Post on 02-Oct-2020
Heidebeheer in de 21e eeuw
Henk Siebel
Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel
Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer
Nutriënten in het heidelandschap
• Landbouw bepaalde verschraling heide weinig > veel(plag) > geen > verrijking N • Heide nog niet hersteld van verzuring
• Verrijking N nog steeds > ophoping N
• Flora en fauna nog steeds in de knel
Afname biodiversiteit heidegebieden
Loopkevers
Spinnen
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer
Bufferstoffen
Organische stof
Interactie via mycorrhiza’s
en wortels
De effecten van verzuring en vermesting werken via de bodem door op plantkwaliteit.
Zure depositie, Stikstofdepositie
Stikstof
Zware metalen (toxisch)
Fosfaat
Nutrientenbalans plant
• Sporen-elementen
• N:Aminozuur ratio
• N:P ratio
Organische stof
Interactie via mycorrhiza’s
en wortels
De effecten van verzuring en vermesting werken via de bodem door op plantkwaliteit.
Zure depositie, Stikstofdepositie
Bufferstoffen
uitspoeling
Stikstof Fosfaat
Chemisch gebonden
Zware metalen (toxisch)
Nutrientenbalans plant
• Sporen-elementen
• N:Aminozuur ratio
• N:P ratio
0
5
10
15
20
25
17 21 25 29 33 37 41 45 49 53 57 61 65 69 73
june-day
nu
mb
er o
f in
div
idu
als
Ginkel
Bennekom
pupae Gi
pupae Be
Kleine Nachtpauwoog Oude heide
Plagheide
N:P ratio Calluna – Gryllus campestris
Significante relatie tussen N:P ratio and
Gryllus dichtheden
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer van woeste gronden
Ontwikkeling N en P na plaggen
Dwingelderveld
y = 0.0044x + 0.0232
R2 = 0.6004
y = -7E-05x + 0.0083
R2 = 0.00590
0.05
0.1
0.15
0.2
0.25
0 5 10 15 20 25 30
Leeftijd plagvlak (jaar)
Conc
entra
tie N
H4 e
n NO
3 (N
aCl)/
LOI (
μmol
/g NH4/LOI na plaggen
Olsen P/LOI na plaggen
NH4/LOI geen beheer
Olsen P/LOI geen beheer
NH4:
Olsen P:
N e
n P
beze
tting
op
org
stof
Niet geplagd
Oude heide
Werkingsduur in jaren bij verschralingsmaatregelen
Maatregel Fosfor Stikstof (kg/ha/j)
<0,5 kg/ha/j 10 20 30
Gescheperde schapen hele jaar
4 3 1,3 0,9
Maaien 17 10 5 3
Branden 6 11 5 4
Chopperen 84 101 50 34
Plaggen 530 172 86 57
Veldkrekel (Gryllus campestris)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Soortenarme(geplagde) heide
Droge heide Droge heide, co-gedomineerd door
grassen
Voormalige"heideakker":
Schraal grasland
Gem
idde
lde g
evan
gen
indi
vidue
n (+
/- 1 S
E)
“Rijke hei”; akkerranden
Loopkevers: 62 soorten
Spinnen: 103 soorten
Plag-hei:
Loopkevers: 31 soorten
Spinnen: 81 soorten
Heide met grassen:
Loopkevers: 47 soorten
Spinnen: 100 soorten
Droge heide:
Loopkevers: 41 soorten
Spinnen: 89 soorten
Beheer in relatie tot nutriënten
• Verwijdering N alleen effectief bij frequente afvoer
• Dan verdere verarming P, basen en onbalans in nutriënten op armste delen
• Kritische fauna afhankelijker van mineraalrijkere componenten in het landschap
Frequente verstoring
• Ontbreken soorten van oude stadia
• Vooral goed koloniserende pioniersoorten
• Intensief beheer erger dan de kwaal
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer van woeste gronden
Wat is er over van het heidelandschap?
• Sterke afname oppervlakte
• Vooral minst productieve delen overgebleven
• Gevangen tussen bosaanplant
• Huidige gangbare landbouw ongeschikt als component van het heidelandschap
• Sterke versnippering
Wat is er nodig in een compleet heidelandschap
• Heischraal grasland, schrale akker,
tijdelijke akker, padbermen, ruigtehoeken
• 10% mineraalrijkere delen
• Overgangen naar bos en struweel
Aan de slag voor een compleet heidelandschap
• Landschapsecologische analyse
• Identificeer kansrijke gebiedsdelen voor mineraalrijkere onderdelen (verleden en heden)
• Herstel gradienten in open landschap
• Waar zit heidebebossing in de weg?
Benut natuurontwikkeling
• Akkers na een verschraling
• In verleden bemeste heidebebossingen
• Hier geen nadeel van verzuring uit verleden
Benut infrastructuur
• Halfverharde paden
Herstel en beheer van droge woeste gronden
• Effecten van verzuring en vermesting
• Belang van goede nutriëntenbalans
• Effecten van traditionele maatregelen Hoe nu verder? • Herstel van het landschap
• Beheer
Heidelandschap is een begrazingslandschap
Beheer van woeste gronden
• Basisbeheer is begrazing en periodiek opslag verwijderen
• Met alleen zeer intensieve begrazing verlies structuurvariatie en soorten
• Met weinig begrazing dan veel opslag verwijderen
Bosopslag en loofweiden
• Ontwikkeling van struweel en bos
Beheer van opslag
• Vestiging beperken - Beter eiken dan dennen aan rand - Veel bodemverstoring geeft veel dennen en
berkenopslag • Opslag verwijderen - Boompjes trekken/ afzagen - Drukbegrazing
Variatie in ontwikkelingsstadia
• Kleinschalig plaggen met bekalking voor pionierstadia
• Lokaal branden bij zeer grootschalige pijpestrootjedominantie gevolgd door begrazing
• Oude successiestadia koesteren
Herstel nutrientenbalans
• Met kalk (gangbaar) en P (in onderzoek) bemesten na kleinschalig plaggen
• Evenwichtbemesting in tijdelijk akkerstadium (kleinschalig)
• Bemesting met fosfaat op verarmde heide? (toekomstig onderzoek)
Samengevat
• Werken aan complete heidelandschappen met gradienten in nutrientenrijkdom en beheer
• Adequaat begrazen en opslag verwijderen
• Ontstaan oude heidebodem ruimte geven
• Herstel buffering en beschikbaarheid nutrienten in heide