Wereldwijzer Reisgids Sicilie

INHOUD

Voorwoord 9

ACHTERGRONDEN 11Geografie 11

Het land 11Rivieren en meren 14Klimaat en landschap 14Aardbevingen 18Etna 18Wat te doen in geval van een aardbeving 19Eolische eilanden 22Ferdinandea 23Pantelleria 23

Flora en fauna 24Flora 24Fauna 27

Geschiedenis 28Mythische prehistorie 28Romeinse overheersing 28Bad in culturen 29Normandiërs 30Ruggero II 31Cola Pesce 32Hohenstaufen en het huis van Anjou 33Stupor Mundi 34Spaans Sicilië 35Alfonso II 36Il Risorgimento, de eenwording van Italië 38Oorlog raast over Europa 39Na de Tweede Wereldoorlog 40Tijdlijn 42

‘Hun Ding’, Maffia 45Cosa Nostra 45Botsing van culturen 46De nieuwe wereld 47Eerste maffiaoorlog 48Corleone 49

Auteur en uitgever hebben deze wereldwijzer met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De informatie is echter aan veranderingen onderhevig. Wij zouden het zeer op prijs stellen veranderingen, correcties en suggesties te ontvangen zodat deze in een volgende druk verwerkt kunnen worden.Auteur en uitgever aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve of gewijzigde informatie.

Voor informatie en opmerkingen wat betreft reisboeken is het adres:Elmar, afdeling Reishandboeken, Delftweg 147, 2289 BD Rijswijk.E-mail: [email protected]: http://www.uitgeverijelmar.nl

Colofon

Wereldwijzer Sicilië is een uitgave van© Uitgeverij Elmar B.V., Rijswijk – 2008Tekst: Remko TekkeFotografie: Remko Tekke met bijdragen van Leo KoningenVormgeving omslag: Wil Immink, SittardLay-out: Kees van BommelKaarten: Grafisch Atelier Stenchlak, Tienhoven

ISBN 978 90389 18303

Ondernemingsdrang 49De antimaffia-pool 50Maxi-proces 51Giovanni Falcone 52De kus 53Arrestatiegolf 53

Keuken 55Koffie 59Wijn 60

Nero d'Avola 60Film 61

PRAKTISCHE INFORMATIE 67Voor de reis 67

Nuttige adressen 67Websites ter oriëntatie 67Klimaat en beste reistijd 67

Hoe er te komen 67Met het vliegtuig 67Met de auto 67Met de trein 68Met de boot 68

Van A tot Z 68Accommodatie 68Ambassades en consulaten 68Alarmnummer 69Autoverhuur 69Drank 69Drugs 69Elektriciteit 69Eten en drinken 69Feestdagen en evenementen 70Fietsen 77Fooi 77Fotografie en video 77Gehandicapten 77Gezegden in Siciliaans dialect 78Gezondheid 79

WW Sicilie deel 01.indd 5 30-07-2008 14:30:45

6 SICILIË

Honden 79Jeugdherbergen 79Kleding 79Klimaat 80Kranten en tijdschriften 81Literatuur 81Nudisme 83Ontbijt 83Openingstijden 83Parkeren 83Post 83Prostitutie 83Roken 85Souvenirs 85Sport 85Taal 85Telefoneren 92Veiligheid 92Verkeer 92Vervoer 93Watersport 93Wapen 93

BEZIENSWAARDIGHEDEN 95West-Sicilië 95Palermo 95

Quattro canti 95Piazza Pretoria 99Piazza Bellini 102San Giovanni degli Eremiti 103Porta Nuova 103Palazzo dei Normanni 103Kathedraal 104Chiesa del Gesù en Casa Professa 104Vucciria 104Teatro Massimo 105Museo Archeologico Regionale ‘Antonio Salinas’ 105La Zisa 106La Cuba 106Santo Spirito del Vespro 106San Giovanni dei Lebbrosi 106San Domenico 107Catacombe dei Cappuccini 107Ucciardone 107La Cala 108

La Kalsa 108Villa Igea 109Santuario di Santa Rosalia 109Mondello 110Parco della Favorita 110

