2013 #1 VredesMagazine

• Op weg naar Armageddon• Digitaal slagveld

Onderzoeksdossier:

• Van de Arabische Lente naar de Syrische herfst?

VredesMagazineJaargang 6 nummer 1 1e kwartaal 2013 Prijs euro 2,50

redes agazine

VredesMagazine1-2013-TMP 16-01-2013 00:29 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 1-2013

VVRREEDDEESSMMAAGGAAZZIINNEE 11ee KKWWAARRTTAAAALL 22001133 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesberaad(HVB), Vredesbeweging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s International Leaguefor Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. In VredesMagazine zijn de tijdschriften Kernwapens Weg!, VD AMOK en de dikke nummers vanVredeskoerier ’t Kan Anders opgegaan. RREEDDAACCTTIIEE:: Jan Bervoets, Boudewijn Chorus, Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, AnkePolak, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAAANN DDIITT NNUUMMMMEERR WWEERRKKTTEENN NNAAAASSTT DDEE AAUUTTEEUURRSS MMEEEE:: David-Jan Donner, Frank Feiner,Chris Geerse. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van een geplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde vanbronvermelding. Copyrights van foto’s en tekeningen berusten bij de desbetreffende fotograaf /illustrator. FFOOTTOORREEDDAACCTTIIEE:: Hans Bouton, Hanneke Suijs,Anne Vaillant FFOOTTOOGGRRAAFFEENN EENN IILLLLUUSSTTRRAATTOORREENN:: Jan Bervoets, Eric Borda, A. Christiemiller, C.A.Sotomayor Demuth, Brecht Goris, Latuff, Len Munnik, PauloNunes dos Santos, Anne Paq, Bas Quaedvlieg, Bert Spiertz, Susanne Stoop, Hanneke Suijs VVOORRMMGGEEVVIINNGG:: Jimmy Slothouwer DDRRUUKKKKEERR:: Drukkerij MezcladoTilburg AABBOONNNNEEMMEENNTTEENN:: Interesse of aanmelding voor een abonnement op Vredesmagazine kan kenbaar gemaakt worden bij de redactie van Vredes-

Magazine of bij een deelnemende organisatie. Een jaarabonnement op VredesMagazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GGIIFFTTEENN:: Bedragen die abonnees overmaken boven het verschuldigde abonnementsgeld worden beschouwd als gift voorhet werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties. CCOONNTTAACCTT VVRREEDDEESSMMEEDDIIAA:: Vlamingstraat 82 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected],www.vredesmedia.nl. RREEDDAACCTTIIEEAADDRREESS:: Obrechtstraat 43 3572 EC Utrecht tel. 030 8901341 e-post: info@ vredesmagazine.nl. Artikelen naar [email protected]. KKOOPPIIJJSSLLUUIITTIINNGG VVOOLLGGEENNDD NNUUMMMMEERR:: 15 februari. Verschijningsdatum volgend nummer: 15 maart. IISSSSNN 11887766--00772244

Co

lo

fo

nc

om

me

nt

aa

r

Na het einde van de KoudeOorlog brokkelde hetmaatschappelijk draagvlak

voor de krijgsmacht af. Defensie moesttoegeven dat de bedreiging van het eigengrondgebied niet langer het uitgangspuntwas.

Eerst moesten VN-vredesmissies denoodzaak van de krijgsmachtonderstrepen, maar na ?rebreniãa hadNederland z’n bekomst. De aanslagen van11 september 2001 zorgden tijdelijk vooreen opleving van het militaristischegedaing van het militaristischegedachtegoed. Maar waar het Pentagonde begroting in tien jaar zag verdubbelen,kwam men er in Nederland bekaaid van afmet een feitelijk bevroren budget.Ondanks tamelijk breed gesteundeoperaties tegen de piraten voor de kustvan Somalië wist ook defensie de laatstekabinetsperiode niet te ontkomen aanbezuinigingen.

Uit angst voor nog verderebezuinigingen, gooide defensie nu alleregisters open om dat spookbeeld teverdrijven. Een groep officieren kwam metde petitie “Handen af van defensie.”Secretaris-generaal Annink beweerde inde Volkskrant dat Nederlandinternationaal ongeloofwaardig wordt enonze handelsbelangen gevaar lopen alswe niet fors blijven investeren in dekrijgsmacht.

Onder de kop “Wie vult bij watersnoodstraks de zandzakken?” presenteerde hetAlgemeen Dagblad begin oktober hetrapport van het Haagse Centrum voorStrategische Studies van Rob de Wijk, deconcurrent van Clingendael. Opmerkelijkgenoeg: dit was een onderzoek naar

defensie in opdracht van defensie zelf. Inseptember publiceerde de AdviesraadInternationale Vraagstukken vervolgenshet rapport “Krijgsmacht in de knel.” “DeAIV maakt zich grote zorgen overeventuele nieuwe bezuinigingen opdefensie,” schrijft de raad.

Je zou haast medelijden met ze krijgen.Ware het niet dat de lobby tweebelangrijke feiten ontkent: er is in tienjaar amper of niet op defensie bezuinigden het draagvlak voor verder bezuinigen isgroot – het JSF debacle is daar mededebet aan.

Daarom is het zinnig naast alle grotewoorden van de defensiespecialisten eenswat cijfers te bekijken. Uit de statistieken(SIPRI Military Expenditure Database)blijkt dat Nederland de laatste tien jaareen tamelijk stabiel militair budget kent.In voor inflatie gecorrigeerde cijfers halenwe inderdaad niet meer het recordniveauvan 1989, maar het niveau is redelijkconstant gebleven sinds pakweg 1993.Weliswaar geven we in termen van BrutoNationaal Product de helft minder uit danin 1988 (toen 2,8%), maar al sinds 2000schommelt het stabiel tussen de 1,4 en1,6%. Niks krijgsmacht die vel over beenis.

Een enquête van Clingendaelbevestigde in augustus dat het draagvlakmager is. Een meerderheid van debevolking vindt verdere militairebezuinigen prima, juist in tijden vanbegrotingsproblemen. De logischeverklaring is dat veel Nederlanders geenbrood zien in missies van het type Kunduzof Uruzgan, die een aanslag zijn oppersoneel en financiën, en waarbij hetmiddel vaak erger is dan de kwaal.

Zandzakken voor de deur bij defensieEen andere kwestie is hiermee

verbonden: de boemerang genaamd JSF.Sinds 2002 heeft Nederland zichvastgelegd op dit project. We makenjaarlijks zo’n honderd miljoen euro overnaar de VS om maar met de JSF mee temogen doen. Verder komen er voor nogeens 400 miljoen twee testtoestellen.Wanneer het ooit van bestellen komt gaande kosten pas echt oplopen. Samen metde luchtmacht is Stork-dochter Fokkereigenlijk de enige belanghebbende bij ditmiljardenproject. Het is onbegrijpelijk datde FNV zich voor die kar wil laten spannen– zowel in 2002 als nu weer.

Maar de bodem voor defensie is noglang niet bereikt. Zolang Nederlandvasthoudt aan een volledig uitgerustekrijgsmacht blijft er nog alle ruimte voorforse pakketten bezuinigingen. Wat datbetreft is het afscheid van de Leopardtanks een mooi begin.

Zolang we de spookverhalen dat hetonze economie en aanzien in de wereldzou schaden maar doorprikken. Wantniets is minder waar. Een regering diebezuinigingen op defensie investeert indiplomatie en onderwijs, opgezondheidszorg en duurzametechnologie, plukt op termijn de vruchtenvan een afgeslankte krijgsmacht.

Frank Slijper


VREDESMAGAZINE nr. 1-2013 3

inh

ou

dZANDZAKKEN VOOR DE DEUR BIJ DEFENSIE 2

Frank Slijper

ILLEGALE IMMIGRANTENBLIJVEND IN ONZEKERHEID 4Iraakse vluchtelingen hebben hetcomitéRecht op Bestaan gevormd

Anna Holligan

PARAGUAY – DIT IS OORLOG 6Een parlementaire staatsgreepspeelt de grootgrondbezitters in de kaart

Jan Bervoets

HOE DE SUBTIELE ‘TURKSE LENTE’SYRISCHE RAMPEN HEEFT VOORKOMEN 8Syrië en Turkije hebben allebei het systeemvan de ‘diepe staat’

Hans Feddema

DIGITAAL SLAGVELD 10Cyberspace als nieuwe dimensie van het militarisme

Mark Akkerman

OP WEG NAAR ARMAGEDDON? 12Boekbespreking over de gewelddadige heilsstaat

Anke Polak

GIE GORIS, JOURNALIST VOORDE VREDE 2012 13ERELIJST GEVANGENEN VOOR DE VREDE 14

War Resisters International

FOTOPAGINA’S SUSANNE STOOP 18Oorlogsgraven 1914-1918

DOSSIER: VAN DE ARABISCHELENTE NAAR DE SYRISCHE HERFST? 21

Sietse Bosgra, Ludo De Brabander,Kees Kalkman, Kees van der Pijl

EN VERDER:

COLUMN 5Boudewijn Chorus

COLUMN 16Hans Feddema

UIT DE GESCHIEDENISVAN DE VREDESBEWEGING 16SPRINGSTOF 17

Frank Slijper

OVERZICHT VAN BIJ VMAANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33GEDICHT 35Van de gevangenisoorlog naar degevangenis van de oorlog

Natan Blanc

GEDICHT 36Vredespaleis

Gerrit Vennema

VOORPAGINACampaign forDisarm theGallery vierdesamen met hunvrienden BubblesNot Bombs deinternationaleVredesdag bij deNational Galleryin Londen. Dezewordt gesponsorddoor dewapenfabrikantFinmeccanica.Foto: CAAT

POPERINGE, OORLOGSBEGRAAFPLAATS

Foto

: Sus

anne

Sto

op



het weiland als daad van verzet, omdat zeweigeren rustig terug naar Bagdad te ver-dwijnen.

ANDERE MENINGEN “Als ik terugga ben ik dood,” zegt Ajid.Hij is net wakker geworden, maar nu alsteekt hij zijn armen omhoog, zijn han-den grijpen in de lucht en hij smeekt onshem te begrijpen. “Ik weet voor honderdprocent zeker dat als ik terug naar Bag-dad ga, ik vermoord zal worden. Ze zul-len me neerschieten” Wie zal je schieten?“De terroristen; ik bel naar huis en nie-mand weet waar mijn familie is, ze zeg-gen dat mijn straat kapot is, opgebroken.Als je christen of soenna-moslim bent,kun je in Bagdad niet leven.”

Maar de Nederlandse regering ziet hetanders. “We beoordelen elk geval indivi-dueel,” legt Frank Wassenaar, de woord-voerder van het ministerie van Immigra-tie uit.“Elk besluit dat we nemen is geba-seerd op rapporten van onze ambassadein Irak en van groepen als Amnesty In-ternational en andere lokale instantiester plaatse, met de verhalen die dezemensen ons zelf vertellen.” Volgens delaatste cijfers wordt 40-45% van de Ira-kese asielaanvragen in Nederland er-kend.

In het verleden werden afgewezenasielzoekers op het vliegtuig terug naarde Golf gezet. Maar, zo zegt het ministe-rie: “Irak werkt niet langer mee.” Het ac-cepteert geen gedwongen terugkeer.

Sommige mensen waarschuwen dat il-legale immigranten toestaan om in Ne-derland te blijven een sociale crisis uit-lokt. De rechtse commentator GeertTomlow zegt: “We merken dat de econo-mie steeds slechter wordt en we kunnen

ons niet veroorloven om nog meer voordeze illegale mensen te betalen, andersgaan wij eronder lijden. Je ziet wat er inGriekenland is gebeurd met Gouden Da-geraad? Dat gaat hier ook gebeuren.” Hijdoelt op de Griekse neonazipartij dietoenemende steun krijgt en wordt be-schuldigd van geweld tegen immigran-ten. De dreiging van geweld op straatdoor extreem rechts lijkt niet te kloppenmet de reputatie van Nederland als eenliberale natie. “Je gelooft me niet? Kijkwat er gebeurde onder de Nazi’s – wij col-laboreerden. Als de regering niets doetaan deze Catch 22-toestanden, dan zul-len de mensen de zaken in eigen hand ne-men.”

AFWACHTENVan de fietsers die voorbij zoeven kun-nen weinigen zich de reizen voorstellendie hun geïmmigreerde buren hebbenondernomen. Bowan, een 21-jarige dievloeiend Nederlands en Engels spreekt,was acht jaar oud toen hij op de achter-klep van een vrachtwagen Irak uit werdgesmokkeld. “Mijn mama en papa na-men mij mee, op een vrachtwagen en opeen boot, dwars door Irak en Turkije endan Europa in,”zegt hij.“Het was heel ge-vaarlijk – ik weet het, veel mensen gingendood.”

De meeste van deze Iraakse vluchtelin-gen zeggen dat ze geen andere keus had-den. Een man die zijn naam niet wildenoemen, vertelde me dat hij zijn smokke-laars 3.000 pond had betaald voor zijngezin van drie kinderen. Zijn familiekrijgt nu eten en onderdak in een offici-eel vluchtelingenkamp in de buurt.

Maar degenen van wie de asielaanvra-gen zijn afgewezen hebben geen recht opuitkering of huisvesting. “Ze gooien onsop de straat als honden!” roept Aziz.“Maar,” voegt hij eraan toe “liever willenwe in Den Haag dood gaan dan terugnaar Irak.”

Voor wie het nodig heeft, is er recht opmedische zorg. Verder zijn ze afhankelijkvan een paar vrijwilligers, zoals EdwinIJsman, die veelvuldig het kamp bezoekt.

“Wij brengen eten, soms komen er

In Den Haag hebben tientallen Iraakse vluchtelingen hun kamp opgezet om niet terugte worden gestuurd. Zij verblijven in tenten die op last van de politie aan de ene kantopen en aan de andere kant transparant moeten zijn. Van de meeste van deze Irakezenwordt de terugkeer tegengehouden door de Iraakse regering. Ze zijn dus feitelijkstatenloos. Om hun eisen kracht bij te zetten hebben ze het comité Recht op Bestaangevormd, dat voor hun rechten opkomt en steun inzamelt. Op dit moment stapt hetcomité naar de rechter om de tenten te mogen afsluiten. Het dwingen ze ongesloten tehouden is een oneigenlijke toepassing van de regels om ze weg te krijgen.

Dit interview van BBC News iseind oktober gehouden, toenLeers nog minister van Vreem-

delingenzaken was. Op het keurig ver-zorgde Nederlandse gras staan allerleisoorten tenten verspreid, hun bontekleuren mengen zich met gevallen blade-ren. Het is nog vroeg als we in het kampaankomen. “We proberen om binnen teblijven tot het warmer is,” legt een vroegevogel uit, wijzend naar een van de deelsopen tempeltjes van zeil. “Daarin is hetkoud, hier is het nog erger.” Aziz, de zelf-benoemde barista, begint de ochtendkof-fie te zetten. Hij giet een emmer vol metwater in een pan op een gaspitstel op degrond. Aziz stopt me een dampende plas-tic beker vol dikke zwarte koffie in mijnhanden. “Welkom, welkom,” zegt hij. Endat zijn we, vooral mijn microfoon en decameraman Suraj, omdat deze Iraaksevluchtelingen de wereld willen laten we-ten dat ze hier zijn.

De kampeerders leven in geleende tijd.Hun visa zijn verstreken. Ze zijn nu ille-gaal verblijvende personen. Ze bezetten

Illegale immigrantenblijvend in onzekerheid

KOEKAMP, DEN HAAG (NOVEMBER)



mensen kleren brengen, het is niet goeddat we niet voor deze mensen zorgen. Nukomt de winter eraan en ik wil er nieteens aan denken over wat er dan met henzal gebeuren,” zegt hij.

Binnen speelt men in een groepje rondde warmte van een straalkacheltje eenspelletje tawla (triktrak). In de knusse ge-meenschappelijke tent kringelt Arabi-sche muziek en sigarettenrook. Aziz enzijn vrienden wachten en wachten. Zehopen dat hun kamp aandacht zal krij-gen, en bidden dat Nederland een anderhart zal krijgen.

Anna HolliganBBC News, Den Haag

(vertaling Jan Bervoets)

Recht op bestaan heeft een site:

www.rechtopbestaan.nl, en een gironummer

voor steun: 9474245.

FARC: de wapens neer?

Geweld tegen een dictatoriaal regime wordt inde publieke opinie eerder aanvaard dan

geweld van zo’n regime, of van zijn zetbazen. Dat islogisch. Maar ook aan het geweld van verzets-bewegingen, door die organisaties zelf graagrevolutionair genoemd, stelt de communis opiniogrenzen. Dat dienen zij uitsluitend te richten tegen demachtsinstituties van de staat of hooguit tegen deelites die zij beschermt. In Colombia, waar sinds 1964de FARC opereert, zijn dat vooral de grootgrond-bezitters. De vroege acties van de FARC, opgericht alsmilitaire tak van de communistische partij (PCC),stonden inderdaad in dit teken. Als het geenaanslagen op gebouwen, strategische infrastructuurof militair materieel betrof, of bankovervallen voor definanciering van het verzet, maar aanslagen oppersonen, was dat heftig. Dan moet het‘revolutionaire geweld’ worden uitgelegd. Bijprominente representanten van het regime is datwellicht minder nodig dan bij individuele groot-grondbezitters, die zich in een bepaalde regio tebuiten zijn gegaan aan landroof, intimidatie tegenboeren, het oprichten en financieren van para-militaire bendes die vergaderingen uiteen jagen ensluipmoorden op voorlieden plegen. De acceptatie-schaal wordt problematischer naarmate de beweginger minder in slaagt de acties uit te leggen en er meerburgerslachtoffers vallen. Nog veel erger wordt het,als de guerrillero’s zich gaan toeleggen opgedwongen rekrutering, afpersing (‘revolutie-belasting’) en boeren dwingen om drugsgewassen teverbouwen, of zelf handelsnetwerken in drugsopzetten. Een volgende bedenkelijke stap vormenontvoeringen voor losgeld, waarbij de slachtofferssoms jarenlang, al of niet in erbarmelijke omstandig-heden worden gegijzeld. Ziedaar de inmiddelswelhaast wetmatige verwording waardoor Zuid-Amerikaanse bewegingen hun claim op eenrevolutionaire status – lees: hun draagvlak in debevolking – de afgelopen decennia hebben verloren.De smerigste stap in de escalatie lijkt ook de FARC inhaar greep gekregen te hebben, al is niet altijd uit tesluiten of het wellicht provocaties van het regime zelfbetrof: aanslagen op bussen, winkels en overheids-gebouwen met een openbare functie, waar zich dusook burgers kunnen bevinden. Dan hanteren de vanoorsprong marxisten-leninisten fascistoïdemethodes, die niet alleen niet meer zijn uit te leggen,maar zich rechtstreeks tegen de bevolking richten diezij verondersteld worden te bevrijden. Een aantalaanslagen van dat genre heeft de FARC toegegeven,een bewijs temeer dat de beweging zichzelf heeftoverleefd. Hoog tijd dus, om de wapens neer teleggen. Voor propaganda is het te laat en hun inHavanna getoonde bravoure misplaatst. De enigeweg is nu: serieus onderhandelen.

