Wereldwijzer Reisgids Zwitserland

INHOUDINHOUDAuteur en uitgever hebben deze wereldwijzer met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De informatie is echter aan veranderingen onderhevig. Wij zouden het zeer op prijs stellen veranderingen, correcties en suggesties te ontvangen zodat deze in een volgende druk verwerkt kunnen worden.Auteur en uitgever aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve of gewijzigde informatie.

Voor informatie en opmerkingen wat betreft reisboeken is het adres:Elmar, afdeling Reishandboeken, Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk.E-mail: [email protected]: http://www.uitgeverijelmar.nl

Met dank aan José, Jeroen Trispel, Ingrid Klaassen (Zwitserland Toeris-me), Nendaz Tourisme, Interlaken Tourismus, Engadin/Scuol Tourismus, Valais Tourism, Basel Tourismus, Jungfraubahnen, Lake Geneva Region Tourist Office, Goms Tourismus, Braunwald-Klausenpass Tourismus, Ticino Tourism, Zürich Tourismus, Ramada Plaza Basel Hotel.

Colofon

Wereldwijzer Zwitserland is een uitgave van© Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk – 2007Tekst: Elio PelzersFotografie: Elio PelzersVormgeving omslag: Wil Immink, SittardLay-out: Branco CardosoKaarten: Grafisch Atelier Stenchlak, Tienhoven

ISBN 978 90 389 1753 5

ACHTERGRONDEN 11Zwitserland in vogelvlucht 11

Geografie 12Jongeling in een oeroude wereld (geologie) 13

De Rijn in Zwitserland 18Nat en toch een droog gevoel (weer en klimaat) 19Flora, fauna en natuurbescherming 21

Vegetatie 21Fauna 23Steenbokken 23Beschermde gebieden 26Gevaren voor natuur en milieu 27

Geschiedenis 28Rütli 30

Zwitserland en Nederland 32Economische relaties 35Davos, een plaats met een Nederlands verleden 36

Staatsinrichting en politiek 37Buitenlandse politiek: neutraliteit 39Politieke partijen 39

Economie 40Uurwerkindustrie 41Landbouwsector 43Bosbouw 44Banken: het eeuwige bankgeheim 45Supermarkten 46

Openbaar vervoer 47Kabelbanen 47Treinen 47Mooie spoorwegroutes 48PostAuto Schweiz 49Willem Jan Holsboer, grondlegger van de Rhätische Bahn 49

Bevolking 50

Taal 50Demografie 50Godsdienst 52

Cultuur en kunst 52Volkskunst 52Wilhelm Tell, de beroemdste Zwitser 53Architectuur 54Beeldende kunst 57Architectuur op wereldniveau 57Nederlandse kunstenaars in Zwitserland 61Literatuur 61Veel gelezen Zwitserse schrijvers 62Fotografie 62Film 63Werelderfgoedlijst 63Swiss design 64

Eten en drinken 65Grotto 66Wijnen 66Bier 68Chocolade 69Kaas 69Overige Zwitserse eet- en drinkwaren 70

PRAKTISCHE INFORMATIE 71Accommodatie 71Alarmnummers 74Ambassades 74Communicatie 74Consumenteninformatie 75Douanebepalingen 75Elektriciteit 76Feestdagen en evenementen 76Geld- en bankzaken 78Internetadressen 79Kaarten 79

WW Zwitserland 01.indd 5 23-02-2007 11:15:52

ZWITSERLAND6 ZWITSERLAND6

Literatuur 79Medische hulp 80Musea 80Openingstijden 80Prijzen 81Reizen in Zwitserland 81Reizen naar Zwitserland 83Sporten 84Toeristische informatie 88Vakantieseizoen 88Verzekeringen 88

BEZIENSWAARDIGHEDEN 89Noord-Zwitserland 89Basel 89

Messeturm 92Baselbiet 96Augusta Raurica 97Dornach 97Passwang 98Weissenstein 98Solothurn 98De stad van elf 100Zofingen 100Aarau 101Brugg 101Baden 102Kuuroord Baden 102Wettingen 103Regensberg 103

Zürich 104Snoepen, hapje eten of koffie drinken in Zürich? 104Streetparade 109Zürichsee 111Rapperswil 112Muri 113Winterthur 113Rheinau 114Rond de Jestetter Zipfel 115

