoende capaciteiten omhet land te besturen kan de stap nemenom met de oppositie te onderhandelen.Ik zie de Vredesjirga als een promotie-stunt van de regering Karzai. Als deze re-gering op die manier terroristen in de re-gering wil laten deelnemen, dan wordt degrondwettelijke bepaling overtreden omde rechten van vrouwen in Afghanistan tegaranderen. Voor deze jirga zijn miljoe-nen dollars geïnvesteerd en voor wat? Deinternationale gemeenschap en de VNwillen nog steeds met hetzelfde gebrekaan politieke ambitie de misdaden en ge-breken van de regering Karzai verborgenhouden. De VS en de NAVO-landen gaanblindelings akkoord met het politiekeverzoeningsproject van Karzai. PresidentKarzai en zijn team kunnen de Ameri-kaanse en andere Westerse landen metgemak bedriegen om hun eigen voordeelna te streven en hun macht te bescher-

De Vredesjirga en derechten van de vrouwen



men. Tijdens de Vredesjirga verzochtKarzai de VN–Veiligheidsraad vijf leidersvan de Taliban te schrappen van de terro-ristenlijst. Ook heeft Karzai de Vredesjir-ga om toestemming gevraagd alle Tali-ban-strijders die in de gevangenis zittenvrij laten.

Maar volgens de Afghaanse grondwet,Afghaanse vrouwenorganisaties en deVN-Veiligheidsraad worden de betref-fende personen verdacht van terroristi-sche activiteiten en het vermoorden vantientallen vrouwen in het land. Onduide-lijk is wat de Taliban tegenover dergelijkeconcessies stellen en hoe zo’n actie devrede in Afghanistan dichterbij brengt.Wat haalt Karzai binnen voor dit gebaarnaar de Taliban waarvoor hij de grond-wet opzij zet, terroristen de hand bovenhet hoofd houdt en de oorlog tegen hetterrorisme frustreert? Welk mandaatheeft hij van de Afghaanse bevolking ge-kregen om dit te doen? En waarom stem-men de Westerse landen hiermee in?

GEHEIME AGENDADe propaganda en de steun voor de ver-zoeningspolitiek en Vredesjirga doorAmerika en Westerse landen betekent datdeze jirga nooit een landelijke veiligheidvoor het volk kan brengen en volgens demeerderheid van de deskundigen is deVredesjirga alleen maar koren op de mo-len van de Taliban en hun bondgenotenzoals de Pakistaanse geheime dienst, ISI.Ik moet vaststellen dat Amerika en deWesterse landen zich met hun steun aandit proces hebben neergelegd bij een ne-derlaag in de strijd tegen het terrorismein Afghanistan. Na de Vredesjirga bleekdat de geheime agenda tussen de ISI enAmerika wordt voortgezet, maar nu metKarzai als instrument. Deze heeft onderleiding van Amerika contact gehad metde ISI en via hen onderhandeld met deTaliban. Volgens de Afghaanse mediaheeft een vertegenwoordiger van Karzaiin juli zelfs via bemiddeling van de ISI ge-sproken met al-Qaida en de oude Af-ghaanse jihadistische commandant Jala-luddin Haqqani. De groep van Haqqaniwordt verdacht van zelfmoordaanslagenen het onthoofden van buitenlanders eninwoners van het land. Haqqani is eenvertrouwenspersoon van de ISI en van al-Qaida. Als Haqqani voorbereidingentreft voor een gesprek met de regeringKarzai en een akkoord met hen wil slui-ten over deelname in de regering, zullen

dramatische veranderingen in de politie-ke situatie in Afghanistan plaatsvinden.

Maar Karzai heeft niet alleen geheimecontacten met de Taliban. Ook met eenandere terrorist, Gulbuddin Hekmatyar,is gesproken om aan de regering deel tenemen. Een meerderheid van de Af-ghaanse bevolking gelooft dat Karzai ende zijnen alle terroristische groepen, zo-als de Taliban, Hekmatyar en Haqqani,deel wil laten nemen in een pure minder-heidsregering uit de bevolkingsgroep vande Pashtun.

Amerika en zijn bondgenoten willeneigenlijk compromissen bereiken met demoedjahedien en de Taliban en daarnalangzamerhand de regeringsmacht over-geven aan de Taliban. En het laatste jaarheeft Karzai de zekerheid gekregen datAmerika, de Westerse landen en Pakistanwillen dat de Taliban weer aan de machtkomen. Dit project is twee jaar geledenvoorbereid en wordt nu door de ISI ge-realiseerd tijdens bijeenkomsten zoals deconferentie in Londen en Vredesjirga inKaboel. Volgens de voormalige voorzittervan de Afghaanse veiligheidsdienst Am-rullah Saleh heeft de ISI de afgelopen vierjaar 960 miljoen dollars uitgegeven aanapparatuur en opleiding voor rebellen-groepen van de Taliban. Hij verklaardedat de Pakistaanse regering van plan isom de opstandelingen te steunen bij eenaantal aanvallen hetgeen ook op dezemanier enigszins is gelukt. Volgens mij isdat de eerste officiële waarschuwing vande geheime dienst voor een ontbindingvan het land volgens de geheime agendavan de ISI.

Volgens mij moet het volk zich voorbe-reiden op een strijd tegen het fanatismeen de Taliban om de democratie te be-schermen. De afgelopen twee jaar is hethoofdmotief van de verkeerde Westersepolitiek tot het Afghaanse volk doorge-drongen en de bevolking gelooft niet lan-ger in de officiële Amerikaanse lezing hetterrorisme te bestrijden. Integendeel:langzaamaan is de geheime agenda vande Amerikanen duidelijk gewordenwaarmee ze de Taliban en andere funda-mentalistische organisaties in de regiogebruikten voor hun eigen geopolitiekebelangen. Het volk is duidelijk dat het zelften strijde moet trekken tegen de ideolo-gie van de Taliban. Het Westen maaktzichzelf ongeloofwaardig als ze claimtmet een krachtig leger en inlichtingdien-sten het terrorisme en extremisme te be-strijden maar nog steeds niet weet waarBin Laden en Moellah Omar zijn.

Het ergste is nog dat de internationalegemeenschap al tien jaar onverschilligstaat tegenover de slachtoffers in Afgha-nistan en zelf onmenselijk optreden on-der de vlag van de bestrijding van het ter-rorisme en steun aan democratie envrouwenrechten. Ze trappen midden inde nacht deuren van huizen van Afgha-nen in, schieten iedereen neer, vernieti-gen met bombardementen huizen, dor-pen en steden, en doden burgers, vrou-wen, kinderen en ouderen. En voor deogen van de internationale gemeenschapworden onder leiding van Amerika dui-zenden vrouwen en kinderen door dezetbazen van de regering en gewapendemannen verkracht.

HOOFDVERDACHTEDe terugtrekking van de Amerikaansetroepen in 2011 uit Afghanistan zal hetland en de regio verder destabiliseren. Decombinatie van de geografische liggingvan de Islamitische republiek Afghani-stan met de duur en de aard van het con-

flict in Afghanistan oefent aantrekkings-kracht uit op allerlei buitenlandse groe-pen die misbruik maken van de etnischeen religieuze componenten in dit con-flict. Pakistan is hoofdverdachte in dezebemoeienissen van buitenaf die nu almeer dan 30 jaar het volk van Afghani-stan terroriseren. Het voortduren vandeze Pakistaanse bemoeienissen blijktook uit de meer dan 90.000 vertrouwelij-ke documenten die door WikiLeaks naarbuiten zijn gebracht. Het Westen kijktdaarbij de andere kant op en tolereert hetdubbelspel van Pakistan. Als de Ameri-kaanse regering hier meer over weet,waarom hebben ze dan geen acties on-dernomen? Of zit het Pentagon hier ach-ter en is de hele operatie in Afghanistaneen leugen? Een leugen om de ware geo-politieke doelstellingen toe te dekken.

Dr. Fazel Achmad

NEWROOZ, AFGHANISTAN

Volgens mij moet het volk

zich voorbereiden op een

strijd tegen het fanatisme en

de Taliban om de

democratie te beschermen.



Dit is het vierde stukje in onze serie over geweldloosheid die in de eersteplaats bedoeld is voor mensen die daar nog niet zoveel van weten of er zelfswat vreemd tegenaan kijken. Alle stukjes zijn geschreven door Hans Feddemaen eerder verschenen in het boekje 'Beter Geweldloos’, een uitgave van hetPlatform Vredescultuur (www.vredescultuur.nl). Het boekje is ook tedownloaden via: www.vredesmuseum.nl/download/inhoud.php

Geweldloosheidvoor beginners

Wat te doen als je persoonlijk wordtbedreigd of aangevallen? Dit

kunnen bijvoorbeeld situaties van bero-ving, aanranding of agressie zijn. Als wehet geweld in onze samenleving willenverminderen en er naar streven dat de ge-weldloze benadering werkelijk brederondersteund zal gaan worden, dan zal ditterrein van de ‘persoonlijke geweldlozezelfverdediging’ verder ontwikkeld moe-ten worden.

Het gaat om een vorm van doeltreffen-

Geweldloze zelfverdedigingde vreedzame weerbaarheid die het ge-weld niet vermeerdert en uitbreidt, maarde-escaleert.Deze weerbaarheid moeteen zo groot mogelijke zelfbeschermingbieden en door bijna iedereen (ongeachtfysieke kracht of behendigheid) in veelsituaties gebruikt kunnen worden.Enke-le organisaties werken aan het verderontwikkelen van geweldloze zelfverdedi-ging maar er moet nog veel gedaan wor-den.

Oorlogsmisdaden Rawagede verjaardAls het om het verleden gaat, blijkteens te meer dat Nederland met tweematen meet. De landsadvocaat die deNederlandse staat vertegenwoordigtin de zaak Rawagede, wijstaansprakelijkheid voor demassamoord die het Nederlandseleger in 1947 in het Indonesische dorpbeging namelijk van de hand.

Wat Nederland bij monde vande landsadvocaat wel erkentis dat de executies, die tot nu

toe altijd als ‘excessen’ werden aange-merkt, oorlogsmisdrijven zijn. Maar diemisdrijven zijn inmiddels, 63 jaar later,verjaard, aldus de advocaat, en dus kande Nederlandse staat niet aansprakelijkworden gesteld. En dat is dat. Verjaard?Hoezo verjaard? Zeggen we dat ook overmisdaden gepleegd in de Tweede Wereld-oorlog? En: er zijn nota bene nog overle-venden en nabestaanden. Die zijn be-jaard, maar zeker niet verjaard.

Het met droge ogen beweren dat hetzonder proces executeren van honderdenonschuldige honderden mannen kanverjaren is het toppunt van polderhypo-crisie. Zeker voor een land dat de moraal

(om over normen en waarden maar tezwijgen) hoog in het vaandel heeft staanen thuis is voor het Internationaal Ge-rechtshof. Terwijl Nederland vooraanstaat wanneer het gaat om het terechtwij-zen van schendingen van mensenrechtendoor andere landen of het vervolgen vanpersonen voor internationale oorlogs-misdaden, heeft het de grootste moeitedit te doen met eigen ‘misstappen’. Metdeze recente uitspraak blinkt Nederlandweer eens uit in ‘wel het vingertje wijzenmaar zelf de andere kant op kijken.’ Ne-derland, kijk eens goed in de spiegel endoe zelf nu eindelijk eens boete voor mis-daden die zijn gepleegd in de eigen (kolo-niale) geschiedenis.

De wrange verklaring van de landsad-vocaat dat de bejaarde nabestaanden vanRawagede in Indonesië inmiddels moethebben bereikt luidt zo ongeveer: “Sorryhoor, het was inderdaad fout dat we hon-derden onschuldige mannen zonder pro-ces hebben geëxecuteerd, maar het is nueenmaal te lang geleden en we zijn er nietmeer verantwoordelijk voor.” Voor een

Toppunt polderhypocrisie:

Een actie om tenminste de nog levendeweduwen (veelal 85-plus en doodarm) enigeempathie te tonen heeft tot nog toe het geldvoor één weduwe opgebracht, wel een blijk datonze ereschuld de meesten onbekend ofonverschillig is, ondanks ons grondwets-artikel, dat de regering instaat voor hand-having van de internationale rechtsorde. Zoheeft onze premier Balkenende op deWereldtentoonstelling van Shanghai onlangsnog uitgehaald tegen het gastland vanwege debehandeling van Tibet. Zulke woorden hebbenweinig effect zolang Nederland ethiek met demond belijdt zonder die in daden om te zetten.

Wie zich geroepen voelt om ons land eensteviger basis te geven, wordt uitgenodigd eenbijdrage te geven aan de Rawagede-actie vooroorlogsweduwen in Indonesië op giro898028779 tnv. Humanistisch Vredesberaad,Alphen aan de Rijn, of 177 56 24 tnv. StichtingEerlijk delen, Haarlem, ovv. “Rawagede”. Beterdan te wachten tot allen zijn overleden.

aantal van hen kwam zelfs dat antwoordte laat. Zij stierven in de anderhalf jaardat het proces nu al duurt – misschienmaar goed ook. Strijdbaar en op zoeknaar gerechtigheid zet de groep overge-bleven nabestaanden door. De advocaatvan de nabestaanden hoopt dat de rech-ter voor het einde van dit jaar met eengunstige uitspraak komt. Zouden onzepolderende hypocrieten dan wel in despiegel durven kijken?