Boudewijn Chorus

Co

lu

mn

CH

OR

US

KOEKAMP, DEN HAAG (NOVEMBER)

Foto

: Ber

t Sp

ierz



Paraguay stond van 1954 tot 1989onder de dictatuur van AlfredoStroessner. Hij was de leider van

de Coloradopartij, een kongsi van groot-grondbezitters, die feitelijk nog steeds demacht over het land uitoefenen. Onderzijn bewind kreeg twee procent van de ei-genaren de beschikking over vijfentach-tig procent van het land. Daar wordt le-gaal soja en katoen verbouwd met de ge-netisch gemanipuleerde patentzaden vanhet Amerikaanse bedrijf Monsanto, datde teelt dicteert en elk verzet met eigenveiligheidsdiensten bestrijdt. De andereAmerikaanse multinational Cargill be-schikt over 40% van de agrarische pro-ductie. De Coloradomagnaten fungerenals stromannen en proberen het land tebeheersen door kleine producenten vande aardboden te laten verdwijnen. Samenmet de Liberales, die de vertegenwoordi-gers zijn van de industriële bourgeoisie,dicteren zij het parlement. De arme boe-ren zijn in de minderheid; 56% van deParaguayanen woont in stad.

EEN DEMOCRATISCHE ILLUSIEDe hegemonie van de Colorado’s werdplotseling verstoord, toen een oppositievan kleine boeren en armen de bisschopFernando Lugo tot president koos. Hijwas geen socialist, maar wilde wel land-hervorming en een betere verdeling vande rijkdommen; zelf noemde hij zich eenman van het midden. Maar zelfs deze be-scheiden opstelling vond geen genade bijde Colorado’s in het parlement en bijhun ministers, die onder zijn president-schap gewoon mochten meeregeren. Lu-go’s verkiezingsbeloften werden niet na-gekomen. Het volk begon te geloven datals ze iets wilden bereiken, dat niet moestvia het stembiljet, maar door actie vanonderop.

Bij de WRI kwam in 2010 een rapportbinnen van CONAMURI, een groep Pa-

Paraguay – Dit is oorlogVolgens de War Resisters International (WRI) is de uitbuiting en verdrijving vanplaatselijke volksgemeenschappen door multinationals een van de belangrijksteoorzaken van oorlog. Het geweld dat daarmee gepaard gaat, staat in de schaduw van degeschiedenis. Op de conferentie van Ahmedabad in 2010 verschenen talrijke rapportenover de geweldloze strijd van dorpsgemeenschappen en landbouwcoöperatieven tegende grootgrondbezitters. Zij verdrijven hen van hun land, dat braak moet blijven liggen,of plaats moet maken voor grote monoculturen. Een goed voorbeeld is Paraguay.

raguayaanse vrouwen, die besloten om inhun strijd om landhervorming het lot ineigen hand te nemen. Voor 70.000 land-arbeiders was er op de soja- en katoenvel-den geen werk meer. De nationale coör-dinatie van samenwerkende groepenprobeert door geweldloze landbezettin-gen het terrein terug te winnen van deboeren die van hun land zijn verjaagd.Via coöperatieven willen deze groepenhet land opnieuw gebruiken voor de lo-kale voedselproductie in plaats voor deexport.

Theoretisch hadden zij Lugo alsnog opzijn verkiezingsbeloften kunnen wijzen.

Dit is echter het klassieke Latijns-Amerikaanse voorbeeld van een landmet monoculturen van grootgrondbe-zitters, die hun producten exporteren endaar rijk van worden zonder dat de be-volking ervan profiteert. De belangrijkstewinnaars zijn in dit geval Amerikaansemultinationals, die gedekt worden doorde regering. Nu zijn de tijden voorbijwaarin deze corporaties contracten slo-ten met presidenten van het type Har-ding, die troepen zou zenden als belan-gen van Amerikaanse bedrijven in La-tijns-Amerikaanse landen zouden wor-den geschaad. Ook de tijd van recht-streekse ‘koude oorlog’ is voorbij – inter-venties als in Guatemala in 1954, de po-ging in Cuba in 1961 of Santo Domingoin 1965. Maar Lugo schaadde ‘Ameri-kaanse’ belangen omdat hij de toepassingvan de genetisch gemanipuleerde zadenvan de patentmonopolist Monsanto –mogelijk om ethische redenen – niet toe-liet. De VS hadden al sedert Stroessnereen tweetal bases in het land en dus demogelijkheid om iets via inlichtingen-diensten en de USAID (de organisatievan de VS voor ontwikkelingshulp) tedoen. Zo zijn de mobiele eenheden vande Paraguayaanse politie door Ameri-kaanse commando’s opgeleid. De USAIDheeft officiële afspraken met de Colora-

dopartij waarin zij in ruil voor steun metde partij een reguliere ‘dialoog’ voeren encontacten met het Hooggerechtshof. Op-zetjes om de oppositie in Venezuela enBolivia te versterken mislukten, omdatde bevolking achter deze presidentenstond. Maar in Paraguay had niemandmeer fiducie in Lugo.

KRIJGSHANDELINGENMarina Cue is een plaatsje in een gebiedvan 2000 hectare land, dat door Stroes-sner in beslag is genomen voor zijn Colo-radomaatje senator Blas Riquelme. Boe-ren, die zich hiertegen verzetten, beland-den in de martelcel. Het rechtmatige ei-gendom van dat land is voor Riquelmenooit bewezen. Nu probeerden tachtigonafhankelijke landloze boeren dit landterug te claimen door het te bezetten.Terwijl zij in afwachting waren op hetonderzoek, dat waarschijnlijk de recht-matigheid van hun eisen zou erkennen,deden op vrijdag 16 juni de speciale een-heden van de politie een inval in hetdorp. Toen de politie met de dorpelingenin gesprek was, werd door een andere on-bekende groep op grote afstand gerichtgeschoten op het dorpshoofd en zijnplaatsvervanger; beiden kwamen om, enwaarschijnlijk ook enkele agenten. On-middellijk voerden helikopters verster-kingen aan die met vlammenwerpers entraangas de menigte verdreven. Elf boe-ren en zes politiemensen werden gedooden zestig mensen raakten gewond. Depolitie verbrandde daarna het kamp, zo-dat alle sporen werden uitgewist, daar-mee was onduidelijk wie op de agentengeschoten had. Het dorp werd door depolitie ingesloten en in een permanente

EX-PRESIDENT LUGO



een impeachment procedure te startentegen president Lugo wegens ‘ernstigeverwaarlozing van zijn plicht’. Lugo pro-beerde dit wellicht te voorkomen doorzijn liberale ministers door Colorado’s tevervangen, maar het was feitelijk een ca-pitulatie. Hij kreeg een oproep om op 21juni voor de afgevaardigden te verschij-nen om zich te verantwoorden voor ‘za-ken die algemeen bekend zijn’ zonder na-dere toelichting. En op de afgesprokendag had het parlement voordat er ookmaar een woord gewisseld was over hetgebeurde in Marina Cue met nagenoegunanieme stemmen Lugo afgezet en ver-vangen door de rechts-liberaal FredericoFranco. De dag daarop deed de Senaathetzelfde. Het proces leek democratisch,omdat het parlement nu eenmaal hetrecht had een president af te zetten, maarer was geen aanklacht geformuleerd en erwerd geen verdediging gehoord.

Dat dit zo snel gebeurde, had een re-den. Op diezelfde 21e besloten de boerenMaria Cue opnieuw te bezetten om teprotesteren tegen het politieoptreden ende arrestaties. Men verzamelde zich nu inAsuncion op het plein voor het rege-ringsgebouw, om twee dagen later mas-saal door de politie te worden wegge-veegd en nagejaagd.

War Resisters International is in zijnberichtgeving uitvoerig op deze coup in-gegaan, omdat hier sprake is van eendaad van oorlog. Landeigenaren voerenal dan niet met hulp van de staat militai-re operaties uit om grond te roven vankleine boeren en traditionele gemeen-schappen. Het is in de geschiedenis vanLatijns Amerika een van de vele voor-beelden. Een ander berucht voorbeeld isde voorgeschiedenis van de staatsgreepvan Videla in Argentinië, waar de groteveehouders een syndicaat hadden ge-vormd om hun terreinen te ‘vrijwaren’van kleine boeren. Dit syndicaat had zijneigen paramilitaire organisatie met re-gionale vertakkingen, wier taak het wasde boeren aan te vallen, gewelddadig teverdrijven en misschien te laten verdwij-nen. De leiding hiervan had een zekereJorge Zorreguieta, die voor de uitvoeringvan zijn operaties natuurlijk contactenhad met de plegers van de staatsgreep endaaraan ook steun verleende. In ruildaarvoor kreeg hij van Videla een rustigbaantje als minister van Landbouw – hijhad zijn vuile werk al verricht. De rest isbekende geschiedenis.

En elders in de wereld…

Jan Bervoets

staat van beleg gehouden; achteraf wer-den er ook lijken aangetroffen van dor-pelingen die waren gemarteld. In debuurt werden militaire wapens aange-troffen, die onmogelijk van de boeren af-komstig konden zijn. Waren daar para-militaire eenheden van Riquelme ge-weest? Of wist de USAID daarvan? Depolitie zag er aanwijzingen voor eenguerrilla in en trad onder leiding vanprocureur-generaal Caundia Ammarillaen commissaris Moran Arnaldo Sama-bria – mede betrokken bij het bloedbad –krachtdadig op; er werden 54 mensen be-schuldigd, meest boerenleiders en fami-lieleden van de slachtoffers die niet in hetdorp waren. Men wilde een massaprocesdat diende om met het verzet af te reke-nen. Uiteindelijk waren er twaalf mensengearresteerd en zelfs door de politie ont-voerd toen Lugo’s ministers van Binnen-landse Zaken en Justitie, terecht bevreesddat er in de gevangenis op Stroessneri-aanse wijze zou worden gefolterd, daareen kijkje wilden nemen. Het waren hunlaatste daden, want zij werden snel ver-vangen.

MACHTSOVERNAMEDe ‘slachting van Curuguatty’ werd doorhet Coloradoparlement aangegrepen om

JUNI 2012. WIJKVERENIGINGEN VAN RIO DE JANEIRO PROTESTEREN TEGEN DE STAATSGREEP IN PARAGUAY

Foto

: C.A

.Sot

omay

or D

emut

h



Hoe de subtiele‘Turkse lente’Syrische rampenheeft voorkomen

Turkije en Syrië hebben gemeen, dat een zelfde type regime er lang de dienstuitmaakt(e). Ik bedoel in Turkije de deep state, zoals begonnen onder en met deRepublikeinse Volkspartij CHP, in 1923 opgericht door Kemal Atatürk, en in Syrië hetBaath-regime, dat in 1943 er voor het eerst het leven zag en daarna ook in Irak enEgypte onder Nasser. In Syrië is dat regime nog aan de macht, in Turkije formeel nietmeer, ook al is ze in de bureaucratie en in het denken nog wel aanwezig als een soort‘onzichtbare hand’. De CHP, nu de grootste oppositiepartij, mag bogen opeenmachtig verleden en kreeg navolging in Arabische landen, reden dat ze wel de‘moeder van alle Baath-partijen’ heet.

Nationalisme en een sterke rolvan de staat via seculier cen-tralisme zijn kenmerkend

voor de Baath-regimes. Het centralismeleidde in menig land tot autocratie vaneen kleine elite en sociale uitsluiting vaneen meerderheid. Saddam Hoessein iseen voorbeeld, dat uit die elite tevensvaak een alleenheerser voortkomt, diezich staande houdt met ‘verdeel enheers’-tactiek, eigen milities, een om-vangrijke geheime dienst en het leger.Hetzelfde geldt voor president Assad inSyrië.

Het is de reden dat Assad het nu zolang volhoudt. In Turkije heeft het auto-cratische regime het ook lang volgehou-den. Ondanks het feit, dat twee derde vande bevolking niet meetelde of werd on-derdrukt. Dat laatste geldt niet slechts devoor hun taal en identiteit opkomendeKoerden.Vaak wordt vergeten, dat behal-ve het platteland en de christelijke min-derheden ook de islam toen nauwelijkseen plaats had in Turkije. Er bestaat eenDepartement van Religie, dat van boven-af strak toezicht hield op de islam en totop vandaag zo’n 15.000 soennitischeimams salarieert. Dat wijst op ‘beheer-sing’ en niet direct op secularisme. Tochwas, aldus de Turks-Armeense journalistMahcupyan op een recent symposium in

Istanboel, decennialang ‘de seculierezichzelf ‘witte’ Turken noemende elite deenige legitieme groep in het land’. Zijvormden, zo stelde ook de schrijver Ya-vuz Baydar op genoemd symposium, het‘Turkse Baath-regime’ en bepaalden sa-men met het leger de ideologie van hetsysteem, inclusief die van de bureaucra-tie rondom de veiligheid en tevens dievan de weinig onafhankelijke recht-spraak. Zelfs een burgerregering kon dieideologie niet wijzigen Als die dat welprobeerde of oude wetten poogde te her-vormen, zorgde de genoemde en vaak inhet geheim opererende elite, de deep sta-te, voor een militaire coup. Er was in dieideologie volgens Baydar sprake van ‘eenseculier-militaire en eenzijdig nationalis-tische eenheidsstaat’.

ACTIEVE EMANCIPATIEThans zien we ook in Syrië nog zo’n typestaat. Het verschil met dat land is, dat erin Turkije in de jaren zeventig breed ver-zet opkwam vanuit het platteland vanAnatolië. Een rebellie tegen de autocrati-sche elite in Istanboel en Ankara, die ophen neerkeek als boeren en ‘zwarte’ Tur-ken. Daarin speelde de soefi-geleerde enactivist Fetullah Gülen naast linkse acti-visten een aanzienlijke rol. Zijn analysewas dat bevrijding slechts mogelijk was

via geweldloosheid. Een andere weg zoutot burgeroorlog leiden. Al op jonge leef-tijd trok hij lezingen houdend het landdoor, de nadruk leggend op vrede, dia-loog, tolerantie, spiritualiteit en demo-

GULEN



cratie, waarden waarvan hij tevens zei datze voortvloeien uit de innerlijke dimen-sie van zijn religie. Zijn activiteiten gol-den vooral bewustwording inzake devraag hoe zich te emanciperen als ‘zwar-te’ Turken, waardoor ze als migrantenniet langer slechts in de stedelijke slumsof als gastarbeiders in het buitenland te-recht zouden komen. En ook hoe ‘de an-deren’, dus de (religieuze) minderhedente accepteren als gelijkwaardig met allerechten, die daar bij horen, ook inzake deeigen taal. Naast dienstbaarheid werd hetstichten van hoogwaardige scholen inzijn beweging een belangrijk wapen vanemancipatie.

De omvangrijke civil society activitei-ten van de Gülen-beweging hebben totop vandaag heel wat gevolgen in het land,waardoor de situatie er nu anders uitzietdan in Syrië. Ferhat Kental spreekt doordeze actieve emancipatie terecht van een‘soort revolutie van onderop’, waarbij hijook de Koerdische beweging insluit, dieeveneens het autocratische regiem uit-daagde.

De kracht van deze revolutie was dat

het zowel een moderniserend effect hadop het platteland, als ook bewustwordinginzake de innerlijkheid van religie bevor-derde. Had de vrouw vroeger een stem-mige hoofddoek, omdat haar man of fa-milie dat wilde, nu draagt zij die zelfbe-wust als uiting van verbondenheid methaar religie.

SECULARISMEEen belangrijk gevolg lijkt vooral, dat erdoor die emancipatie een nieuwe klassegroeit. Een klasse die de oude seculiere(stads)elite uitdaagt en daardoor regel-matig het slachtoffer is van vooroorde-len, als zou zij het secularisme in gevaarbrengen. Bangmakerij, die ook het Wes-ten raakt. Er is kortom een machtsstrijdgaande, die nog steeds niet beslecht is,ook omdat informele groepen van hetoude regiem soms via geweldspelletjeschaos veroorzaken. Het gaat er om wieinformeel de dienst uitmaakt en ookwelk denken heersend is. De nieuwe klas-se wil graag een deel van de koek, dus ookdeelnemen aan de publieke sfeer. Zijboekt daarin langzaam succes, waardoor

volgens hoogleraar M. Türköne ‘de staatal iets pluralistischer en de bureaucratieook milder is geworden’. Tevens is ersprake van een ‘voorzichtige integratievan beide klassen’, ook inzake het dragenvan hoofddoekjes. Maar de oude ideolo-gie is bepaald nog niet weg. De Turks-joodse schrijver Marion Levi sprak van‘een onzichtbare hand’, die nog angstblijft inboezemen.

POLARISATIE BINNEN DE PERKENZelfs de AKP, die nu al 10 jaar aan het be-wind is, houdt er weer rekening mee, re-den dat haar hervormingsgezindheid bijlange na niet meer die drive heeft als inhet begin. De AKP kijkt ook naar de ou-de kemalistische structuren en wetten enmoet dat ook wel doen, zolang het haarniet lukt daar wijziging in aan te brengen.‘Onze constitutie is die van de militairen,we hebben nog steeds geen burgergrond-wet’, aldus een discussieleider op hetsymposium. Vereenzelvig de AKP overi-gens niet met de Gülenbeweging. Ze is erhooguit mede de vrucht van. Het houdtook niet in, dat die emancipatie ten eindeis. Integendeel, die is nog volop gaande,in Turkije zelf en bij de migranten er bui-ten. Zij blijft krachtig en ook geloofwaar-dig, zolang ze zich onafhankelijk opsteltvan regering en AKP.

Ik vat samen. Een nieuwe klasse wordtaltijd door de oude elite gezien als eenbedreiging. Het ligt in de lijn dat de inAnatolië begonnen ‘Turkse lente’ daar-door de laatste 40 jaar indirect voor extrapolarisatie zorgde tussen de ‘witte’ en‘zwarte’ Turken. Maar het is dankzijmensen als Fetullah Gülen, dat die pola-risatie binnen de perken bleef. Terwijl inSyrië de opstand van hen, die zich ont-recht voelen door de het elitaire regiemvanuit Damascus tot een uitzichtlozeburgeroorlog leidt, lukte het in Turkijevooral Gülen met zijn nadruk op waar-den als dialoog, democratie en geweld-loosheid dat te voorkomen.

Hans Feddema

Dr. Hans Feddema is antropoloog, oud-docent Niet-Westerse Sociologie aan de

VU, initiatiefnemer van De Linker Wangen woonde recent met een aantal Neder-

landse journalisten een symposium inIstanboel bij over vrijheid in Turkije.

URGUP,TURKIJE

Foto

: Eri

c B

orda



Waar krijgsmachten voorheenactief waren op fysiek ter-rein, dient zich een nieuwe

dimensie aan met de opkomst van cyber-space. “Het digitale domein is, naast hetland, de lucht, de zee en de ruimte, in-middels het vijfde domein voor militairoptreden. Om de inzetbaarheid van deNederlandse krijgsmacht te waarborgenen haar effectiviteit te verhogen, zal De-fensie haar digitale weerbaarheid de ko-mende jaren versterken en het vermogenontwikkelen tot het uitvoeren van cyberoperations”, aldus de defensiebegrotingvoor 2013.

In die laatste zin zit een ontwikkelingvervat die het afgelopen jaar steeds meergestalte heeft gekregen. Waar cybersecuri-ty tot nu toe vooral defensief was gericht,tegen cyberaanvallen, krijgt de opbouwvan een offensieve capaciteit steeds meeraandacht. Burgerrechtenorganisatiesmaken zich ondertussen zorgen over dereikwijdte van overheidsinterventies ende mogelijke aantasting van privacy eninternetvrijheid. Daarbij komen op in-ternationaal vlak ook de activiteiten vaneen aantal Nederlandse ICT-bedrijven inbeeld.