Isola delle Femmine 110Carini en Terrasini 111Cinisi 112Monreale 112Montelepre 113Partiníco 115Ústica 116Bagheria 116Solunto 118Términi Imerese 119Cáccamo 120Mózia 120Trapani 121Egadische eilanden 125Favignana 125Lévanzo 127Maréttimo 127Erice 128Marsala 130Castelvétrano 132Mazara del Vallo 133Salemi 136Santa Margherita di Belice 137Castellammare del Golfo 138Calatafimi 139Álcamo 139Segesta 141

Tempel van Artemis 142Theater 143

Sciacca 144Caltabellotta 145Eraclea Minoa 146Selinunte 147

Archeologisch park 147Racalmuto 149Mussomeli 150Canicatti 150Siculiana 150Agrigento 150

De Westelijke tempels 151De tempel van Herakles 154De Concordiatempel 154De tempel van Hera 157


7INHOUD

Museo Archeológico Regionale 157Casa Pirandello 158

Vulcanetti di Macalupe 159Palma di Montechiaro 159Lercara Friddi 160Piana degli Albanesi 161San Giuseppe Jato 163Borgo Schirò 164Castello di Maranfusa 164Heiligdom van de Madonna del Rosario of Tagliavia 164Ficuzza 165Corleone 165Prizzi 168Cammarata 168Autotochten in West-Sicilië 169Ten westen van Palermo 169Het platteland; de graanschuur van Palermo 171Overnachtingsadressen 172

Oost-Sicilië 177Messina 177

Museo Regionale 181Milazzo 185Roccavaldina 185Eolische eilanden 186

Vulcano 186Lipari 187Salina 189Panarea 190Stromboli 190Filicudi 191Alicudi 191

Ganzirri 192Castoreale Terme 193Tindari 193Capo Orlando 195Santo Stefano di Camastra 195Cefalù 196Santuario Gibilmanna 199Petralia Sottana/ Soprana 200Troina 200Nicosia 201Sperlinga 201Gangi 201Agira 202

Patti 202Sant’Agata di Millitello en San Fratello 202Taormina 203

Theater 206Isola Bella 207Castello 207

Forza d’Agrò 207Castelmola 208Giardini-Naxos 209Acireale 209Aci Castello en Aci Trezza 210Etna 212Zafferana Etnea 214Motta Sant’Anastasia 214Mascalucia 215Nicolosi 215Linguaglossa 215Bronte 216Randazzo 216Adrano 216Regalbuto 217Centúripe 217Paternò 218Catania 218

Via Etnea 218Piazza del Duomo 219Romeins theater 222Casa Giovanni Verga 224Castello Ursino 225San Nicolò l'Arena 225

Autotochten in Oost-Sicilië 226De Madonie 226Rond de Etna 226Overnachtingsadressen 228

Zuid-Sicilië 231Lentini 231Megara hyblea 231Thapsos 231Castello Eurialo 234Palazzolo Acreide, Akrai 234Necrópoli Pantálica 235Syracuse 236

Archeologisch museum ‘Paolo Orsi’ in Neapolis 236Parco Archeologico 239

Altaar van Hieron II 239


8 9SICILIË

Grieks theater 239Romeins amfitheater 240Orecchio di Dionysios 240Tombe van Archimedes 241

De tempel van Apollo 241De Dom 241Fonte Aretusa 242Santa Lucia 243Catacomben 244Bron van Cyane 246

Avola 247Noto 247Capo Pássero 250Módica 250Scicli 253Pozzallo 253Íspica 253Ragusa 254

Ragusa Superiore 258Ragusa Ibla 258

Vittória 258Cómiso 259

Vizzini 260Grammichele 261Caltagirone 262Aidone Morgantina 262Piazza Armerina 263

Villa Casale 263Caltanissetta 264Calascibetta 266Enna 266Gela 269Licata 269Pantelleria 269Pelagische eilanden 270Autotochten in Zuid-Sicilië 271Siciliaanse prehistorie en barok 271De binnenlanden 272Overnachtingsadressen 273

Over de auteur 276

Register 277

OPGENOMEN KAARTENSicilië, ligging 10Sicilië, algemeen 12-13Sicilië, fysisch 16-17De Etna 20-21West-Sicilië 96-97Palermo 98Palermo, centrum 100-101Trapani 122-123Erice 128Marsala 131Mazara del Vallo 134Segesta 142-143Selinunte 146-147Agrigento en omgeving 152-153Agrigento, centrum 155Het hart van de maffia 162Oost-Sicilië 178-179