Ed Caffin

MONUMENT TER NAGEDACHTENIS AANSLACHTOFFERS VAN RAYMOND WESTERLINGEN ZIJN SPECIALE TROEPEN. ZUID SULAWESI(INDONESIË)

Foto

: Yay

asan

KU

KB



Springstof Door Frank Slijper en Wendela de Vries. Zie ook www.stopwapenhandel.org

In juni verscheen het jaarlijkse over-heidsrapport met de wapenexportcij-

fers over 2009. Nadat we vorig jaar almeldden dat die in 2008 tot recordhoog-te was gestegen, en dat we verwachttendat die trend voortgezet zou worden be-vestigde Den Haag onze vermoedens.Voor een bedrag van 1,4 miljard eurowerden vorig jaar wapenexportvergun-ningen verleend, tegenover 1,25 miljardin 2008. Verreweg de grootste orderkwam uit Marokko: drie fregatten die DeSchelde bouwt voor een bedrag van 555miljoen euro. Diezelfde werf boekte inaugustus ook een nieuwe order van 171miljoen euro uit Indonesië voor een fre-gat, als vervolg op de vier korvetten diede afgelopen paar jaar werden geleverden waartegen veelvuldig actie werd ge-voerd.

Daarnaast verkocht defensie afgelopenzomer grote hoeveelheden overtolligewapens aan Jordanië en Estland. Het

Kan wapenhandel wordeningeperkt met een VN-Verdrag? Na een campagne door maatschap-

pelijke organisaties zijn de Ver-enigde Naties in 2010 begonnen met on-derhandelingen voor een mondiaal Wa-penhandelsverdrag (Arms Trade Treaty,ATT). Met dit verdrag wil men een juri-disch instrument creëren om ‘onethische’wapenhandel te voorkomen. Wapenszouden niet geëxporteerd mogen wordenals de kans groot is dat ze gebruikt wor-den bij mensenrechtenschendingen, oor-logsmisdaden, georganiseerde misdaadof terrorisme. Ook zouden ze niet ver-kocht mogen worden aan instabiele re-gio’s, arme landen of corrupte regimes.Wie dit leest kan alleen maar conclude-ren dat dit verdrag een einde zal makenaan alle wapenhandel. Helaas moeten in-ternationale verdragen niet al te serieusworden genomen, zeker niet als ze zichrichten op zachte doelen als vrede enmensenrechten. Door slimme diploma-tieke formuleringen zijn mazen in hetverdrag onvermijdelijk. Ook zullen ergeen consequenties aan verbonden zijnals staten zich niet aan het verdrag hou-den. Tenzij het een pariastaat betreft na-tuurlijk.

De beperktheid van zo’n verdrag blijktuit het feit dat veel defensiebedrijven ergeen enkel probleem mee hebben. Eenwoordvoerder van de Britse wapenindus-trie omschreef het verdrag als: “een mon-diale maatstaf in exportcontrolebeleid.(….) Het moet niet gezien worden als eentraditioneel ontwapeningsverdrag of wa-penbeheersingsinstrument.” Hij meentdat het ATT een soort WTO-verdrag voorwapenhandel wordt. Iets dat vrije markt-regels vastlegt voor de defensie-industrie.Iets dat, zo hoopt hij waarschijnlijk, deconcurrentie uit China en Israël kan be-teugelen.

Dat is natuurlijk niet zoals het ATT isbedoeld door de initiatiefnemers, onderwie Oxfam en Amnesty International. Zijhopen op een instrument dat een eindemaakt aan de meest extreme vormen vanwapenexport. Deze organisaties zijn niettegen alle wapenhandel en laten niet na

om in al hun rapporten te benadrukkendat ieder land het recht heeft om zichzelfte bewapenen (art. 51 van het Handvestvan de Verenigde Naties). Helaas weegtdit recht meestal zwaarder dan alle ande-re rechten, zoals het recht op onderwijs,gezondheidszorg en arbeid.

Veel vredesgroepen zijn sceptisch overde mogelijkheid om wapenhandel perverdrag te beperken. De belangen die ophet spel staan zijn groot, niet alleen deeconomische belangen maar ook de mili-taire. In het slechtste geval zal een wapen-handelsverdrag gebruikt worden als dek-mantel om vuile zaakjes achter te ver-stoppen. Twaalf jaar ervaring met de EUwapenexportcriteria tonen aan dat ex-porten naar Sri Lanka, Pakistan en Israël– om er maar een paar te noemen – dooroverheden als volkomen legitiem be-schouwd worden. De formulering van deacht EU criteria laat ze open voor velerleiinterpretatie. Ze kunnen worden gerecht-

vaardigd door elk buitenlands politiek,militair of economisch belang. De enigemanier om exporten te stoppen is doorvoortdurende campagnes waarbij eenappèl wordt gedaan op het moreel besefvan de publieke opinie.

Hoe beperkt ook, wat met het ATT be-reikt kan worden is een klein stapje in derichting van strengere controle. Ook kanhet ATT bijdragen aan meer openheidover wapenhandel. Hoewel dat op zichniet helpt: Nederland heeft misschien welhet meest transparante wapenexportbe-leid ter wereld en is desondanks de zesdeof zevende wapenexporteur ter wereld.

Deze tekst werd eerder gepubliceerd in War-ProfiteersNews, de Engelstalige emailnieuwsbrief van de War Resisters’ Internatio-naI’s Global Initiative on War Profiteers Gra-tis abonneren op deze nieuwsbrief kan dooreen email te sturen aan: [email protected]

Nederlandse wapenexport blijft groeieneerstgenoemde land kocht voor een nogonbekend bedrag 121 M-109 kanonnen,441 YPR pantservoertuigen, 69 M-577pantserrupsvoertuigen, 467 militairetrucks plus nog munitie en andere zaken.

Estland verdubbelt z’n wagenparkpantservoertuigen met de koop van 80Patria pantservoertuigen voor zo’n twin-tig miljoen euro, door Nederland maartien jaar gebruikt. Sommige van de voer-tuigen zullen ter ondersteuning van de155 Estse troepen in Afghanistan wordengebruikt. Nederland kocht opmerkelijkgenoeg eerder juist met grote spoed deAustralische Bushmaster, omdat de Pa-tria veel last had van stof en de bescher-ming tegen bermbommen en mijnen alsonvoldoende werd beschouwd.

Kassa voor defensie: van 2004 toten met 2009 leverde de verkoop van afge-stoten materieel in totaal 1,34 miljard eu-ro op, gemiddeld 224 miljoen euro perjaar.



Israël wil geen vrede

In haar nieuwe boek over het Israëlisch-Palestijnse conflict, OORLOG ALS ER VREDE

DREIGT, ISRAËL EN ‘HET PALESTIJNSE PROBLEEM’,toont Anja Meulenbelt op overtuigende wijzeaan dat de ideologie van het zionisme tengrondslag ligt aan de vele en hardnekkigeproblemen die het conflict kenmerken.Daarnaast betoogt de SP-senator enPalestina-activist dat Israël helemaal geenvrede wil met de Palestijnen.

In een uitgebreid en gedetailleerd his-torisch deel behandelt Meulenbeltde vele aspecten van de nog altijd

‘springlevende’ ontstaansideologie vanIsraël die zij “de werkelijke oorzaak vanalle problemen” noemt. Het zionismewordt gedefinieerd als “de opvatting datIsraël een joodse staat is en moet blijven.”De ellende die het zionisme voortbrachtis de etnische zuivering die kort voor1948 (het uitroepen van de staat Israël)

begon. Dat krijgt ruim aandacht in hetboek.

Van begin af aan is voor de grondleg-gers van Israël duidelijk geweest, aldusMeulenbelt, dat het stichten van eenjoodse staat in een land waar al mensenwoonden voor grote problemen zou zor-gen. Die zouden dat, logischerwijs, na-melijk nooit accepteren. In 1947 begon-nen goed bewapende joodse groependaarom met het zaaien van terreur onderde Palestijnse bevolking met als doel zoveel mogelijk mensen te verjagen zodateen eigen joodse staat, met een ruimemeerderheid aan joodse inwoners, uitge-roepen kon worden. Na de verwoestingvan honderden Arabische dorpen en naverdrijving van drie kwart miljoen Pales-tijnen werd in mei 1948 de staat Israëluitgeroepen door premier Ben Goerion.Het Palestijnse vluchtelingenprobleemwas het gevolg.

“Ben Goerion sprak toen zijn onge-

noegen uit over de mislukking om Ara-bieren kwijt te raken in de strijd,” aldusMeulenbelt. Die onvrede was de basisvoor een nieuwe golf van verdrijving. Inde Zesdaagse Oorlog (1967) werden nogeens 350.000 Palestijnen verjaagd, en ver-overde Israël de Westoever en de Gaza-strook, inclusief tweeënhalf miljoen Pa-lestijnen. Er werden niet ‘genoeg’ Arabie-ren verjaagd, de nieuw veroverde gebie-den konden niet geannexeerd worden,want dan zouden er immers ‘te veel’ Pa-lestijnen binnen Israël wonen. Daaromwerd Israël een bezettende mogendheid,die het leven van de Palestijnen in dezegebieden ging controleren. Checkpointsen andere obstakels, zoals wegen die voorPalestijnen verboden zijn, bemoeilijkensindsdien de bewegingsvrijheid ernstig.

Hier lijkt echter een tegenstrijdigheidte zitten waar de SP-senator Meulenbeltaan voorbij gaat. Als Ben Goerion in1948 immers minder Palestijnen in de

1948 ISRAËL



nieuwe staat Israël (op dat moment 78procent van historisch Palestina) wildehebben, ligt het niet voor de hand dat hijvoorstander zou zijn om meer gebied teveroveren, zodat juist meer Arabierenbinnen de grenzen kwamen te wonen.Dat lijkt Meulenbelt echter wel te sugge-reren.

Als gevolg van de bezetting van 1967,kregen “ultrarechtse en ultranationalisti-sche messianistische” kolonistenbewe-gingen vrij baan. Zij kregen en krijgen al-le ruimte, financiële middelen en militai-re bescherming, om zo veel mogelijkland van de Palestijnen te koloniseren. Infeite gaat dat in de praktijk gepaard met

een zogenaamde light versie van etnischezuivering. De komst van de kolonistengaat immers gepaard met de verdrijvingvan de Palestijnen, die geen toegangmeer krijgen tot natuurlijke hulpbron-nen en wier huizen worden vernietigd.

Maar ook in Israël zelf heeft het zionis-me nare gevolgen voor de Palestijnen,20% van de bevolking, die dan wordenbehandeld als tweederangsburgers. DePalestijnen in Israël hebben te makenmet wijdverbreide discriminatie en ra-cisme.

Praktisch betekent dat dat bijvoor-beeld jonge Palestijnen heel moeilijk aaneen werkloosheidsuitkering kunnen ko-men en dat er verschil is tussen de onder-wijsbudgetten: per kind van PalestijnseIsraëli’s: 155 euro vs. joodse Israëli’s 715tot 1.975 euro. De Palestijnse kinderen inIsraël mogen bovendien geen les krijgenin hun eigen geschiedenis. De etnischezuivering van 1947/48 bijvoorbeeld, de

Nakba, mag niet genoemd worden in hetlesmateriaal.

Omdat Israël de rechten van de Pales-tijnse minderheid niet behartigt, kan, al-dus Meulenbelt, beter gesproken wordenvan een ‘etnocratie’: een democratie diealleen geldt voor de dominante, joodsegroep.

GEEN PARTNER VOOR VREDEPolitici en journalisten geven doorgaansaan niet te twijfelen aan de goede wil vanIsraël in het zogenaamde vredesproces.Obama zei op 6 juli jl., na een ontmoe-ting met de Israëlische premier Netanya-hu, “ervan overtuigd” te zijn “dat de pre-mier vrede wil” met de Palestijnen. Meu-lenbelt gelooft dat niet meer. Zij trekt de-ze conclusie uit veel en stevig gedocu-menteerde feiten die haar betoog onder-bouwen. Twee goede voorbeelden zijn derecente oorlog tegen Gaza en de voor-waarden die Israël stelt voordat het be-reid is met Hamas te praten.

Als Israël vrede wil, vraagt de auteurzich af, waarom schond het in november2009 dan het staakt-het-vuren met Ha-mas waarna de raketaanvallen op Israëlhervat werden? En waarom reageerde Is-raël vervolgens niet positief op voorstel-len van Hamas om het bestand te herstel-len? In plaats van de vrede te bewaren,koos Israël ervoor om een grote militairecampagne tegen de bevolking van Gazate starten die logischerwijs tot meer ra-ketaanvallen op Israëlische burgers zouleiden en die vrede juist in de weg zoustaan.

Daarnaast is vrede met de Palestijnenniet mogelijk zonder met Hamas, de de-mocratisch gekozen leiding van de Pales-tijnen in Gaza, te praten, meent Meulen-belt. Israël legt de voorwaarden hiervoorechter bewust zo hoog dat Hamas daarnooit op in kan gaan. Hamas moet teneerste Israël erkennen, ook al weigert Is-raël aan te geven waar zijn eigen grenzenliggen en erkent het zelf Palestina niet.Hamas moet daarnaast het geweld af-zweren, ook al doet Israël dat wederomzelf niet en heeft elk bezet volk het rechtzich gewapenderhand te verzetten. Tenslotte moet Hamas oude verdragen res-pecteren, ook al gaat, alweer, Israël doormet de kolonisering van de Westoeverwaardoor het zelf oude verdragenschendt. Het zal duidelijk zijn waaromHamas deze drie eisen niet wil accepte-ren.

