Inleiding:Dit is mijn theoretische onderbouwing en tevens uitleg voor mijn activiteit op het symposium. Ik heb er voor gekozen om tijdens het symposium een lezing te houden over mijn vakvisie waarbij ik de koppeling maak tussen het kunstenaarsschap van de docent, en de leerling. Ik vind namelijk dat deze veel invloed op elkaar uitoefenen en dat het elkaar kan versterken. Ieder heeft namelijk behoefte aan een persoonlijke experimenteerruimte om verder te komen met individuele probleemstellingen. Vandaar dat ik het essentieël vind dat de docent tevens een rol als kunstenaar moet hebben, om de leerlingen optimaal met deze probleemstellingen verder te kunnen helpen. Uiteraard werkt het ook vice versa, omdat de leerlingen vaak een frissere optiek hebben die de docent als kunstenaar verder kunnen helpen.

Dit verslag biedt een schriftelijke uitleg van de dia’s die ik tijdens mijn presentatie gegeven heb met een koppeling naar 2 pedagogische theorieën. Dit betreft de theorie over het sociaal constructivisme van van Jean Piguet, en de theorie over adaptief onderwijs van Luc Stevens. Ook maak ik de koppeling tussen 3 kunstenaars (Luc Tuymans, Adrian Paci, en Christian Boltanski.) en mijn pedagogische visie.

Veel leesplezier,

Robin

Delen en creeërenHet is voor mij van essentieël belang om je eigen verhalen te delen met de leerlingen. Hierdoor krijgen ze namelijk een kijk op hoe jou leven in elkaar zit en vormt er een wederzijds respect. Dit omdat er een persoonlijk raakvlak is tussen de docent en de leerling. De docent deelt namelijk verhalen uit privé situaties met duidelijk aangegeven grenzen, hierdoor openen leerlingen zichzelf sneller omdat de docent zichzelf ook openstelt voor de leerlingen.

Het creeëren van verhalen doe je samen met de leerlingen tijdens de les. Ze zijn er namelijk ook om plezier te hebben en nieuwe ervaringen op te doen. Door steeds nieuwe dingen te ontdekken samen met de leerlingen vorm je hun persoonlijkheid en creeër je herinneringen met hun samen. Dit bevordert de vertrouwensband enorm omdat je dit met hun als individu mee maakt. Door ze normaal te begeleiden in de les zien de leerlingen dit als een soort groepsproces waar ze onderdeel van zijn. Het is juist ook van essentieël belang dat ze nieuwe ervaringen ook op doen als individu, Dit is een stuk persoonlijker terwijl je eigenlijk niet volledig aandacht aan de leerling als individu besteedt.

Vaste Les elementenVoor mij is het van belang dat ik de leerlingen begeleid vanuit een web van les-elementen. Deze elementen zijn steeds terugkerend in de lessen maar niet vanuit een volledig vormgegeven structuur. Dat zou een te groot stramien veroorzaken en zijn de lessen niet interessant meer. Wat ik hiermee wil bewerkstelligen is dat de leerlingen weten waar ze aan toen zijn zodra ik een discussie met ze aan wil gaan, maar dat er ook voldoende ruimte is voor de leerlingen om zelf te experimenteren. Ze hoeven namelijk niet altijd aan alle activiteiten deel te nemen. Soms is het namelijk belangrijker voor een leerling om zelf gaan te experimenteren en een discussiemoment over te slaan.

Vaste leselementen:- Discussie/gesprek- Reflectie in groepsverband/werkbespreking.- Theorie (groepsverband of alleen).- Praktijk (groepsverband of alleen).- Buitenschoolse activiteit.- Organiseren expositie eigen werk.- Dummy

Discussie/gesprekEen van de vaste leselementen is de discussie, of het gesprek. Het is een les element waarin ik verschillende doelen voor mijzelf heb gesteld. Het centrale doel is om de communicatie tussen de leerlingen te vergroten, hierbij maak ik onderscheid tussen schoolgerichte communicatie en buitenschoolse communicatie. Bij schoolgerichte communicatie gaat het om praten over eigen werk, theoretische kennis en de overdracht van feedback. Bij buitenschoolse communicatie gaat het om het creeëren van een groep, het delen van problemen en elkaar beter leren kennen. Bij de buitenschoolse communicatie is de uiteindelijke doel het bereiken van een veilig leerklimaat waarbij het vormen van een vertrouwensband centraal staat.