Messina 180De Eolische eilanden 186Tindari 195Cefalù 197Taormina 204-205De Etna en omgeving 213Catania 220-221Zuid-Sicilië 232-233Syracuse 237Syracuse, archeologisch park 240Noto 248Ragusa 256-257Caltanissetta 265Enna 267Autotocht door de binnenlanden 272


aardmantel

aardkorst

Ionische Zee

adventiefkrater(zijkrater)

diatrema(kraterpijp)

krater

Schematische doorsnedeStratovulkaan:

rook en gassen

vulkaan-kegel

lava

vulkanische as

aswolk

NN

NN

y

h

Á

Á

Á

Á

E u r a z i a t i s c h e p l a a t

A f r i k a a n s e p l a a t

Grieks-Turkseplaat

Etna

Vesuvius

Platentektoniek

Monte Etna

Valle del Bove

Milo

ZafferanaEtnea

Bronte

Maletto

PianoProvenzana

CasaPietracannone

Casa Battiati

Monte Turchio

MonteFrumento Supino

Monte Ruvolo

Rifugio Monte Scavo

RifugioSapienza

Rifugio Citelli

Ex RifugioMenza

1295 m

1410 m

1803

2845 m

Grottadella Neve

3223 m

Monte Spagnolo1547 m

Monte Santa Maria1632 m

Grotta dei LamponiMonte Colarandazzo

967 m

Monte Corruccio

1361 m

(3250 m)

Monte Rosso1756 mMonte Nero

2049 m

Monte Pizzillo2414 m

M. Zappinazzo1905 m

I Due Monti1662 m

Grotta del gelo

Grottadel Burò

Monte Nunziata Punta Lucia2934 m

M. Dagalotto

2623 m

Monte Frumento Netto2299 m

Lavecordate

Lavatunnels

Grottadei ladroni

SS 284

BotanischeTuin

naar Nicolosien Grotta delle Palombe

naarAdrano

naar Randazzo

na

ar

Aci

rea

le,

Rip

ost

o, G

iarr

e

naar Linguaglossaen Taormina

¿

¿

lavaM o n t i N e b r o d i

I o n i s c h e Z e e

Monte Etna

(3250 m)

Taormina

Riposto

Acireale

Catania

Giarre

Aci Castello

Nicolosi

Pedara

Paternò

ZafferanaEtnea

Calatabiano

Giardini-Naxos

Forza d'Agro

Santa teresadi Riva

Mo

nt i

Pe

l or i

t an

i

Castiglionedi Sicilia

Alc

anta

ra

Misterbianco

E45-A18

E45-A18

(Mongibello) 3223 m

Riviera dei Cic lopi

1

4

2

5

6

7

3

Adrano

Randazzo

M o n t i E r e i

afwisselende lagen van as en lava(vroegere uitbarstingen)

magmakamer

schematischedoorsnede

Pozzillo

Gravina

n o o r d

DE ETNA

ACHTERGRONDEN20 21GEOGRAFIE

1. Klokkentoren 2. Leerbewerkerstoren 3. Tingieterstoren 4. Touwslagerstoren

5. Slagerstoren 6. Bontwerkerstoren 7. Bontwerkerstoren


aardmantel

aardkorst

Ionische Zee

adventiefkrater(zijkrater)

diatrema(kraterpijp)

krater

Schematische doorsnedeStratovulkaan:

rook en gassen

vulkaan-kegel

lava

vulkanische as

aswolk

NN

NN

y

h

Á

Á

Á

Á

E u r a z i a t i s c h e p l a a t

A f r i k a a n s e p l a a t

Grieks-Turkseplaat

Etna

Vesuvius

Platentektoniek

Monte Etna

Valle del Bove

Milo

ZafferanaEtnea

Bronte

Maletto

PianoProvenzana

CasaPietracannone

Casa Battiati

Monte Turchio

MonteFrumento Supino

Monte Ruvolo

Rifugio Monte Scavo

RifugioSapienza

Rifugio Citelli

Ex RifugioMenza

1295 m

1410 m

1803

2845 m

Grottadella Neve

3223 m

Monte Spagnolo1547 m

Monte Santa Maria1632 m

Grotta dei LamponiMonte Colarandazzo

967 m

Monte Corruccio

1361 m

(3250 m)