Wellicht het beste en tegelijk meesteenvoudige argument dat Israël geen vre-

de wil, is het feit dat ondanks vele Pales-tijnse en Arabische vredesvoorstellen Is-raël zelf nooit een voorstel heeft gedaan.Terecht vraagt Meulenbelt zich af: “waarligt het vredesvoorstel van Israël?”

In een enigszins onsmakelijke, op depersoon gerichte recensie in Vrij Neder-land van 19 juni 2010, spot Ronald Ha-venaar met Meulenbelts conclusie dat Is-raël niet geïnteresseerd is in vrede en be-schuldigt hij haar bovendien, onterecht,van sympathie voor politiek extremisme.Meulenbelt geeft op meerdere plaatsen inhet boek heel duidelijk aan geen ‘Hamasvriendje’ te zijn en keurt de raketbeschie-tingen op Israëlische steden door Hamas,die ze schendingen van het internatio-naal recht noemt, af. Maar omdat ze defocus in het boek op de misdaden van Is-raël legt, die nu eenmaal vele malen om-vangrijker zijn dan die van de Palestijnenen die bovendien de oorzaak zijn van hetPalestijnse verzet en terrorisme, probeertHavenaar haar weg te zetten als extre-mist.

Het is veelzeggend dat de recensie inVrij Nederland spot met Meulenbelt’sconclusie dat Israël geen vrede wil zon-der in te gaan op bovenstaande feiten. Derecensie is daarmee een jammerlijk voor-beeld dat in dit debat zo vaak de emotieen niet de feiten doorslaggevend zijn.

KWADE TROUWHet bovenstaande brengt Anja Meulen-belt tot de logische, maar door veel poli-tici en media als onmogelijk gehoudenconclusie dat Israël geen partner voorvrede is. Onder het kopje Kwade trouwschrijft ze: “Zouden we er niet langza-merhand een keer van uit kunnen gaandat Israël er alles aan zal doen om eenwerkelijke vredesovereenkomst met dePalestijnen te vermijden? Zouden we nieteen keer onder ogen kunnen zien dat Is-raël nog steeds hetzelfde zionistischedoel voor ogen heeft: zo veel mogelijkland en zo min mogelijk Palestijnen?Hebben we feitelijk een reden om iets an-ders te denken, hebben we ooit andersgezien?”

Jip van DortBlog: www.jip-van-dort.blogspot.com

Oorlog als er vrede dreigt. Israël en het‘Palestijnse probleem’Ambo-Anthos 2010, 256 p. Euro 19,95.ISBN 9789026322907www.amboanthos.nl/NF

Daarnaast is vrede met

de Palestijnen niet

mogelijk zonder met

Hamas, de democratisch

gekozen leiding van de

Palestijnen in Gaza, te

praten, meent

Meulenbelt.



De Koerden van Irak warendecennia lang synoniemmet leed en ellende, maar

die tijd is voorbij: nu hebben ze eende facto zelfstandige staat binnenIrak met een eigen leger en eenzwaar beveiligde grens. De “IraqiKurdistan Region” is verreweg hetveiligste en rijkste deel van Irak.Problemen zijn er ook. De sterkeafhankelijkheid van importbijvoorbeeld. En, anders dan in detijd van Saddam (1968-2003),hebben fundamentalistischemoslims vrij spel. “They arepenetrating every single housewith no respect for freedom ofexpression and faith”, mailde eengoede vriend me eind augustusvanuit het steeds minder vrijeIraaks Koerdistan.

Foto’s door MichielHegener uit zijn boekThe Kurds of Iraq (2009)

www.thekurdsofiraq.comwww.michielhegener.nl

MAART 1991, IRAAKS KOERDISCHE VLUCHTELINGEN IN TURKIJE

SMOKKELAARS ONDERWEG VAN IRAK NAAR IRAN, ELK PAARD BELADEN MET TWEE TELEVISIES

1992 KOERDEN BEWAKEN GRENS TUSSEN HETVRIJE GEBIED EN SADDAMS IRAK. DE TWEEDE MANVAN LINKS SNEUVELDE KORTE TIJD LATER. MEISJE IN BARSAN



The Kurds of Iraq

BUSSTATION IN ZAKHO

BRUILOFT IN OPEN LUCHT.

MOSKEE IN ERBIL



Het Vredesmagazine en zijn organisaties

VredesMagazine wordt gratis toegezondenaan leden van het HVP, Pais en ook aandonateurs van Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u VredesMagazineregelmatig op uw deurmat wilt vinden kuntu dus lid of donateur worden van één ofmeer van deze organisaties. Zie debeschrijvingen op deze pagina. Eenabonnement zonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijk via opgaveaan: VredesMagazine,Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of [email protected]

ProefabonnementGeef een jaarabonnement cadeau voor 10 euro (wordt niet automatisch verlengd)

De acceptgiro kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VredesMagazine kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opsturen naar VredesMagazine, Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of naar [email protected]

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Op de website wilpf.nl wordt momenteel aandacht besteed aan deprogramma’s van de Nederlandse politieke partijen.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

24 september Vredesdiner met commentaar op deklimaatverandering; 19 november demonstratie tegen dewapenbeurs van de NIDV in de Ahoyhall in Rotterdam.KOMT ALLEN EN DOE MEE

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht 030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK).

We doen onderzoek op het gebied van oorlog en vrede enleveren zo een bijdrage tot een radicale vredesbeweging in de vormvan berichtgeving en analyses. Voor VredesMagazine maken wij deonderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrum enkantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn welkomop giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

PAISDe vereniging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters International. Onze wortelsgaan terug tot 1921, de naam Pais is veeljonger en ontstaan na vele fusies.

Pais staat voor het ideaal van een wereld zonder oorlog en voor eengeweldloze, duurzame en rechtvaardige samenleving. We zijndaarvoor op vele manieren actief in Nederland en via de WRI in dehele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0648233329.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Op de website van het HVB staat een verklaring over de mogelijkekomst van een rechtse regering in Nederland: “Een ultra rechtsbestuur is slecht voor de vrede”.

Abonnee worden



Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Jip van Dort, Kees Kalkman

AMOKVD

Experts willen NAVO bijna overal inzettenDe aanstaande nederlaag in Afghanistan•De nieuwe

kernwapens van Obama•Wapensmeden op deWaalsdorpervlakte•Oorlog om olie en gas•Bibliografie

Onderzoeksdossier

NAVO 2020 – Strategisch concept

voor een wereldwijde coalitie



Experts willen NAVObijna overal inzetten

Komende herfst wil de NAVO tijdenseen vergadering in Portugal eennieuw strategisch concept

vaststellen. De vorige versie van dit documentwerd aangenomen tijdens de Kosovo-oorlog in1999. Om de beslissing voor te bereiden is eencommissie van experts ingesteld onder leidingvan Madeleine Albright, die tijdens de Kosovo-oorlog Minister van Buitenlandse Zaken van deVerenigde Staten was en Jeroen van der Veer,oud-topman van Shell. De commissie heeft ditvoorjaar een rapport uitgebracht met de titelNAVO 2020. Hieronder enkele belangrijkepassages uit dit rapport met hier en daar enigcommentaar (cursief ). De nummers tussenhaakjes verwijzen naar de bladzijden van hetrapport. Onderwerpen die elders in dit dossierworden behandeld zijn meestal nietopgenomen.

Kees Kalkman

Dreigingsbeeld“De meest waarschijnlijke bedreigingenvoor de bondgenoten in het komendedecennium zijn van niet-conventioneleaard. Drie daarvan zijn van bijzonder be-lang: 1) een aanval met een ballistischeraket (al dan niet nucleair gewapend); 2)aanvallen door internationale terroristi-sche groeperingen; en 3) cyberaanvallenvariërend in graad van hevigheid. Eenhele reeks andere bedreigingen vormtook een risico, waaronder verstoringenvan de aanvoerlijnen voor energie en ma-ritieme bevoorrading, de schadelijke ge-volgen van wereldwijde klimaatverande-ring en de financiële crisis.” (17)

Artikel 5“Allereerst moet het bondgenootschap demogelijkheid behouden om af te schrik-ken en de lidstaten te verdedigen tegen el-ke bedreiging of agressie. Deze verplich-

AMOK OnderzoeksdossierVD

ting, belichaamd in Artikel 5 van hetNoord-Atlantisch Verdrag, moet in on-dubbelzinnige bewoordingen opnieuwworden bevestigd. Tegelijkertijd moetende plannenmakers van de NAVO erken-nen dat de potentiële bronnen van be-dreigingen in het kader van Artikel 5 zijnverruimd en nu gevaren omvatten die of-wel binnen ofwel buiten de Euro-Atlanti-sche regio kunnen ontstaan. De NAVOmoet erop voorbereid zijn om zich te ver-dedigen tegen zulke bedreigingen onge-acht de plaats waar ze ontstaan. (...)

Er kan wel twijfel bestaan of een on-conventioneel gevaar – zoals een cyber-aanval of het bewijs dat terroristen eenaanval plannen – het collectieve verdedi-gingsmechanisme van Artikel 5 in wer-king zet. Als het zich voordoet zal ditmoeten worden vastgesteld door deNoord-Atlantische Raad op basis van deaard, de bron, de omvang en andere as-pecten per geval waarbij de veiligheid inhet geding is.” (19-20)

Dit is een cruciale passage. Artikel 5 is deverplichting om bondgenoten bij te staandie worden aangevallen. Oorspronkelijkging het om aanvallen op het territoriumvan de NAVO-landen, dat in het Verdragwordt gedefinieerd. Bij het vorigeStrategisch Concept van 1999 werd dit alverruimd tot de ‘Euro-Atlantische regio’.Nu kan ook daarbuiten wordenopgetreden in het kader van artikel 5 en isverder in plaats van een ‘aanval’ nu een‘bedreiging’ voldoende om in actie tekomen. Dit is een vagere term die demogelijkheid opent voor preventieveoorlogsvoering. De manier waarop hetverwoord wordt, lijkt een compromis-formule, het wijst op onuitgesprokentegenstellingen binnen de NAVO.

Interventieoorlogen“De NAVO is een regionale en geen we-reldwijde organisatie; de financiële hulp-bronnen zijn beperkt en onderworpen



aan andere prioriteiten; en de NAVO wilgeen operaties uitvoeren waarvoor ande-re instellingen en landen eerder in aan-merking komen. Het nieuwe StrategischConcept moet dan ook richtlijnen voor-schrijven voor het bondgenootschap tenaanzien van de beslissingen om hulp-bronnen in te zetten buiten zijn grensge-bied.” (32)

Raketschild“De NAVO moet een territoriale raket-verdediging erkennen als essentiële mis-sie voor het bondgenootschap. Daarommoet de NAVO overeenkomen het ActiveLayered Theatre Balllistic System uit tebreiden om te voorzien in de kern vaneen commando- en controlestructuurvan een territoriaal raketverdedigings-systeem van de NAVO.” (44)

Het genoemde systeem is een bundelingvan bestaande antiraketsystemen vanNAVO-landen (zoals de Patriot) dievooral tot doel hebben om uitgezondentroepen te beschermen.

EU“De EU is een unieke en essentiële part-ner voor de NAVO. De twee instellingenhebben een grotendeels overlappend lid-maatschap en de landen die lid zijn vanbeide hebben slechts één bestand strijd-krachten en één bestand belastingbeta-lers. (23)

Het nieuwe Strategisch Concept moeterkennen dat het verdrag van Lissabonvan de EU naast andere doelstellingen isontworpen om de militaire capaciteit ende commandostructuren van Europa teversterken.” (24)

VN“Het mandaat van de Veiligheidsraad –om de internationale veiligheid en vredete handhaven – past goed bij de opdrachtvan de leden van de NAVO om hun in-spanningen voor een collectieve verdedi-ging en het behoud van vrede en veilig-heid te behouden”. (24)

Deze passage is vooral van belang om water niet staat, namelijk dat de NAVObuiten zijn eigen grondgebied alleen zoumogen optreden op grond van eenmandaat van de Veiligheidsraad.

Midden-OostenIn het Midden-Oosten blijven drie be-langrijke en met elkaar verbonden ont-wikkelingen de veiligheid van het bond-genootschap beïnvloeden: 1) voortdu-rend extremistisch geweld; 2) smeulendeArabisch-Israëlische spanningen; en 3)de politiek van de regering van Iran metinbegrip van diens onwil om gevolg tegeven aan resoluties van de VN Veilig-heidsraad die verband houden met hetnucleaire programma van Iran. DeIraanse pogingen om nucleaire brand-stof te verrijken, een ontwerp voor eenkernwapen te ontwikkelen en een voor-raad aan te leggen van ballistische raket-ten voor de lange afstand zou in dit de-cennium een belangrijke bedreiging inde zin van Artikel 5 voor het bondge-nootschap kunnen opleveren. Bovendienbestaat er bezorgdheid over de veiligheidvan cruciale maritieme handelsroutesvanwege de conventionele bewapenings-programma’s van Iran, in het bijzonderzijn kruisraketten tegen schepen. (16)

Hier wordt dus de mogelijkheid van eenoorlog van de NAVO met Iran in hetvooruitzicht gesteld.

Latijns-AmerikaHet gebied van Latijns-Amerika en hetCaribische gebied, heeft net zoals Noord-Amerika, zijn eigen uitdagingen waarbijde criminaliteit de belangrijkste rolspeelt. De Organisatie van AmerikaanseStaten is het voornaamste regionale or-gaan voor beide continenten. Met de mo-gelijke uitzondering van een humanitairenoodsituatie, is rechtstreekse betrokken-heid van de NAVO moeilijk denkbaar indeze regio. (17)

Dit is de enige regio waarvoor eenduidelijk voorbehoud wordt gemaakt vooroptreden van de NAVO. De rest van dewereld is in principe vrij jachtterrein,zonder dat dit overigens expliciet wordtbeklemtoond.