Het gesprek hoeft niet altijd in groepsverband plaats te vinden, dit kan ook inindividueel verband of met tweetallen, zolang het maar mogelijk is om te communiceren met iemand via tekst, of mondeling. Het liefst mondeling omdat het veel intuïtiever en de eerste reactie kan onderdrukt worden als het op papier uitgeschreven moet worden.

DummyOmdat mondelinge communicatie een van de dingen is die centraal staat in mijn les heb ik ook een methode van vastlegging nodig. De belangrijkste vorm van vastlegging is voor mij de Dummy. Het wordt gebruikt om een aantal dingen vast te leggen:

- Logboek van de les- Beeldbeschrijving (fysieke laag, afbeelding en Metalaag).- Inspiratiebronnen.- Noteren van ervaringen (Dagboek).- Noteren van fascinaties.- Materiaal/beeldexperiment.

Er is wederom geen volledig vastgelegde structuur voor de leerlingen om alles in te noteren, het is de bedoeling dat er gekozen wordt voor een bijpassende manier van noteren voor de bepaalde situatie. Dit gebeurt onder mijn begeleiding en input. Tevens zal ik de logboeken van de leerlingen met hun doornemen tijdens de les, en er zelf naar kijken na afloop van de lessen. Ook noteer ik een aantal dingen in het logboek ter illustratie van mijn mening op hun onderzoek. Dit is een vorm van persoonlijke begeleiding waardoor de leerling zich sneller begrepen voelt. Het is namelijk een vorm van individuele begeleiding die procesgericht is, waarbij de uiteindelijke vorm van het resultaat minder relevant hoeft te zijn.

Kunstenaar in de klasDe rol van de docent als kunstenaar is voor mij zeer duidelijk. De scheidingslijn is er voor mij 1 met veel gaten zodat het elkaar ruimschoots beïnvloed. Het is belangrijk om het beeldend onderzoek wat je verricht als kunstenaar mee te nemen naar de klas omdat het op verschillende manieren jezelf en de leerlingen kan verrijken. Voor jezelf als kunstenaar leer je het onderzoek vanuit een ander perspectief te benaderen omdat de leerlingen een andere blik er op hebben. Tevens verhoog je de vertrouwensband met de leerlingen omdat je jezelf op deze manier iets meer bloot geeft. De leerlingen leren op deze manier ook op een andere manier naar kunst kijken en zien dat het geen hooggegrepen iets is. De docent is er namelijk zelf ook mee bezig, dit verlaagt de drempel tussen kunst en de leerlingen enorm.

PedagogiekWat ik opgemerkt heb tijdens de lessen is dat ik vooral bezig ben met communicatie als hoofdaspect. Dit gebeurt op verscheidene manieren zoals; het delen van verhalen, discussie/gesprek en het noteren in de dummy. De kennis die ik de leerlingen dus mee wil geven gaat dus niet uit van een directe overdracht, maar doordat ik communiceer met de leerlingen en vraagstellingen poneer. Omdat ik met de leerlingen in discussie ga en de eis stel dat ze actief deel nemen, weten ze hun eigen optiek te vermengen met de gegeven stof.

Een theorie die hier vanuit gaat is de sociaal constructivistische theorie. Deze gaat er van uit dat het verwerven van kennis en vaardigheden niet zozeer het gevolg is van een directe overdracht van kennis door de docent, maar eerder het resultaat van denkactiviteiten van de leerlingen zelf: we leren door nieuwe informatie te verbinden aan wat we al weten. Het constructivisme benadrukt daarmee de actieve rol van de leerling bij het verwerken van informatie en het verwerven van kennis en vaardigheden. Sociale processen spelen hierbij een belangrijke rol.

Tevens zijn er veel processen waar wij alleen weet over hebben door sociale interactie, en niet omdat wij het letterlijk zelf waargenomen hebben. Het draait hier om conventies, opgelegd door discussie. Ik wil dit spanningsveld bereiken door zeer kritische vraagstellingen te benaderen met de leerlingen, vanuit meerdere optieken. Hierdoor breng ik de leerling aan het twijfelen op een fundamenteel niveau, maar probeer ik wel genoeg houvast te geven zodat de leerling wel vooruit kan met de vraagstelling. Het moet blijven beklijven omdat er net niet genoeg kennis over is. Dit doe ik door in sociaal verband in discussie te gaan met de leerling, iedereen heeft namelijk een verschillende visie op de wereld, en door het te delen met elkaar onstaat er een open blik en ontstaat er voor ieder een nieuw gevormd visie.

