Wereldwijzer Reisgids Noord-Scandinavië

InhoudInhoudAuteur en uitgever hebben deze wereldwijzer met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De informatie is echter aan veranderingen onderhevig. Wij zouden het zeer op prijs stellen veranderingen, correcties en suggesties te ontvangen zodat deze in een volgende druk verwerkt kunnen worden.Auteur en uitgever aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve of gewijzigde informatie.

Voor informatie en opmerkingen wat betreft reisboeken is het adres:Elmar, afdeling Reishandboeken, Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk.E-mail: [email protected]: http://www.uitgeverijelmar.nl

Tweede, herziene druk 2010

Colofon

Wereldwijzer Noord-Scandinavië is een uitgave van© Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk – 2010Tekst: Henk Filippo en Elio PelzersFotografie: Henk Filippo en Elio Pelzers, tenzij anders vermeldFoto cover: Scandinavian WintersportsVormgeving omslag: Wil Immink, SittardLay-out: Branco CardosoKaarten: Grafisch Atelier Stenchlak, Tienhoven

ISBN 978 90 389 19591

InleIdIng 11Lapland, land van de Samen 12Opzet van de gids 13

AChTergronden 15Geografie en geologie 15

Landschap 15Gesteenten en gebergten 17IJstijden en gletsjers 17Fjorden en glaciale landschapsvormen 19

Klimaat en seizoenen 20Middernachtzon 21Ruska 21Poolnacht 22Noorderlicht 22De acht seizoenen van Lapland 24

Flora en fauna 26Laplands ecosystemen 26Dierenleven 30Natuurbescherming en nationale parken 34

Geschiedenis 39Prehistorie 39Vikingen en ontdekkingsreizigers 41Nationale Staten, predikers en kolonisten 41Tweede Wereldoorlog 44

Bevolking en Cultuur 46Noren, Zweden en Finnen 46Samen, volk van de zon en de wind 48Sami godsdienst 50Rendierhouderij 51Sami kunst en handvaardigheid 56

Kunst 57Schilderkunst 57

Sculptuur, houtbewerking, fotografie 60Architectuur 61Literatuur 64

Winter in Lapland 65Wintersport, meer dan kou, sneeuw en ijs 65Individueel of georganiseerd op wintersport? 66Auto winterklaar maken 66Alpiene skiën, telemarken en snowboarden 67Langlaufen (crosscountryskiën) 69Sneeuwschoenwandelen 70Sneeuwscootertochten 70Sledehondentochten 71Overige winteractiviteiten 72Winters dierenleven 72

PrAkTIsChe InformATIe 73Voor de reis 73

Nuttige adressen 73Reisdocumenten/Douane 75Vervoer naar Lapland 76

Tijdens de reis 79Openbaar vervoer in Lapland 79Accommodatie 80Wandelen en trektochten 82Fietsen en mountainbiken 86Kajakken, kanoën en raften 86Vissen 88Wintersport 88

Van A tot Z 88Alarmnummers 88Brandstof 88

WW N-Scan deel 01 2009.indd 5 03-09-2009 08:46:50

Noord-ScaNdiNaviË� Noord-ScaNdiNaviË�

Elektriciteit 89Etenendrinken 89Feestdagen 89Geld(Valuta/Creditcards/Banken) 89Gezondheid 89Gevaren 89Handwerkproductenensouvenirs 89Internetene-mail 90Kaarten 90Kleding 90Literatuur 91Muggen 91Musea 92Nationaleparken 92Openingstijdenwinkels 92Post 93Restaurants 93Talen 93Telefoneren 94Toeristischeinformatie 94Tijdverschil 95Weerbericht 95WegenenVerkeersregels 95

Bezienswaardigheden 97noord-noorwegen 97Reizenenopenbaarvervoer 97

nordland 100Highlights 101Reisroutes 104Gebiedsbeschrijving 104

Poolcirkel 104Sulitjelma 105Fauske 106Saltstraumen 106Bodø 107Kjerringøy 111Ragonationaalpark 111HusmannsplassenKjelvik 113SteigenenEngeløya 113Tysfjord 114Hamarøy 115Ofoten 120

Efjord 120Narvik 121

LofotenenVesterålen 123Inleiding 123

Visserij 127Kunst 130

Highlights 132Reizenenopenbaarvervoer 133GebiedsbeschrijvingLofoten 133

StoreMolla 133LilleMolla 134Skrova 134Austvågøya 134Gimsøya 141Vestvågoya 141Flakstadøya 144Moskenesøya 147Værøy 149Røst 150