Noordoost-Zwitserland 116Rheinfall 116Schaffhausen 117Büsingen 119Bargen 120

Bodensee 120Lipperswil 121Stein am Rhein 121Seebachtal 122Frauenfeld 122Sankt Gallen 123OpenAir St. Gallen 124Appenzellerland 125Silvesterklausen 126Toggenburg 129Glarnerland 130Evenementen in Glarus 130Walensee 132Buchs 133Bad Ragaz 134Heidiland 134GeoPark, een grootschalig plan 134Taminatal 135

Liechtenstein 136Liechtenstein in vogelvlucht 136

Bern, Berner Mittel- en Oberland 143Bern 144

De beer van Bern 145Laupenamt 151Oberaargau 151Emmental 152Emmentaler 152Schwarzenburgerland 152Gstaad 153Simmental 153Thunersee en omgeving 155Kastelen rond de Thunersee 156Frutigental, Engstligental en Kandertal 157De Lötschbergbahn 159Interlaken 159De etymologie van Interlaken 159Brienzer See 160Jungfrauregio 162De noordwand van de Eiger 165Meiringen en de Hasliberg 166Grimselpas 167Badmental/Sustenpas 167


7INHOUD

West-Zwitserland en het Meer van Genève 168West-Zwitserland 168

Watch Valley 169Delèmont 170Porrentruy 170Saint-Ursanne 171Franches-Montagnes 171La Chaux-de-Fonds 172Le Locle 174Absint 174Val de Travers 175La Brévine 175Sainte-Croix 175Vallorbe 176Romainmôtier 176Vallée de Joux 177Natuurpark Jurassien Vaudois 177Drei-seen-land (Pays des Trois Lac) 177Yverdon-les Bains 178Grandson 179Belle van Zuylen: non-conformistisch en talentrijk 179Neuchâtel 179St. Petersinsel 181Biel / Bienne 182Les Prés-d’Orvin 182Murten 182Estavayer-le-Lac 184Payerne 184Fribourg 185Peter Canisius 185Romont 187Gruyères 187

Meer van Genève (Lac Léman) 189Genève 190

Tegenhanger van Genève 194De meeroever tussen Genève en Lausanne 196Audrey Hepburn 198Lausanne 198Een museum van de zelfkant 202Lavaux 202

Vevey 202Montreux 203Château de Chillon 204Zuidoostkant van het meer 205Grootste natuurreservaat van Franstalig Zwitserland 206

Wallis 207Koegevechten 210St. Maurice 211Martigny 211Grande Saint Bernard 213Sint Bernardhonden 214Verbier 215Nendaz 215Les 4 Vallées 216Sion 217Saint-Léonard 219Val d’Hérens 219Crans-Montana 220Sierre 220Salgesch 221Val d’Anniviers 222Grimentz 222Leuk en Leukerbad 223Lötschental 224Vastenavond en maskerades 225Raron 226Vispertal 226Mattertal 227De eerste Nederlanders op de Matterhorn 229Saastal 230Mund 232Simplonpas 232Brig 233Naters 234

Omgeving van de Grosser Aletschgletscher 235

Binntal 239Mineralen in het Binntal 240Gomstal 240Eten volgens Cäsar Ritz en Euro-Toques 241


ZWITSERLAND8

Ticino 243Kastanjekeuken 243St. Gotthardpas 243De nieuwe Gotthardbasistunnel 244Valle Leventina 244Funiculare Ritom 246Valle di Blenio 247Riviera 248Bellinzona 249Monte Carasso 251Lago di Lugano (Ceresio) 251Lugano 252Monte Bré 254Gandria 255Monte Ceneri 256Cassaratedal 256Malcantone 256Panoramawandeltocht van Monte Lema naar Monte Tamaro: La Traversata 257Ten zuiden van Lugano (schiereiland) 258Oostelijke oever van het Meer van Lugano 259Lago Maggiore 259Locarno 260Subtropische vegetatie 260Filmfestival van Locarno 262Ascona 262Brissago 265Isole di Brissago 265Gambarogno 265Nederlandse roman in de Gambarogno 266Val Verzasca 267Vallemaggia 269Het heiligdom van Mario Botta: Mogno 271Centovalli 272Valle Onsernone 273Medrisiotto 273