Jean PiagetIk heb een goede aansluiting gevonden met de theorieën van jean Piaget. Hij beschrijft in zijn theorie over de ontwikkeling van de intelligentie een aantal onderdelen over hoe de intelligentie opgebouwd is.

“Het denkvermogen verwijst naar rede, ratio en verstand. Intelligentie zegt iets over ons verstandelijk vermogen zoals abstract, logisch en consistent kunnen redeneren, memoriseren, relaties kunnen ontdekken, leggen en doorzien en problemen kunnen oplossen. Kortom dit zijn de processen waarbij mensen kennis opdoen.De wisselwerking van het individu met zijn omgeving leidt tot aanpassing van het individu aan zijn omgeving. Dit verschijnsel noemt Piaget adaptatie. Het individu zal continu streven naar evenwicht met als hoogste niveau het abstract denken.Nieuwe ervaringen worden ‘gefilterd’ door de hersenen en ingepast in de bestaande kennis en denkstructuur. Dit proces heet assimileren of te wel opnemen.Deze nieuwe ervaringen kunnen bestaande kennis en denkstructuur wijzigen. Dit proces noemt men accommoderen of te wel aanpassen.Piaget noemt gedachten geïnternaliseerde handelingen of denkoperaties. Dit denkproces speelt zich in het hoofd af en is dus niet zichtbaar. We denken in woorden en beelden die we in werkelijkheid uit ervaringen hebben opgedaan en opgeslagen hebben. Ideeën die we hebben zeggen iets over de samenhang van die woorden en beelden.Piaget heeft op basis van onderzoek een theorie ontwikkeld die aan geeft dat de manier van denken mee ontwikkeld in de groei naar volwassenheid.Deze ontwikkeling wordt mogelijk gemaakt door vier factoren:

1. Rijping van het centrale zenuwstelsel. De neurologische ontwikkeling is bij de geboorte nog niet voltooid.2. Ervaringen. Vooral het omgaan met voorwerpen en materialen, maar ook bij het denken en praten daarover.3. Sociale interactie. Het kennisnemen van ideeën van anderen, waardoor bestaande evenwichtstoestanden verstoord kunnen worden omdat tegenstrijdigheden in het eigen denken aan het licht komen.4. Equilibratie. De interne reorganisatie van bestaande mentale structuren na verstoringen van het evenwicht.”1

1. - 2. Ervaringen is iets wat in mijn les uitgebreid aan bod komt. Voornamelijk in het verhalen delen en het gesprek/discussie gedeelte. Het persoonlijke deel wat je als docent zijnde deelt met de leerlingen. Omdat de leerling hier erkenning uit kan halen van zijn eigen leven zorgt dit voor een actieve luisterhouding. Omdat ik als docent een consistente vraagstelling ten opzichte van mijn eigen leven heb zet ik de leerling zelf aan het denken ten opzichte van mijn ervaringen. Op deze manier laat ik de leerling ook over zijn eigen leven nadenken door vragen aan hun te stellen. Ook omdat ik het als fundament binnen mijn lessen eis dat de leerling zijn eigen ervaringen als probleemstelling gebruikt.

1 http://cognitivisme.wikispaces.com/Piaget

Dit creeërt een persoonlijke onderzoeksruimte voor de leerling, waarbij het afvragen van de persoonlijke omgeving centraal staat.

3. Doordat ik veelvuldig van de leerling eis om in contact te staan met anderen op meerdere manieren d.m.v. het delen van hun eigen mening leren de leerlingen om allereerst om actief te luisteren. Het actief luisteren is namelijk een essentieël onderdeel van het communiceren binnen mijn lessen. Omdat pubers veelal hun eigen mening willen verkondigen wil ik ze aan leren om open te staan voor andere dingen waar ze eigenlijk niet mee bezig zijn. Hun eigen optiek is weliswaar belangrijk, maar hoe een ander denkt weten ze vaak niet omdat ze niet met anderen bezig zijn. D.m.v. sociale interactie leren de leerlingen de optiek van anderen te begrijpen en misschien een tegenstrijdigheid ontstaat in hun gedachten. Deze tegenstrijdigheid is wat ik wil bereiken omdat hier veel nieuwe vraagstellingen uit voort komen. Deze vraagstellingen leiden tot nieuwe ingevingen zodra het weer geordend is in hun hoofd.