GebiedsbeschrijvingVesterålen 153

Hinnøya 153Hadseløya 157Langøya 158VestbygdenSkogsøya 160Andøya 160

Troms 163Highlights 163Reisroutes 164Gebiedsbeschrijving 165

BarduenMålselv 165ØvreDividalnationaalpark 167Senja-zuidkust 169Senja-noordkust 172Tromsø 175Kvaløy 181Lyngensalpene 182E6Nordkjosbotn-Skibotn 184Kåfjordbotn 185Skjervøy 186LaukøyenArnøy 188ReisadalenenReisanationaalpark 188


�iNHoUd

finnmark 192Highlights 196Reisroutes 197Gebiedsbeschrijving 197West-Finnmark 197

Porten til Finnmark 197Alta 198Kåfjord 201E6 Alta-Hammerfest 202Hammerfest 202De eilanden rond Hammerfest 205Skaidi-Noordkaap 205Magerøya en de Noordkaap 207Honningsvåg 207Kamøyvær 210Gjesvær 210Skarvåg 212Noordkaap, 71° 10’21” 212

De Finnmarksvidda 215Kautokeino 215Karasjok 219Øvre Anárjokka nationaal park 221Lakselv en de Porsangerfjord 221Stabbursdalen nationaal park 223

Oost Finnmark 224Lakselv-Ifjord-Tana bru 224Tana bru 225Nordkinn schiereiland 225Mehamn 226Gamvik 227Varanger schiereiland 229Ishavsveien 231Berlevåg 231Vardø 236Hamningberg 236Vadsø 234Store Ekkerøy 237Varangerbotn 238Bugøynes 239Neiden 240Kirkenes 240Grense Jacobselv 243Pasvik Vallei 244

Zweeds lapland (norrbotten) 246Highlights 247Reizen en openbaar vervoer 247Gebiedsbeschrijving 250Langs de Botnische Golf naar Finland 251

Piteå 251Luleå 252Luleå Archipel 257Haparanda 258

De Zilverweg naar Noorwegen 258

Arvidsjaur 258Arjeplog 259Pieljekaise nationaal park 259

De Inlandsvägen door het hart van Zweeds Lapland 261

Jokkmokk en Werelderfgoed Laponia 261Kvikkjokk 264Padjelanta nationaal park 266Sarek nationaal park 268Porjus 270Stora Sjöfallet nationaal park 271Gällivare 273Muddus nationaal park 276

Van Kiruna naar Abisko en Narvik 277

Kiruna 277Nikkaluokta en Kebnekaise 281Abisko nationaal park 282Björkliden 283Riksgränsen 283

Naar Karesuando en Finland 284Vitangi 284Lannanvaara 285Karesuando 285

fins lapland (lappin lääni) 286Highlights 287Reizen en openbaar vervoer 287Gebiedsbeschrijving 290Rovaniemi en zuidoost Lapland 291


Noord-ScaNdiNaviË�

Rovaniemi 291Kemijärvi 296Pyhä-Luosto nationaal park 296Suvanto 299Salla 299Kuusamo 301Oulanka nationaal park 302Posio 304Riisitunturi nationaal park 305Taivalkoski 305Syöte nationaal park 307Oulu 308

Westelijk Lapland 310Kemi 310Tornio-Haparanda 312Perämeri nationaal park 314Langs de Torniorivier 314Pello 315Kolari 315Kittilä 315Levi 316Ylläs 316Muonio 317Pallas-Yllästunturi nationaal park 317Hetta-Enontekiö 318Kaaresuvanto 320Kilpisjärvi 320

Noordoost Lapland 323Sodankylä 323Saariselkä en Urho Kekkonen nationaal park 325Ivalo 328Inari 328Lemmenjoki nationaal park 330Utsjoki 333Kevo Canyon 334Sevettijärvi 334

kola schiereiland 336Achtergronden 336

Geschiedenis 337Landschap, natuur en milieu 337

Praktische informatie 340Georganiseerde rondreizen

en excursies 340Gebiedsbeschrijving 341

Murmansk 341Lovozero 341Monchegorsk 341Apatity en Kirovsk 341Zapolyarniy 342Kandalaksja 342Rotstekeningen 342Umba 342Varzuga 342

spitsbergen 343Achtergronden 343

Geografie 343Geologie en geomorfologie 347Weer en klimaat 350Flora en fauna 353Natuur- en milieubescherming 363Parken en reservaten 364Geschiedenis 366Relaties met Nederland 372Cultureel erfgoed 377Bestuur 378Economie 380Toerisme 382