OFFENSIEVE CYBERCAPACITEITIn de zomer van 2012 integreerde deAmerikaanse krijgsmacht voor het eerstcyberoperaties in een brede militaireoefening. Naast de inzet van tanks endergelijke werd ook een cyberaanval uit-gevoerd op een divisie van de fictieve te-genstander. Deze aanval zou als resultaatgehad hebben dat de commandant vande betreffende divisie 40% minder goedzijn troepen kon aansturen en inlichtin-gen kon verzamelen.

Het Nederlandse leger is nog niet zo-ver, maar wil de mogelijkheid de digitale

aanval te kunnen openen snel verder ont-wikkelen. In de eind juni 2012 gepubli-ceerde Defensie Cyber Strategie wordtnaast het ontwikkelen van een defensievecapaciteit om een cyberaanval het hoofdte kunnen bieden dan ook ingezet op hetontwikkelen van een offensieve capaci-teit, die “kan fungeren als een force multi-plier en daarmee de effectiviteit van dekrijgsmacht vergroten.”

Sinds januari 2012 heeft Defensie eenTaskforce Cyber, die, langs de lijnen vande genoemde cyber strategie, werkt aande oprichting van een Defense Cyber Ex-pertise Centrum (DCEC, gepland vooreind 2013) en van een Defensie CyberCommando (DCC, gepland voor eind2014).

De Taskforce wordt geleid door kolo-nel Hans Folmer, die nadrukkelijk inzetop het ontwikkelen van offensieve cyber-capaciteit: “De aanval is onderdeel vanhet totale pakket van mogelijkheden diewe hebben in een operatie. We moeten incyberspace kunnen aanvallen.” Daarvoorzal een pool met ‘cyberreservisten’ aange-legd gaan worden, waarvoor contactengelegd zijn met universiteiten en het be-drijfsleven.

In dit alles zal fors geïnvesteerd moetenworden. Dat blijkt ook al uit de Defensie-begroting 2012, waarin, te midden vanvele bezuinigingen, gesproken wordtover 50 miljoen euro extra voor verdereontwikkeling van de cyber capaciteit inde periode 2011-2015.

Hierbij wordt ook verder nadrukkelijkingezet op samenwerking met bedrijven:“Nieuwe mogelijkheden tot strategischesamenwerking moeten worden onder-zocht. Defensie draagt bij aan de Natio-nale Cyber Security Research Agenda en,

in het kader van het bedrijfslevenbeleidvan het kabinet, aan de specifieke aan-dacht die in de topsector High Tech wordtgeschonken aan cyber security. Ook in ditverband zal Defensie nauw met anderedepartementen, de kennisinstellingen enhet bedrijfsleven optrekken. Ten aanzienvan het ontwikkelen van middelen zalworden gezocht naar mogelijkheden vanallianties met het bedrijfsleven.”

In de genoemde Cyber Security Re-search Agenda wordt gemeld dat defen-siegerelateerde onderzoeksopdrachtendoor het ministerie vrijwel allemaal aanTNO gegund worden vanwege het zeervertrouwelijke karakter ervan.

DOORGESCHOTEN AANPAKDe Nederlandse Nationaal CoördinatorTerrorismebestrijding en Veiligheid is devoortrekker van het door de EU gefinan-cierde Clean IT-project, dat samen metBelgië, Duitsland, Spanje en het VerenigdKoninkrijk werd opgezet. Dit projectricht zich op het bestrijden van ‘terroris-tisch’ internetgebruik. Organisaties voorinternetvrijheid maken zich echter grotezorgen over de breedte van de voorgestel-de maatregelen. “Een uitgelekt docu-ment onthult gedetailleerde en verstrek-kende voorstellen voor de aanpak vanterrorisme op internet. Zouden die voor-stellen er ook komen, dan blijft van de in-ternetvrijheid weinig over”, aldus Bits ofFreedom. D66-Europarlementariërs In ‘tVeld en Schaake hebben inmiddels vra-gen gesteld aan de Europese Commissieover de verregaande voorstellen.

Tot de betreffende voorstellen behorende mogelijkheid om snel omstredencontent (inhoud) van internet te latenverwijderen, politiesurveillance op socia-le media, het illegaal verklaren van hy-perlinks naar websites met “terroristi-sche content” en een wettelijke plichtvoor internetbedrijven alle klantinfor-matie over te dragen die een opsporings-instantie nodig heeft. Ook zouden inter-netbedrijven gebruikers in staat moetenstellen terroristische of radicaliserendeinhoud als zodanig aan te merken en aante geven, eventueel met een zogenaamdepolice button waarmee direct de politieop de hoogte gesteld kan worden. Boven-dien moeten internetgebruikers gesti-muleerd worden daadwerkelijk opval-

In juni 2010 dook in Iran het zogenaamdeStuxnet-computervirus op. Al snel werdduidelijk dat het virus zich specifiek richtte opnucleaire faciliteiten in dat land. Hetveroorzaakte problemen bij de uranium-verrijkingscentrale bij Natanz en mogelijk ookbij de kerncentrale bij Bushehr. Er gaanhardnekkige geruchten dat het hier om eencyberaanval ging, die uit de hoek van Israël ende Verenigde Staten zou komen.

Digitaal slagveld



lend gedrag van andere gebruikers temelden.

Op de internationale cyber security-markt is Fox-IT het meest in het oogspringende Nederlandse bedrijf. Het on-derhield controversiële contacten metdubieuze regimes als die van de Verenig-de Arabische Emiraten, Iran en Egypte.Technologie om internet te tappen waseen van de succesnummers en ‘de eerstekeuze van veel politie- en inlichtingen-diensten over de hele wereld’, aldus hetbedrijf. Daartoe behoort in ieder gevaleen niet nader genoemde geheime dienstin het Midden-Oosten.

Eind 2009 verkocht Fox-IT zijn inter-nettapdivisie aan het Amerikaanse be-drijf NetScout. Daarmee is echter geeneind gekomen aan de offensieve capaci-teiten die Fox-IT in de aanbieding heeft.In augustus 2012 bepleitte directeurPrins het terughacken en stilleggen vanbuitenlandse servers in het geval van vi-rusaanvallen: “Fox-IT staat te popelen,maar we kunnen het niet doen zondertoestemming van de politiek.”

Het is al met al niet vreemd dat Fox-ITvoorkomt in de zogenaamde Spy Leaks-documenten over leveringen van appara-tuur aan dictatoriale regimes, die eind2011 door Wikileaks gepubliceerd wer-den. Ook twee andere Nederlandse be-drijven komen aan de orde: Group 2000

en Pine Digital Security. Beide bedrijvenontkenden leveringen aan controversiëlestaten.

Zowel Group 2000 als Pine heeft welafluister- en interceptieapparatuur in deaanbieding. Afzetlanden worden niet be-noemd, maar Pine stelt “marktleider inNederland”te zijn en ook verder in Euro-pa en aan de VS te leveren. Group 2000 isin ruim twintig landen actief, waarondervoor het Amerikaanse Ministerie vanJustitie. Het Rotterdamse Digivox is eenandere leverancier van dergelijke appara-tuur. Politie, justitie en veiligheidsdien-sten in vijftien niet met naam genoemdelanden behoren tot het klantenbestand.

Digivox, Group 2000 en Fox-IT namenbegin 2011, terwijl in het Midden-Oos-ten volksopstanden met harde hand wer-den neergeslagen, deel aan de ISS WorldMEA-conferentie in Dubai, over aftap-pen en filteren van telecommunicatie.Arjan El-Fassed, toenmalig Kamerlidvoor GroenLinks, stelde vragen aan mi-nister Verhagen van Economische Zaken,die beloofde met de bedrijven om tafel tegaan zitten. “Bedrijven hebben een bij-zondere verantwoordelijkheid om er zelfvoor te zorgen dat hun technologie nietin verkeerde handen valt”, aldus Verha-gen. Dat mag zo zijn, het lijkt ook op hetafschuiven van het probleem van gebrek-kige overheidscontrole op dit vlak.

In de eerste helft van 2011, de meest re-cente beschikbare gegevens over dualuse-uitvoer, werd 1,67 miljard euro ver-gunningsplichtige apparatuur voor in-formatiebeveiliging van Nederland naarlanden buiten de EU werd uitgevoerd.Navraag bij het Ministerie van Economi-sche Zaken leerde dat een van de grootstevergunningen interne transacties binneneen bedrijf behelst, maar dan nog gaathet om een miljard aan overige vergun-ningen. De daadwerkelijke afnemers enhun bedoelingen met de inzet van de ge-leverde apparatuur zijn veelal onbekend.Staatssecretaris Bleker liet begin 2012 inantwoord op Kamervragen van D66 we-ten dat “de meeste goederen die naastlawful interception ook voor [...] men-senrechtenschendingen gebruikt kunnenworden, [...] zonder vergunning uitge-voerd [kunnen] worden.” Hoog tijd dusde exportregels te actualiseren en de con-trole te verbeteren, om te voorkomen datuit Nederland afkomstige technologiewordt gebruikt tegen legitieme oppositieof bij mensenrechtenschendingen.

Mark Akkerman

Zie ook het rapport Militarisering van security –

een inventarisatie van Nederlandse bedrijven op de

website van de Campagne tegen Wapenhandel:

www.stopwapenhandel.org.



Op weg naar Armageddon?In zijn afgelopen voorjaar verschenen boek“Op weg naar Armageddon” refereertterrorisme-expert Bob de Graaff aan destrategische stad Tel Megiddo in het BijbelseIsraël als “de plaats van strijd tussen deheerscharen van goed en kwaad” volgens hetBijbeldeel Openbaringen of wel de Apocalyps.De Graaffs boek is bedoeld als eengeschiedenis van gewelddadige pogingen omheilstaten te vestigen. Het lijkt erechter op, dat De Graaff zich als historicusvertild heeft aan dit werk.

O p weg naar Armageddon bestaatuit twaalf hoofdstukken, ver-deeld over vier delen. Het no-

tenapparaat beslaat maar liefst 76 blad-zijden en ruim veertig bladzijden zijn be-steed aan literatuurverwijzingen. Hetboek leest niettemin spannend weg, vol

met citaten, analyses en details overwreedheden en andere menselijke zwak-heden. Een deel van de onderzoeken dieaan het boek ten grondslag liggen, isgesubsidieerd door de Nationaal Coör-dinator voor Terrorismebestrijding. De-

ze zijn eerder in synopsisvorm versche-nen.

CHRISTELIJK FANATISMEDe Graaff bespreekt diverse politiek-filo-sofische stromingen waarbinnen geweld-dadig millenarisme een rol speelt. Mille-narisme is een ouderwetse verzamel-naam voor aanhangers van het geloof inde terugkeer van Jezus Christus op aarde,die dan een duizendjarig rijk zou stich-ten. De Graaff, hoogleraar te Utrecht enverbonden aan de nationale Defensie-academie, beschrijft behalve hedendaagsfanatisme, waaronder Amerikaansechristelijke milities, de islamitische Apo-calyps , Osama bin Laden en Iran ook se-culiere vormen van millenarisme. Hijlegt ook een verband tussen jihadistischislamisme en de (post)christelijke versievan de Apocalyps. Voor zijn keuze vanmeer recente stromingen gebruikt hij eenlijst waaruit blijkt dat de motivatie vanals terroristisch te boek staande groepe-ringen is veranderd. In 1968 beriep noggeen van de toen 11 groeperingen zich opreligieuze motivatie, in 1980 deden datnog maar 2 van de 64 groeperingen, in1992 waren dat 11 van de 48 groepen enin 2004 konden al 40 van de 77 groepengekenmerkt worden als combinatie vanreligie en politiek.

Na een uitgebreide beschrijving in deel1 van de kenmerken van gewelddadigeaanhangers van de eindetijdgedachteboekstaaft De Graaff de ideologieën vanchristelijke fanatici als Johannes van Pat-mos en religieuze dwepers uit de middel-eeuwen, zoals Fiore, Savonarola, de Ta-borieten en de Wederdopers, waarbij ookNederlanders als Matthijsz en Beukelszveel aandacht krijgen. In deel 2 volgt debehandeling van middeleeuwse Engelsefanatici, waarna post-christelijke fanatenin Frankrijk aan bod komen, uitlopendop de Verlichting, die met lieden als Ro-bespierre en Saint-Just de omslag mar-keerde naar secularisatie en de onveran-derd gewelddadige revolutie. De Graaffschetst de Franse revolutie als de wigwaarmee millenaristische ideeën de poli-tiek binnendrongen.

RUSSISCHE EPIGONEN? Over marxisten, populisten en bolsjewie-ken wijdt De Graaf in zijn deel 3 uit.

Daarbij lijkt hij echter behoorlijk uit debocht te vliegen. Om deze in plaats vanals revolutionaire realpolitici in het ver-lengde van eschatologische fanatici enmillenaristen op weg naar Armageddonte beschouwen is een wel heel boude be-nadering, die De Graaff in het kader vanzijn onderwerp goed uitkomt, maar diehij niet adequaat onderbouwt. Ook zijnclassificering op basis van propaganda engemaakte slachtoffers is aanvechtbaar. Indit deel kunnen ook de veelal weinig rele-vante anekdoten het gemis aan scherpeanalyses, achtergronden en tegenstellin-gen niet verhullen.

Anarchisten en syndicalisten wordendoor de Graaff iets welwillender behan-deld. Hij beschrijft hoe in de golf vanaanslagen op staatshoofden en andereautoriteiten aan het eind van de negen-tiende eeuw het verband tussen de pro-paganda van de daad en de revolutiesteeds verder uit het zicht raakt. In tegen-stelling tot marxisten willen anarchistende ontwikkeling van de productiekrach-ten niet afwachten, maar zelf het heft inhanden nemen. De Graaff lijkt de voor-lieden van de anarchisten (Proudhon,Bakoenin, Kropotkin etc.) enigszins inbescherming te nemen in hun aanprij-zing van geweld. Dat roept wel de vraagop waarom diverse van hun volgelingendan toch aanslagen pleegden. De Graaffziet geen direct verband tussen anarchis-me en fanatisme maar wijst aan de handvan onder meer de ideeën van Sorel welop een relatie tussen anarchisme en fas-cisme.

REACTIEHet syndicalisme beschrijft hij als een re-actie op de impasse waarin het individu-ele anarchisme terecht was gekomentoen alle aanslagen nauwelijks resultaathadden gehad of alleen maar de repressieverscherpt hadden. Sorel creëerde ver-volgens de algemene staking als mythischpolitiek wapen. Zijn benadrukking vanhet belang van mythen om mensen temobiliseren voor de strijd kan wordenteruggevoerd op de vroege Christenen.In navolging van Proudhon wees Sorelook op het belang van oorlog als mecha-nisme voor sociale verandering, een no-tie die hij ook bij Marx terugvindt. ToenSorel het proletariaat opgaf bracht, hij



?

Op 18 november werd de ere-prijs Journalist voor de vredeuitgereikt in de Universiteit

voor Humanistiek in Utrecht door Nico-le le Fever. Het was de tiende keer, het ju-ryrapport was als volgt:

“Het Humanistisch Vredesberaadheeft de prijs Journalist voor de Vredevoor 2012 toegekend aan Gie Goris,hoofdredacteur van het maandblad“MO*” Mondiaal Nieuws.

Met een scherp oog, met veel recht-vaardigheidsgevoel en met een kritischepen informeert Gie Goris ons over situa-ties in gebieden waar mensen in het ge-drang dreigen te komen. Het blad waar-aan hij al jaren leiding geeft speelt eentoonaangevende rol in het zichtbaar ma-ken van de gevolgen die de mondialise-ring heeft voor de minder bedeelden inonze wereld.

In het journalistieke werk van Gie Go-ris vernemen wij over de te verwachtengevolgen van de klimaatveranderingvoor de vele armlastigen in het laaggele-gen en waterrijke Bangladesh, over depijnlijke situatie van de inheemse Bodo’sin de Indiase deelstaat Assam, over hetvertrapte Rohingya-volk in Birma, overde werkelijke sociale achtergrond van detegenstellingen tussen de roodhemdenen geelhemden in Thailand, maar ookover de individuele zorgen van een we-

zijn mythe van toepassing op de natie,wat hem interessant maakte voor ex-treemrechts zoals de Action Française enMussolini. Daarmee werd de aanvanke-lijke anarchist Sorel een wegbereidervoor het fascisme: het ‘extremisme vanhet midden,’ dat zich aangesproken voel-de door het idee dat de strijd niet was be-doeld om een bepaald resultaat te berei-ken, maar dat die strijd zelf het heil was.

NATIONAAL-SOCIALISMENietzsche, naast de Sade een duidelijkevoorloper, leverde het fascisme centralebegrippen als der Übermensch, Wille zurMacht, ‘slaven’-opstand. Hij rebelleerdetegen het negentiende-eeuwse christen-dom maar had weinig sympathie voorhet nationalisme en het Duitse volk. Debeweging van Mussolini had zeker apo-calyptische trekken in zijn retoriek, maarbleef rekening houden met anderemachten in Italië, zoals de RK Kerk. Hit-ler zag de kern van de politiek in het on-derscheid tussen collectieve vrienden envijanden (uiteindelijk resulterend in oor-log), een ‘vredesrijk’ zou niet anders danhet werk van de duivel zijn. Het apoca-lyptische nationalisme van Duitslandwas niet uniek in Europa maar wel hetmeest virulent en van meet af aan antise-mitisch. Het nationaalsocialisme wasniet overwegend antireligieus, het hadveeleer trekken van een Ersatzreligion. InMein Kampf noemde Hitler het ‘duizend-jarig rijk’ een Judenreich. In wezen wasHitler behept met een strijdbaar chris-tendom.

Al met al wil De Graaff waarschuwenom alert te blijven op steeds nieuwe be-weringen en ideeën, zeker nu de machtvan hyper-empowered individuals als ge-volg van technologische mogelijkhedencruciaal wordt.

Anke Polak(met medewerking van Kees Kalkman)

Bob de Graaff , Op weg naar Armageddon. Uitg.

Boom, Amsterdam 2012. 755 blz. € 29,90.

GIE GORIS

Gie Goris, Journalistvoor de Vrede 2012

Foto

: Bre

cht

Gor

is

Foto

: Han

neke

Sui

js

duwe met vier kinderen in het Afrikaan-se Rwanda.

Gie Goris nodigt ons uit om mee tedenken over zaken als de mogelijkhedenvoor een mondiale sociale zekerheid,maar het engagement met het wel en weevan de zuidelijke helft van onze aardbolneemt bij hem geen belerende vorm aan,ze uit zich steeds in gedegen feitenonder-zoek.

Door de lezer geen meningen op tedringen, maar wel tot grotere betrokken-heid en actief meedenken te stimulerenlevert Gie Goris een waardevolle bijdrageaan een cultuur van vrede en rechtvaar-digheid, en voldoet daarmee aan het cri-terium voor deze ereprijs.”

De ereprijs voor de Journalist voor de Vrede wordt

jaarlijks door het Humanistisch Vredesberaad

toegekend aan een journalist, programmamaker,

publicist of cartoonist in het Nederlandse

taalgebied die zich onderscheiden heeft door

onafhankelijke, objectieve en kritische

berichtgeving, en aldus bijgedragen heeft tot een

cultuur van vrede en rechtvaardigheid. Eerder werd

de prijs uitgereikt aan Van Houcke, Meulenbelt,

Benzakour, Nasr, Lindijer, Karskens, Nijhuis,

Jaspers en le Fever.