4. Wat ik een essentieël onderdeel vind van de rol als docent, is dat je als mediator op treedt. Je verstoort de organisatie in de mentale structuren van de leerlingen waardoor je ze uit hun comfortzone haalt. Dit creeërt een verstoring in het evenwicht wat een equilibratie bij de leerlingen teweeg brengt. De interne reorganisatie die hier uit verder ontstaat veroorzaakt een verdere openheid voor de toekomst. Dit omdat het de software van de hersenen is. Software kan immers altijd aangepast worden, en is ook essentieël dat dit om de aantal jaren gebeurt. Het fluctueert constant en is lastig vast te leggen.

Software kan echter niet functioneren zonder een fundamentele hardware. Volgens Piaget is dit onderverdeeld in schema en structuur. Met schema refereert hij aan een patroon van motorische handelingen, en met structuur bedoelt hij de fysische structuur die in de hersenen aanwezig is (de capaciteit van een persoon). Dit staat altijd vast en is onveranderbaar door tijd/cultuurverschijnselen.

Dit probeer ik op een zeer concrete wijze uit te werken in mijn lessen door het web van leselementen te gebruiken. Het fungeert als de hardware van mijn lessen wat een bepaalde openheid met zich mee brengt. zodat de leerlingen hun software steeds verder kunnen ontwikkelen. Het karkas wat de vitale inhoudt overkoepeld en beschermt.

Tevens laat ik hier de leerling als individu in zijn waarde. Ieder heeft een eigen beeld op de werkelijkheid, dus zal iedereen als individu benaderd moeten worden. Omdat ik dit ook doe door het bespreken van verhalen van de leerlingen in groepsverband maar ook alleen met de leerlingen zien de leerlingen ook dat ze respectvol behandeld worden. Omdat ik ze hierdoor in hun waarde laat, zijn ze eerder geneigd om deze grenzen wat soepeler te maken en dus eerder open te staan voor andere optieken. Hierbij trek ik de koppeling naar het adaptief onderwijs, ontwikkeld door Luc Stevens.

Adaptief OnderwijsHet is voor mij van belang om een koppeling te leggen tussen de individuele begeleiding van leerlingen, en de groepsbegeleiding van leerlingen. Ik betrek vaak de probleemstellingen van leerlingen naar een groepsverband toe, zodat ik de leerling op een persoonlijke manier begeleid, maar dit in groepsverband doe. Hierdoor versterk ik de vertrouwensband met de leerlingen onderling, maar ook met mij. Vandaar dat ik een zeer begeleidende rol als docent heb, en mijzelf niet verhef boven de leerlingen. D.m.v. mijn manier van sociaal lesgeven van belang is dat de leerling zelf een keuze kan maken over wat er verteld wordt, maar ook wel kan verwachten dat hij misschien dingen te horen krijgt die gevoelig kunnen liggen. Er zijn zeer zeker eisen die ik dus stel aan de leerling, maar een bepaalde vorm van autonomie speelt een grote rol. Hierbij heb ik de koppeling naar het adaptief onderwijs gemaakt.

Het adaptief onderwijs maakt een onderscheid in 3 basishehoefte die als leidraad gelden; relatie, competentie en autonomie. Onder de basisbehoefte relatie wordt verstaan dat leerlingen zich geaccepteerd weten, ze erbij horen, ze het gevoel hebben welkom te zijn, ze zich veilig voelen. Onder de basisbehoefte competentie wordt verstaan dat leerlingen ontdekken dat ze de taken die ze moeten doen, aankunnen; dat ze ontdekken dat ze steeds meer aankunnen. Onder de basisbehoefte autonomie wordt verstaan dat ze weten dat ze (in elk geval voor een deel) hun leergedrag zelf kunnen sturen. Deze drie basisbehoeften samen bepalen het pedagogisch klimaat dat aan adaptief onderwijs ten grondslag ligt. Voor de docent die adaptief werkt, betekent dit dat hij zijn gedrag afstemt op deze basisbehoeften. Dat geldt zowel voor het didactisch en organisatorisch handelen als voor het pedagogisch optreden. Op die manier wordt onderwijs vormgegeven waarin leerlingen gemotiveerd zijn om aan het werk te gaan en waarvan ze uiteindelijk optimaal profiteren.