NATO 2020: Assured Security; DynamicEngagement. 17 mei 2010

www.nato.int/strategic-concept/expertsreport.pdf

BASIC en ACAover NATO 2020

In een persbericht direct na het verschijnenvan NATO 2020 noemen de British AmericanSecurity Information Council (BASIC) en de

Amerikaanse Arms Control Association (ACA),instellingen die zich onder meer inzetten tegenproliferatie van nucleaire wapens, hetdocument een “gemiste kans”. BASIC betreurthet dat de auteurs van het rapport “doorgaanom de geloofwaardigheid van hetbondgenootschap te baseren op de inzet inEuropa van 200 Amerikaanse nucleairebommen, hetgeen eerder past bij de doctrinevan de Koude Oorlog uit de jaren 1960.”

ACA wijst erop dat het rapport weliswaarboude uitspraken doet over de afschrikkendewerking van het opstellen van tactischenucleaire wapens in Europa, maar geen enkeleaanzet maakt hiervoor een legitimering aan tevoeren. Het wordt simpelweg aangenomen,terwijl dit allerminst vanzelfsprekend is, aldushet persbericht, dat de aanwezigheid van deAmerikaanse atoombommen in Europa verder“niet geloofwaardig” en “irrelevant voor deverdediging van het bondgenootschap” noemt.

De twee instellingen hekelen verder deaanbeveling in NATO 2020 dat “zolang nucleairewapens bestaan, de NAVO door moet gaan omveilige en betrouwbare nucleaire strijdmachtente behouden, met breed gedeeldeverantwoordelijkheid voor inzet en operationeleondersteuning, zoals de huidigeveiligheidssituatie minimaal voorschrijft.”

In plaats van de gekozen lijn in het rapportwijst de ACA erop dat de “NAVO moet erkennendat in de 21ste eeuw (…) kleinere en beterdraagbare nucleaire bommen een blok aan hetbeen zijn voor de veiligheid en geen voordeel.Ze zijn een doelwit voor terroristen, vervagen degrens tussen conventionele en nucleaireconflicten en zijn een rem op de mondialeinspanning voor non-proliferatie.”

NATO 2020 raadt daarnaast aan dat de NAVOniet-nucleaire landen die zich houden aan hetnon-proliferatieverdrag niet bedreigt met eennucleaire aanval. Uit deze aanbevelingconcludeert ACA hoopgevend dat de auteursvan het rapport van mening zijn dat de NAVOhet gebruik van nucleaire wapens “significantmoet beperken”. (JvD)

Bron:BASIC en ACA, NATO ‘Experts group’ misses anopportunity for leadership on nuclear posture,17 mei 2010http://www.basicint.org/pubs/Press/100517.htm



Als basis voor dit nieuwe strate-gisch concept dient een op 17mei 2010 verschenen rapport.

Dit document, NATO 2020, Assured secu-rity; dynamic engagement, werd opge-steld door een groep van experts onderleiding van oud-minister van Buiten-landse Zaken van Amerika MadeleineAlbright. Met betrekking tot Afghanistanvalt een ding meteen op aan het rapport:er staat vrijwel niets in over de bijna ne-gen jaar oude oorlog.1 De vice-voorzittervan de expertgroep, de vroegere topmanvan Shell Jeroen van der Veer, legde dit inhet programma Buitenhof als volgt uit:het rapport richt zich op “de strategie vande NAVO na Afghanistan.”2

Dat is weliswaar duidelijke taal, maarook nogal opmerkelijk. Naast het feit dathet op zichzelf al vreemd is een tienjarig

NATO 2020 en deaanstaande nederlaagin Afghanistan

Het lijkt buiten kijf dat momenteel de moeizame oorlog in Afghanistan – inmiddels de langste Amerikaanse oorlog ooit –verreweg de belangrijkste taak van de NAVO is. Om deze oorlog tot een goed einde te brengen sturen de Verenigde Statentienduizenden extra troepen naar het Centraal-Aziatische land om een nieuw offensief te starten. Tegelijk met dezetroepenescalatie beraamt de NAVO zich op haar toekomst. Het bondgenootschap werkt aan een nieuw strategischconcept dat eind dit jaar moet worden aangenomen. Logischerwijs zou de Afghanistanoorlog daarin prominent aan bodmoeten komen, maar dat lijkt niet het geval. Integendeel.

strategisch concept te schrijven voor naeen grote oorlog waar je nog middeninzit, zijn er ook steeds meer en overtui-gende aanwijzingen dat de oorlog, on-danks Obama’s troepenescalatie, hele-maal niet te winnen is. Het is bovendienzeer de vraag hoe en of het sterkste mili-taire bondgenootschap ter wereld eennederlaag in Afghanistan te boven kankomen. Het is allerminst denkbeeldig datde afwikkeling van de Afghanistanoorlogvoor grote problemen zal zorgen binnende NAVO.

TALIBAN EN AL-QAIDAObama stelt zichzelf drie doelen in Af-ghanistan: de Taliban en al-Qaida ver-slaan, de Afghaanse veiligheidsdienstenopbouwen en het uitbreiden van het ge-zag van de centrale overheid onder lei-ding van president Karzai.3 Vanaf mid-den 2011 zou het Amerikaanse leger zichdan moeten gaan terugtrekken, al zijn erinmiddels signalen die erop wijzen datdit wel eens een stuk later kan gebeurenof in ieder geval langzaam zal gaan. Of-wel, zoals dat in diplomatieke taal heet:het aantal soldaten en de snelheid van deterugtrekking is “voorwaardelijk” en af-hankelijk van “omstandigheden”.4

Wie het nieuws een beetje volgt, kanniet anders dan concluderen dat boven-staande doelen alle drie niet gehaald zul-len worden. Het uitschakelen van de Tali-ban lijkt niet alleen onhaalbaar omdatondanks de troepenescalatie het verzettegen de Westerse bezettende mogendhe-

den blijft groeien (de laatste maandenblijft het aantal NAVO-doden per maandstijgen), maar ook omdat de NAVO-aan-val op Marja, die symbool moet staanvoor de nieuwe counterinsurgency strate-gie van Obama, lijkt te zijn mislukt.

Marja, een gebied waar de Talibansterk zijn, had met overweldigendemacht moeten worden schoongeveegd.Echter, een paar maanden na het beginvan de actie in februari 2010, berichtteThe Washington Post dat gevechten metde Taliban ter plaatse aan de orde van dedag waren en ondertussen zelfs meer do-den eisten dan tijdens de schoonveegac-tie in februari. Er waren “tekenen dat deopstandelingen het momentum herwin-nen,” aldus inwoners van Marja5. Dezemislukking om de plaats van opstande-lingen te ontdoen zou wel eens van voor-spellende waarde kunnen zijn met be-trekking tot het nieuwe offensief tegenhet veel grotere Kandahar, de geboorte-plaats van de Taliban. Daar zullen ver-houdingsgewijs een stuk minder NAVO-soldaten aan mee doen.

Het terreurnetwerk van Osama bin La-den zal om een heel andere, doodeen-voudige reden niet te verslaan blijken: al-Qaida zit niet in Afghanistan. Vriend envijand zijn het er al geruime tijd overeens dat al-Qaida reeds vrijwel verslagenis in Afghanistan. De nationale veilig-heidsadviseur van Obama, James Jones,antwoordde op een vraag naar de sterktevan al-Qaida in Afghanistan een jaar ge-leden als volgt:“De maximale schatting is




minder dan 100 actief in het land, geenbases, geen mogelijkheden om rakettente lanceren op ons of onze bondgeno-ten”.6 Het is opmerkelijk dat Obama inzijn speeches toch zo blijft hameren opde niet bestaande safe havens van al-Qai-da in Afghanistan.

Daarnaast is het overigens zeer devraag in hoeverre al-Qaida überhauptnog bestaat als organisatie. Terrorisme-deskundigen wijzen er vaak op dat al-Qaida voornamelijk voortleeft als idee,als gedachtegoed.7 Het is verder zeer devraag hoe je met een leger van ruim100.000 man een idee kan verslaan datzichzelf bovendien primair tot doel steltzich op alle mogelijke manieren te ver-zetten tegen de aanwezigheid van buiten-landse militairen. Uiteraard zal dit eerderaverechts uitpakken.

VEILIGHEIDSDIENSTENHet tweede doel van Obama is het op-bouwen van een betrouwbaar Afghaansleger en politie. Die moeten de taken vande NAVO-soldaten over gaan nemen, zo-dat de Amerikanen zich kunnen terug-trekken. Zoals Nixon zijn oorlog, tever-geefs, probeerde te Vietnamiseren, zoprobeert Obama de war of necessity, zoalshij zijn eigen oorlog noemt, te Afghanise-ren. Het probleem is echter, zo blijkt uit

onderzoek na onderzoek, dat de opbouwvan zowel het leger als de politie ontzet-tend moeizaam gaat.

Het offensief in Marja, waar elite-een-heden van de nieuw opgeleide Afghaansepolitie aan meededen, is opnieuw teke-nend. Uit reacties van Amerikaanse sol-daten en inwoners van Marja blijkt datdit bepaald geen succes was. Zo zoudenvolledige eenheden geweigerd hebbenom op wacht te staan, deserteerden ver-schillende officieren en zou er geplun-derd zijn door Afghaanse agenten. Hetoptreden van de agenten wordt “middel-matig” genoemd en “veel minder effec-tief” dan verwacht.8

Dit beeld strookt met de inhoud vanrapporten over de staat van het Afghaan-se leger en de politie. Een onderzoek vande non-gouvernementele organisatie In-ternational Crisis Group uit mei 2010concludeert bijvoorbeeld dat het Af-ghaanse leger “corrupt (is) en nog langniet in staat zelfstandig te functioneren.”Daarnaast waarschuwt het rapport er-voor dat het Afghaanse leger bij vertrekvan de Amerikaanse troepen “mogelijkuiteenvalt.” Etnische rivaliteit bedreigthet voortbestaan van het leger. Daar-naast, aldus een hoge NAVO-generaal, iser een hoog uitvalpercentage van Af-ghaanse soldaten, bijna 20 procent.9 An-

dere rapporten vertellen een zelfde ver-haal.

Net als begin jaren zeventig in Vietnam(twee jaar na het vertrek van de Amerika-nen viel het nieuw opgebouwde Zuid-Vietnamese leger zonder weerstand tebieden uiteen na een communistisch of-fensief) is het ook nu weer volstrekt on-duidelijk hoe de Amerikanen binnen eenjaar kunnen beginnen met de machts-dracht aan de Afghaanse veiligheidstroe-pen.

CENTRALE OVERHEIDHet laatste doel van Obama is de soeve-reiniteit van de regering Karzai over hetland uitbreiden. Dit lijkt sowieso vrijwelonbegonnen werk, omdat het land geentraditie van een centrale overheid kent,maar ook omdat veel Afghanen weinigverschil zien tussen de terreur van de Ta-liban en de terreur van de warlords waar-mee Karzai zich inlaat. Verreweg hetgrootste probleem is echter de corruptie.Deze is in Afghanistan endemisch en is inde afgelopen jaren bovendien toegeno-men.

Stond het land in 2007 al op eenschrikbarend lage plaats op de Corrupti-on Perceptions Index, de corruptiemetervan Transparancy International (op ze-ven na de laagste), in 2008 daalde het nog

Foto

: Sen

ior

Air

man

Ken

ny H

olst

on

ZUID-AFGHANISTAN, FEBRUARI 2010



AMOK OnderzoeksdossierVDdrie plaatsen om in 2009 nog verder tedalen naar nummer 179 van de 180,slechts Somalië achter zich latend.10 Hetis moeilijk voor te stellen dat Afghanistandeze problemen in een of twee jaar op-lost. Een onderzoek van USAID, de Ame-rikaanse organisatie voor ontwikkelings-organisatie verbonden aan het Ministerievan Buitenlandse Zaken, concludeert dat

corruptie in Afghanistan “alomtegen-woordig, geworteld, systematisch en vol-gens iedereen in schaal ongeëvenaard isin omvang en bereik”.11

In de praktijk, aldus een rapport vande Verenigde Naties, komt dit er op neerdat 23 procent van het bruto nationaalproduct van de Afghanen opgaat aan hetbetalen van steekpenningen (ongeveer

evenveel als in de opiumproductie om-gaat, een andere grote bron van corrup-tie). Dit is een groot obstakel voor Karzai,omdat het veelal zijn eigen ambtenarenzijn aan wie het geld betaald moet wor-den: “Zij die belast zijn met het handha-ven van de wet worden gezien als dege-nen die het meest schuldig zijn.”12 Het ismoeilijk in te zien hoe extra Amerikaan-se soldaten ervoor kunnen zorgen dat deAfghanen vertouwen in deze ambtena-ren krijgen.

ZINLOOS?Kortom, wanneer je nuchter naar de fei-ten kijkt, dan lijkt het erop dat Obamamet de huidige escalatie van de oorlog inAfghanistan geen van zijn drie doelen zalbereiken. De gevolgen hiervan voor detoekomst van de NAVO zijn niet te over-zien. Een terechte vraag is of het rapportNATO 2020, dat voorbij gaat aan de oor-log in Afghanistan en waarin staat dat inde toekomst de NAVO net zo gemakke-lijk weer een dergelijke oorlog kan begin-nen, daarom niet net zo zinloos zal blij-ken als de oorlog in Afghanistan zelf.