Hovik Gasparyan, detentie 11 april 2011 -10 oktober 2013

Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaHovhannes Sardaryan, detentie 1 juli

2011 - 30 juni 2013 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaArtur Adyan, detentie 7 juli 2011 - 6 ja-

nuari 2014 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaVahagn Margaryan, detentie 7 juli 2011 -

6 januari 2014 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaGaregin Avetisyan, detentie 19 juli 2011 -

18 januari 2014 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaHarutyun Khachatryan, detentie sinds 27

juli 2011.Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaEdouard Sargsyan, detentie 6 augustus

2011 - 5 augustus 2013 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaSevak Aghekyan, detentie 5 augustus

2012 - 4 februari 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaMaksim Khudoyan, detentie 6 augustus

2012 - 6 februari 2015 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, ArmeniaGevorg Sahakyan, detentie 23 augustus

2012 - 23 augustus 2014 Nubarashen Penal Institution, Nubaras-hen Prison, Yerevan, Armenia

AZERBEIDZJANKaren Harutyunyan, detentie 30 decem-

ber 2011 - 30 juni 2014 Jehovah’s Getuige, weigert dienstplicht te

vervullen in Nagorno-Karabakh.Fakhraddin Mirzayev, detentie 25 sep-

tember 2012 - 25 september 2013 Jehovah’s Getuige, dienstweigeraar.

ERITREAPaulos Eyassu, Jehovah’s Getuige, deten-

tie sinds 24 september 1994.

Erelijst Gevangenenvoor de Vrede

Jaarlijks publiceren we in het Vredesmagazinede internationale erelijst Prisoners for Peace. Delijst is ook in te zien op de website van de WRI:www.wri-irg.org/node/4718 en wordt daarregelmatig geactualiseerd.

Steun deze vredesactivisten. Stuurhen ansichtkaarten en brieven.We vragen je er een uur aan te be-

steden en minstens vier kaarten te ver-sturen. Kijk of je met je klas, vredesgroepof familie een schrijfavond kan organise-ren. Alleen al de aandacht die het krijgt iseen waardevolle ondersteuning. Let ver-der op het volgende:

– Stuur de kaart altijd in een envelop;– Zet naam en adres van de afzender op

de envelop, maar ook op de kaart ofbrief;

– Wees gezellig en creatief, stuur foto’sover jouw leven, ook tekeningen zijnaardig;

– Vertel de gevangenen wat jij doet tegende oorlog en de bewapening;

– Schrijf niet iets wat de gevangene inmoeilijkheden kan brengen;

– Denk wat voor dingen jij zou willenhoren als je in de gevangenis zou zijn;

– Begin niet met “Jij bent zo dapper, ikzou het niet kunnen wat jij hebt ge-daan”...

– Verwacht niet van de gevangene dat hij(zij) antwoordt;

– Denk eraan, een volgend keer kan jijhet zijn...

Momenteel staan de volgende Prisonersfor Peace op de erelijst:

ARMENIËDe volgende dienstweigeraars met gewe-tensbezwaren zijn Jehova’s Getuigen,veroordeeld tot gevangenisstraf:Narek Pogosyan, detentie 24 mei 2010 -

23 november 2012 Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaAndranik Bagiryan, detentie 2 augustus

2010 - 1 februari 2013 Erebuni Penal Institutions, Armenia

Levon Avakyan, detentie 3 augustus 2010- 2 februari 2013

Erebuni Penal Institutions, ArmeniaAlik Davtyan, detentie 4 augustus 2010 -

3 februari 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaManuk Khechoyan, detentie 9 augustus

2010 - 8 februari 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaDerenik Minasyan, detentie 11 augustus

2010 - 10 augustus 2013 Kosh Penal Institution, Kosh ArmeniaHakob Engibaryan, detentie 24 augustus

2010 - 23 november 2012 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaHarutyun Mnatsakanyan, detentie 25 au-

gustus 2010 - 24 augustus 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaGor Mesropyan, detentie 27 augustus

2010 - 26 februari 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaArtashes Arshakyan, detentie 6 september

2010 - 5 maart 2013 Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaVardan Antonyan, detentie 11 september

2010 - 10 maart 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaVahagn Alikhanyan, detentie 24 septem-

ber 2010 - 23 maart 2013 Artik Penal Institution, ArmeniaNikolayi Poghosyan, detentie 21 oktober

2010 - 20 april 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaAharon Musheghyan, detentie 12 novem-

ber 2010 - 11 november 2013 Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaAshot Voskanyan, detentie 2 februari

2011 - 1 februari 2014 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaSamvel Sargsyan, detentie 3 februari 2011

- 2 augustus 2013 Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaHarutyun Kirakosyan, detentie 9 maart

2011 - 8 september 2013 Erebuni Penal Institutions, ArmeniaArman Nersisyan, detentie 14 maart 2011

- 13 maart 2013 Kosh Penal Institution, Kosh, ArmeniaHayk Sargsyan, detentie 8 april 2011 - 7

oktober 2013 Erebuni Penal Institutions, Armenia



Sawa Camp, Sawa, EritreaNegede Teklemariam, Jehovah’s Getuige,

detentie sinds 24 september 1994.Sawa Camp, Sawa, EritreaIsaac Mogos, Jehovah’s Getuige, detentie

sinds 24 september 1994.Sawa Camp, Sawa, EritreaAron Abraha, Jehovah’s Getuige, detentie

sinds 9 mei 2001.Sawa Camp, Sawa, EritreaMussie Fessehaye, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 1 juni 2003.Sawa Camp, Sawa, EritreaAmbakom Tsegezab, Jehova’s Getuige, de-

tentie sinds 1 februari 2004.Sawa Camp, Sawa, EritreaBemnet Fessehaye, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 1 februari 2005.Sawa Camp, Sawa, EritreaHenok Ghebru, Jehovah’s getuige, deten-

tie sinds 1 februari 2005.Sawa Camp, Sawa, EritreaKibreab Fessejaye, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 27 december 2005.Sawa Camp, Sawa, EritreaBereket Abraha Oqbagabir, Jehovah’s Ge-

tuige, detentie sinds 1 januari 2006.Sawa Camp, Sawa, EritreaAmanuel Abraham, Jehovah’s Getuige,

detentie sinds 1 januari 2007.Sawa Camp, Sawa, EritreaYosief Fessehaye, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 2007 Sawa Camp, Sawa, EritreaYoel Tsegezab, Jehovah’s Getuige, detentie

sinds 26 augustus 2008.Meitir Camp, MeitirNehemiah Hagos, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 26 augustus 2008.Meitir Camp, MeitirSamuel Ghirmay, Jehovah’s Getuige, de-

tentie sinds 1 maart 2009.Meitir Camp, Meitir

INDIAIrom Sharmila Chanu, detentie sinds 6

november 2000.In hongerstaking nadat het Indiase legertien burgers in Malom, Manipur, hadvermoord. Sinds 21 november 2000krijgt ze dwangvoeding. Ze wordt iederjaar vrijgelaten, maar wordt dan meteenweer gearresteerd.

ISRAËLNatan Blanc. Wegens weigering te dienen

in het Israelische leger detentie 20 no-vember 2012 - 30 november 2012.

Military Prison No 6, Military Postal Co-de 01860, IDF, Israel.

Deze 19 jarige Israëli uit Haifa meldde

zijn weigering om in dienst te gaan op 19november j.l. De volgende dag was hij altot 10 dagen gevangenis veroordeeld. Zievoor zijn motivatie blz. 35 van dit num-mer, waar ook een gedicht van hem is af-gedrukt. Moedig Natan aan, steun hemmet mails naar [email protected].

ZUID-KOREAJunkyu Lee (#1038) Dienstweigeraar ge-

wetensbezwaar, detentie van 14 sep-tember 2011 - 13 maart 2013

Daegu prison, P.O. Box 48, Suseong-gu,Daeju, South Korea, 706-600Hong Won-seok (#1121). Dienstweige-

raar gewetensbezwaar, detentie 22 de-cember 2011 - 21 mei 2013

Southern Seoul Prison, P.O Box 165, Ge-umcheon-gu, Seoul, Republic of Korea,153-600.Jeon Gil-su (#1326), Dienstweigeraar ge-

wetensbezwaar, detentie 15 februari2012 - 14 augustus 2013.

Southern Seoul Prison, P.O Box 165, Ge-umcheon-gu, Seoul, Republic of Korea,153-600Choi Gi-won (#457), Dientweigeraar ge-

wetensbezwaar, detentie 12 april 2012- 11 oktober 2013.

Yeoju Prison, Yeoju P. O. Box 30, Yeoju-gun, Gyeonggi-do, South Korea 469-800.Yoonjong Yoo (#407), Dienstweigeraar ge-

wetensbezwaar, detentie 30 april 2012- 29 oktober 2013.

Yeoju Prison, Yeoju P. O. Box 30, Yeoju-gun, Gyeonggi-do, South Korea 469-800Lee Young Chan, gearresteerd terwijl hij

protesteerde tegen de arrestatie vaneen andere vredesactivist bij de poortvan de Jeju marine basis. Detentiesinds 24 oktober 2012.

161 Jeju Prison, Ora-2 dong, Jeju City, Je-ju Special Self-Governing Island

TURKIJEIsmail Yildiz werd op 20 december 2011

gearresteerd en ondervraagd voor lid-maatschap van de KCK (KurdishCommunity Union). Ismail Yildiz iseen journalist, en verklaarde op 27 fe-bruari 2012 in de gevangenis wegensgewetensbezwaren te willen dienstwei-geren. Detentie sinds 20 decenber2011.

Kocaeli 1 Nolu F Tipi, Yüksek GüvenlikliKapal› Ceza ve ‹nfaz Kurumu, A7\20Ko uflu, ‹zmit - Kocaeli

TURKMENISTANMahmud Hudaybergenov Jehovah’s Ge-

tuige, dienstweigeraar, detentie 15 au-

gustus 2011 - 14 augustus 2013.Seydi Labour Camp, Turkmenistan,746222 Lebap vilayet, Seydi, uchr. LB-K/12Zafar Abdullaev Jehova’s Getuige, dienst-

weigeraar, detentie 6 maart 2012 - 6maart 2014

Seydi Labour Camp, Turkmenistan,746222 Lebap vilayet, Seydi, uchr. LB-K/12Navruz Nasyrlaev Jehovah’s Getuige,

dienstweigeraar, detentie 1 mei 2012 -30 april 2014

Seydi Labour Camp, Turkmenistan,746222 Lebap vilayet, Seydi uchr. LB-K/12Juma Nazarov Jehovah’s Getuige, dienst-

weigeraar, detentie 10 mei 2012 - 9 no-vember 2013

VERENIGDE STATEN VAN AMERIKARafil Dhafir (11921-052) werd tot 22 jaar

gevangenisstraf veroordeeld wegenshet verlenen van humanitaire en fi-nanciële hulp aan Irakezen, in strijdmet de US sancties. Detentie 26 april2000 - 26 april 2022

FCI Terre Haute, POB 33, Terre Haute,IN 47808, USABradley Manning wordt beschuldigd mi-

litair videomateriaal en documenten tehebben gelekt, die oorlogsmisdadenvan de VS aantonen.

Detentie vanaf 15 May 2010 : JRCF, 830Sabalu Road, Fort Leavenworth, KS66027Norman Edgar Lowry Jr. (11-3659) Gear-

resteerd bij het rekruteringsbureau op1 augustus 2011. Nog steeds in afwach-ting van het proces.

Lancaster County Prison, Drawer C, 625East King St, Lancaster, PA 17602-3199Kimberly Rivera Opgepakt toen zij terug-

keerde naar de VS, nadat zij uitzendingnaar Irak voorkwam door naar Cana-da te gaan. Detentie sinds september2012.

War Resisters International keert zichvanouds tegen oorlog, omdat het eenmisdaad tegen de mensheid is. De WRI isop vele terreinen actief, gebaseerd op deinzet van aangesloten organisaties waar-onder PAIS in Nederland. Zie verder wri-irg.org. Steun het werk dat gedaan moetworden, ook met een financiële bijdrageop rekening 3772349 ten name van Vre-desbeweging PAIS te Delft, onder ver-melding van “gift WRI”.



In deze reeks, waarin westeeds een aspect van degeschiedenis van devredesbewegingbelichten, het derdestukje. Het gaat over deEerste Wereldoorlog. Deserie is ontleend aan detentoonstelling ‘Zicht opVrede’ van het Museumvoor Vrede en Geweld-loosheid. Deze uit 24panelen bestaandetentoonstelling kan(naast vele andere)geleend worden enis ook te zien opwww.vredesmuseum.nl.

De Eerste Wereldoorlog is on-denkbaar zonder het nationa-lisme. Velen kregen dit met de

paplepel ingegoten, maar ook grote delenvan de arbeidersbeweging vergaten huninternationale solidariteit en schaardenzich achter hun regeringen. Propagandaspeelde daarbij een grote rol. Daarinwerd geappelleerd aan gevoelens van eeren nationale trots. Zie de hier afgebeeldewervingsposter.

Deze poster is bedrieglijk omdat hij detroosteloosheid en vernietiging van deoorlog verhult. Die werden aan het lichtgebracht door de soldaten zelf.

Sommige soldaten legden hun erva-ring met de ‘hel op aarde’ vast in gedich-ten. Uit hun woorden spreekt het oor-logsleed. Velen gaven uiting aan gevoe-lens van ontgoocheling en zich bedrogenvoelen. De meest bekende is Wilfred

Owen. Hij beschreef de obsceniteit vaneen gasaanval en zei dat er niets mooiswas aan het sterven voor het vaderland:

‘My friend, you would not tell with suchhigh zest

To children ardent for some desperateglory.

The old Lie: Duke et decorum estPro patria mori.’

Owen, oud 25 jaar, behoorde tot de 1,1miljoen Britse soldaten die sneuvelden inde Eerste Wereldoorlog. Er waren ooknog eens een half miljoen vermisten.

Chris Geerse

uit de geschiedenisvan de vredesbeweging

Alles is energie

De ontdekking van de kwantumfysica, datalles energie en bewustzijn is, evenals dat

wij mensen allen een groot veld om ons heenhebben, waarin de kosmische Wet van deAantrekking werkzaam is, begint langzaam totons door te dringen. In die zin, dat wat we aanliefde dan wel aan rancune met woorden engedachten de lucht in gooien, groot effect heeft,ook naar onszelf via de terugkaatsing uit hetveld naar onze cellen. Dat geldt ook op publiekterrein. Mensen spiegelen, waardoor sterkepolarisatie vanuit de politiek niet direct eenliefdevolle energie in de samenleving genereerten fouten in het leven, bijvoorbeeld het ons teveel vereenzelvigen met onze ik-beelden of teveel fanatiek gedoe in de vredesbeweging danwel idealistische politiek moeilijk verborgenkunnen blijven. Het politieke krachtenveld inNederland is na 12 september nogal veranderd,zeker als ik denk aan de verminderdemachtspositie van CDA, PVV en GroenLinks.Voor de vrede in de samenleving vind ik het nieterg dat de eerste twee zijn ingekrompen. Ikhoop alleen, dat de partij die ik ooit mede hielpoprichten, na wonden likken en internonderzoek haar bezieling weer terug krijgt.Goed dat de fractie in de Eerste Kamer dwarsgaat liggen over het leenstelsel voor studentenvan Rutte II. Het kabinet had even een paarweken een veel commotie oproepende narestart inzake de inkomensafhankelijkezorgpremie, maar nu dat is teruggedraaid lijktde rust met een echt excuus van Rutteteruggekeerd. Niet dat ik blij ben metbezuinigingen in tijden van crisis, zeker nietmet die op de AWBZ of op ontwikkelingshulp.Noch met de nieuwe werkloosheidsregeling,waardoor ouderen risico lopen om langdurig opbijstandsniveau te moeten leven. Ook niet alsRutte II Patriots gaat leveren aan Turkije voorhaar grens met Syrië. Het is niettemin positief,dat tegenpolen als VVD en PvdA elkaar hebbenkunnen vinden in een sfeer van redelijkonderling vertrouwen. Dat het kabinet geenmeerderheid in de Eerste Kamer heeft, lijkt eengarantie, dat het een breed draagvlak voor haarbeleid zal zoeken. Hoopgevend is voorts ook datObama is herkozen, die door zijn inspirerendeoverwinningstoespraak en door z’n knuffels inBirma zelfs een ‘man met ziel’ werd genoemd.Over hem en z’n kansen de komende vier jaar,zou ik nog veel kunnen zeggen, maar gezien deruimte verwijs ik verder graag naar het watsnellere www.twitter.com/hansfeddema.

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

A

Propaganda en werkelijkheidin de Eerste Wereldoorlog


VREDESMAGAZINE nr. 1-2013 17VREDESMAGAZINE nr. 2-2012 17

Springstof Samenstelling Frank Slijper, campagne tegen wapenhandel

Grote pensioenfondsen beleggensteeds meer in kernwapenbedrijven

“Sommigen zeggen dat nucleaireontwapening een utopie is. […] Ikzeg dat het een illusie is dat kern-

wapens veiligheid bieden,” zei VN secre-taris-generaal Ban Ki-moon afgelopenoktober. Toch steken alle kernwapensta-ten nog altijd vele miljarden in de mo-dernisering van hun arsenaal.

Zo kregen BAE Systems, Rolls-Royceen Babcock afgelopen jaar voor honder-den miljoenen euro’s opdrachten voorhet verder ontwerpen van de nieuweBritse kernwapenonderzeeërs. In de VSkreeg General Dynamics onlangs eengrote kernwapen gerelateerde order.

Na de geruchtmakende Zembla uit-zending ‘Het clusterbomgevoel’ in 2007,maakten de meeste pensioenfondseneindelijk werk van hun al langer met demond beleden ethische beleggingsbeleid.Clusterbom- en landmijnfabrikantengingen vrijwel overal uit de beleggings-portefeuille. In veel, maar niet alle, geval-len gold dat ook voor kernwapens.Nieuw onderzoek van de Campagne te-gen Wapenhandel laat zien dat vier vande vijf grootste pensioenfondsen nog al-tijd in bedrijven investeren die betrokkenzijn bij kernwapenprogramma’s. Met na-me het ABP heeft dergelijke beleggingenflink laten stijgen. Volgens de meest re-cente cijfers heeft de pensioenverzeke-raar van het overheidspersoneel 660 mil-joen euro uitstaan bij bedrijven als BAESystems, General Dynamics, EADS enSafran.

De kern van het ethische beleggingsbe-leid van het ABP gaat niet verder dan hetvolgen van het overheidsbeleid. Immers,zij verzorgen het pensioen van over-heidspersoneel. Een merkwaardige rede-nering, maar nog merkwaardiger is datdaarbij niet verder wordt gekeken dan deformele weten regelgeving. “Natuurlijkvolgt ABP de ontwikkelingen in de Ne-derlandse en internationale politiek overkernontwapening. Mocht er een wijzi-ging optreden in de Nederlandse opstel-ling of in de wetgeving dan is dat aanlei-ding om het ABP-beleid te heroverwe-gen.”

Ook de pensioenfondsen BPF Bouw,PME Metaalelektro en PMT Metaal enTechniek vinden beleggen in kernwapensnog steeds niet problematisch. Het pen-sioenfonds voor de zorg en welzijnssec-tor, PFZW (voorheen PGGM), sluitkernwapens op papier wel uit, maar be-legt toch nog in drie bedrijven die daarwel bij betrokken zijn (Rolls-Royce,SAIC en Fluor).