Highlights 386Gebiedsbeschrijving 392Vestspitsbergen (eiland Spitsbergen) 392

Sørkapp 392Hornsund 393Torellbreen 393Van Keulenfjorden en omgeving 394Van Mijenfjorden 394Svea(gruva) 394Reindalen 395Isfjorden 395Kapp Linné 395Grønfjorden (Green Harbour) 395Barentsburg 396Grumantbyen 399Longyearbyen 399Hiorthamm 404


�iNHoUd

Tempelfjorden 404Skansbukta 404Pyramiden 404Kapp Thordsen 405Bohemanneset 405Prins Karls Forland 405Kongsfjorden 406Ny-Ålesund 407Blomstrandhalvøya 410Krossfjorden 410Magdalenefjorden 411Danskøya 412Amsterdamøya 413Ytre Norskøya 415Raudfjorden 415Reinsdyrflya 415Moffen 416

Woodfjorden en Liefdefjorden 416Wijdefjorden 416Hinlopenstretet 416Nordaustlandet 418Kvitøya 419Kong Karlsland 419Barentsøya 420Edgeøya 421Storfjorden 422Hopen 422Bjørnøya 423Jan Mayen 425

Literatuur 428Archieven 428

over de auteurs 429register 430

sPeCIAle onderwerPenFototip noorderlicht 23Bessen in alle smaken 29Johannes Schefferus en Knud Leem 43Sauna 47Joik 50Alvar Aalto 64Hurtigrute, ‘s werelds mooiste bootreis 98Noordpoolcirkel 105Knut Hamsun 117De Legende van de Stetind 118Stokvis 129Traditionele woningen van de Sami 206De Noordkaapreis van Guiseppe Acerbi 214Ultima Thule, het einde van de wereld 230

Koningskrab, ramp of zegen? 240Kungsleden 260Carolus Linnaeus 264Padjelantaleden 267Kanotip: De wildernisrivier Oulankajoki 306Fietstip: Fietsen en mountainbiken rond Syöte 307Loimulohi = gegloeigrilde zalm 311Het ontstaan van gletsjers 349Waarom kreeg Noorwegen het gezag over Spitsbergen? 371Nederland en het verdrag van Svalbard 375Sinterklaascadeau leidt naar Spitsbergen 378Mijnbouw op Spitsbergen anno 1925 382


10 Noord-ScaNdiNaviË

wAndelTIPs1: Rago nationaal park 1132: Naar Halls’ top, een

voortop van de Stetind 1193: Lofoten en Vesterålen 1464: De bergstorting van

Steinora 1645: Indre Troms grenspad 1686: Anderdalen nationaal park 1717: Lyngense Alpen 1838: Langs de Reisaelva naar

Kautokeino 1909: De kloof van de Altaelva 20110: Verlaten vissersdorp

Kjelvik en de vuurtoren van Helnes 210

11: Kirkeporten 21212: De echte Noordkaap,

Kap Knivskjellodden 21513: De oude postroute

Alta - Karasjok 21614: Stabbursdalen

nationaal park 22315: Kaap Kinnarodden 22716: Tanahorn 23317: Uitzichtberg Pieljekaise 260

18: Drie parkentocht Padjelanta, Sarek en Stora Sjøfallet 269

19: Rond het Saltoluokta fjellstation 272

20: De drie toppen van Dundret 275

21: Abisko nationaal park 28322: Over de Pyhätunturi 29823: Pieni Karhunkierros

(De Kleine Berenroute) 30424: De Hetta-Pallas trail 31925: Het drielandenpunt

Noorwegen-Zweden- Finland 321

26: Beklimming van de Saana (1029 m), de heilige berg van de Sami 323

27: De wildernis van Urho Kekkonen 327

28: De wilderniskerk van Pielpajärvi 330

29: De Lemmenjoki Gold Trail 331

30: De Kevo Canyon 334

oPgenomen kAArTenLigging ten op zichte van andere landen 14Ontstaan van het Noorderlicht 22Sameland met het centrale leefgebied 48Nordland en Troms 102-103Bodø 108-109Lofoten 124-125Vaerøy en Røst-eilanden 126Vesterålen 154-155Tromsø 176Finnmark en Fins Lapland (noordelijk deel) 194-195