Jip van Dortwww.jip-van-dort.blogspot.com

1 www.nato.int/strategic-concept/expertsreport.pdf

2 www.vpro.nl/programma/buitenhof/afleveringen/43255562/items/43507690/

3 www.huffingtonpost.com/2009/ 12/01/obama-afghanistan-speech-text-excerpts_n_376088.html

4 www.huffingtonpost.com/2010/ 06/21/afghanistan-pullout-set-f_n_618992.html

5 www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/06/09/AR2010060906214_pf.html enwww.globalpolicy.org/component/content/article/153-expansion-a-intervention/49166-afghan-police-earn-poor-grade-for-marja-mission.html

6 www.washingtontimes.com/news/2009/oct/04/adviser-afghan-government-must-do-better/

7 Een goed voorbeeld hiervan is het boek Lead-erless Jihad, Terror networks in the twenty-first century (2008) van Marc Sageman

8 zie noot 59 www.volkskrant.nl/buitenland/

article1380154.ece/Etnische_rivaliteit_in_top_bedreigt_Afghaanse_leger

10www.transparency.org/policy_research/surveys_indices/cpi/2009/cpi_2009_table

11pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADO248.pdf12www.unodc.org/unodc/en/frontpage/2010/

January/corruption-widespread-in-afghani-stan-unodc-survey-says.html

Obama’s dilemma en de NAVO

President Obama heeft zijn generaals vorig jaar voor het blok proberen te zetten: zorgvoor een verbetering van de situatie in Afghanistan vóór 1 juli 2011, anders krijgenjullie geen extra troepen. Die deadline heeft Obama gesteld omdat hij niet, zoals zijn

voorgangers in Vietnam, in het moeras vast wil lopen en ook vanwege zijn herverkiezing.Maar nu begint het erop te lijken (zoals blijkt uit het artikel hiernaast) dat het tijdschemavan de president niet haalbaar is. Dat zal hem in december, als de Afghaanse strategie moetworden geëvalueerd, voor een dilemma plaatsen. Hij kan zonder vredesregeling de aftochtblazen, maar dit zou hem bijzonderkwetsbaar maken voor het argument dathij de zaak heeft verprutst tijdens zijnwacht. Doormodderen na december leidtnaar Vietnam, wat hem vermoedelijkeveneens zijn herverkiezing zou kosten.De laatste mogelijkheid is een eervolleaftocht zonder gezichtsverlies via eenmachtsdeling met de Taliban in Zuid-Afghanistan. Of de Taliban hier nu nog ingeïnteresseerd zijn en of dit aan demilitairen en het thuisfront is te verkopen, is zeer de vraag. Een interessante variant zou zijndat Obama gaat mikken op een presidentschap van één termijn en daardoor meer vrijheidvan handelen krijgt.

Het Amerikaanse dilemma is vermoedelijk medeverantwoordelijk voor het gebrek aandebat over Afghanistan binnen de NAVO. Men wil geen zout in de wonden wrijven (deAmerikanen verwijten de Europeanen gebrek aan inzet). In zo’n situatie is het beter om eerstte praten over de onderwerpen waarover je het eens kunt worden en dan daarop verder tebouwen.

Maar er kan ook iets anders aan de hand zijn. Misschien is er een stilzwijgendeovereenstemming dat langdurige contraguerrillaoperaties à la Afghanistan geen toekomsthebben en dat toekomstige NAVO-inzet out-of-area beperkter zal zijn en strenger gebondenaan economische belangen van het Westen. Een artikel van de krantengroep McClatchy wijstin die richting. Gesteld wordt dat “Amerikaanse militaire strategen zonder veel omhaal aanhet omschakelen zijn in het besef dat grootschalige contraguerrillaoorlogen te veel geldkosten en te lang duren.” De verliezen aan mensen en materieel zijn te groot en ze leidenzelden tot een duidelijke overwinning of nederlaag. Minister van defensie Robert Gatesbevestigt dat in Foreign Affairs: “De Verenigde Staten zullen waarschijnlijk in de nabijetoekomst niet opnieuw een operatie op de schaal van Afghanistan en Irak uitvoeren – dat wilzeggen gedwongen verandering van regime gevolgd door wederopbouw onder vuur.” Kijknaar Pakistan en Jemen en je ziet: counterinsurgency light. Daarvoor is de NAVO, afgezien vankleine gespecialiseerde eenheden, niet langer nodig.

Kees KalkmanBron:Nancy A. Youssef, Pentagon rethinking value of major counterinsurgencies.McClatchy Newspapers, 13 mei 2010http://www.mcclatchydc.com/2010/05/12/94058/pentagon-rethinking-value-of-major.html




Het nucleaire arsenaal van deNAVO in Europa bestaat totnu toe uit drie elementen, die

beschikbaar worden gesteld door de VSen Groot-Brittannië:

– Britse en Amerikaanse onderzeeërsmet Trident-II raketten en strategischekernkoppen, die in tijden van crisis enoorlog ter beschikking worden gesteldaan de opperbevelhebber van de NAVO.De Britse onderzeeërs beschikken boven-dien over een klein aantal substrategischekernkoppen.1

– Ongeveer 100 maritieme kruisraket-ten (SLCM) van het type Tomahawk, dieop grond van presidentiële besluitvor-ming in 1991/1992 in vredestijd in de VSzijn opgeslagen, maar in crisis- en oor-logstijd worden gereactiveerd als reserve-capaciteit.

– 150 tot 200 in Europa opgesteldesubstrategische kernbommen van de ty-pes B-61-3 en B-61-4 die worden ingezetmet dual capable (zowel conventioneel alsnucleair te gebruiken) vliegtuigen van deVS (type F-16, F-15E) en de Europeseluchtmachten (Nederlandse en BelgischeF-16s en Tornado’s in Duitsland en Ita-lië). Dit is het soort bommen dat ook inVolkel is opgeslagen.

De paraatheid van de nucleaire lucht-machtonderdelen in Europa is laag. Omze volledig inzetbaar te maken zou meerdan een maand nodig zijn. Verder berei-ken alle componenten van het substrate-gisch potentieel dit decennium het eindevan hun geplande technische levensduur.Modernisering of vervanging gaat miljar-den kosten voor de VS en de EuropeseNAVO-landen.

De groep experts onder leiding van devroegere Minister van Buitenlandse Za-ken van de VS Madeleine Albright heeftin het rapport NAVO 2020 aanbevolenom “in het licht van de huidige veilig-heidssituatie een aantal voorwaarts ge-stationeerde (nucleaire) VS-systemen opEuropees grondgebied te handhaven,”omdat deze “het principe van de uitge-breide afschrikking en de collectieve ver-dediging” versterken.

Inmiddels is dit voorjaar in Washing-

De NAVO en de nieuwekernwapens van Obama

ton de Nuclear Posture Review 2010(NPR) verschenen, een grondige revisievan de Amerikaanse kernwapenpolitiek,die ook als richtinggevend beschouwdkan worden voor het nucleaire beleid vande NAVO. In de nieuwe NPR wordt demogelijkheid opengehouden van een eer-ste inzet van kernwapens, door de zoge-naamde negatieve veiligheidsgarantie(een land zonder kernwapens wordt nietaangevallen) te beperken tot landen diegeen kernwapens bezitten en hun ver-plichtingen op grond van het non-prolife-ratieverdrag nakomen (cursivering – KK),dit laatste ongetwijfeld gemeten langs delat van de VS. Het zal de vraag zijn of deNAVO dit overneemt.

De NPR kondigt verder aan dat de 100maritieme Tomahawks buiten dienst zul-len worden gesteld. Maar belangrijker isde modernisering van de substrategischekernwapens. De JSF gaat de plaats inne-men van de F-16 en F-15E en de bijbeho-rende kernbommen B-61-3 en B-61-4worden rond 2017/2018 vervangen dooreen nieuw model, de B-61-12. Dit nieuwetype is in zoverre problematisch dat hetonderscheid tussen strategische en sub-strategische wapens hiermee zou ver-dwijnen.

Uit de inhoud van de NPR en uitspra-ken van de Amerikaanse Minister vanBuitenlandse Zaken Hillary Clinton blijktbovendien dat een verdere reductie vande rol en het aantal kernwapens in Euro-pa slechts denkbaar is als deze verbondenwordt met een versterkt territoriaal ra-ketschild in Europa en andere conventio-nele bewapeningscapaciteiten waarbij tedenken valt aan Prompt Global Strike(een systeem om met conventionele ra-ketten precisiebombardementen overgrote afstanden uit te voeren).

NUCLEAIRE PARAPLUBetekent dit nu dat het streven van ondermeer de Duitse regering naar de aftochtvan de Amerikaanse kernwapens kans-loos is geworden? Daar is nog wel wat bijop te merken.

Ten eerste houdt de modernisering vande wapens en de draagsystemen die de re-

gering Obama in de NPR 2010 heeft aan-gekondigd niet zonder meer in dat dezenieuwe systemen ook in Europa moetenworden gestationeerd. Zo bestaat de hui-dige ‘nucleaire paraplu’ van de VS voor Ja-pan en Zuid-Korea uitsluitend uit op zeegeplaatste en in de VS opgeslagen sub-strategische kernwapens.

Ten tweede zou kunnen blijken datWashington serieus meent dat toekom-stige besluiten op een multilaterale basismoeten worden genomen, in tegenstel-ling tot hetgeen in de periode Bush ge-bruikelijk was. Dat zou een consensusmoeten inhouden met de bondgenotenom gezamenlijk de politieke verantwoor-delijkheid en ook de financiële lasten tedragen.

Ten derde kan Washington de DuitseBondsdag niet dwingen om een nieuwegeneratie nucleaire vliegtuigen aan teschaffen of de bestaande Tornado’s temoderniseren om ze geschikt te makenvoor de nieuwe kernwapens.

Ten vierde zou de huidige opstellingvan VS-kernwapens in Turkije in de toe-komst meer een onderdeel kunnen gaanvormen van de Amerikaanse militairepolitiek voor het Midden-Oosten dan dieten aanzien van Europa. De kernwapensuit de andere Europese landen zoudendan gemakkelijker kunnen worden terug-getrokken.

Ten vijfde zou de NAVO kunnen kiezenvoor een nucleair potentieel voor Europadat uitsluitend bestaat uit strategische(niet in Europa zelf geplaatste) kernwa-pens, hetgeen in elk geval de helderheidvan de bedoelingen ten goede zou ko-men.

Gebaseerd op: Otfried Nassauer, Dienukleare NATO – Ein Problemaufriss.

Friedrich Ebert Stiftung, Berlin. Juli 2010.Samenvatting: Kees Kalkman

http://www.bits.de/frames/new.htm

1 Strategische kernwapens zijn de wapens die

een intercontinentaal bereik hebben en ge-

richt zijn op rivaliserende grote kernmogend-

heden. Substrategische nucleaire wapensyste-

men hebben een kleiner bereik en kunnen

ook zijn gericht op andere landen.



Een militaire staf kan lijden aan in-formatie overflow. En daarmeebelanden we bij een belangrijk

deel van het takenpakket van het Haagseagentschap. Oorlog wordt gevoerd van-uit een netwerk en het is de taak van hetNC3-agentschap ervoor te zorgen dat ditnetwerk optimaal functioneert. Hetagentschap beperkt zich daarbij niet totcommandovoering en besturing, takendie in haar naam zitten. Het onderzoekt,test en verbetert ook middelen voor hetverzamelen van inlichtingen, bewakingen verkenning en hoe al die informatieefficiënt kan worden overgedragen naarmens en wapensysteem. Militairen zelfvatten dit geheel samen met de afkorting

Wapensmeden op de WaalsDoor een NAVO instituut in Den Haag blijftNederland toch betrokken bij de oorlog inAfghanistan. Het is voor het eerst dat de NAVOop grote schaal technici en managers terplekke inzet. Die techneuten komen van hetNATO Consultation, Command and ControlAgency (NC3A) dat zijn grootste vestiging op deWaalsdorpervlakte heeft.

C4ISR (Command, Control, Communi-cations, Computers, Intelligence, Sur-veillance and Reconnaissance). Dat dit deene keer net-centric warfare wordt ge-noemd en men de volgende keer volstaatmet C2, C3, C3I of nog langere afkortin-gen is daarbij van ondergeschikt belang.Steeds weer gaat het over het gebruik vaninformatie. Bij de ene afkorting iets min-der complex dan bij de andere.

Bij het NC3A op de Waalsdorpervlaktewerken 600 mensen aan technische op-lossingen voor militaire problemen. InBrussel bij het NAVO-hoofdkwartierheeft de organisatie nog een vestigingmet 200 werknemers. De NAVO reactie-macht (NRF) heeft bijvoorbeeld geavan-ceerde communicatieapparatuur en sa-tellietcommunicatie. Om die wereldwijdin te zetten moet het mobiele communi-catiesysteem in orde zijn. De aanpassingvan de C3-systemen was daarom een pri-oriteit bij de reorganisatie van de NAVOen het NC3A verzorgde dit. Het instituutheeft het de afgelopen jaren snel drukkergekregen, want ze is actief in alle opera-tiegebieden van de NAVO: “inclusief de

Balkan, Afghanistan en Irak,” schrijft al-gemeen directeur de Belg Georges D’hol-lander. Afgelopen zomer begon het eensamenwerking op het gebied van onder-zoek en ontwikkeling met het Duitse on-derzoeksinstituut Fraunhofer-Gesell-schaft.