Een verklaring namens 34 lidstatenvan de VN noemde het onlangs “zorg-

wekkend, dat zelfs na de Koude Oorlogde dreiging van nucleaire vernietigingonderdeel blijft van het 21e-eeuwse in-ternationale veiligheidsklimaat.”

Campagne tegen Wapenhandel, ‘Beleggingen

pensioenfondsen in kernwapens’, 29 oktober

2012 (http://stopwapenhandel.org/node/1377);

Andrew Chuter, ‘Britain Awards £350M Of Sub

Design Work’, Defense News, 29 oktober 2012;

‘Humanity is Living Under Growing Nuclear Threat,

Experts Say’, IPS, 23 oktober 2012)

Nederland en India kennen almaritieme relaties sinds deVOC tijd. Vierhonderd jaar

geleden diende Fort Geldria aan India’soostkust als handelspost. Handel in kle-ding en een kruitfabriek maakten het toteen essentiële link in de handelsroutesvan de VOC.

Vandaag de dag komt nog altijd veelkleding die hier in de winkel ligt uit Indiaen ook speelt Nederland in India nogsteeds een rol in de militaire industrie.

Zo levert Thales Nederland radar envuurleidingssystemen voor veel Indiasemarineschepen. Bedrijven als Ballast Ne-dam, Van Oord en Haskoning DHV zijnnauw betrokken bij de bouw en onder-houd van enkele Indiase marinebases.

Afgelopen jaar rondde HaskoningDHV het eerste deel af van de moderni-sering van de grootste militaire scheeps-werf, Mazagon Dockyard, in Mumbai.Vanaf 2003 is het verantwoordelijk ge-weest voor het ontwerp en de supervisievan het project. In 2013 moet het afge-rond zijn en kan Mazagon van losse mo-dules complete schepen bouwen. Deze‘Lego methode’ wordt door sommigenals een revolutie in de Indiase scheeps-bouw gezien. Zeven ‘Project 17A’ fregat-ten zullen als eerste volgens dat conceptgebouwd worden, samen met de Itali-aanse scheepsbouwer Fincantieri.

Haskoning DHV tilt India’s militairescheepsbouw naar hoger plan

Een van Haskoning’s grootste projec-ten was de ontwikkeling tussen 1989 en2005 van de marinebasis in Karwar(Greenfield Naval Base), aan de westkust.Wanneer die helemaal klaar is moet hetkernwapenonderzeeërs en een vliegdek-schip gaan huisvesten. Daarnaast is Has-koning momenteel betrokken bij debouw van een droogdok bij de NavalDockyard in Mumbai en de modernise-ring van Goa Shipyard, eveneens een be-langrijke militaire scheepsbouwer.

Op de website blaast Haskoning hoogvan de toren als het gaat om “de overgangnaar een duurzame samenleving.” Het isvolslagen onduidelijk hoe het die missiekoppelt aan de bouw van militaire infra-structuur in India en de moeizame rela-ties tussen India en buurlanden Pakistanen China. Juist India kent ondanks desnelle economische groei een gigantischarmoedeprobleem. Tegelijk lijkt hetmeer prioriteit te leggen bij het oppoet-sen van het militaire apparaat. De afgelo-pen tien jaar stegen de militaire uitgavenmet 66 procent. Voor de komende tienjaar heeft het nog eens 150 miljard dol-lar gereserveerd voor de aankoop vannieuwe wapens.

Dutch engineers take India’s warship building into

“a new era”, Explosive Stuff weblog, 6 september

2012 (http://stopwapenhandel.org/node/1350)



Oorlogsgraven 1914-1918

WIJ

TSC

HA

TE

LEW

S SA

LLA

UM

INES

VLA

DSL

O



Graven zover het oog reiktvoor naamlozen en vermistenonder het maaiveldaan het oog onttrokken

Graven om te lopenen ongezienbij de vijand te komenen een bommenregen teweerstaan

Graven om in vrede te rustenver van huisgescheiden van de vijandweggesleept

Tekst: Jan Schaake

Foto’s: Susanne Stoop

NEU

VIL

LE V

IMY

VLA

DSL

O

ZAN

DV

OO

RD

E



VredesMagazine wordt gratistoegezonden aan leden van hetHVP, Pais en ook aan donateursvan Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u Vredes-Magazine regelmatig op uwdeurmat wilt vinden kunt u duslid of donateur worden van éénof meer van deze organisaties.Zie de beschrijvingen op dezepagina. Een abonnementzonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijkvia opgave aan: Vredes-Magazine, Vlamingstraat 82,2611 LA Delft of naarinfo@ vredesmagazine.nl

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Bij wilpf.nl kan de nieuwsbrief van deze zomer wordengedownload.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0648233329.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Op de website wordt aandacht besteed aan de verkiezing van deJournalist voor de Vrede 2012.

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebiedvan oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicalevredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. VoorVredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrumen kantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijnwelkom op giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

VREDESBEWEGING PAISVredesbeweging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters’ International. Onze wortelsgaan terug tot de Eerste Wereldoorlog.

Vredesbeweging Pais staat voor het ideaal van een wereld zonderoorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardige samen-leving. We zijn daarvoor op vele manieren actief in Nederland envia de WRI in de hele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

Op de website van het Haags Vredesplatform is de Vredeskoeriervan september gratis te downloaden.

Abonneeworden

Wilt u het nieuws van en voorde vredesbeweging sneller enuitgebreider? Abonneer u dangratis op onze e-mail-

nieuwsbrief VredesNieuwsvia: www. vredesbeweging.nl/nieuws/aanmelden.php

VredesNieuws

Het Vredesmagazine en zijn organisaties


AMOKVDOnderzoeksdossier

Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman

De indamming van de Arabische lente en degematigde Islam • Koerdische oppositie in Syrië •

Zes-puntenplan de enige oplossing voor Syrië •Doorbraak in Gaza?

Latu

ff



AMOK OnderzoeksdossierVD

De indamming van deArabische lente ende Gematigde Islam

De Arabische opstand die in december 2010ontvlamde door de zelfverbranding van eenTunesische academicus naar aanleiding van deonteigening van diens groentestalletje, heeftde Verenigde Staten en de Europese Unie eenreeks pogingen ontlokt hun invloed op debetrokken landen te herwinnen, nadataanvankelijke stappen om de wankelenderegimes te schragen waren mislukt.

erop gericht de heersende Ghadaffi-clanomver te werpen, maar vernietigde ookde eenheid in het land en ontwrichtte hetzuidelijke grensgebied van de Sahara.Het huidige Libië volgt het voorbeeld vanIrak en Afghanistan: de ontwikkeling vaneen regionale verzameling stammen,grootfamilies en regionale gemeenschap-pen tot een homogene burgerij wordt te-ruggedraaid, het land valt terug in eenpre-moderne, gefragmenteerde samenle-ving. Ik wil Ghadaffi’s Libië niet idealise-ren, noch de politieke stelsels in de ge-meenschappen die na diens val uiteenge-vallen zijn, zoals Mali. Maar sinds het op-

dere samenwerking met Rusland en Chi-na (die door zich van stemming te ont-houden de resolutie mogelijk hadden ge-maakt) in de Veiligheidsraad werd ge-blokkeerd. Het bracht ook luchtsteunvan de NAVO voor de islamitische op-standelingen, zoals die in 1999 in Kosovowas beproefd, naar het Midden-Oosten,met als gevolg de militarisering van watanders een echte revolutie had kunnenworden.

DE ARABISCHE LENTE INHISTORISCH PERSPECTIEFHet ingrijpen van de NAVO in Libië was

De Franse minister van Buiten-landse Zaken Michèle Alliot-Marie, bijvoorbeeld, bood de

belaagde Tunesische president Ben Alieen contigent Franse oproerpolitie aan,om hem te helpen het ongenoegen onderde bevolking te onderdrukken. En de di-recte telefoonlijn van het Pentagon methet Egyptische leger (dat sinds 1979 jaar-lijks door de VS met zo’n 1,3 miljard dol-lar gesubsidieerd wordt, wat alleen min-der is dan Washingtons jaarlijkse subsi-die aan Israël) werd tijdens de opstandwaarbij Hosni Moebarak werd afgezet,op geen enkel moment afgesloten1.

Terwijl de volksopstanden oversloegennaar Egypte, Bahrein, Jemen, de door Is-raël bezette gebieden in Palestina, Libiëen Syrië, waren de Verenigde Staten enhun NAVO-bondgenoten vooral bezigmet de handhaving van hun controle opdeze regio, die geopolitiek en econo-misch van vitaal belang is voor de mon-diale dominantie van het Westen. DeNAVO-campagne tegen Libië, die werdgestart onder dekking van een resolutievan de VN-Veiligheidsraad, waarin dehandhaving van een no-fly zone werd af-gekondigd om de burgerbevolking vanBenghazi te beschermen tegen luchtaan-vallen, liet dit belang duidelijk zien. Nietalleen werd de strekking van de resolutieuitgebreid tot een mandaat om het re-gime omver te werpen, waarmee de ver-

Foto

: Ber

t Sp

iert

z



treden van Oliver Cromwell in de Engel-se burgeroorlog, konden moderne statenalleen met dictatoriale middelen totstand komen. Thomas Hobbes, wiensLeviathan (1651) ten grondslag lag aanCromwells project, betoogde dat on-geacht welke machthebber kan beschik-ken over “een onbegrensd recht omde middelen te kiezen om zijn doelein-den te bereiken, zonder voorwaarden enzonder tussenkomst van zijn onderda-nen.”2

De Ghadaffis en Saddams in het Mid-den-Oosten, doorgaans aan de macht ge-

beïnvloed heeft. In het zeventien-de-eeuwse Frankrijk, dat een omvormingà la Hobbes doorliep terwijl een moder-ne en veel krachtiger formatie zich uit-breidde en de macht zocht, leverde dieomvorming heel andere uitkomsten opdan in het origineel. Dit Franse voor-beeld laat, evenals later de Duits-Pruisi-sche, Japanse, Sovjet-Russische en Chi-nese varianten op hetzelfde proces (on-danks al hun verschillen), zien dat eentransformatie à la Hobbes leidt tot stol-ling van de moderniseringskrachten ineen min of meer permanente regerendeklasse.

Zo’n regerende klasse is een groep diezijn macht vooral ontleent aan zijn greepop het staatsapparaat. In het liberale, En-gels sprekende Westen, dat vorm kreeg inhet tijdperk tussen de Engelse Burger-oorlog en de Amerikaanse afscheidingeen eeuw later, heerst een andere klassen-structuur. Nadat de Hobbesiaanse fase isuitgewoed en effectieve staatsmacht ge-vestigd, wordt de sociaaleconomischemacht van de heersende klasse geschei-den van de politieke rol van de bestuur-ders. Met zijn erfelijke sociale en econo-mische privileges kan de heersende klas-se zich in een dergelijk stelsel veroorlo-ven de dagelijkse leiding van het openba-re leven over te laten aan een professione-le bestuurslaag, die om te kunnen functi-oneren de steun van de bevolking moetverwerven. Op dezelfde manier machtigtde heersende klasse een bestuurlijk kaderom kapitalistische ondernemingen te lei-den. Staten die laat zijn met modernise-ring hebben traditioneel moeten worste-len om dit stadium te bereiken. Omdat ersociaal geen ruimte is om de ene groep inde besturende klasse door een andere tevervangen, verloopt de overdracht vanmacht in samenlevingen die door een re-gerende klasse wordt geregeerd/bestuurddoorgaans weinig doorzichtig, maar eer-der tumultueus of feitelijk revolutio-nair4.

NONCHALANTE STEUN VOORNATIEVORMINGVanuit het perspectief van het Engelssprekende Westen en de daarnaar gemo-delleerde samenlevingen, zoals de huidi-ge Europese Unie, is bestuur door eenheersende klasse per definitie ‘ondemo-cratisch’ wegens zijn geforceerde, fraudu-leuze of ontbrekende politieke procedu-res om het bestuur te vervangen. Dooreen merkwaardig geheugenverlies over

hun eigen geschiedenis, met name inzakede etnische zuivering en massavernieti-ging van de inheemse bevolking waaropde Engelstalige gemeenschappen inNoord-Amerika en Australië gebaseerdzijn, neigt de heersende consensus in hetWesten naar nonchalance over de pro-blemen waarmee de ontwikkeling vaneen staat met een homogeen maatschap-pelijk middenveld te kampen heeft.Daarom is de steun van de Verenigde Sta-ten en het Westen voor ‘natievorming’(aanvankelijk om controle te krijgen overhet dekolonisatieproces na de TweedeWereldoorlog en tegenwoordig als on-derdeel van het project gericht op libe-raal mondiaal bestuur) gedoemd te fa-len. Die steun blijft gebaseerd op de onte-rechte aanname dat “de geschiedenis vande Verenigde Staten als ‘smeltkroes’ be-wijst dat de fundamentele identiteit vaneen volk tamelijk gemakkelijk kan wor-den overgedragen van een etnische groepnaar een grotere groep die samenvalt metde staat.”5 Toch worden, zelfs zonder deverstorende gevolgen van het streven vanhet Westerse kapitalisme naar toegangtot hun markt, veel zich recent moderni-serende samenlevingen belast met eenverdeelde sociale basis (etno-linguïstischof religieus), erfenis van een imperialis-tisch verleden, ongeacht of dit overheer-sing uit eigen land betrof (zoals in Rus-land of China) of door een vreemde ko-loniale mogendheid.

De Engels-Amerikaanse invasie vanIrak in 2003 is slechts het meest recentevoorbeeld van het debacle waar een po-ging tot natievorming onvermijdelijk toeleidt. Zodra de formele missie – SaddamHoessein te ontdoen van zijn veronder-stelde massavernietigingswapens – tij-dens de operatie werd omgezet in hetomverwerpen van het regime en het be-vorderen van democratie, onthulde deineenstorting van de Baath’ Partij een sa-menleving die weer langs pre-modernelijnen in clans en stammen uiteen viel, insjiieten en soennieten, in Arabieren enKoerden.

Daardoor leidde de overdracht vanSaddam aan zijn binnenlandse tegen-standers om geëxecuteerd te worden niettot een democratisch proces, evenmin alslater de val van Ghadaffi; het vernietigdealleen de staat. Ook als de loyaliteit uitge-drukt wordt in verkiezingen, doorbreektze de sektarische en maatschappelijkegrenzen alleen als de vorming van eenpolitieke burgerij is afgerond. Ook onder

komen bij kleinburgerlijke militaire re-voluties (ongeacht hun wreedheid),voerden ook zo’n omwenteling door. Inprincipe moest hun pre-moderne sa-menleving veranderen in een natiestaatmet een homogene bevolking3. Maar degeschiedenis heeft laten zien, dat het po-litieke primaat en economische voordeeldat Engeland op rivaliserende groot-machten behaalde doordat het als eerstesamenleving deze drempel overging, delatere politieke moderniseringen zwaar

GHADAFFI OP RECLAMEBORDIN 2007 (LIBÏE)



1979 of de revolutie van bovenaf waar-mee delen van de besturende klasse vande Sovjet-Unie hun greep op de machtprivatiseerden: zichzelf als particulierekapitalisten vestigden in reactie op zowelonrust onder de bevolking als druk vanbuitenaf.6

De teloorgang van het staats-socialisti-sche blok heeft ook geleid tot destabilise-ring van de regerende klasse in de DerdeWereld landen die ervan afhankelijk wa-ren. In samenhang met de verdwijningvan de slagschaduw van marxistische ofmarxistisch geïnspireerde analyses vankapitalisme en imperialisme uit het poli-tieke debat, heeft dit alom nieuwe pogin-gen van heersende klassen teweeg ge-bracht om hun machtsbasis tegenoverzowel hun eigen bevolking als het Westenaan te passen. Vaak verliest de regerendeklasse in dat proces volledig de controle,omdat de poging de koers te verleggenonvermijdelijk de tegenstellingen in hetvorige beleid en andere onderliggendeproblemen aan het licht brengt.

Zo heeft in het Arabische deel van hetMidden-Oosten en Noord-Afrika de uit-putting van natuurlijke hulpbronnen,die kenmerkend is voor de huidige fasevan het mondiale kapitalisme, geleid tot

afnemende oogsten en een crisis in devoorziening van zoet water.7 Bovendienheeft de financiële crisis die in 2007 in deAtlantische economie toesloeg en eeneind maakte aan tien jaar oplopende ne-oliberale en speculatieve verrijking, in deregio zwaar doorgewerkt. Zij heeft de on-derliggende onevenwichtigheid aange-wakkerd tussen de regionale centra voorkapitaalaccumulatie in de staten in deArabische Golf (Saoedi-Arabië, Qatar ende kleinere vorstendommen in de GulfCooperation Council GCC) en Israël, alis het in een andere positie, enerzijds, ende armere landen, zonder olie-inkom-sten of speciale status als Westerse voor-post, anderzijds.

Na 2000 heeft de groei van de wereld-economie de spilfunctie van de GCC-sta-ten op twee manieren versterkt. In dewoorden van Adam Hanieh: “Ten eerstewas de export van de Golf essentieel voorhet ontstaan van de nieuwe internationa-le patronen als gevolg van de groei en deproductie in Azië. En in de tweede plaats

de meest gunstige omstandigheden is dievorming een langdurig proces.

UITPUTTING VAN HULPBRONNENDat in pas laat gemoderniseerde samen-levingen (die ik liever contender statesnoem – uitdager-staten) revoluties kon-den uitbreken, hangt ermee samen datdie samenlevingen de druk van het meerontwikkelde Westen niet konden verwer-ken. De Franse en de Russische Revolu-ties laten dit zien. Beide samenlevingenkonden de inspanning niet langer op-brengen, die nodig was om zich te metenmet de standaard die gesteld was door depolitieke wereldeconomie zoals die wasgeorganiseerd rond Engeland en laterEngelstalig Amerika – economisch, poli-tiek noch militair. Napoleon nam de uit-daging van het Engelse liberalisme aanen moderniseerde de Franse staat. EnStalin deed hetzelfde tegenover het At-lantische imperialisme. Het is niet nodigtoe te lichten hoe zij daardoor de mense-lijke en democratische elementen vernie-tigden van de revolutie die zij zich toe-geëigend hadden. Maar er zijn evenveelpogingen om een frontale botsing methet Westelijk blok te voorkomen, zoals deChinese draai naar de markteconomie na

AUGUSTUS ALEPPO, SYRIE. FAMILIELEDENTREUREN OM DE DOOD VAN HOUSEIN AL ALI,

EEN 29-JARIGE DIE IN HET SYRISCHE VRIJELEGER VOCHT.