Monte Rosso1756 mMonte Nero

2049 m

Monte Pizzillo2414 m

M. Zappinazzo1905 m

I Due Monti1662 m

Grotta del gelo

Grottadel Burò

Monte Nunziata Punta Lucia2934 m

M. Dagalotto

2623 m

Monte Frumento Netto2299 m

Lavecordate

Lavatunnels

Grottadei ladroni

SS 284

BotanischeTuin

naar Nicolosien Grotta delle Palombe

naarAdrano

naar Randazzo

na

ar

Aci

rea

le,

Rip

ost

o, G

iarr

e

naar Linguaglossaen Taormina

¿

¿

lavaM o n t i N e b r o d i

I o n i s c h e Z e e

Monte Etna

(3250 m)

Taormina

Riposto

Acireale

Catania

Giarre

Aci Castello

Nicolosi

Pedara

Paternò

ZafferanaEtnea

Calatabiano

Giardini-Naxos

Forza d'Agro

Santa teresadi Riva

Mo

nt i

Pe

l or i

t an

i

Castiglionedi Sicilia

Alc

anta

ra

Misterbianco

E45-A18

E45-A18

(Mongibello) 3223 m

Riviera dei Cic lopi

1

4

2

5

6

7

3

Adrano

Randazzo

M o n t i E r e i

afwisselende lagen van as en lava(vroegere uitbarstingen)

magmakamer

schematischedoorsnede

Pozzillo

Gravina

n o o r d

DE ETNA

ACHTERGRONDEN20 21GEOGRAFIE


67

PRAKTISCHE INFORMATIE

67

PRAKTISCHE INFORMATIE

VOOR DE REIS

Nuttige adressenNederlandENIT – Italiaans bureau voor toerismeStadhouderskade 21054 ES Amsterdam9020-616 8246, j 020-618 [email protected]

BelgiëItaliaanse nationale dienst voor ToerismeLouizalaan 1761050 Brussel902-6471154, j 02-640 [email protected]

ItaliëRegione SicilianaAssessorato Turismo, Comunicazioni e TransportiDipartimento Turismo, Sport e SpettacoloVia Emanuele Notarbartolo 990141 Palermo90039-091 7078201

Websites ter oriëntatie

www.regione.sicilia.itwww.sicilia.infowww.intosicily.comwww.italyweb.netwww.agriturismo.itwww.landenweb.net/siciliewww.stedentipsvoortrips.nl/italie/sicilieinfo.htmhttp://sicilie.startbladzijde.nlhttp://www.intosicily.com

www.sicilian.netwww.bestofsicily.com

Klimaat en beste reistijd

Alleen in januari en februari kan er op Sicilië sprake zijn van enigszins winterse taferelen, maar de zomers kunnen zo uitbundig zijn dat het voor Noord-Euro-peanen wat te heftig wordt; het voor- en najaar zijn dus het meest geschikt om het eiland aan te doen. In november is het vaak nog mogelijk zonder kippenvel een bad in zee te nemen.

HOE ER TE KOMEN

Met het vliegtuig

Van mei tot oktober zijn Palermo en Catania uitstekend bereikbaar met goed-kope charters uit Nederland en België. Lijnvluchten gaan het hele jaar door, maar zijn vaak onwaarschijnlijk duur. Vanaf London Stansted vliegt Ryan Air ook het hele jaar door op Palermo, maar dat scheelt algauw een dag reistijd.

Met de auto

De lange, dure reis met de auto is alleen de moeite waard als je de tijd hebt onder-weg nog het een en ander te bekijken; heel Italië is prachtig, dus er is een ruim scala aan tussenstops te verzinnen. De veerboten van Villa San Giovanni naar Messina gaan 24 uur per dag, maar ook vanuit Genua, Livoro, Rome en Napels zijn er mogelijkheden.