Magerøya met de Noordkaap 208Zweeds Lapland 248-249Lulea 254-255Kiruna 278Fins Lapland(zuidelijk deel) 288-289Rovaniemi 292-293Oulu 309Russisch Lapland (Kola schiereiland) 338-339Spitsbergen, geografische overzichtskaart 344-345


acHtergroNdeN22

PoolnachtTegenhanger van de middernachtzon is de poolnacht. Gedurende de don-kere wintermaanden verdwijnt in grote delen van Lapland de zon achter de horizon en komt vaak pas in januari weer tevoorschijn. Overdag laat het duister van de poolnacht slechts een paar uur een bleek blauwach-tig schemerlicht door. De maan, de sterren en het noorderlicht zijn in de poolwinter de voornaamste natuurlijke lichtbronnen. De Noren noemen deze poolnacht de ‘mørketid’, de Finnen spreken over ‘kaamos’.

noorderlichtIn de donkere nachten van het najaar en de winter is regelmatig het noor-derlicht of poollicht te zien, een prachtig bewegend lichtfenomeen dat te zien is tijdens heldere nachten. Het verschijnsel doet zich zowel voor op het noordelijk halfrond (aurora borealis) als op het zuidelijk halfrond (zuiderlicht of aurora australis). De naam aurora borealis is afgeleid van de Latijnse woorden ‘Aurora’, de godin van de dageraad en Borealis, ‘noordelijk’. Ook het Sami woord voor noorderlicht, ‘guovsahas’, houdt verband met de dageraad.Het noorderlicht ontstaat doordat elektrisch gelaten deeltjes van de zonnewind (deeltjes die ontsnappen aan het zonneoppervlak) met grote snelheid in de aardatmosfeer terechtkomen en daar botsen met ato-men en moleculen. Aan de zonzijde wordt de aarde tegen de zonnewind beschermd door een magnetisch schild. Het zijn dan ook vooral stromen

ontStaan van het noorDerLicht

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

�

��

��

�

�

�

�

�

��

�

�

mag

net

osp

hee

r

zonnewind zonnewind bereikt de aardevia de staart van de magnetospheer

�

23Klimaat eN SeizoeNeN


73

Praktische informatie

73

Praktische informatie

Voor de reis

nuttige adressen

Ambassades/ConsulatenFinland• Finse ambassade in Nederland

GrootHertoginnelaan16,2517EGDenHaag,90703469754,www.finlande.nl

• Finse ambassade in België Kunstlaan58,1000Brussel,9022871212,www.finlande.be

• Nederlandse ambassade in FinlandErottajankatu19B,SF-00130Helsinki,9+358(0)9228920,9+358(0)922892300(consulaat),www.netherlands.fi,openingstijden:ma.-do.8.30-12.30,13.00-17.00;vr.8.30-14.00uur.

• Belgische ambassade in FinlandKalliolinnantie5,00140Helsinki,9+358(0)9170412,www.diploma-tie.be/helsinkinl,openingstijden:ma.-vr.9.00-13.00,14.00-16.00uur.

Noorwegen• Noorse ambassade in Nederland

LangeVijverberg11,2513ACDenHaag,90703117611,www.noorwegen.nl/info/ embassy.htm.

• Noorse ambassade in België Archimedesstraat17,1000Brussel,9026460780,www.noorwegen.be.

• Nederlandse ambassade in NoorwegenOscarsgate29,0244Oslo,9+4723333600,www.netherlands embassy.no,openingstijden:ma.-vr.8.30-16.00uur.

• Belgische ambassade in Noorwegen Drammensveien103D,

0244Oslo,9+4723133220,www.diplomatie.be/oslonl,openingstijden:ma.-vr.8.30-16.30uur.

Zweden• Zweedse ambassade in Nederland

JanWillemFrisolaan3,2517JSDenHaag,90704120200,ambassaden.haag@foreign. ministry.se.

• Ambassade van Zweden in België Luxemburgstraat3,1000Brussel,9022895760,[email protected].

• Nederlandse ambassade in ZwedenGötgatan16A,S-10465Stockholm,9+46855693300,www.netherlands-embassy.se.

• Belgische ambassade in ZwedenKungsbroplan2,POBox1040,10138Stockholm,9+46853480200,www.diplomatie.be/stockholmnl,openingstijden:ma.-vr.9.00-12.30,13.30-15.00uur,juli-augustus:8.30-13.30uur.