Foto

: Pau

lo N

unes

dos

San

tos



waren de geldstromen van de Golf naarde Amerikaanse markten doorslagge-vend voor het handhaven van de ongelij-ke, op kredietverlening gebaseerde con-sumptiepatronen die kenmerkend zijnvoor de periode na 2000.”8 Door te voor-zien in China’s astronomische energiebe-hoefte en thuis met goedkope arbeidsmi-granten te werken, konden de grootkapi-talisten in en rond de vorstenhuizen zichvrijwaren van compromissen met de ei-gen arbeidersklasse en het ontwikkelenvan een interne markt. Gegeven de effec-tieve onmondigheid van hun bevolking,zijn de Arabische koninkrijken en vor-stendommen, door het Westen tot detanden bewapend met de nieuwste wa-pensystemen, niet gevoelig voor een pu-blieke opinie die hen zou willen dwingentot buitenlands politieke avonturen dieniet door Washington of London wordengoedgekeurd. Dit alleen al houdt hen vervan enige politieke coalitie tegen de Isra-ëlische bezetting van Palestina. Maar hunafhankelijkheid van Amerikaanse wa-penleveranties heeft hen, volgens een lidvan de Nationale Veiligheidsraad van deregering Clinton, tevens beroofd van ie-dere mogelijkheid tot zelfstandig militairoptreden buiten hun eigen grenzen.9

Zo hebben de Golfstaten, als rentenie-rend sub-imperialisten, in het Midden-Oosten door gerichte investeringen kun-nen groeien, terwijl de heersende klassein de regio zich voorzichtig is gaan ope-nen om zich in de neoliberale kapitalisti-sche wereldeconomie te kunnen handha-ven. Cijfers van de Europese Unie overinvesteringsprojecten rond de Middel-landse Zee (hier gedefinieerd als Algerije,Egypte, Israël, Jordanië, Libanon, Ma-rokko, het gebied van de Palestijnse Au-toriteit, Syrië, Tunesië en Turkije) latenzien dat investeerders uit de Golfstaten inde periode 2003 tot 2006 38 procent vande waarde van de projecten voor hun re-kening namen, Europa 34 procent en deVerenigde Staten en Canada 13 procent.Het kapitaal uit de Golfstaten gaat vooralnaar de Mashreq-landen (Jordanië, Liba-non, Egypte, Palestina en Syrië), waar indeze periode zestig procent van de inves-teringen van de Arabische Golfstaten te-rechtkwam.10

NEOLIBERALE HERVORMINGENDe heersende klassen in de ontvangendestaten hebben voorzichtig het neolibera-lisme omarmd, dat wil zeggen zonderhun eigen familie- en clanbanden op te

geven die door een sterke staat gesteundworden. In zekere zin belichaamt het in-cident met de groentekraam in Tunesiëde kern van de tegenstellingen: werkloos-heid en armoede, bureaucratische kop-pigheid en onderdrukking, en een kleineelite binnen de heersende klasse, de fami-lie Ben Ali, die zich zelf over de rug vanhet met EU kapitaal uitgevoerde privati-seringsproces blijft verrijken.11 Op de-zelfde manier heeft Bashar al-Assad, diein 2000 de teugels van zijn vader over-nam, in Syrië neoliberale economischehervormingen doorgevoerd, zoals devestiging van particuliere banken en ver-zekeraars (in 2004) en de opening vaneen effectenbeurs, vijf jaar later, en heefthij de telecommunicatiesector, de handelmet Turkije en het toerisme vrijgegeven.Droogte en voedselschaarste, in combi-natie met groeiende werkloosheid en on-gelijkheid, ondermijnden echter de steunvoor deze maatregelen onder de bevol-king, terwijl de familie en de entouragevan de president binnenliepen via nieu-we zakelijke ondernemingen – zoals Ra-mi Makhlouf, een neef van de presidentdie een van de nieuwe aanbieders vanmobiele telefonie controleert.12

De opstanden tegen Ben Ali (Tunesië),Moebarak (Egypte) en de clan van Assad(om de meest voor de hand liggende tenoemen) werden dan ook in belangrijkemate bepaald door de beproevingenwaaraan de bevolking werd blootgesteld:de tegenstelling met de verrijking vantoonaangevende groepen in de heersen-de klasse. Daarom was de volksbewegingdie de Arabische Lente werd niet alleengericht tegen de dictatoriale regimes. Zerichtte zich vooral tegen het neoliberalebeleid van heersende klasse die hunmarkt opende voor buitenlands kapitaaluit de Golf en andere bronnen, en bin-nenliep terwijl ze haar bevolking zwaaronder druk hield. Er was zelfs een zekereonderstroom die zich verzette tegen hetneoliberale kapitalisme als zodanig, zoalsbleek uit stakingen van arbeiders inEgypte en andere landen.“De logica ach-ter deze strijd,” schrijft Hanieh,“heeft hetbelang van grotere eenheid in het Mid-den-Oosten aan het licht gebracht, om dekolonialistische fragmentatie van de na-tiestaten terug te draaien, die er uitslui-tend op gericht was de totaal oneven-wichtige ontwikkeling van de regio teversterken.”13

De regionale spil van het internationa-le kapitaal, de Arabische Golfstaten, za-

gen zich tot op heden echter nog niet ge-dwongen hun belangen direct te verdedi-gen. Net als de koningen van Marokko enJordanië hebben zij de reikwijdte van deArabische revolutie goeddeels weten in tedammen. Hier klonk geen Westerse roepom “vrije en eerlijke verkiezingen”: inBahrein slaagde een Saoedi-Arabischeinval erin de heersende soenni-minder-heid te steunen tegenover een volksop-stand die de marinebases had kunnenbedreigen, die de thuisbasis vormen voorde Amerikaanse Vijfde Vloot tegenoverIran. En als de Saoediërs zouden mogenstemmen, vroeg Zbigniew Brzezinski infebruari 2011 (dus voor de Amerikaansemoordaanslag in Pakistan) aan een radi-overslaggever van de BBC,“bent u er echtzeker van, dat zij dan Osama bin Ladenniet zouden kiezen?” Natuurlijk hebbenWesterse regeringen geen bezwaar tegeneen greintje ontspanning, maar niet teveel. In de woorden van Elliott Abrams,tijdens verschillende Republikeinse rege-ringen medewerker van het Amerikaanseministerie van Buitenlandse Zaken: “deconstitutionele monarchie is een vormvan democratie.”14

De autocraten in de Golf hebben medevoorzien in de politiek-ideologischecomponent van het antwoord op de Ara-bische Lente. Terwijl de Verenigde Statenen de belangrijkste Europese landen (viade NAVO) in Libië luchtsteun verzorg-den, namen colonnes salafistische Isla-mitische strijders deel aan de strijd op degrond, met wapens uit Qatar en een posi-tieve berichtgeving door Al Jazeera. Doorhet uitblijven van direct Westers militairingrijpen duidelijk zichtbaar, zijn Saoe-di-Arabië en Qatar, met Turkije, betrok-ken geraakt bij de steun aan de opstandi-ge milities die strijden tegen het SyrischeBaath’ regime en zijn leger. Dit heeft ersterk aan bijgedragen dat de democrati-sche beweging in dat land is uitgemondin een sektarisch conflict, gegeven de ge-fragmenteerde religieuze samenleving inSyrië en de nauwe banden met naburigIrak. Een bestendige stroom salafistischejihadisten trekt over de Syrisch-Iraaksegrens naar Syrië, waaronder echte al-Qaida strijders die de roep van hun lei-der, Ayman al-Zawahiri, volgen om destrijd tegen Assad op te pakken.

HET GEMATIGDE MODELVAN DE AKPVoor het Westen en Israël zou het uit-schakelen van het bewind van Assad een



verder isolement betekenen voor Iran, devoor de hand liggende volgende kandi-daat voor een gewelddadige omverwer-ping van het regime; de karavaan van in-terventionisten komt voor dat land, netals voor Rusland en China, iets te dichtbij om zich nog op zijn gemak te voelen.Maar van het onverdunde salafistisch-is-lamitische project van de Arabische Golfmag niet verwacht worden, dat het deideologische leegte vult die is ontstaandoor de ineenstorting van de Hobbesi-aanse staten in het Midden-Oosten. De-mocratisch verlangen heeft een te be-langrijke rol gespeeld om volledig totzwijgen te worden gebracht en hun ge-schiedenis als seculiere staten kan ookniet eenvoudig worden teruggedrongen.Hier komt de Gematigde Islam, het pro-ject van Turkije’s AK Partij, om de hoekkijken als de politieke component vaneen nieuwe politiek-economische for-mule. Doordat het een neoliberale eco-nomie en een pro-Westerse houdingcombineert met een islamitische politie-ke cultuur, is het AKP-model van voor dehand liggend belang in het nieuwe Mid-den-Oosten. De Gematigde Islam zoalsdie in Turkije vorm krijgt met een isla-

mistische stroming die het Anglo-Ame-rikaanse overwicht en neoliberale kapi-talistische regels accepteert, houdt op ditmoment de mogelijkheid open dat deArabische opstand tot rust komt langslijnen die passen binnen het Westerseconcept van good governance. “Andersdan Iran, Algerije en Egypte heeft Turkijeeen politiek compromis bereikt tussen deseculiere en de islamitische politieke eli-tes.”15

De paradox van de volksopstanden inde Arabische wereld is dat zij weinig heb-ben bereikt op het gebied van radicaledemocratisering, maar de neoliberale in-slag van hun economieën ernstig hebbenvergroot. Natuurlijk maakt het verschilover welke revolutie we het hebben.Sommige zijn in de kiem gesmoord ofuitgemond in een patsituatie – hoe dich-ter bij Saoedi-Arabië, dat zelf onrust te-gemoet ziet in de olierijke, door Sjiietenbeheerste gebieden langs de PerzischeGolf, hoe moeilijker het voor volksbewe-gingen is hun positie te behouden. Ande-re, zoals Libië en Syrië (evenals Irak na deAnglo-Amerikaanse invasie), hebbentoegegeven aan de druk de vorming vaneen moderne staat terug te draaien. Zoals

eerder aangegeven opent dit vooruitzich-ten naar eindeloze conflicten en econo-mische achteruitgang, hoewel op dit mo-ment de afloop van het Syrische dramanog onbeslist is. De derde categorie, de(relatief) geweldloze omverwerping vande dictators in Tunesië en Egypte, vormteen proefterrein voor de vraag of het se-culier-islamistische compromis kansenheeft, dat in Turkije heeft geleid tot eenGematigde Islam die leiding geeft aanpro-Westers neoliberaal economisch be-leid.

Hier is de paradox dat de ontwrichtingals gevolg van de volksopstanden zodani-ge economische verliezen veroorzaaktheeft, dat de regeringen die na de op-stand aan het bewind kwamen drastischhebben moeten bezuinigen en een be-roep moesten doen op buitenlandse hulpen investeringen. Volgens schattingenvan de centrale bank van Tunesië en hetEgyptische ministerie van EconomischeZaken, zullen in die twee landen twintigtot dertig miljard dollar nodig zijn om delevensstandaard van de bevolking te ver-beteren, door met nieuwe infrastructuurvoor energie en vervoer grote gebiedenopen te leggen. Westerse landen hebben

Latu

ff



hierop tijdens de vergadering van de G8in Deauville (mei 2011) gereageerd metde toewijzing van circa 14,7 miljard dol-lar, maar dat betrof bij nader inzien le-ningen die al aan de door de opstandenomver geworpen regimes waren toege-zegd.16

OMARMING VAN DEIMF- ADVIEZENBij gebrek aan echt nieuw geld zagen denieuwe regeringen, de seculiere regeringin Tunesië en de uit de Moslimbroeder-schap voortgekomen president in Egyp-te, zich gedwongen het dringende adviesvan het IMF en de Wereldbank te volgende liberalisering van hun economischsysteem te versnellen. De verbijsterendewerkelijkheid is dat de afgezette dictators(Ben Ali respectievelijk Moebarak) zichverzetten tegen dit advies en de vollekracht van neoliberale hervormingen be-perkten uit angst voor een volksopstand(hoewel zij, zoals aangegeven, een vrien-denkapitalisme ontwikkelden ten gunstevan een kleine coterie in de heersendeklasse), terwijl de nieuwe regimes het ad-vies door de omstandigheden gedwon-gen omarmden. Onder het motto public-private samenwerking worden grote de-len van de infrastructuur voor de publie-ke dienstverlening geprivatiseerd nu be-drijven, zowel binnen- als buitenlandse,aanbieden water- en energievoorziening,en de gezondheidszorg,‘voor’ de regeringte verzorgen.

De Moslimbroederschap is het verstgegaan met het overnemen van de neoli-berale doctrine. Zoals Samir Amin laatzien heeft zij een economisch systeemovergenomen dat op marktwerking ge-baseerd is en volledig van de buitenwe-reld afhankelijk. Zij heeft zich ook ge-keerd tegen de stakingen van de arbei-dersklasse en de strijd van de boeren voorhet behoud van hun grond, die al een de-cennium gaande zijn.

“De Moslimbroeders zijn dan ook al-leen ‘gematigd’ in de dubbele betekenisdat ze altijd geweigerd hebben een eco-nomisch of sociaal programma te for-muleren (en feitelijk het reactionaire ne-oliberale beleid ook niet hebben betwist)en door de facto hun ondergeschiktheidaan de overheersing van de regio door deVerenigde Staten te accepteren.”17

Deze beoordeling onderschat mis-schien de mate waarin de Moslimbroe-derschap haar nieuwe macht gebruiktom de structuren waarmee de Verenigde

Staten en Israël de Egyptische belangenbeheersen langzaam te ondermijnen.Ook moet de vraag gesteld worden wat ergebeurt, waar de ongelijkheid die werduitgelokt door het selectieve neolibera-lisme van de vriendjespolitiek van dedictators al een massabeweging op gangbracht, als hun uitstapjes naar de vrijemarkt voor enkelen uitgroeien tot het ka-der voor de hele economie. En dat in eenmondiale structuur die al zucht onder al-le onevenwichtigheden.

Kees van der Pijl

Kees van der Pijl is emeritus-hoogleraarinternationale betrekkingen van de

universiteit van Sussex. Hij publiceerdeeerder in VredesMagazine het artikel Een

streep in het zand – Het einde van deNAVO-uitbreiding? VredesMagazine 2009

nr. 2 http://www.vdamok.nl/Teksten/Tijdschrift/2009_dossierNAVO.html

(vertaling: Tjark Reininga)

1 Zie mijn ‘Arab Revolts and Nation-State Cri-sis’, New Left Review, 2nd Series (70), 2011,pp. 27-8.

2 Ellen Meiksinds Woods ‘Liberty and Property.A Social History of Westen Political Thoughtfrom Renaissance to Enlightenment’ (Lon-don: Verso, 2012), p. 254.

3 Voor een doorknede analyse van het ontstaanvan de staten in het Midden-Oosten zie Isamal-Khafai, ‘Tormented Births. Passages toModernity in Europe and the MiddleEast’(London: IB Tauris, 2004) en Nazih N.Ayubi, ‘Overstating the Arab State. Politicsand Society in the Middle East’ (London: IBTaurus, 2009 [1995]).

4 Ik heb deze redenering in diverse artikelen uit-gewerkt, met name in ‘Transnational Classesand International Relations’ (London: Rout-ledge, 1998) en ‘Global Rivalries’ (zie noot 1)

5 Walker Connor, ‘Nation-Building or Nation-Destroying?’ World Politics, 24 (3) 1972, p.344

6 David M. Kotz [met Fred Weir], ‘Revolutionfrom Above. The demise of the Soviet system’(London: Routledge, 1997)

7 Lester Brown in ‘The Guardian’, 23 april 20118 Adam Hanieh, ‘Finance, Oil and the Arab

Uprisings: The global crisis and the Gulf Sta-tes’ in L. Panitch, G. Albo en V. Chibber,eds. ‘Socialist Register 2012’ (London: MerlinPress, 2011), p. 7

9 Zoals geciteerd in Alan Cafruny en TimothyLehmann, ‘Over the Horizon? The UnitedStates and Iraq’, New Left Review, 2nd Series(73) 2012, pp. 6-7.

10 Adam Hanieh, ‘Capitalism and Class in theGulf Arab States’ (New York: Palgrave Mac-millan, 2011) p. 151

11 De economische banden van Tunesië metEuropa betreffen vooral toerisme (met 7%BNP en 400.000 werknemers) en textiel (50%van de totale export en 250.000 werknemers).In 2006 ging de vlag van United Colours ofBenetton uit boven de stad Kasserine, een vande vele investeringen vanuit de EU in eenland, waar bij ondervragingen routinematigde techniek van de ‘gegrillde kip’ (het bran-den van de geslachtsdelen) wordt gebruikt.Zie ‘Le Monde’, 20 januari 2011: ‘Tunisie – Lesursaut d’une nation’.

12 Patrick Seale, ‘Les limites d’une posture anti-impérialiste. Fatal aveuglement de la familleAl-Assad en Syrie’. Le Monde Diplomatique,May 2011 (CD-Rom ed. 1954-2011).

13 Hanieh, ‘Finance, Oil …’, op. cit., pp. 18-914 Geciteerd in de ‘International Herald Tribu-

ne’, 26-27 februari 2011.15 Atasoy, ‘Cosmopolitan Islamists…’, op. cit., p.

134; cf Atasoy, ‘Islam’s Marriage with Neoli-beralism’, op.cit p. 12.

16 Akram Belkaïd, ‘En Tunisie et en Egypte,l’ivresse des possibles. Après les révolutions,les privatisations…’, Le Monde Diplomati-que, October 2011 (CD-Rom ed. 1954-2011).

17 Samir Amin geciteerd in ibid.



Net als de Amerikaanse aanvalindertijd op Afghanistan en opIrak werd ook deze oorlog ge-

baseerd op een simplistische en onrealis-tische inschatting van de situatie in Syrië.Er zijn nu naar schatting 70.000 gewa-pende islamitische strijders, maar datzijn vaak lokaal gebonden groepen diemeestal geen opdrachten van anderenaanvaarden. Hoe zouden deze lichtbewa-pende eenheden en enkele duizenden ra-

dicaal-islamitische buitenlandse bondge-noten een oorlog kunnen winnen vaneen goed opgeleid en zwaar bewapendSyrisch leger van 300.000 man plus100.000 paramilitairen? Vanaf het beginwas duidelijk dat deze ongelijke strijd al-leen kon worden gewonnen als grotegroepen van het regeringsleger naar hetverzet over zouden lopen. Blijkbaar wasde Amerikaanse regering er van over-tuigd dat dit zou gebeuren, maar er lie-

pen slechts een beperkt aantal eenlingenover. Waren de Amerikanen misleid doorhun eigen propaganda over de enormeonvrede onder de bevolking over Assad?

Van het voorjaar 2011 tot de afgelopenzomer stond de berichtgeving die wijaangeleverd kregen geheel in het tekenvan een simplistische boodschap zoalsdie door de Westerse regeringen en hunArabische bondgenoten werd uitgedra-gen. Ons werd ingeprent dat de bevolkingvan Syrië tegen het bewind van Assad inopstand was gekomen. Nu geeft menvoorzichtig toe dat een groot deel van diebevolking – mogelijk ruwweg de helft –helemaal niets ziet in een machtsoverna-me door de vanuit Saoedi-Arabië en Qa-tar bewapende soennitische rebellen enhun buitenlandse extremistische hand-langers. Zij vrezen dat er na een islamiti-sche machtsovername weinig of niets zaloverblijven van de godsdienstvrijheid ende bescherming van minderheden onderhet bewind van Assad. En terwijl aanvan-kelijk het bloedbad onder de bevolkinggeheel aan de wrede Assad werd toege-schreven werd pas na een jaar toegegevendat de rebellen zich net zo weinig van demensenrechten aantrekken en ook huntegenstanders en verdachten afmaken.