BEZIENSWAARDIGHEDEN236

SYRACUSE

De stad Syracuse heeft een overweldigend rijke geschiedenis. Oor-spronkelijk was het een Griekse kolonie, in 734 voor Christus gesticht door boeren uit Korinthe, die Syrako heette: moeras. Na verloop van tijd werd het de belangrijkste Griekse stad op Sicilië en begon ook zelf kolonies op het eiland te stichten. De tiran Gelon veroverde in het jaar 485 voor Christus de macht in de stad en maakte van Syracuse een rijk dat het merendeel van het eiland omvatte. Op het hoogtepunt van haar macht was de stad rivaal van zowel Athene als Carthago en kon zich ook wat inwonertal betreft met deze steden meten. In 415 voor Christus probeerde Athene tevergeefs met een groot expeditieleger de stad in te nemen, het leger verloor veel manschappen in verschillende veld-slagen rond het zwaar verdedigde Syracuse (er waren robuuste stads-muren aangelegd) en duizenden Atheners werden gevangengenomen en als slaven te werk gesteld in de steengroeves. Door de grote han-delsvloot ging het de stad economisch voor de wind en stroomde er geld binnen vanuit de hele mediterrane wereld. Zelf was Syracuse een belangrijke exporteur van graan, vooral naar andere steden in Magna Grecia en noordelijker Italië, waaronder het nog kleine Rome, waardoor de rijke elite de stad kon verfraaien met allerlei openbare gebouwen en tempels. In de periode van 300 tot 200 voor Christus was Syracuse een van de meest indrukwekkende steden van de Middellandse Zee en werd pas minder belangrijk toen de stad na de dood van Hiero II in de tweede Punische oorlog de kant van Carthago koos, in plaats van die van haar eerdere bondgenoot Rome. In 212 voor Christus veroverden de Romei-nen de stad, waarbij ze werd verwoest en Archimedes, min of meer per ongeluk werd gedood (zie bladzijde 245). Daarna werd het gedurende enige tijd een rustige stad van weinig betekenis. Omdat de Apostelen Petrus en Paulus in gevangenschap in Syracuse hebben gepreekt en in de catacomben onder de stad het christendom allang enthousiast werd bedreven, kreeg de stad in de christelijke periode van het Romeinse Rijk een aartsbisschoppelijke zetel toegewezen, waardoor het aanzien van de stad weer wat steeg. De Arabieren verwoestten Syracuse gedeeltelijk in de 9e eeuw en toen ze Palermo tot de belangrijkste stad van Sicilië maakten werd Syracuse blijvend gereduceerd tot een provinciestad. Het centrum van de stad is altijd het eiland Ortigia geweest, dat door de Ponte Nuovo met het modernere Neapolis is verbonden. Ortigia (oorspron-kelijk Ortygia) betekent ‘kwartelland’, een naam die de eerste Griekse kolonisten in de 8e eeuw voor Christus gaven aan het voornamelijk door vogels bewoonde kalksteeneilandje.

Archeologisch museum ‘Paolo Orsi’ in NeapolisSamen met het regionaal archeologisch museum van Palermo is het aan de Via Teocrito (tussen de Madona delle Lacrime en de Villa Lando-lina) gevestigde museum van Syracuse het belangrijkste van Sicilië. Het moderne, driehoekige gebouw is gebouwd door Franco Minnisi en bevat vondsten uit de prehistorie en de Griekse en Romeinse tijd die

237ZUID-SICILIË



SYRACUSE

h

Ω

0

Ω

9

Ë

A c r a d i n a

N e a p o l i

T i c h e

Isoladi Ortigia

N N

%

y

6

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

zie detailkaart !

naar Noto

Grieks Theater

RomeinsAmfitheater

Paradiso

naar Castello Euríaloen Catánia

naarCatánia

Stadion

Piazza diRepubblica

Latomia del

S. Mad. d. Lacrime

Stadion

Santa Lucia

Santa Mariadi Gesù

Landolina

Cap. d. Sepolcro

S. Giovanni

Catacombe diVigna Cassia

Sacrariodi Caddi

PiazzaLépanto

Via

Monte

Grappa

Via Bignami

Via Gorízia

Corso

Timoleonte

Viale

L. Cadorna

PiazzaSta. Lucia

Via

Reg

. Mar

gher

ita

Ple.Marconi

Vle. A. Diaz

Santa Lucia

BorgoS. Lorenzo

Darse

na

PontileSan Antonio

LargoXXV Luglio

PiazzaPancali

Via C

astello

Maniace

PiazzaDuomo

Corso

Matteotti

LungomareLevante

Castello Maniace

LatomieCappuccini

0 500 m

Porto Grande

I o n i s c h eZ e e

IonischeZee

PortoPiccolo

Viale Paolo Orsi

Viale T

eracatiC

orso Gelone

Via Florina

Corso Umberto IVia Malta

Via Florina

Viale Ermocrate

Via Crispi

Via Bassa AcradinaViaPonti

Viale Teocrito Via Torino

Viale Teocrito

Via Testaferrata

Via d. Arse

nale

Dio

nisi

o il

Gra

nde

(Riv

iera

)