Graubünden 275Grensgevallen 276Het stroomgebied van de Vorderrhein

(Oberalppas- Surselva-Flims) 276Chur 277De huisberg van Chur 279Schanfigg 280Lenzerheide 280Albulapas 281Oberhalbstein (Sursés) 282Prättigau en Davos 282Boeken over Davos 283Unter-Engadin 283Ober-Engadin 287Nederland en de Engadin 287

Nationaal Park (Parc Naziunal Svizzer) 289

Val Müstair 292Het klooster van Müstair: toerisme als dilemma 293Umbrailpas 293Val Bernina 294Valposchiavo 295Segl en Val Bregaglia 295Dal van kunstenaars 296Splügenpas en omgeving 298San Bernardinopas 298Aversdal: recordhoogte 299Valle Mesolcina en Val Calanca 299

Rond het Vierwoudstedenmeer/ Centraal-Zwitserland 301

St. Urban 304Sempachersee 304Entlebuch 304Keurmerk uit het Entlebuch 305

Luzern 306De treurige leeuw 310Trolleys 313Hohlgassland 314Koningin Astrid Kapel 314Zug 315Weggis en Vitznau 316Urnersee 316De bijzondere weg: Axenstrasse 317Schwyz 318


9INHOUD

Schwyz? 318Einsiedeln 319Muotathal 321Altdorf 321Bürglen 322Genoeg van de Tell-verering? 322Klausenpas 323Pilatus 324Hergiswil 324Sarnersee 324

Stans 325Engelberg 325Andermatt en omgeving 326Furkapas 327Passentochten 327

Over de auteur 329

Register 330

OPGENOMEN KAARTENLigging Zwitserland in Europa 11Zwitserland, overzichtskaart 14-15Zwitserland, fysisch 24-25Kantons van Zwitserland 38Basel 90-91Zürich 106-107Liechtenstein 137

Bern 146-147Genève 192-193Wallis 208-209Aletschgletsjer in Wallis 236-237National Park / Parc Naziunal Svisser 290-291Centraal Zwitserland 302-303Luzern 308-309


ACHTERGRONDEN26

Gevaren voor natuur en milieu De Alpen zijn een kwetsbaar bergbiotoop. Het natuurlijke evenwicht in de bergen is vaak het resultaat van eeuwen. De laatste dertig jaar is het Alpenmilieu onder druk komen te staan en raakt het natuurlijke evenwicht steeds vaker verstoord. Het massale wegverkeer veroorzaakt geluidsoverlast en luchtverontreiniging. De uitlaatgassen blijven vooral in de dalen lang hangen. De voorzieningen voor het verkeer – wegen, par-keerplaatsen, wegrestaurants e.d. – nemen ruimte in beslag die eerst de natuur toebehoorde. Het toerisme zorgt nog voor andere problemen. In de bergen bevinden zich vele recreatiehutten en horecagelegenheden. Hier laten recreanten en bergsporters vaak hun afval achter. Of, in een slechter geval, ligt er zwerfafval in de bergen. De hutten hebben elektri-citeit nodig, voorraden moeten bergopwaarts gebracht worden en ver-vuild water afgevoerd. De recreanten stellen vaak hoge eisen aan de voorzieningen in de bergen, dit kan een extra belasting voor het milieu vormen. Voor de aanleg van skipisten worden bossen gekapt en verdwijnt de bodembedekkende vegetatielaag. Hierdoor loopt het water sneller de helling af en neemt puin en modder mee: bodemerosie dreigt, evenals het gevaar van lawines. Dit veroorzaakt geregeld overstromingen in de rivierdalen. Bergvegetatie is kwetsbaar voor betreding. Het uitgestrekte wandelroutenetwerk verlaagt de drempel om tot voor kort weinig bezoch-te hooggelegen gebieden te bereiken. De populaire bergen wandelsport kan negatieve gevolgen voor de flora hebben en de fauna verstoren. Schaalvergroting in de landbouw en de agrarische concurrentie in bin-nen- en buitenland zorgen voor de afname van het aantal bergboeren. De kleinschalige boeren brengen hun vee in het voorjaar naar de alpenwei-den, zorgen voor (bio)diversiteit in het landschap en beheren de berghel-lingen al eeuwen op extensieve wijze. Doordat het aantal bergboeren ver-mindert, blijven de bergweides onbegraasd en onbewerkt. De vegetatie vergrast en wordt soortenarmer.