PRAGMATISCHE SAMENWERKINGDe taak van het NC3A is het sturen vangezamenlijke NAVO en nationale wapen-programma’s. De kracht is gelegen inanalytische kennis, het gebruik van inter-ne NAVO-informatie en de onderzoeks-capaciteiten en pragmatisme. Dit laatsteis binnen een militaire verdragsorganisa-tie waar landen op nationaal niveau be-slissen een groot goed. Er wordt niet ge-zocht naar de beste oplossing, maar naareen haalbare oplossing voor militaireproblemen, waar alle deelnemers aan eenwapensysteem of operatie mee uit devoeten kunnen. In 2008 besteedde hetNC3A in dat kader 300 miljoen aan ma-terieelverwerving. Het NAVO-agent-schap is een knooppunt voor toepassin-gen op het gebied van militaire technolo-

AMOK OnderzoeksdossierVDFo

to: J

an B

ervo

ets

WAALSDORPERVLAKTE, PAASMARS APRIL 2009



dorpervlaktegie. Ook met niet-NAVO-landen Zwedenen Finland zijn er samenwerkingsprojec-ten. Het maakt het gemakkelijker ommet deze landen militaire gegevens uit tewisselen tijdens operaties. Zo integreerthet NC3A ook de niet tot de NAVO beho-rende EU-landen in het NAVO-systeem.

Om bruikbare systemen te ontwikke-len werkt het samen met de industrie. Delijst met partners is indrukwekkend. Hijloopt van de grote wapengiganten Lock-heed Martin, Raytheon en British Aero-space Systems tot gespecialiseerde Ne-derlandse bedrijven als Castor NetworksB.V. Dat het NC3A in Nederland is geves-tigd betekent dat Nederlandse bedrijveneen grotere kans hebben om ingescha-keld te worden.

AFGHANISTANVan alle huidige NAVO-operaties is diein Afghanistan veruit de grootste en ge-compliceerde.

De belangrijkste bijdrage van hetNC3A was er voor zorgen dat alle in Af-ghanistan verzamelde informatie vooriedereen bruikbaar en overzichtelijk inde commandocentrales komt. Dit terwijlelk land wel met zijn eigen apparatuur entechnologie kan blijven werken. Het re-sulterende systeem wordt zowel binnenISAF als Operation Enduring Freedom ge-bruikt. Niet alleen vereenvoudigt het decommunicatie, het zorgt ook voor distri-butie op maat. De ene commandolaagkrijgt automatische meer of andere in-formatie dan een andere. Ook op het ni-veau van deelnemende landen wordt in-formatie gezeefd. Niet alle informatie isvoor alle landen bestemd. Dat klinkt mis-schien vreemd, maar het is wel de dage-lijkse praktijk binnen de NAVO, waar hetene land meer gelijk is dan het andere.

Een ander project moet er toe dienendat bermbommen minder schade aankunnen richten. Ook hierbij gaat hetvooral om het verzamelen en distribu-eren van informatie. Die bermbommenzijn overigens wel een koekje van eigendeeg. Italiaanse mijnen die de VS in de ja-ren tachtig aan Afghanistan leverden zijneen voornaamste onderdeel van ditmeest dodelijke Talibanwapen, zo blijktuit stukken die vrijgekomen zijn dooreen Freedom of Information procedure

in de VS en onderzoek van onderzoeks-journalist Gareth Porter. Daar veranderteen technische oplossing niets aan.

RAKETSCHILDHet NC3A levert technologie toegesne-den op bestaande conflicten, maar ookvoor wapensystemen van de toekomst.De hoofdtaak is het opzetten van een ge-laagd raketschild.

Dit schild wordt niet gedragen dooreen ridder, maar bestaat uit samenwer-kende onderdelen die verschillende lan-den op land, water, in de lucht en in deruimte hebben rondkarren, vliegen ofdobberen. Al die systemen samen moe-ten in een groter systeem kunnen wordeningebracht, volgens het plug en play prin-cipe. Het is in eerste instantie inzetbaartegen raketten voor de korte en middel-lange afstand, maar op termijn moeten erook lange afstandsraketten mee uit delucht gehaald kunnen worden. HetNC3A moet er voor zorgen dat dit eenEuropees-Amerikaans project wordt.

Stephen D. Terstegge schreef in 2007 ineen studie voor het NC3A en het Ameri-kaanse Missile Defence Agentschap datNederland het braafste jongetje in de ra-ketschildklas is. Hij stelde ook dat er eenland nodig is om de Europese integratievan raketschildsystemen vorm te geven.Op de Amerikaanse ambassade in DenHaag schuift men Nederland naar voren,het land dat na Japan het meeste pres-teert op het gebied van het raketschild,aldus een ambassademedewerker dieTerstegge sprak. Naast technische samen-werking en inzet van de Nederlandse ma-rine, leidt Nederland ook al jaren eengrote raketschildoefening. Het rijtjepluspunten van Nederland wordt afge-sloten met de praktische constatering dathier het NC3A is gevestigd en dat DenHaag een paar uur rijden van het NAVO-hoofdkwartier in Brussel ligt. “Den Haaggebruiken als centrum voor internatio-nale samenwerking op het gebied van hetraketschild ligt voor de hand (…),” aldusde onderzoeker Terstegge.

In 2008 wordt het NC3A in Den Haaginderdaad uitgekozen. Het project is ver-bonden met operationele en testfacilitei-ten in de hele NAVO en werkt samen metde raketschild organisatie van het Ameri-

kaanse leger. Het is de spil in de ontwik-keling van het gelaagde raketschild. Kortna de vestiging in Den Haag stelden le-den van de SP-fractie gedetailleerde enspecifieke vragen over de rol van Neder-land. Er kwam een ‘het heeft niet zoveelom het lijf ’ antwoord. Daarna werd hetstil op wat opmerkingen in debatten na.Wat de technische samenwerking met deVS behelst? Of het wenselijk is dat Ne-derland de spil binnen het NAVO-rakets-child is? Welke functie de medium powerradars die Nederland aan gaat schaffenbinnen het raketschild gaan spelen? Ditzijn vragen die niet of nauwelijks gesteldzijn. Als Obama zegt dat het ALTBMD-programma de nadruk zal krijgen bijverdere ontwikkelingen is dit wereld-nieuws. Maar er wordt nauwelijks ge-volgd dat Nederland aan de rand vanDen Haag een Amerikaans programmaEuropa binnen loodst.

HAAGSE BIJDRAGENNu alle kaarten op een gelaagd systeemzijn gezet wordt de coördinerende en fa-ciliterende rol van het NC3A nog belang-rijker. Ook de daar ontwikkelde techno-logie is uiteindelijk bedoeld voor een sys-teem dat lange afstandsraketten te lijfkan. In mei van dit jaar is getest of hetsysteem voldoet aan de minimumeisenen in juli werden verplaatsbare comman-docentrales voor het raketschild getest ende omvang van het project uitgebreid.

De vestiging in Nederland betekentook dat Nederland met handen en voe-ten gebonden is aan de NAVO-interven-ties. Ons leger kan al dan niet deelnemenaan een militaire operatie, maar de on-derzoeken op de Waalsdorpervlakte, dieer toe moeten leiden dat de strijd effec-tiever kan worden voortgezet, gaan door.Mocht er in de toekomst een principieelmeningsverschil over de doelstelling vaneen missie ontstaan dan doet Nederlandwapentechnisch toch mee. Ook al is heter zelf niet bij.

Martin Broek

Dit artikel is geschreven in het kadervan een onderzoek naar de Nederlandse

betrokkenheid bij de oorlog tegen het ter-rorisme, mogelijk gemaakt door de Fond-

sen Pascal Decroos en Stichting Democra-tie en Media. Een uitgebreidere versie van

dit artikel (in twee delen) vind je op hetblog van Martin:

http://www.martinbroek.nl/pubs.html



Maar dat is aan het veranderen.Nu bij de eigen in de Noord-Atlantische ruimte gelegen

olie- en gasvoorraden de bodem zo lang-zamerhand in zicht is en we dus echt af-hankelijk zijn van toevoer uit andere re-gio’s, terwijl ook nieuwe concurrentenals India en China zich als groeiendegrootgebruikers op de wereldmarkt ge-meld hebben, is de term ‘energievoorzie-

ningszekerheid’ (energy supply security)plotseling salonfähig geworden en duiktze ook steeds vaker op in militaire veilig-heidsstrategieën. Ook in het documentNAVO 2020, dat onlangs gepresenteerdwerd door een High Level Expert Groupwaarvan oud-Shell-topman Jeroen vander Veer vice-voorzitter was. En dat washij niet omdat hij zijn sporen in de inter-nationale politiek of het militaire appa-

raat verdiend zou hebben.We kunnen de introductie van het be-

grip energievoorzieningszekerheid vrijgemakkelijk traceren in een aantal op-eenvolgende notities aan of van het Ne-derlandse Ministerie van BuitenlandseZaken. In december 2005 brengen de Al-gemene Energieraad en de AdviesraadInternationale Vraagstukken (AIV) denotitie “Energievoorzieningszekerheidals nieuwe hoofddoelstelling” uit waarinze stellen “dat energievoorzieningszeker-heid een nieuwe, zelfstandige hoofddoel-stelling van buitenlands beleid moetworden naast de al bestaande hoofddoel-stellingen.” Daarbij wordt ook meteeneen relatie gelegd met defensie: “Bij strij-dige belangen moeten er duidelijke keu-zes gemaakt worden. Men kan hier den-ken aan het inzetten van (nu eenmaal be-perkte) militaire middelen voor trans-portbeveiliging of voor vredesoperaties.”


Oorlog om olie en gas“NO BLOOD FOR OIL” – zo’n leuze doet het goed op demonstraties en bij actie-bijeenkomsten, maar in het politieke en maatschappelijke debat wordt dit punteigenlijk altijd zorgvuldig vermeden. De olie- of gasvoorziening is nooit het officiëleargument om ten oorlog te trekken, zelfs niet bij de oorlogen tegen Irak, een land datbijna samenvalt met olie. En wie bij de NAVO-oorlog in Afghanistan iets over eengaspijpleiding zegt, krijgt meteen te horen dat hij of zij de aanslagen van 11 septemberof de positie van de Afghaanse vrouwen zeker vergeten is. We trekken ten oorlog omde internationale veiligheid te garanderen, terroristen te bestrijden en omslachtoffers van gewelddadigheden te hulp te snellen, zo heet het. En dat op dieplekken ook bijna altijd olie en gas aanwezig is, is louter toeval.

Teke

ning

: Pel

eia



Al een half jaar later gaat het Ministe-rie van Buitenlandse Zaken zelf een stapverder en stelt in de notitie Energievoor-zieningszekerheid en Buitenlands Beleiddat de NAVO op dit gebied relevant is,bijvoorbeeld als het gaat om de beveili-ging van aanvoerroutes en infrastruc-tuur.“Op termijn zou Nederland kunnenvoorstellen om in het kader van het NA-VO of EU Force Planningsproces één ofmeerdere energievoorzieningszekerheid-planningsscenario’s te ontwikkelen”. Hetlijkt hier nog vooral te gaan om het be-veiligen van pijpleidingen en tankerrou-tes.

Twee jaar later schetst The Hague Cen-ter for Strategic Studies van Rob de Wijkin een notitie Energievoorzieningszeker-heid en Nationale Veiligheid echter dat demondiale olie- en gasvoorziening be-langrijke ‘geostrategische implicaties’kent. “Oliebelangen kunnen aanleidinggeven tot interventies. Algemeen wordtaangenomen dat oliebelangen een be-langrijke rol speelden bij de invasie inIrak in 2003. (…) antiwesterse hardliners[in het Midden-Oosten] zouden olie alswapen kunnen gebruiken en Westerselanden kunnen besluiten tot interventieom hun belangen veilig te stellen. (…)het gaat in zo’n scenario om het econo-misch overleven van het westen.” De no-titie sluit af met onder andere de volgen-de aanbeveling: “De bescherming vanenergiebelangen dient nadrukkelijkeronderdeel te zijn van het buitenlands endefensiebeleid. Het is noodzakelijk dui-delijk te krijgen welke rol de NAVO hier-bij kan spelen.” De eerdergenoemde AIVpakt in haar begin 2010 uitgebrachte ad-vies over Het nieuwe strategische conceptvan de NAVO de draad van de geopolitie-ke veiligheid weer op door te wijzen op“rivaliserende aanspraken op energie-voorraden.”

Er wordt dus al enkele jaren, ook inNederland, aangekoerst op een grotererol van energievoorzieningszekerheid inhet buitenlands en veiligheidsbeleid en,in het verlengde daarvan, in het taken-pakket van de NAVO. Het sterk toegeno-men belang van energievoorzieningsze-kerheid in de afgelopen jaren èn het feitdat juist de nationale staten hierin voor-op lopen, werd duidelijk gemaakt in eenschemaatje van drie verschillende top vijflijstjes van veiligheidsrisico’s dat MartinaWeitsch van de Quaker Council for Eu-ropean Affairs onlangs in een presentatieschetste.

Hieruit blijkt duidelijk dat de energie-veiligheid (overigens samen met de ge-volgen van klimaatverandering) eennieuw fenomeen is op het lijstje veilig-heidsrisico’s en daarbij (als ‘economischeveiligheid’) nog eens hoger prijkt op denationale lijstjes van de EU-lidstaten danop die van de Europese Unie zelf. NAVOen EU nemen hierin dus niet zozeer hetvoortouw, maar volgen, zelfs op enige af-stand, de ontwikkelingen in de lidstaten.