Via

Trie

ste

Via

Tre

nto

Via

Sav

oia

Via

Niz

za

Via V. Véneto

Foro Italico

13

15

14

ViaGiudecca

Via

XX

Set

tem

bre

Via Trápani

Via Dante

PiazzaEuripide

Via Di Natale

Via

Car

abel

li

Via Mosco

Via Ragusa

Villa

VialeRizzo

Viale Rizzo

237ZUID-SICILIË

1. Station 2. Stadhuis 3. Dom 4. Castello Maniace 5. Meseo Archeologico ‘Paolo

Orsi’ 6. Museo Bellomo 7. Bron van Arethusa 8. Postkantoor 9. Toeristische informatie 10. Archeologisch park 11. Catacomben van San

Giovanni 12. Tempel van Apollo 13. Hotel Bel-sit 14. Hotel et des Etrangers 15. Hotel Roma



zijn gedaan op Oost-Sicilië. De befaamde archeooog Paolo Orsi gaf zelf meer dan dertig jaar leiding aan dit museum, maar het gebouw dateert uit 1988. Het topstuk van de collectie is de Venus Andiomene (ook wel Landolina genoemd, naar de archeoloog die haar in 1804 vond). Andiomene betekent zoiets als ‘die uit het water komt’ en verwijst naar haar schijnbaar kuise pose. Eens bedekte ze met haar inmiddels (net als haar hoofd) verdwenen rechterarm haar borsten, terwijl ze met haar linkerhand een doek optrekt voor haar edele delen, maar deze houding is juist uitgesproken sexy te noemen, wordt vaak als ‘schaamteloos bescheiden’ beschreven en is het toonbeeld van opkomende decadentie. Waarschijnlijk is het beeld een Romeinse kopie van een Grieks origineel. Een beeld dat de vrouw niet als lustobject maar juist als moeder verbeeldt, is de archaïsche Kourótrophos die haar tweeling zoogt. Het symbool van Catania is een olifant-je, omdat in de prehistorie op Sicilië dwergoli-fantjes voorkwamen. Op de paleontologische afdeling van het museum staan enkele skelet-ten van deze diertjes. Er wordt vermoed dat de schedels met een groot gat in het midden voor de slurf de oorsprong zijn van de mythische, eenogige cycloop Polyfemus.

Paolo OrsiPaolo Orsi kwam uit Rovereto in Noord Italië (Trentino Alto-Adige) maar weidde, na in Wenen, Padua en Rome archeologie en paleontologie te hebben gestudeerd, zijn leven aan de Griekse schatten uit de Oudheid die de Zuid-Italiaanse grond herbergde. In 1890 werd hij als inspecteur van opgravingen naar Syracuse gestuurd, waar hij zich verdiepte in de steden Thapsos en Megara Hyblea, in de Monti Iblei en het dal dat naar zee voert, waarin hij tempels, necropolissen, stadsmuren, gebouwen en munten vond en bovendien de stad Casmene ontdekte. Na ook op het vaste land, in Calabrië, verschillende ontdekkingen te hebben gedaan in onder andere Locri en Rosarno en te hebben bijgedragen aan het museum Magna Grecia in Reggio Calabria, keerde hij in 1924 terug in Siracusa waar hij ook na zijn pensioen bleef werken voor het museum dat inmiddels zijn naam draagt.

Museo Archeologico Regionale ‘Paolo Orsi’, elke dag geopend maar met wisselende openingstijden. Toegang gratis voor inwoners van de Europese Unie jonger dan 18 of ouder dan 60 jaar.

De Venus Andiomene

239ZUID-SICILIË


Wereldwijzer Reisgids Sicilie

Documents

Transcript of Wereldwijzer Reisgids Sicilie