Nationaal Park

27FLORA, FAUNA EN NATUURBESCHERMING


72 PRAKTISCHE INFORMATIE 73VAN A TOT Z

Goedkoop overnachten in backpackers-hostels? www.swissbackpackers.ch.Wie klachten heeft over een hotel, kan terecht bij de ombudsman van het Zwitsers hotelwezen: Ombudstelle der Schweizer Hotellerie, Jupiterstrasse 9, Bern, 9031-9410030, emaill: ombud [email protected].

Appartementen en vakantiehuisjesHet wemelt van de vakantiehuisjes, chalets en huurappartementen in Zwit-serland. In Ticino kan men rustici huren, streektypische kleine stenen boeren-huisjes en omgebouwde schuren. Soms betreft het een woning of woning-

deel van particulieren, soms speciaal gebouwde vakantieappartementenblok-ken. Ook voor vakantiewoningen hante-ren de Zwitsers een sterrensysteem.Het boeken van een appartement of vakantiehuis kan via:– een lokaal of regionaal verkeersbureau– www.myswitzerland.com.– via een grote (internationale) verhuur-

der: Interhome (www.interhome.nl), Reka (www.reka.ch) of

www.e-domizil.ch. Elektriciteit, verwarming en warm water zijn meestal in de prijs inbegrepen. De kosten voor de schoonmaak van het appartement en de lokale toeristen-belasting worden vaak apart afgerekend.

Rustici in Mogno


BEZIENSWAARDIGHEDEN288

NATIONAAL PARK (PARC NAZIUNAL SVIZZER)

Het Nationale Park is het grootste beschermde natuurgebied (172 km²) van Zwitserland en het enige nationale park in het land. De bergen zijn er ruig (de hoogste berg is 3173 m), de natuur wordt er nauwelijks door de mens beïnvloed en er is een rijke planten- en dierenwereld. Het oudste nationale park van de Alpen is in 1914 ingesteld, omdat men zeldzame planten en dieren wilde redden voor Zwitserland. De IUCN, een interna-tionale natuurbeschermingsorganisatie, rekent het gebied tot de topre-servaten in de wereld. Het park ligt ten zuiden van Scuol en ten oosten van Zernez. Weg 28 over de Ofenpas is de enige autoroute die door het gebied loopt. Het park is alleen toegankelijk voor wandelaars en dan alleen op aangegeven paden (circa 80 km lengte). Men kan op drie pun-ten het park bereiken: via de weg naar S-charl (afslaan bij Scuol), via de weg naar de Ofenpas en via Val Trupchun bij S-chanf. Langs de wegen zijn parkeerplaatsen, waar gemarkeerde paden beginnen. De arven, lariksen en bergdennen vormen mooie bossen, die zich mede dankzij de notenkrakers op natuurlijke wijze uitbreiden. De notenkraker is opgenomen in de huisstijl van het park. Bijna eenderde van het terrein bestaat uit bossen, de helft uit onbegroeide rotsen en eenvijfde deel uit alpenweiden. Geologisch treft men er obeliskvormig dolomietgesteente, indrukwekkende puinhellingen en door gletsjers vervormde rotskoppen aan. Alpenmarmotten, steenbokken, gemzen en edelherten bevolken het park. In 1904 werd bij S-charl de laatste bruine beer in Zwitserland gescho-

Parc Naziunal Svizzer

289GRAUBÜNDEN


NN

ITALIË

Bern

50 km0

Graubünden

NN

Ω

yπ

ı

y

+

π

Ω ı

Ωı

Ω

ı

Ω ı

Ωı

Ωı

Ωı

Ω

ı

Ωı

Ω

ıΩ

ı

Ω

Ω

ı

Ÿ

π

Zernez

Susch

S-charl

Tschierv

S-chanf

Brail

Cinuos-chel

naar Livigno,Parco Nazionale dello Stelvio

naar Valchava, Sta. Maria, Müstairen Pso. dello Stelvio

naar Scuol

naar Tarasp-Fontana

naar Guarda en Scuol

naarFlüelapass (2383 m)

en Davos

Lavin

I TA L I Ë

Mot Tavrü2420 m

Margunat2340 m

Piz dal Fuorn2906 m

Piz Terza2682 m

Piz dal Diavel3062 m

Munt la Schera2587 m

Piz d'Esan3127 m

Piz Quattervals3165 m

2945 m

2682 m

Munt Baselgia

P. d'Arpiglias3027 m

P. Numa3124 m

P. Plavna Dadaint3166 m

Piz Pisoc3173 m

P. Minger3081 m (1810 m)

(1472 m)