Het schema hieronder geeft op mooie wijze weer hoe ik op persoonlijk niveau de leerlingen wil benaderen. De andere dia’s hebben al ruimschoots uitgelegd dat ik alles volledig overleg met de leerlingen dus het lijkt mij overbodig om hier meer uitleg over te geven.

Onderweg Ik zie mijn beeldend proces als een treinreis. Ik ga van punt A naar punt B en stop onderweg op meerdere plaatsen, maar ik ga soms ook weer terug naar het begin toe om dat punt opnieuw te bezoeken, of om de gehele reis nog een keer te maken. Het is geen vast punt waar ik ben, maar ik ga ook niet constant vooruit omdat ik het essentieël vind dat er terug gekeken wordt naar voorgaande punten. Ook kan dezelfde trein ingezet worden op verschillende trajecten. Dit houdt in dat er ook andere plaatsen bezocht worden, maar soms ook hetzelfde punt bezocht word wat op een ander traject zit om het vanuit een ander perspectief te benaderen.

Tevens maak je veel mee op een reis en dit geeft mijn beeldende werk ook constant vorm. Het scheppen van herinneringen door ervaringen.

Verhalen vertellen Zelf ben ik iemand die een verhaal probeert weg te zetten met zijn beeldend werk. Dit doe ik voornamelijk door het associatief bij elkaar koppelen van materiaal met beelden. Deze materialen vind ik voornamelijk uit stortbakken en op plaatsen waar het als afval ligt. Hier koppel ik beelden vanuit mijn eigen fotografiebeeldenbank aan om zo een nieuw beeld te creeëren waar ik op verder kan werken. Door middel van steeds dieper associëren en koppelingen naar mijn eigen leven te maken kan ik het personaliseren en terug koppelen naar de maatschappij. Hierdoor ontstaat er voor mij een vertelling van een persoonlijk verhaal wat oorspronkelijk niet ontstaat uit voorwerpen die van mij zijn.

Creeëren en loslatenHet proces van het maken is voor mij een bron van energie. Het moet gecreeërd worden door iets af te staan van jezelf en er ook iets in te stoppen van jezelf. Je schept hierdoor een object wat ademt en spreekt. Het leeft recht voor je ogen op tot iets wat veel teweeg kan brengen. Daardoor vind ik het zeer belangrijk om persoonlijke verhalen in dit creatieproces te stoppen. Hierdoor wordt het voor mij een soort “verwerkingsproces” van mijn eigen herinneringen. Ik herleef ze en laat het dan weer gaan. Deze herleving zorgt ook dat ik een bepaalde vluchtigheid in mijn afbeeldingen wil bewerkstelligen, omdat het herleven van situaties vaak zeer tijdelijk en ontastbaar is. Je zit er midden in, als een rookwolk maar kunt het niet vastpakken. Het glipt steeds door je vingers heen, maar je ademt het wel in en uit. Tot het oplost, dan is het weer weg. Ik zie het dus ook als iets wat je altijd bij je draagt, maar niet altijd kunt oproepen op commando.

Het verzamelen van objectenDit doe ik omdat ik op deze manier een omgeving creeër waar ik vanuit kan verder reageren. Deze spullen inspireren mij enorm omdat ik een drift naar een heftige materialiteit in mijn werk. Ik vind ook dat er een bepaalde omgeving aanwezig moet zijn vanwaar ik intuitief kan reageren op, en met de materialen die ik bij mij heb staan. Het is namelijk functioneel om alles om je heen te hebben staan, maar zo creeër ik ook een persoonlijkere omgeving waarbij de energie die in de materialen zit mij ook kan beïnvloeden. Tevens spreekt het tweede leven, los van hun context, dat ik de materialen geef mij ook sterk aan.