DE NIEUWE NAVO-STRATEGIEIn lijn met deze klaarblijkelijke ontwik-keling van onderop is dat de Parlemen-taire Assemblee binnen de NAVO onderleiding van onze eigen senator Jos vanGennip in 2006 een rapport lanceerde,Energy Securty, waarin duidelijk werd ge-steld dat energieveiligheid ook militaireaspecten heeft en dus tot het domein vande NAVO behoort. Dit rapport wordt, sa-men met de NAVO-top in Riga, ook in2006, algemeen gezien als het begin vande beleidsmatige discussie binnen deNAVO over energievoorziening. Maar inde jaren daarvoor bemoeide de NAVOzich ook al met (de militaire bescher-ming van) olie- en gaspijpleidingen, metname op de zuidelijke Kaukasus (Azer-beidzjan en Georgië). Deze bemoeienis-sen werden toen nog ontkend, maar aan-gezien het inmiddels een erkende doel-stelling is zou daar veel minder geheim-zinnig over gedaan kunnen worden.

In NATO 2020 komt de energievoor-ziening wel als veiligheidsrisico binnenen vormt energievoorzieningszekerheidzelfs één van de vier nieuwe, niet-con-ventionele gevaren waarop de NAVO eenantwoord moet zien te vinden, maar hetneemt in het geheel een bescheidenplaats in en staat bijna altijd aan het eindvan de lijstjes veiligheidsrisico’s. Die be-scheiden plek werd door Jeroen van derVeer nog eens in het ook elders in dit dos-sier gememoreerde gesprek bij Buitenhofbenadrukt door deze hele kwestie te ba-gatelliseren en de retorische vraag te stel-

len of zijn gesprekspartner nu echt dachtdat als Rusland de gaskraan zou dicht-draaien de NAVO een troepenmacht zousturen om die kraan weer open te draai-en. Volgens hem gaan we nog steeds geenoorlog voeren om gas en tijdens een eindmaart door de Atlantische Commissiegeorganiseerde bijeenkomst over NAVO2020 stelde hij dat energievoorzienings-zekerheid geen militair maar een politiekveiligheidsprobleem is en dus onder arti-kel 4 van het NAVO-verdrag thuishoort(veiligheidsconferenties) en niet onderartikel 5 (gezamenlijke actie bij aanval opéén NAVO-lid).

Toch is het vreemd dat, bij al die na-druk op een politieke aanpak van deenergievoorzieningszekerheid, die ener-gievoorziening geen item vormt in de pa-ragraaf die gewijd is aan de samenwer-king met Rusland terwijl de NAVO zichvolgens datzelfde rapport wel zorgenmaakt over “de economische intimida-tie” door Rusland. Daarmee wordt na-tuurlijk geduid op de regelmatige stop-zetting van olie- en gasexport aan landendie vroeger in de Russische invloedssfeerlagen en nu een prowesterse politiek(dreigen te gaan) voeren. In het rapportwordt echter vooral een lans gebrokenvoor de militaire bescherming van demaritieme toevoerlijnen. Enerzijdswordt dit al in de praktijk gebracht doorde operatie in de Perzische Golf tegen‘Somalische piraten’ op een essentieelpunt van de vaarroutes naar het Westen,en anderzijds wijst het op de grote geo-politieke concurrentieslag met de eerder-genoemde nieuwkomers India en Chinadie hun respectievelijke marinevloten inde Indische Oceaan aan het versterkenzijn.

ANDERE OPLOSSINGENDe relativerende opmerkingen van Je-roen van der Veer dat je politieke energie-conflicten, zoals het stopzetten van detoevoer of het omgaan met andere groot-verbruikers, slechts met heel veel schade

European Security Review of European Most recent security

Strategy (2003) Security Strategy (2008) strategies of member states

terrorism weapons of mass destruct. economic security

weapons of mass destruct. terrorism / organized crime arms related security

regional conflicts cyber security state integrity

state failures energy security environmental security

organized crime climate change terrorism



ARTIKELENBernard Adam, OTAN: Vers un

nouveau concept stratégique. GRIP(Groupe de recherche etd’information sur la paix et lasécurité) Note d’Analyse, 30 maart2009

Jos Boonstra, Old wine in a new bottle?NATO’s new Strategic Concept.FRIDE Policy Brief Nr. 48 juni 2010

Ludo de Brabander, NAVO Comité vanexperts wil gemilitariseerde ennucleaire NAVO zonder grenzen.DeWerledMorgen.be 17 mei 2010

Ludo de Brabander, NAVO werkt aannieuw strategisch concept: mondiaalen nucleair. Vrede Nr. 403, mei-juni2010 pp. 42-44

Peter van Ham, Die NATO schwindetdahin … weil sie keine Lösungen fürneue Bedrohungen anbieten kann.Internationale Politik, maart 2008pp. 16-20

Hugo Klijn, NATO’s New StrategicConcept: Rising to the Occasion.CSCP Policy Brief Nr. 4, October2009 (Clingendael)

Petra de Koning, ‘NAVO staat voorveiligheid lidstaten – Jeroen van derVeer, vicevoorzitter vanadviescommissie voor nieuweNAVO-strategie. NRC Handelsblad17 mei 2010

Otfried Nassauer, Barack Obama unddie Zukunft der Atomwaffen.Analyse & Kritik Nr. 550 21 mei 2010

Frans Osinga, Op weg naar een nieuweStrategisch Concept: kanttekeningenbij het AIV-rapport. InternationaleSpecator, mei 2010 pp. 258-262

Rio Praaning, De NAVO is nodig. Maaris toe aan een nieuw concept – ennieuwe maatschappelijke steun.Atlantisch Perspectief 2010 Nr. 3 pp.27-30

Jürgen Wagner, NATO 2020 –Expertenkommission desGeneralsekretärs legt Entwurf für einneues Strategisches Konzept vor.IMI-Anlyse 2010/20. 20 mei 2010

Rob de Wijk, The Challenge: NATO inthe Realm of New GeopoliticalRealities. Atlantic Council IssueBrief, februari 2010

RAPPORTEN EN PAPERSAdviesraad Internationale

Vraagstukken (AIV), Het nieuwestrategisch concept van de NAVO.Advies Nr. 67, januari 2010

Philip R. Cuccia, Implications of aChanging NATO. Strategic StudiesInstitute, US Army War College, mei2010

Stephan Frühling en Svenja Sinjen,Missile Defense: Challenges andOpportunities for NATO. NATOResearch Paper Nr. 60, juli 2010

Pol Jonson, The debate about Article 5and its credibility. What is it allabout? NATO Research Paper Nr. 58,mei 2010

NATO 2020: Assured Security;Dynamic Engagement. Analysis andRecommendations of the Group ofExperts on a New Strategic Conceptfor NATO. 17 mei 2010

http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_63654.htm

Jens Ringsmose en Sten Rynning,Come Home, NATO! The AtlanticAlliance’s new Strategic Concept.Danish Institute for InternationaleStudies (DIIS) Report 2009:04

WEBSITES EN BLOGSBits.de heeft een verzameling NAVO-

documenten en artikelen overNAVO-strategie (meest Engelstalig):bits.de/main/archive/nato_strategy.htm

BASIC heeft een speciale webpaginaover de NAVO:www.basicint.org/europe/NATO/main.htm

Martin Butcher blogt bij The NATOMonitor:http://natomonitor.blogspot.com/

GlobalResearch heeft een webpaginaover de US NATO War Agenda metnieuwsberichten en artikelen:www.globalresearch.ca/index.php?context=theme&themeId=1

NATO Watch Observatory van NATOWatch: http://www.natowatch.org/observatory

Rick Rozoff blogt bij Stop NATO:rickrozoff.wordpress.com/

NAVO 2020 bibliografie

AMOK OnderzoeksdossierVDmilitair kunt oplossen kun je als wel-denkend mens alleen maar onder-schrijven. Voor de oplossing van datsoort conflicten moet je dan niet al-leen naar artikel 4 van het NAVO-ver-drag kijken of naar de NAVO-Russi-sche Raad, maar eerder nog naar deOVSE of naar de Russische voorstel-len voor een nieuwe veiligheidsorga-nisatie die vrijwel het hele Euraziati-sche continent omvat, in ieder gevalook grote energieconsumenten als Ja-pan en China. En misschien moetenwe nog wel verder: een mondiale ver-deling van de olie- en gasrestanten enhet terugdringen van onze afhanke-lijkheid ervan door overschakelingnaar andere energiebronnen. In datlicht is het toch zorgwekkend dat inofficiële veiligheidsstrategieën, waar-onder NAVO 2020, ook de energie-voorzieningszekerheid wel degelijk inverband wordt gebracht met militaireoplossingen en dat een mondiale oor-log over olie en gas hierdoor denkbaaren bespreekbaar is geworden. En danook nog op basis van nationale enparlementaire denktanks. Het is dehoogste tijd voor een inhoudelijkecampagne No Blood for Oil.

Jan Schaake



KORTE BERICHTENEen ultra rechtsbestuur isslecht voor de vrede

Het Humanistisch Vredesberaad isuiterst bezorgd over de ontwikke-

lingen in de kabinetsvorming in Neder-land. De verkiezings- en nieuwe stand-punten van VVD, CDA en PVV kunneneen redelijk evenwichtige samenlevingzoals de Nederlandse, danig ontwrichtenen internationaal de vrede bedreigen.

Nationaal zal gevreesd moeten wordendat de anti-moslim agenda conflicten zalveroorzaken. Horizontale ongelijkheid,bevorderen van een maatschappelijketweedeling en haat zaaien zijn oorzakenvoor geweldsconflicten. Een stijging vanracistisch geweld, discriminatie en zelfsarmoede zullen voor steeds meer menseneen werkelijkheid worden.

Internationaal zal het te verwachtenpro-Israël beleid, het wapenbeleid en dedaling van ontwikkelingshulp de vredeen bescherming van mensenrechten nietbevorderen.

Voorts blijft de vraag in hoeverre Ne-derland zich nog met enig respect rechts-staat mag noemen als een verdachte vanhaat zaaien en discriminatie, deelnemeren meevormer van een kabinet wordt. Degrote woorden over de president van Su-riname klinken dan erg hol.

Het Humanistisch Vredesberaad roeptiedereen op om alert te zijn en een tegen-geluid te laten horen.

Zie ook: www.facebook.com/Geen.regering.met.PVV

Fallujah (Irak): meerfall-out dan Hirohima

Tijdens de herdenking van het nucle-aire bombardement van Hiroshima

en Nagasaki op 5 en 9 augustus 2010 ver-scheen een studie over de effecten van deradioactieve straling in Fallujah. Hieruitbleek dat de radioactieve vervuilingvan Hiroshima overtroffen werd door la-tere oorlogshandelingen zonder atoom-bom!

Het artikel verscheen in het milieutijd-schrift International Journal of Environ-mental Research and Public Health (IJ-ERPH) onder de titel Cancer, Infant Mor-

tality and Birth Sex-Ratio in Fallujah,Iraq 2005–2009.

Hierin werd vastgesteld dat de fall-outin Fallujah is teweeggebracht door hetgebruik van verarmd uranium in de con-ventionele munitie waarmee de stadwerd platgeschoten. Fallujah werd in2003-2004 belegerd om een soennitischekrijgsheer en bijgevolg de plaatselijke in-woners tot de orde te roepen. De actieleidde niet tot een verovering, maar weltot wat een van de Amerikaanse soldatenbeweerde te willen bereiken: een killingfield.

De onderzoekers vergeleken in hunrapport het aantal kankergevallen, mis-geboorten en lichamelijke afwijkingenmet standaarden in Egypte, Jordanië andKoeweit en kwamen uit op de volgendeveelvouden: achtendertig maal zoveelleukemie, tienmaal zoveel borstkanker,meer dan vijfmaal zoveel kindersterfte eneen meisjesoverschot (860 jongens op1000 meisjes), wat wordt toegeschrevenaan aantasting van het X-chromosoom.Deze huiveringwekkende cijfers kondendus worden vergeleken met die van Hi-roshima.

Tot op heden is Fallujah nog niet her-opgebouwd. Voorzieningen om besmetwater te zuiveren of andere infrastruc-tuur ontbreken. Het gevolg is dat er naastradioactiviteitskanker ook ziekten heer-sen als cholera, tering en tyfus. Een vande elkaar opvolgende commandantendie de aanval op Fallujah hebben geleid,heeft nu dezelfde functie in Afghanistan.Zijn naam is David Petraeus.

SlotrapportDecennium voor eenVredescultuur

Het slotrapport over het door de VNafgekondigde Decennium voor een

Cultuur van Vrede en Geweldloosheid voorde Kinderen van de Wereld is verschenen.De conclusies over wat er bereikt is zijngematigd positief.

Positief is dat meer dan duizend orga-nisaties uit 100 landen bijdroegen aanhet rapport en dat uit hun bijdragenblijkt dat nog vele duizenden organisa-ties meer zich wereldwijd inzetten voorhet ontstaan van een vredescultuur.

Ook overheden lijken steeds meer

geïnteresseerd te raken in vredescultuur.In drie landen (Costa Rica, Nepal en deSalamonseilanden) zijn er nu Ministeriesvan Vrede. Maar het zijn toch vooral delagere overheden die steeds meer actiefbezig zijn met een cultuur van vrede engeweldloosheid. Een grote klacht blijftechter de minieme hoeveelheid geld dievoor vrede beschikbaar is, zeker vergele-ken bij de bedragen die worden uitge-trokken voor oorlog en oorlogsvoorbe-reiding.