(1426 m)

Piz Foraz3092 m

(Pass dal Fuorn)

2149 mBuffalora(1613 m)

3071 m

3118 m

Piz Murtér2836 m

Va

l le

t ta

Va

lC

l uo

zz

aVa

lT

an

t er m

oz

za

Va

lS

as

sa

Va

ld

al D

iav

el

Va

l

M ü s c h a u n s

V a lTr u p c h u n

Va

ld

al

Sp ö l

Ova Spin Va

lN

üg

lia

I lF u o r n

Va

lF

t ur

Va

l d

al

Bo

t sc

h

Va

l d

al

St a

be

l ch

od

V a lM

i ng é r

Va l

Fo

r az

V a l M ü s t a i r

Va l

S - c h a r l

U n t er

E n g a d i nO

be

r

E n g a d i n

Z W I T S E R L A N D



parkeerplaats

bushalte

treinstation

bergtop

informaties

bergwandelpaden

en routes die alleen

geschikt zijn met

professionele alpine-

uitrusting

y

Piz Mezdi2883 m

Ofen Pass

Ofenpass-strasse

0 5 km

Ofenpass-strasse

NATIONAAL PARK / PARC NAZIUNAL SVISSER

BEZIENSWAARDIGHEDEN290 291GRAUBÜNDEN


NN

ITALIË

Bern

50 km0

Graubünden

NN

Ω

yπ

ı

y

+

π

Ω ı

Ωı

Ω

ı

Ω ı

Ωı

Ωı

Ωı

Ω

ı

Ωı

Ω

ıΩ

ı

Ω

Ω

ı

Ÿ

π

Zernez

Susch

S-charl

Tschierv

S-chanf

Brail

Cinuos-chel

naar Livigno,Parco Nazionale dello Stelvio

naar Valchava, Sta. Maria, Müstairen Pso. dello Stelvio

naar Scuol

naar Tarasp-Fontana

naar Guarda en Scuol

naarFlüelapass (2383 m)

en Davos

Lavin

I TA L I Ë

Mot Tavrü2420 m

Margunat2340 m

Piz dal Fuorn2906 m

Piz Terza2682 m

Piz dal Diavel3062 m

Munt la Schera2587 m

Piz d'Esan3127 m

Piz Quattervals3165 m

2945 m

2682 m

Munt Baselgia

P. d'Arpiglias3027 m

P. Numa3124 m

P. Plavna Dadaint3166 m

Piz Pisoc3173 m

P. Minger3081 m (1810 m)

(1472 m)

(1426 m)

Piz Foraz3092 m

(Pass dal Fuorn)

2149 mBuffalora(1613 m)

3071 m

3118 m

Piz Murtér2836 m

Va

l le

t ta

Va

lC

l uo

zz

aVa

lT

an

t er m

oz

za

Va

lS

as

sa

Va

ld

al D

iav

el

Va

l

M ü s c h a u n s

V a lTr u p c h u n

Va

ld

al

Sp ö l

Ova Spin Va

lN

üg

lia

I lF u o r n

Va

lF

t ur

Va

l d

al

Bo

t sc

h

Va

l d

al

St a

be

l ch

od

V a lM

i ng é r

Va l

Fo

r az

V a l M ü s t a i r

Va l

S - c h a r l

U n t er

E n g a d i n

Ob

er

E n g a d i n




parkeerplaats

bushalte

treinstation

bergtop

informaties

bergwandelpaden

en routes die alleen

geschikt zijn met

professionele alpine-

uitrusting

y

Piz Mezdi2883 m

Ofen Pass

Ofenpass-strasse

0 5 km

Ofenpass-strasse

NATIONAAL PARK / PARC NAZIUNAL SVISSER

BEZIENSWAARDIGHEDEN290 291GRAUBÜNDEN


Wereldwijzer Reisgids Zwitserland

Documents

Transcript of Wereldwijzer Reisgids Zwitserland