ZES-PUNTENPLANPas afgelopen zomer zagen de Westerselanden in dat hun beleid alleen maar totmassaal bloedvergieten heeft geleid endat een overwinning er niet in zit. Daar-door begonnen ze voorzichtig bij tedraaien. De doorbraak kwam op 30 juni2012 op een door de Verenigde Naties ende Arabische Liga belegde conferentieover Syrië op het VN-hoofdkwartier inGenève. Daar werd in aanwezigheid van


Ban Ki-moon door enerzijds Rusland enChina, anderzijds de Westerse perma-nente leden van de Veiligheidsraad (Ver-enigde Staten, Groot Brittannië, Frank-rijk) en verschillende buurlanden van Sy-rië een zes-puntenplan voor Syrië1 aan-vaard dat was opgesteld door bemidde-laar Kofi Annan. Dit plan komt er op neerdat er een eind aan de oorlog moet ko-men via onderhandelingen tussen de Sy-rische regering en de oppositie om eenovergangsregering te vormen die eennieuwe grondwet en verkiezingen voor-bereidt. Of Assad in die overgangsrege-ring wordt opgenomen wordt aan de on-derhandelende Syriërs overlaten. Alleaanwezige landen steunden en aanvaard-den het zes-puntenplan, ook de Verenig-de Staten. Hillary Clinton, die zelf in Ge-nève aanwezig was, verklaarde wel datWashington zou blijven streven naar deuitsluiting van Assad.

De Europese Unie sprak op 23 juli zijnsteun uit voor het besluit in Genève,2 enbevestigde deze stellingname op 3 au-gustus in de Algemene Vergadering vande Verenigde Naties. Tijdens deze zittingverklaarde de vertegenwoordiger van deSyrische regering nogmaals het zes-pun-tenplan te aanvaarden en bereid te zijnmee te werken aan het implementerenvan dit plan. Hij riep bovendien alle lan-den op om het project te steunen. Opval-lend is dat over deze belangrijke ontwik-keling nauwelijks in onze media werd be-richt.

Maar in Washington bleef het opval-lend stil. Achter de schermen werkten deAmerikanen ondertussen aan een heelander project. Op grote schaal werden delaatste maanden leden van de Syrischeoppositie voor gesprekken benaderd omze door te lichten: waar staan jullie, hoedenken jullie, wat hebben jullie gedaanen welke contacten onderhouden julliebinnen de Syrische samenleving? En bo-vendien: wat weten we van jullie en wathoren we van anderen over jullie? Kort-om: hoe bruikbaar zijn jullie voor onzeAmerikaanse politiek? Daarbij werden inalle stilte zelfs opposanten die binnen Sy-rië politiek actief zijn, heimelijk naarWashington overgevlogen.

Doel van deze exercitie was om deoverkoepelende organisatie van het Syri-

Zes-puntenplan is de enige opHoe moet het verder met de oorlog in Syrië? In Washington en de andere Westersehoofdsteden heerst thans grote onzekerheid. Met een zekere overmoed werd anderhalfjaar geleden besloten aan te sturen op een oorlog om president Assad te verdrijven.Maar na de mislukte oorlogen in Afghanistan en Irak voelde de Amerikaanse regeringniets voor een nieuwe Westerse inval. Bovendien was er door verzet van Rusland enChina geen mandaat voor van de Verenigde Naties. Daarom werd in nauwesamenwerking met Arabische bondgenoten op een burgeroorlog aangestuurd door deopstandige groepen van wapens te voorzien. Het resultaat is tienduizendenoorlogsdoden, honderdduizenden vluchtelingen en rampzalige verwoestingen in hethele land. Maar ook de Westerse landen zien nu in dat hun beleid gefaald heeft en dathet regime na twintig maanden oorlog voeren nog steeds stevig in het zadel zit.

Pas afgelopen zomer

zagen de Westerse landen

in dat hun beleid alleen

maar tot massaal

bloedvergieten heeft

geleid en dat een

overwinning er niet in zit



sche verzet, de Syrische Nationale Raad,opzij te schuiven en te vervangen dooreen voor Washington bruikbaar alterna-tief. Op 11 november werd de nieuweNationale Coalitie voor Syrische Oppositi-onele en Revolutionaire Krachten op eenconferentie in Doha (Qatar) geïnstal-leerd. Dit project werd doorgezet on-danks het verzet van de Syrische Natio-nale Raad en veel andere Syrische perso-nen en organisaties uit het verzet. Boven-dien heeft de nieuwe club nauwelijks ietste zeggen over de gewapende oppositiedie binnen Syrië tegen het regime van As-sad strijdt. Sommige Westerse landen zo-als Frankrijk en Groot Brittannië willendeze Nationale Coalitie al erkennen alstegenregering en vertegenwoordiger vande Syrische bevolking, de Amerikaanseregering is voorlopig nog wat voorzichti-ger en wil eerst aanzien wat de Coalitiewil en presteert.

VOORTZETTINGHet is ondertussen onduidelijk wat Oba-ma uiteindelijk met deze nieuwe organi-satie wil doen. Eén mogelijkheid is dat hijde Syrische Nationale Coalitie wil inzet-ten voor het in Genève aangenomen zes-puntenplan, waarbij de Coalitie in hetovergangsproces de onderhandelings-partner van de regering Assad zou moe-ten worden. Daarbij zou ze er waarschijn-lijk voor moeten zorgen dat Assad niet inde overgangsregering komt. De kans isechter groot dat Obama zich niets aan-trekt van de afspraken die zijn regering inGenève maakte en dat de Coalitie de te-genhanger van de Syrische regering moetworden, een soort regering in balling-schap die langzamerhand steeds meer er-kenning en wapensteun van de Westerseen Arabische landen krijgt. Dat is dan eenkeuze voor voortzetting van de onmense-lijke burgeroorlog.

Zelfs als de regering Assad zo wordtverdreven, zullen de gevolgen voor de re-gio zeer ernstig zijn. Zonder een geregel-de machtsoverdracht gaat het bestuurlijkapparaat verloren en moet het helemaalopnieuw door onervaren mensen wor-den opgebouwd. Gebieden waar minder-heden wonen, zullen zich hoogstwaar-schijnlijk afsplitsen, lokaal zal wanordeheersen en zullen nieuwe oorlogen ont-

branden. Nu al zijn de Koerden in hetnoordoosten van Syrië begonnen met hetvormen van een eigen autonome staat,die zowel tegen het Syrische leger als te-gen de rebellen oorlog voert. En wiekrijgt de omvangrijke wapenvoorradenin handen? Vooral voor de enorme hoe-

veelheid chemische wapens is dat eenenorm probleem.

Voortzetting van de oorlog wordt nietalleen voor de Syriërs een ramp, maarook voor de omliggende landen. In Liba-non, Jordanië en Irak heerst nu al groteinstabiliteit, en de bevolking heeft nauwebanden met de mensen over de grens inSyrië. De oorlog in Syrië zal waarschijn-lijk op deze landen overslaan en hen ont-wrichten. Nu al lijdt bijvoorbeeld Irakonder voortdurende bomaanslagen doorsoennitische strijders uit Syrië. Daaromis het dringend gewenst dat het in Genè-ve aanvaarde zes-puntenplan wordt uit-gevoerd.

Volgens de laatste berichten in de me-dia maakt Obama zich sinds de Ameri-kaanse verkiezingen in toenemende matezorgen over de duizenden buitenlandseal-Qaida strijders in Syrië, die via hunstrijd tegen Assad een machtsbasis in hetland krijgen en daar hoogstwaarschijnlijknieuwe rekruten werven. Tijdens de ver-

kiezingscampagne maakte tegenkandi-daat Romney een belangrijk punt van demoord op vier Amerikaanse diplomatenin Libië, die waarschijnlijk werd gepleegddoor al-Qaida-achtige strijders die doorAmerika zelf aan wapens en aan de over-winning waren geholpen. Obama beseft

dat bij het ineenstorten van het regime inSyrië het gevaar levensgroot is dat zwaarwapentuig en chemische wapens van deSyrische regering in handen van al-Qaidazullen vallen.

Sietse Bosgra

1 voor de volledige tekst van de overeenkomstzie http://www.un.org/News/dh/infocus/Syria/FinalCommuniqueActionGroupforSyria.pdf

2 http://www.eu-un.europa.eu/articles/en/article_12452_en.htm

ge oplossing voor Syrië

FONDS VREDESPROJECTENHEEFT U NODIG!Nog altijd voeren er mensen actie voor vrede.Zij kunnen uw steun goed gebruiken! Fonds Vredesprojecten steunt kleine radicalevredesacties aan de basis. Help mee.Giro 4738565 t.n.v. Fonds Vredesprojecten

Len

Mun

nik

/ D

agbl

ad T

rouw

07

-02

-201

2



De Koerdische bevolking leeftverspreid in de grenszones vanTurkije (15 miljoen), Irak (6

miljoen), Syrië (2 miljoen) en Iran (8miljoen). In al deze landen vormen deKoerden een belangrijke minderheid en

zijn ze politiek georganiseerd in legale ofillegale partijen. De Syrische Koerdenvormen de grootste etnische minderheidvan Syrië, met naar schatting meer dan 2miljoen mensen (10% van de totale be-volking). De Koerdische oppositie is ookeen van de oudste van het land. De eerstemoderne Koerdische partij in Syrië da-teert van 1957, de Koerdische Democra-tische Partij van Syrië (KDPS). In dedaaropvolgende 55 jaar veranderde hetKoerdische politieke landschap dras-tisch.Veel van de huidige partijen zijn hetgevolg van diverse linkse en rechtse af-splitsingen van de Koerdische Democra-tische Partij van Syrië. Damascus zag die

partij als een bedreiging voor de Syrischenationale eenheid, waardoor de KDPSvan bij zijn ontstaan ondergronds moestopereren. Volgens artikel 8 van de Syri-sche grondwet zijn partijen op regionaleof tribale basis nog altijd verboden. On-der de regering van Hafiz al-Assad(1970-2000) konden de Koerdische par-tijen toch relatief vrij opereren omdat zete zwak en te verdeeld werden geacht omeen echte bedreiging te vormen voor hetregime. Assad hield zich bovendien zelfsbezig met het voor zijn kar spannen vande Koerdische partijen in de buurlanden.Damascus haalde de banden aan met detwee belangrijkste Iraaks-Koerdische


De Koerden in Syrië grijpen de opstand inhet land aan om werk te maken van hunculturele en nationalistische agenda. Sindsdeze zomer beschikken ze over een Koerdischeautonome regering en oefenen zemilitaire en bestuurlijke controle uit in de‘bevrijde’ Koerdische gebieden, in hetnoorden van Syrië.

Koerdischeoppositie in Syrië

EEN KLEERMAKER INAFRIN, NOORD-SYRIË

MAAKT VLAGGEN INKOERDISCHE

NATIONALE KLEUREN,OKTOBER 2012

Foto

: A. C

hris

tiem

ille

r



partijen, de PUK (Patriottische Unie vanKoerdistan onder leiding van Talabani)en de KDP (Koerdische DemocratischePartij onder leiding van Barzani). BeideIraaks-Koerdische partijen konden pro-bleemloos kantoren oprichten in de Sy-risch-Koerdische stad Al-Qamishli, aande grens met Turkije, van waaruit onder-meer peshmergas (‘zij die de dood trotse-ren’) werden gerekruteerd om de strijdaan te binden met het Iraakse leger. In dejaren 1980 en 1990 tolereerde het regimevan Assad ook de activiteiten van deTurks-Koerdische guerrillabewegingPKK. Goed een vijfde van de PKK-strij-ders heeft het Syrische staatsburgerschapen PKK-leider Abdullah Öcalan resideer-de een hele tijd in de Syrische hoofdstadDamascus. Daar kwam een eind aan in1998 toen Assad, onder zware druk vanTurkije, het ‘Adana-akkoord’ onderte-kende. Voortaan beschouwde Syrië dePKK als een ‘terroristische organisatie’ enwaren PKK-activiteiten en kantoren opSyrisch grondgebied verboden. AbdullahÖcalan werd verplicht om Syrië te verla-ten en begon aan een odyssee die zou ein-digen in Turkse gevangenschap.

POLITISERING VAN DE KOERDENDe aanwezigheid van de buitenlandseKoerdische bewegingen in Syrië is nietonlogisch. Er bestaan sterke culturele,linguïstische en historische banden tus-sen de Koerden van Syrië en Turkije,maar ook met die van Irak. Hun aanwe-zigheid beïnvloedde in sterke mate de Sy-risch-Koerdische politieke beweging. DeIraaks-Koerdische KDP en PUK haddenelk hun Syrische afdelingen, die boven-dien konden rekenen op financiële steunvanuit Iraaks-Koerdistan. Ook dat werdgetolereerd door Assad. De jarenlangeaanwezigheid van de PKK had vooral bijde jongere generatie Syrische Koerdeneen politiserend effect. Koerdische intel-lectuelen waren ook heel actief in de po-litieke salons van de ‘lente van Damascus’na het aantreden van Bashir al-Assad (ju-li 2000). Het ging om een tijdelijke poli-tieke opening waarbij oppositiefigurendiscussieerden over politieke hervormin-gen. In Damascus werd daar echter gauween eind aan gemaakt. In het noorden,waar de Koerden politieke en cultureleactiviteiten konden ondernemen, kwamhet daarentegen zelfs tot ontmoetingentussen vertegenwoordigers van de rege-rende Baath-partij en de Koerdische po-litieke leiders. Toen de Iraakse voorlopige

grondwet het autonoom statuut van deKoerden in Noord-Irak op 8 maart 2004formaliseerde, zorgde dat voor nationa-listische oprispingen in Syrië tijdens eenvoetbalmatch tussen (het Koerdische)Al-Qamishli en (het soenni-Arabische)Deir el-Zor. De Koerdische supportersvierden de oprichting van de KoerdischeRegionale Regering, waarop de tegenpar-tij foto’s omhoog hield van SaddamHoessein. Er vielen zeven doden in deschermutselingen. In de daarop volgendedagen vielen er bij pro-Koerdische beto-gingen nog eens 32 doden en vele tiental-len gewonden. De Syrische troepen rea-geerden met harde hand en arresteerdenhonderden Koerden. Toen de situatieweer gekalmeerd was, werden de arres-tanten uiteindelijk weer vrijgelaten enkregen zelfs amnestie. Maar wat er be-stond aan culturele activiteiten – zoalshet onderwijs in het Koerdisch – werdverboden.

TIJDENS DE OPSTANDBij het uitbreken van de huidige opstandin Syrië was de participatie van de Koer-den duidelijk niet al te groot. Voor eenstuk had dat te maken met het wantrou-wen ten aanzien van een deel van de Syri-sche oppositie die een Arabisch nationa-listische agenda naar voor schoof. Maarook het feit dat Turkije heel gauw zijnsteun zou toezeggen aan het oppositie-platform van de Syrische Nationale Raad(waarin de Arabisch soennitische Mos-limbroeders de belangrijkste fractie vor-men), maakte de Koerden wantrouwig.Turkije heeft immers een traditie van hetmiskennen van de Koerdische rechten ineigen land. Het regime van presidentBashir al-Assad heeft onmiddellijk op ditwantrouwen ingespeeld door een minderrepressieve politiek in te voeren en aaneen aantal van de verzuchtingen van deSyrische Koerden tegemoet te komen. Zohoopte Assad te vermijden dat het noor-den ook tegen zijn regime en zijn beleidin opstand zou komen. Op 7 april 2011kondigde de president in zijn decreet 49aan om het Syrisch burgerschap te verle-nen aan 225.000 Koerden. De meestenvan hen zijn afstammelingen van de125.000 inwoners van de noordoostelijkeregio Hasaka, van wie in 1962 arbitrairhet burgerschap werd ontnomen na eenvolkstelling.

De huidige opstand in Syrië heeft depolitiek verdeelde Koerden dichter bij el-kaar gebracht vanuit het besef dat het be-

ter is om in het licht van de ArabischeLente gemeenschappelijke standpuntennaar voor te schuiven. In mei 2011 ont-vouwde een brede coalitie van Koerdi-sche partijen haar ideeën voor de aanpakvan de politieke crisis in Syrië. Het landmoet volgens deze Koerdische coalitieevolueren van een eenpartijstaat naareen rechtsstaat waarbinnen ‘echte’ gelijk-heid heerst tussen alle burgers. Van eeneis voor Koerdische onafhankelijkheid isdaarbij geen sprake. Daarvoor leven deSyrische Koerden te verspreid, zondereen aaneengesloten Koerdisch grondge-bied. De gemeenschappelijke eisen vande Koerden zijn gelijkaardig aan die vande democratische oppositiebeweging inde rest van het land, met dat verschil datveel Koerdische politici geloven dat deArabische oppositie, eens aan de macht,niet bereid zal zijn de rechten van deKoerden te erkennen. Het wantrouwen

Koerdische Democratische Partij van Syrië(KDPS - 1957): opgericht als links-nationalistische partij. Wordt als de erfgenaambeschouwd van de allereerste Koerdischepartij Xoybun (‘Onafhankelijkheid’) uit 1927.De KDPS was het alternatief voor de Syrischecommunistische partij die vrij populair wasonder de Koerden, maar, hoewel geleid dooreen Koerd, niet echt opkwam voor specifiekeKoerdische rechten. In 1960 zou de partijnaamveranderen in Democratische Partij vanKoerdistan in Syrië.

Democratische Unie Partij (PYD - 2003):momenteel de dominante kracht binnen deKoerdische oppositie. Sterk verwant aan deTurks-Koerdische PKK die in het Westen als‘terroristisch’ gebrandmerkt staat.

De Populaire Beschermingseenheden (YPG)zijn nauw verbonden aan de PYD en oefenende militaire controle uit over de ‘bevrijde’Koerdische gebieden. Volgens sommigebronnen opereren ze nu namens de recentopgerichte Koerdische Hoge Raad.

De Koerdische Nationale Raad (KNC –november 2011): is een coalitie van 16Koerdische partijen opgericht met de actievesteun van Massoud Barzani, de president vande Koerdische Regionale Regering in Noord-Irak.

De Koerdische Hoge Raad (zomer 2012) is deautonome Koerdische regering in Syrië.



van de Syrische Koerden tegenover deArabische oppositie werd extra in de verfgezet tijdens de conferentie van de –voornamelijk buitenlandse – Syrischeoppositie in juli 2011 in de Turkse stadIstanboel. De weinige Koerdische verte-genwoordigers verlieten de bijeenkomsttoen bleek dat er geen overeenstemmingbereikt kon worden over de naam van hettoekomstige nieuwe Syrië. De door deMoslimbroeders gedomineerde bijeen-komst hield vast aan de benaming ‘Syri-sche Arabische Republiek’, in plaats van‘Syrische Republiek’ zoals gevraagd werddoor de Koerden. Eerder hadden de Sy-risch-Koerdische partijen al een geza-menlijke verklaring afgelegd naar aanlei-ding van een andere bijeenkomst in hetTurkse Antalya: “Dergelijke bijeenkom-sten in Turkije kunnen alleen maar scha-delijk zijn voor de Koerden in Syrië, om-dat Turkije tegen de Koerdische aspira-ties is, niet alleen voor wat betreft Noor-delijk Koerdistan [Turks Koerdistan],maar voor alle vier delen van Koerdistan[Turkije, Irak, Iran en Syrië], met inbe-grip van de Koerdische regio in Syrië.”Vanaf dan zou de kloof tussen de Arabi-sche en de Koerdische oppositiegroepenalleen nog maar groeien. De Arabisch-Syrische oppositie zou in augustus 2011een oppositieplatform oprichten onderde naam ‘Syrische Nationale Raad’(SNC), met de Moslimbroeders als eenvan de belangrijkste componenten. DeSNC telt 310 leden, die een achttal groe-pen vertegenwoordigen. Veel van de le-den zijn bannelingen in het buitenlanden de organisatie onderhoudt dan ookgoede relaties met de VS, met bepaaldeEuropese landen, en vooral met Turkije,Saoedi-Arabië en Qatar. De Koerdischeoppositie organiseerde zich twee maan-den later (oktober 2011) in een aparte‘Koerdische Nationale Raad’ (KNC). DeKNC werd opgericht in Erbil, de hoofd-stad van de Koerdische autonome regioin Irak, en staat dan ook onder invloedvan de Iraaks-Koerdische regering. Deoprichting van de KNC is het gevolg vande weigering van de Syrische NationaleRaad om de Koerdische eis tot autono-mie in post-Assad-Syrië te weerhouden.