VerkeersbureausToeristischeinformatieoverNoorwegen,Zweden en Finland kunt u telefonischaanvragen,ofvindenopdeuitgebreidewebsitesvandeverkeersbureaus.

FinlandFinsBureauvoorToerisme:Visit Finland:P.O. box 625, Töölönkatu 11, Helsinki,9+358 (0)106058000. Haar website, www.visitfinland.com/nl, geeft veelinformatieoverreizennaarFinland,meteen‘FinlandTravelGuide’,kaarten,infor-


bEziENSwaarDigHEDEN138 139HOOFDSTUKKOPPEN

gebouwen. Tijdens de opkomst van de stoomschepen verloor ook de haven van Kabelvåg zijn betekenis en groeide Svolvær uit tot de econo-mische kern, de belangrijkste haven en het bestuurlijk centrum.De eenvoudige houten Vågan kirke staat ook wel bekend als de kathedraal van de Lofoten. Ze werd gebouwd in 1898 (ingewijd op 9 oktober van dat jaar), biedt plaats aan 1200 kerkgangers en is daarmee de grootste hou-ten kerk van Noord-Noorwegen. Deze kruiskerk is ontworpen door archi-tect Carl. J. Bergstrøm. Het altaarstuk, voorstellend een drietal gebeur-tenissen in Gethsemane, werd gemaakt door voorganger en kunstenaar Fredrik Nicolai Jensen in 1870. Vlak bij de kerk ligt de Trollensteen waarin een vermoedelijk 11e-eeuws kruis is gehakt. Waarschijnlijk is de steen gebruikt als offerplaats door voorchristelijke Sami en plaatsten de Noren een kerk bij deze offerplaats. Helemaal duidelijk is de herkomst van de steen en het kruis niet. De eerste kerk stond hier rond 1120, vermoedelijk in de buurt waar nu het kerkhof is. In een van de vroegere kerken in Vågan werkte dominee Hans Egede van 1707-1717. Hij bracht als eerste zende-ling het protestantisme naar Groenland.In Kabelvåg bevindt zich sinds 1983 een kunstacademie. Dat past in de traditie van deze plaats, want hier was rond 1800 Stine Colban Aas werk-

de Vågan kirke ook wel bekend als de kathedraal van de lofoten

139lOFOTEN EN vESTErålEN


bezienswaardigheden308

Oulu

��

�

�N �N

Tuiran- ranta

Lohitie

Raatintie

Poltt

imok Pur

sitie

Pikisarentie

Ran

taka

tu

Kiikelinsita

Ojakatu

Saunaranta

Sepänkatu

AlbertinkatuMer

ikat

u

NummikatuHeinatorinkatu

Torik

atu

Limingankatu

Arkistokatu

Uus

ikat

u

Solistinkatu

Kaoppucienkatu

Pakkahuoneenkatu

Koul

ukat

u

HallituskatuAsemakatu

Kajaaninkatu Lävistäjä

Myl

lytu

llinka

tu

Mäk

elin

inka

tu

Kuusisaari

Toivoniemi

Raatin urheilukeskus

Elba

Meritullinvierassatama

Sonnisaari

Lammasseari

5

1

2

3

4

6

7

8

9

1011

12

Stadion

Äm

män

väyl

äPokkisanväylä

Tuiranväylä

Linnankatu

Heikinkatu

Kasa

rmin

tie

Mer

ikos

ken

silla

t

Toivoniementie

Torik

atu

Alek

sant

erin

katu

Rau

tatie

nkat

u

Rat

akat

u

Uus

ikat

u

Alek

sant

erin

katu

Asemakatu

Kirk

koka

tu

Saaristonkatu

Saaristonkatu

Isok

atu

Isok

atu

Rat

akat

u

6

4

�

√

ı

%

y

h0

�

MYLLYTULLI

MERITULLI

KUUSILUOTO

ETU-LYÖTTY

KOSKIKESKUS

�

h

h

h

Algemene informatie 1. Toeristische informatie 2. Post 3. Busstation 4. Treinstation 5. Luchthaven 6. Nallikari camping

Bezienswaardigheden 7. Kauppatori 8. Pikisaari eiland 9. Hupisaari eiland en Ainola park10. Oulu Kunstmuseum11. Tietomaa wetenschapscentrum12. Museum van Noord-Ostrobotnië

309fins lapland


Wereldwijzer Reisgids Noord-Scandinavië

Documents

Transcript of Wereldwijzer Reisgids Noord-Scandinavië