Vooruitgang wordt er ook gezien ophet gebied van de mensenrechten, devrijheid van meningsuiting en de dialoogtussen godsdiensten. Daarbij moet welworden aangetekend dat de voortgangten aanzien van de sociale mensenrech-ten en het milieu moeizaam is en wellichtonvoldoende om grote spanningen tevoorkomen.

Het volledige rapport vindt u op:www.vredesmuseum.nl/download/de-cadevredescultuur.pdf

De kraanvogelsvan de Schier

Op 17 juni opende Marten SaleBrouwer, ook wel bekend als Man-

na Ori, een origamiatelier in Leeuwar-den, waar hij samen met de schooljeugdkraanvogels vouwt. Hij doet dat onderhet motto: “Wie wil dat de wereld vredekent, moet het de kinderen leren.”Vanuitdeze werkplaats organiseerde hij eenvredesactie in Japan in het kader van de65-jarige Hiroshimaherdenking. Van 28tot 30 juni organiseerde hij een vouwac-tie op de Inspecteur Boelens school opSchiermonnikoog. De bij het project be-trokken middelbare schoolkinderen be-zochten hierbij de basisschool Yndeman-de, waar ze samen met de kleinere kin-deren kraanvogels leerde vouwen vandoor de kinderen gekleurd papier. Defoto op de frontpagina van dit blad is metvier andere foto’s een van de productenvan zijn happening. Zijn commentaar:“De gemeente Schiermonnikoog heefttoestemming gegeven aan de kraanvogelsom het eiland te veroveren. Op verschil-lende plaatsen staan kraanvogels om detoeristen te begroeten.” De meer dan dui-zend kraanvogels nam Marten mee naarJapan om ze aan te bieden aan burge-meester Akiba van Hiroshima.



Op 18 augustus brak Marten in Japanhet wereldrecord van honderd kraanvo-gels vouwen (54 minuten en 30 secon-den). Tevens braken tien man met hemhet wereldrecord voor het vouwen vanduizend kraanvogels. Hij haalde daarmeede Japanse pers.

Marten heeft een blog www.spelend-naarvrede.nl.

Klimaatveranderingleidt tot oorlog

Op 24 september zal het Haags Vre-desplatform zijn vredesdiner met

aansluitende discussieavond houden.Spreker is ditmaal Wouter Veening, di-recteur van het Institute for EnvrironmentSecurity in Den Haag.

Iedereen is welkom vanaf 17:00, het di-ner begint om 18:00, de lezing start om20:00.

Plaats: Wijk- en dienstencentrum deRegenvalk, Weimarstraat 69, 2562 GRDen Haag.

Wouter Veening zal spreken over deklimaatverandering, de gevolgen voor dekwaliteit van het milieu en de toegang totde natuurlijke hulpbronnen, de spannin-gen en mogelijke gewelddadige conflic-ten waartoe deze kunnen leiden, maarook de samenwerking die daarbij moge-lijk is. Ook de rol van de militaire en vei-ligheidssector komt ter sprake.

De lezing om 20:00 is gratis toeganke-lijk. Het diner om 18:00 kost 10 euro. Demaaltijd zal weer verzorgd worden door‘s-Peer.

Opgave bij Gerrit Frijstein (070-3251102) of Jan Bervoets (070-3922102)

Vredes(kinder)festival

Pais organiseert voor de derde maalin de Vredesweek een vredesfestival

dat vooral op kinderen is gericht.Zondagmiddag Day4Peace 19 septem-

ber 13.30-17.00 uur in Fenix, Odasingel88, Sittard. Festival met onder meer:Openingslied, Kindertheater Oppekop,Casa Mama Lisi, Djembé Sittard. Uitrei-king Eugène James Prijs aan scholen dieaan vredeseducatie gedaan hebben.

Dinsdag 21 september 19:30 uur in Bi-blionova, Broeksittarderweg 1, Sittard

Lezing over vredeseducatie door Prof.Dr. Lennart Vriens. emeritus hoogleraarvredeseducatie Universiteit van Utrecht.

In deze bibliotheek is ook een tentoon-stelling van door basisschoolleerlingen

gemaakte tekeningen, gedichten en ver-haaltjes met een vredesthema.

Het eerder voor 22 september aange-kondigde vredesfestival in Geleen gaathelaas niet door.

TentoonstellingenMuseum voor Vrede enGeweldloosheid

T/m 29 sept.: Vergeven – Verzoenen inMaastricht.

T/m 29 sept.: Vergeven – Verzoenen inAmsterdam.

T/m 25 sept.: Zicht op Vrede in Gro-ningen.

16 sept. t/m 8 okt.: Gandhi in Apel-doorn.

17 sept. t/m 16 okt.: 75 jaar Kerk enVrede in Boxmeer.

26 nov. t/m 27 dec.: Gandhi in Ensche-de.

Meer info: www.vredesmuseum.nl/in-fo/ agenda.php of 015-785.01.37

Ook meisjes van17 kunnen nadenkenover dienstplicht

In Nederland krijgen jongens van 17nog steeds een brief waarin staat dat ze

zijn ingeschreven als militair dienstplich-tige. Vrouwen voor Vrede wil dat ookmeisjes van 17 daarover nadenken enschreef ze het volgende:

Aan meisjes van 17 jaarAls jij een jongen van 17 jaar was, dan

kon je binnenkort een brief verwachtenvan het Ministerie van Defensie. Daarinzou je meegedeeld worden dat je bent in-geschreven als dienstplichtige en je zouworden gevraagd om na te denken overeen baan bij Defensie. In Nederland be-staat nog steeds een dienstplicht voorjongens (mannen). Deze is niet afge-schaft, maar opgeschort. Dat wil zeggen,dat er geen gebruik van wordt gemaakt.

Voordat de dienstplicht werd opge-schort, waren jongens gedwongen om nate denken, hoe ze persoonlijk aankijkentegen oorlog en vrede. Ze konden hunkeuze kenbaar maken door in militairedienst te gaan of dienst te weigeren.Doordat jij als meisje deze brief nietkrijgt, word jij niet voor de keuze gestelden kun jij je standpunt niet kenbaar ma-ken. Toch is het is belangrijk, dat ieder-een nadenkt over vragen van oorlog en

vrede, of jenu jongen bent of meisje. Hetgaat tenslotte om jouw toekomst!

Heb je wel eens nagedacht over de vol-gende vragen?

Is het uitvechten van conflicten metwapens, waar het leger voor is, wel dejuiste manier? Of is het niet beter, omzonder wapens conflicten op te lossen?

In Afghanistan en Irak zie je, dat eenconflict niet wordt opgelost door wa-pens, ook al doet iedereen zijn of haarbest. Hoe zie jij dat?

Er zijn ook manieren, om zonder ge-weld bij te dragen aan oplossingen inconflictgebieden. Bijvoorbeeld door on-derhandelen of training in geweldloosverzet.

Ook als meisje mag je een standpuntover de gewapende dienstplicht hebben.Denk er maar eens over na en praat ermet je broer of zus, klasgenoten, vrien-den en (groot)ouders over. Misschien wilje ook wel iets doen. Bijvoorbeeld, als jezelf een duidelijk standpunt hebt, dat jekenbaar wilt maken. Daarvoor zou je debijgevoegde voorbeeldbrief kunnen ge-bruiken.

Stuur de brief naar de Minister vanDefensie of mail naar [email protected].

We hopen dat deze brief je aan hetdenken gezet heeft en misschien ook totactie aangespoord.

Werkgroep WEL-dadig,Vrouwen voor Vrede

Voorbeeldbrief onder meer te vinden op:http://www.vredesbeweging.nl/nieuws/dienstplicht_240.html

Israël bang voorgeweldloos verzet

De Palestijnse academicus en activistMazin Qumsiyeh werd bij zijn te-

rugkeer van een conferentie uren vastge-houden op een Israëlische controlepost.De reden: hij had boeken over geweld-loos verzet bij zich! Israël vindt dat ge-vaarlijk en Mazin moet zich nog meldenvoor verdere ondervraging.



SIGNALERINGEN

ligheid’ daarbij het vertrekpunt vormt.De kritiek van Kerk en Vrede op de po-

licy brief richt zich dan ook vooral op hetfeit dat IKV Pax Christi zich tot dit plei-dooi beperkt en geen aandacht geeft aan:

– de bredere politiek context van dehuidige veiligheidsdiscussie waarin hetveiligstellen van de eigen (economische)belangen steeds meer onomwonden opde voorgrond treedt;

– de kritiek op de vaak falende loutermilitaire invulling van de ‘verantwoorde-lijkheid om te beschermen’ waarbij juistveelal burgers omkomen in plaats vandat ze door onze militairen worden be-schermd;

– de politieke en economische om-standigheden waardoor de menselijkeveiligheid in het geding is (met name in

de door IKV Pax Christi aangeduide ‘gor-del van instabiliteit’ waar veel van devoor het Westen èn de opkomende eco-nomieën als China en India aanwezigegrondstoffen en energievoorraden lig-gen);

– en niet in de laatste plaats de niet-mi-litaire alternatieven die er zijn voor hetbeschermen van burgers (zowel in poli-tiek-economische zin als in de vorm vanburgervredeswerk).

Korte tijd later heeft IKV Pax Christieen uitvoerige reactie op de in totaaltwintig kritische kanttekeningen vanKerk en Vrede geschreven waarin ze on-der andere stelt dat Kerk en Vrede in haarkritiek op de policy brief de vraag uit deweg gaat wat er dan zou moeten gebeu-ren als alle niet-militaire middelen ge-faald hebben en welke toekomst Kerk enVrede voor de Nederlandse krijgsmachtziet weggelegd.

In een reactie die half september ookin brochurevorm zal verschijnen, heeftKerk en Vrede al aangegeven dat zij detaak van de vredesbeweging vooral ziet inhet ontwikkelen en propageren van niet-militaire middelen die het mogelijk ma-ken de oorlog op termijn af te schaffen enniet in het meedenken over andere mili-taire strategieën en operationele technie-ken. Het afbouwen van de krijgsmacht(net als in Costa Rica is gebeurd) en hetinvesteren in burgervredeswerk (zoals inDuitsland gebeurt) is het toekomstsce-nario waaraan zij wil werken. De discus-sie zal de komende maanden wordenvoortgezet.

J.S.

Bijdragen aan burgerbescherming –de Nederlandse krijgsmachtop weg naar 2030

www.ikvpaxchristi.nl

Begin juli meldde het bestuur vande vereniging Kerk en Vrede metontzetting kennis genomen te

hebben van de inhoud van de eind meidoor IKV Pax Christi uitgebrachte policybrief Bijdragen aan burgerbescherming –de Nederlandse krijgsmacht op weg naar2030.

Met deze policy brief beoogt IKV PaxChristi een bijdrage te leveren aan de dis-cussie over de toekomst van de Neder-landse krijgsmacht die afgelopen voor-jaar naar aanleiding van de toen versche-nen ‘Verkenningen’ op gang gebracht hadmoeten worden. Op zich noemt Kerk enVrede het een goede zaak dat een vredes-organisatie als IKV Pax Christi dit poli-tieke moment aangrijpt en kan ze ooknog wel plaatsen dat de ‘menselijke vei-

Kerk en Vrede uit kritiek op bijdragedefensiediscussie IKV Pax Christi

Foto

: Ann

a va

n K

ooij

UTRECHT, 21 SEPTEMBER 2009. DAY4PEACE.VOOR MEER INFORMATIE WWW. VREDEVANUTRECHT2013.NL


’s Avonds lezen w’in de kranten,

hoe ’t ging, die dag aan ’t front.

Zoveel honderd weer gevallen,

zoveel duizend weer gewond.

Zoveel kind’ren zonder vader,

zoveel moeders zonder kind.

En we vragen wanneer eens toch

dat gemoord een einde vindt?

Maar des morgens, welk een vreugde,

lezen w’in het ochtendblad

dat er een banket geweest is,

in de een of and’re stad.

Waar Lloyd George heeft gedronken

op het welzijn van zijn land,

waar de oorlog werd gewonnen,

met het wijnglas in de hand

’s Avonds lezen w’in de kranten

weer een schip getorpedeerd,

Zoveel mensen uitgevaren,

zoveel maar teruggekeerd.

Zoveel tonnen graan verloren,

zoveel monden zonder brood,

zoveel vrouwen, zoveel kinderen

dichter bij de hongerdood

Maar des morgens, welk een vreugde,

lezen w’in het ochtendblad

van een rijk en deftig feestmaal

in de een of and’re stad.

Waar der Kaiser heeft gedronken

op z’n uitgehongerd land

en den Alten Gott geprezen

Met het wijnglas in de hand

Elke dag brengt nieuwe ellende,

nieuwe armoe, nieuwe rouw.

Elke dag krijgt ons vertrouwen

in de mensen weer een knauw.

Angstig vragen we hoe lang nog

deze oorlogswaanzin duurt.

Welke afgezant des duivels

Deze wereld toch bestuurt?

Ernstig gaan de diplomaten

naar hun feestmaal en banket.

Satan heeft aan ‘t hoofd der tafel

zich als schenker neergezet.

En hij vult dan met een grijnslach

telkenmale tot de rand

met het rode bloed der volk’ren

‘t willig wijnglas in hun hand.

Het Wijnglas

Jean-Louis Pisuisse (zanger 1880-1927)

en Dirk Witte (componist 1885-1932)


2010 #4 VredesMagazine

Documents

Transcript of 2010 #4 VredesMagazine