SYRISCHE OPPOSITIENaast de Syrische Nationale Raad (SNC)en de Koerdische Nationale Raad (KNC)is er in Syrië nog een ander, zij het veellinkser georiënteerd, nationaal opposi-tieplatform: het Nationaal Coördinatie

waarde van 6 tot 9 miljard dollar in 2010)in Iraaks Koerdistan, komt uit Turkije.Meer dan 60 % van de bedrijven in hetKoerdische noorden van Irak is in Turksehanden. Deze zomer slaagden de Demo-cratische Unie Partij (PYD) en de Koer-dische Nationale Raad (KNC) er toch inom tot een akkoord te komen over devorming van een autonome regering inSyrië: De Koerdische Hoge Raad. Demeeste plaatsen in het Koerdische noor-den van Syrië vallen momenteel onder demilitaire controle en zelfs het bestuurvan deze Koerdische Hoge Raad. Dat deKNC uiteindelijk tot zo’n akkoord werdbewogen heeft wellicht te maken met dekrachtsverhoudingen op het terrein. Inde Turks-Syrische grensregio is de PYDimmers veruit het best georganiseerd opmilitair vlak. Dit zeer tot ongenoegenvan het Vrije Syrische leger, dat de PYDervan beschuldigt zijn operaties te hinde-ren. Het Vrije Syrische Leger heeft im-mers van Turkije zijn uitvalsbasis ge-maakt. Turkije van zijn kant is er vooralvoor beducht dat de PKK de nieuwe situ-atie in de Turks-Syrische grensstreek zoukunnen uitbuiten ten voordele van deKoerdische strijd tegen de staat. Turkijevolgt de ontwikkeling in de Syrisch-Koerdische regio dus met argusogen. Degewelddadige grensincidenten waarbijhet Turkse leger verschillende keren Syri-sche stellingen bombardeerde als ant-woord op mortiervuur vanuit Syrië, to-nen hoe destabiliserend dit alles kan wer-ken. De aangegane allianties tussen Syri-sche oppositionele groepen en regionalemachten dragen volop bij tot de com-plexiteit van de oorlog in Syrië. Zonderde medewerking van al die regionalemachten zal het moeilijk worden omstappen te ondernemen in de richtingvan vrede.

Ludo De BrabanderLudo de Brabander is medewerker van

Vrede vzw in Gent

Comité voor een Democratische Verande-ring. Dit Nationaal Coördinatie Comité(NCC) werd opgericht in juli 2011 en be-staat vooral uit linkse partijen en figurenuit Syrië zelf. Anders dan de Syrische Na-tionale Raad stond de NCC tot septem-ber dit jaar open voor een oplossing sa-men met het regime, maar de escalatievan het geweld leidde tot de aanpassingvan dit standpunt. De NCC verwerpt uit-drukkelijk een militaire interventie enheeft maar weinig vertrouwen in de rolvan de Moslimbroeders in de SNC. Ver-schillende Koerdische partijen maaktentot voor kort deel uit van het NationaalCoördinatie Comité, maar op de Koerdi-sche Democratische Unie Partij (PYD)na, verlieten zij in oktober 2011 allemaaldit linkse oppositieplatform om vervol-gens op te gaan in de nieuwe KoerdischeNationale Raad (KNC). De Democrati-sche Unie Partij (PYD) werd in 2003 op-gericht door voormalige PKK-leden en isnog altijd nauw verbonden met dezeKoerdische organisatie in Turkije. Hetgevolg hiervan is dat Turkije, de belang-rijkste buitenlandse steunpilaar van deSyrische Nationale Raad, de PYD be-schouwt als een afdeling van de PKK.Hoewel de Democratische Unie Partijzich van bij haar ontstaan kritisch opstel-de ten aanzien van het regime in Damas-cus, wordt de partij er door leden van deSyrische Nationale Raad (SNC) van be-schuldigd met Assad samen te werken.De SNC beweerde zelfs dat het Syrischeleger zijn posten overdroeg aan de gewa-pende leden van de PYD. Door samen tewerken met de PYD zou Assad niet alleende oppositie verdelen, maar ook Turkijehet leven zuur willen maken als weer-wraak voor de steun van dat land aan deSyrische Nationale Raad en het Vrije Sy-rische Leger (de belangrijkste gewapendeoppositiebeweging in Syrië, die bestaatuit verschillende min of meer samenwer-kende lokale milities).

GESPANNEN SFEERTJETussen de PYD en de Koerdische Natio-nale Raad (KNC) heerste er een gespan-nen sfeertje en het kwam geregeld totbotsingen. De rivaliteit tussen de PYD ende KNC heeft te maken met de moeilijkerelatie tussen hun respectievelijke brood-heren de PKK en de Koerdische Regiona-le Regering in Irak, die zelf erg afhanke-lijk is van Turkije op vlak van handel eninvesteringen. Nagenoeg 80% van allegeïmporteerde voedsel en kledij (ter




Jarenlang drong de EU er bij Hamasop aan haar doelstellingen niet doormiddel van geweld maar via de politieke weg na te streven. Van 1997 tot

2004 was er voor de dialoog zelfs eenSpecial Security Adviser aangesteld, dieHamas via vertrouwelijke gesprekkenmoest bewegen om de weg van het terro-risme te verlaten.

Zowel de EU als de VS reageerden danook positief toen Hamas in 2006 voor heteerst deelnam aan de verkiezingen voorhet Palestijnse parlement. Dat enthousi-asme verdween, toen bleek dat Hamas deverkiezingen had gewonnen (Hamas 76zetels en Fatah 43). Weliswaar werd eraanvankelijk een gezamenlijke regeringvan Hamas en Fatah gevormd, maar dezewerd getroffen door een financiële boy-kot door Israël, de VS en de EU. De Pales-tijnse regering viel vervolgens in onder-ling geruzie uiteen, waarbij Hamas demacht greep in Gaza en Fatah bleef zittenop de West Bank. Het Westen had onvol-doende onderkend, dat de deelname vanHamas aan de verkiezingen een breukmet haar verleden inhield, die aange-moedigd had moeten worden.

Politici en media in het Westen hieldende volgende jaren een leugen in stand.Hamas werd afgeschilderd als een clubradicale islamieten, gesteund door Iran.Geen aandacht was er voor feit dat Ha-mas als Palestijnse tak van de MoslimBroederschap in februari 2011 brak methet Assad-regime in Syrië, en daarmeeook voor een deel met Iran, op het mo-ment dat Hillary Clinton Assad nog pu-bliekelijk prees. Geen aandacht voor hetfeit dat in Gaza Hamas de gematigde par-tij is, die moeite heeft de radicale aan-

hang van onder meer de Islamitische Ji-had in toom te houden.

Uri Avnery, de Israëlische vredesvete-raan, ziet een verband tussen de Israëli-sche Operatie Wolkkolom in Gaza (doorhem eerder spottend betiteld als Opera-tie Kort van Memorie) en de erkenningvan Palestina als waarnemerstaat bij deVerenigde Naties. “Een van de effectenvan de operatie was dat het prestige en depopulariteit van Hamas steeg tot onge-kende hoogte, terwijl die van de Pales-tijnse autoriteit van Mahmoed Abbas eennieuw dieptepunt bereikten. Dat was eenresultaat dat het Westen met geen moge-lijkheid kon accepteren. Een nederlaagvan de ‘gematigden’ en een overwinningvoor de islamitische ‘extremisten’ was eenramp voor president Obama en het helewesterse kamp.” De erkenning van de Pa-lestijnen bij de VN was een oplossing. Deprijs daarvoor was het symbolische isole-ment van Israël, dat bij de stemming al-leen nog maar gesteund werd door eenminimaal aantal bondgenoten, waaron-der de VS.

Avnery trekt ook een interessante ver-gelijking met de ontstaansgeschiedenisvan de staat Israël. Toen was er ook eensplitsing tussen het ‘officiële’ verzet tegen

de Britse kolonisator rond Ben-Goerionen radicalere gewapende groepen zoalsde Irgoen en de Stern-groep, die ook ter-roristische technieken gebruikte. Datlijkt erg op het onderscheid tussen de Pa-lestijnse Fatah en Hamas. De historischeles is dat de Palestijnen nu weer moetengaan samenwerken, om de door Hamasbevochten positie te consolideren. An-ders dreigen Gaza en de West Bank ver-der uit elkaar te groeien.

Kees Kalkman(met een bijdrage van Sietse Bosgra)

Uri Avnery, The Strong and the Sweet, 30 november

2012 http://www.avnery-news.co.il/english/

Is de wapenstilstand inGaza een doorbraak?

Van veel kanten is er op gewezen dat de positievan Hamas door de laatste ronde gevechten inGaza is versterkt. Plotseling blijkt het mogelijkmet Hamas te onderhandelen en zelfs eenovereenkomst te sluiten. Maar de EuropeseUnie heeft aan deze uitkomst geen enkelebijdrage geleverd, terwijl dat wel verstandigwas geweest.

Foto

: Ann

e Pa

q/A

ctiv

esti

lls.

org

HET VERBRANDE HUIS VAN BBC-JOURNALIST MISHRAWI. ZIJN ZOON

STIERF TEN GEVOLGE VAN DE AAN-SLAG. GAZA CITY, 15 NOVEMBER




Gaza

Op het moment dat ik dit schrijf re-gent het bommen op Gaza en ma-

ken enkele Hamas-raketten slachtoffersin Israël.Als u dit leest is de situatie hope-lijk ten goede gekeerd. De Nederlandsemedia zullen daar niet veel aan bijgedra-gen hebben, want daarin wordt (veelvou-dige) vergelding nog steeds als normaalgezien. Wraak, dat is de norm! Zo’n pri-mitieve reactie met zulke geavanceerdewapens, daar draait het oorlogswiel welop. Eindeloos? Misschien toch niet, erzijn zo af en toe berichtjes over groepenen mensen die weten dat er geen recht-vaardiging is voor oorlog en militairevergelding. Hier brengen we enkele vandie hoopgevende berichtjes.

Chris Geerse

Maak einde aangeweld inGaza en Israël

United Civilians for Peace is buiten-gewoon bezorgd over de gevolgen

van de aanvallen van Israël op Gaza envanuit Gaza op Israël. “Ter beschermingvan de burgers van Gaza en het zuidenvan Israël moet onmiddellijk met het ge-weld worden gestopt,” aldus UCP-woordvoerder Guido van Leemput. UCProept minister Timmermans van Buiten-landse Zaken op om bij de Israëlische re-gering en de Palestijnse strijdgroepenaan te dringen op een onmiddellijkstaakt-het-vuren, het respecteren van hetinternationaal humanitair recht en debescherming van burgers en hun eigen-dommen. Ook roept UCP de minister opom zich in te spannen voor een eind aande blokkade van Gaza.

Het VN-bureau OCHA meldde dat inde eerste negen maanden van 2012 al 55Palestijnse doden vielen bij Israëlischeaanvallen op Gaza en 257 gewonden. On-der deze 312 slachtoffers waren 61 kinde-ren en 28 vrouwen.

De herinnering aan Israëls militaireoperatie in Gaza in de winter van 2008-2009 is nog vers. Hierbij kwamen meerdan 1.400 Palestijnen en dertien Israë-liërs om het leven. Ondertussen duurt de

blokkade van Gaza al meer dan vijf jaarvoort. VN-rapporteur Richard Falknoemde dit een “misdaad tegen de men-selijkheid.” UCP-woordvoerder Guidovan Leemput: “De internationale ge-meenschap moet een einde maken aandeze nieuwe serie van geweld en zich ver-volgens inspannen om een einde aan deblokkade van Gaza te maken. Na vijf jaarblokkade is de ellende van de bevolkingverergerd en zijn de politieke verhoudin-gen in de Gaza-strook onveranderd.Daarnaast leiden de blokkade en de aan-vallen over en weer tot ernstige humani-taire gevolgen.”

Israëlischeburgers eisenvrede met Gaza

Israëlische burgers, die nabij de Gaza-strook wonen, hebben in een petitie

opgeroepen om de militaire acties en deblokkade onmiddellijk te beëindigen. Zevormen de actiegroep Other Voice die be-staat uit mensen met allerlei verschillen-de achtergronden wat politiek en geloofbetreft.

In hun petitie stellen ze dat ze lang ge-noeg in een oorlogssituatie geleefd heb-ben. Dat ze daar niet langer in kunnenberusten. Dat alles wat zij vragen eennormaal leven is voor zichzelf en demensen in Gaza. Ze doen een beroep opde regeringen van Israël en Hamas omeen einde aan het geweld te maken, vooreens en voor altijd. “Ga zitten en praat,stop de aanvallen en de blokkade, hou opmet onze levens te spelen.”

500 mensendemonstreren

Op 17 november 2012, hebben 500mensen uit heel Nederland op de

Dam gedemonstreerd tegen de Israëli-sche aanval op Gaza. Sprekers van Pales-tijnse, Nederlandse en joodse organisa-ties riepen op tot een onmiddellijk eindeaan het doden. Het protest begon meteen oorverdovend geluid van een bom-bardement. “Dit is zoals het nu in Gazaklinkt en daarom staan wij hier op de

Dam, symbolisch bij het Nationale Mo-nument, voor de vrijheid die wij hebbenen de Palestijnen wordt onthouden,” al-dus Wim Lankamp, voorzitter van hetNederlands Palestina Komitee.

Israëlischevredesbewegingtegen oorlog inGaza

Vredesorganisaties in Israël proteste-ren tegen de nieuwe oorlog die in

Gaza. In Tel Aviv zorgden zij voor aan-houdende demonstraties. Ook de, vooralin de VS actieve, Jewish Voice for Peaceriep op om in actie te komen en te stop-pen met de militaire steun aan Israël.

In de Israëlische vredes- en mensen-rechtenbeweging heerst de mening datIsraël opnieuw tegen Gaza in actie is ge-komen om de aanstaande verkiezingen tebeïnvloeden. De verkiezingsstrijd gingtot nu hoofdzakelijk over sociale kwestiesen dat is niet gunstig voor de zittende re-gering. Ze menen dat het staakt-het-vu-ren zich stabiliseerde en er dus uit hetoogpunt van veiligheid geen enkele re-den was voor het Israëlische optreden.

IKV Pax Christisteunt leiderSyrische oppositie

IKV Pax Christi werkt al jarenlang sa-men met Mouaz al-Khatib, die geko-

zen is als leider van de nieuwe SyrischeNationale Coalitie voor Oppositie- enRevolutionaire krachten. Deze coalitiezou ruimte bieden voor nieuwe politiekeinitiatieven om een einde te maken aande crisis in Syrië.

Betekent dit nu dat IKV Pax Christi,naast de vreedzame, ook de militaire op-positie steunt? Dat wordt niet duidelijk.

KORTE BERICHTEN



SIGNALERINGEN

voorganger Olmert, niet geïnteresseerdzijn in het vinden van een oplossing,maar de bestaande situatie liever willenlaten voortduren. Wat hun betreft is erniks mis om elke drie of vier jaar eenoperatie Cast Lead 2 uit te voeren. Wezullen weer over afschrikking praten, wedoden enkele terroristen, enkele burgersaan beide kanten zullen omkomen, en wezullen de bodem voorbereiden voor eennieuwe generatie vol haat aan beide zij-den”

”Als volksvertegenwoordigers hoevende kabinetsleden geen visie te hebbenover de toekomst van het land en kunnendoorgaan met deze bloedige cirkel zon-der einde in zicht. Maar wij, burgers enmenselijke wezens, wij hebben de moreleplicht deelname in dit cynische spel te

“Ik begon al over dienstweigering tedenken tijdens de operatie Cast Leadin 2008. De golf van agressief milita-

risme die toen over het land spoelde, ui-tingen van wederzijdse haat en de stomp-zinnige taal over het neerslaan van ter-reur en het zorgen voor afschrikking, wa-ren de belangrijkste aanleiding voor mijnweigering. Vandaag, na vier jaar van ter-reur, zonder een politiek proces naar vre-desonderhandelingen en zonder rust inGaza en Sderot, is het duidelijk dat de re-gering Netanyahu, net als die van zijn

Natan Blanc, dienstweigeraarweigeren. Daarom heb ik besloten inlij-ving in het Israëlische leger op 19 novem-ber 2012 te weigeren.”

Natan Blanc

Natan is bereikbaar per e-mail:

[email protected]

Actievoerders van de Campagne tegen Wapenhandel plaatsten vrijdagmiddag 2 novemberborden met ‘Dit pensioenfonds belegt in kernwapens’ voor het hoofdkantoor van het ABP in

Heerlen. Dit pensioenfonds investeert miljoenen euro’s in bedrijven die betrokken zijn bij debouw en het onderhoud van kernwapens. Nederlandse pensioenfondsen beleggen fors meer inkernwapenbedrijven dan eerdere jaren. Zowel de belegde bedragen als het aantal bedrijven waarpensioenfondsen in beleggen is toegenomen. Gelukkig zijn er ook fondsen die betrokkenheid bijnucleaire wapens als uitsluitingsgrond hanteren. Foto: Bas Quaedvlieg

Foto

: Bas

Qua

edvl

ieg

Van de gevangenis-oorlog naarde gevangenisvan de oorlogNet op tijd in Tel Aviv Voor de zuchtende sirene links

tegenoverde Zengevangenis ik merk hoe een

vrouw naar ademhappend tegen de chauffeur fluistertlaat mij gaan, laat mij eruit, waar is

de schuilkelderSoms grinnikt EuropaIemand anders zegt misschien is het

een oefeningEn dan zegt een vrouw nee ik hoordeBoemEn achterin de bus zijn de twee

kinderennog aan het bakkeleien.Op dit ogenblik staan er mensenin brand. Er staan mensenIn brand. Er staan mensenIn brandWij protesteren met een kleinGroepje met doorzichtige leuzenHoud opLeuzen met hoogtevreesWij vallen op onzeKant en er staan mensen in brandaan de overkant staan ze te zingen de natie leeft de natie leeftEn kinderen zo oud als mijn zusjeZullen worden uitgezondenOm te branden en verbrand te

wordenZoals dat in de oorlog gaat.

Natan Blanc (19 jaar, uit Haifa) besloottijdens de laatste aanval op Gazadienst te weigeren in het Israëlischeleger. Zijn motivatie:


Vredespaleis

Als waarheid, zo stilen recht: het blauwe park,de pasberijpte bomen.

En door het hoge hek,geen stappen in de sneeuw – nog niemand die weer gingnaar de toren,nu verlicht van buitenin vroege avondnevel.

Komt vredevanzelf, als ergeen woorden...?

© Gerrit Vennema

Gerrit Vennema woont in Den Haag. In de eigen-beheer reeks De

Waterspuwer publiceerde hij vijf dichtbundels: Scherven zomerlucht (2006),

Seizoenen & wandelgedachten (2007), Een god voor even (2008), Als in Arcadië

(2009) en Terug op eigen bodem (2010).


2013 #1 VredesMagazine

Documents

Transcript of 2013 #1 VredesMagazine