Verleden tijd als input voor het hedenEen van mijn grote bronnen van inspiratie is de verleden tijd. Ik werk voornamelijk met herinneringen van ervaringen die ik zelf mee heb gemaakt. Dit koppel ik aan beeldmateriaal wat ik zelf gemaakt, of gevonden heb. Hier vorm ik nieuwe verhalen uit door steeds verder te associëren met deze verhalen en beelden. Uiteindelijk is het naar mijn eigen hand gezet en wordt het een nieuw verhaal wat ik wil vertellen. De reden dat ik de verleden tijd gebruik is omdat het altijd relevant blijft en ik een bepaald aspect eruit kan filteren en naar het heden kan trekken. Dit maakt dat aspect tijdloos en tegelijkertijd actueel. Dit creeërt een bepaald spanningsveld wat het soms lastiger maakt om het te begrijpen omdat het overkoepelende begrippen binnen de afbeelding betreft. Bijvoorbeeld het begrip raam heeft overkoepelende begrippen die verklaart kunnen worden aan de hand van het begrip raam. Reflectie, doorgang, obstakel, terugblik zijn enkele dingen die dit verklaren. Bij een tunnel kunnen we vergelijkbare begrippen vinden, dus voor mij doet het er niet exact toe welke vorm ik op mijn afbeeldingen gebruik, als de overkoepelende begrippen maar overeen komen.

De reden waarom ik deze overkoepelende begrippen gebruik is omdat ik een verklaring wil zoeken voor mijn eigen handelen in het verleden. Ik probeer mijn eigen leven te analyseren en te leren van mijn eigen ervaringen. Dit brengt ook een bepaald verwerkingsproces teweeg wat ik essentieël vind om te ervaren. Dit omdat ik een bepaalde input in het beeld kan stoppen omdat het een persoonlijk raakvlak heeft. Dit verwerkingsproces zorgt ook dat ik associaties kan maken met het heden door van mijn eigen ervaringen te leren.

Rituelen

Zelf begin ik de dag altijd met een kop koffie en het aantrekken van mijn schilderkleren. Op deze manier neem ik indirect wel een bepaalde rol aan, en kan ik het maken van mijn beelden als een andere realiteit zien. Dan is er wel een scheidingslijn aanwezig waar ik op verschillende momenten met andere rollen binnen mijn beeldend proces bezig ben. Dit zorgt er ook voor dat ik mijzelf volledig kan laten gaan en nergens zorgen mee hoef te houden. Het is voor mij van belang dat ik deze rituelen er in houdt, omdat ik zo ook een structuur binnen mijn beeldend proces kan aanbrengen en vanuit verschillende ijkpunten kan verder reageren.

Voor mijzelf is er een duidelijke koppeling tussen mijn vakvisie en mijn visie op het beeldend werk. Zoals ik eerder heb aangegeven is deze scheidingslijn een met gaten en stroomt het in elkaar over, maar toch is er een lichte scheidingswand aanwezig. De koppeling tussen beide is vooral vormgegeven in een web van denkwijzes die zich uiten in activiteiten. Ik zal hieronder uitleggen hoe het precies in elkaar overstroomt.

Leerklimaat creeëren / Verzamelen van objectenHet creeëren van een leerklimaat staat voor mij gelijk aan het verzamelen van objecten omdat ik daar voor mijzelf een leerklimaat creeër. Het is belangrijk als kunstenaar zijnde om jezelf op je gemak te voelen in je omgeving omdat dit de kans tot ontplooiing biedt. Omdat ik dit bij mijzelf doe door spullen te verzamelen merk ik dat ik hier ook bij de leerlingen de volledige aandacht aan wil bieden. Het is van belang dat de leerlingen niet voor de basismaterialen hoeven te zorgen, maar dat ik daar achter aan ga. Dit kan variëren van kunstboeken tot verfmaterialen. Uiteraard is het van belang dat de leerlingen zichzelf bewust worden dat ik niet alles kan regelen en dat een eigen input ook heel belangrijk is. Het is namelijk niet dat ik volledig verantwoordelijk ben voor het leerklimaat, ik wil een startup bieden voor de leerlingen zodat er een onderzoeksvriendelijke ruimte ontstaat.

Vaste les-elementen / RituelenDe vaste les-elementen zijn duidelijk te koppelen aan de rituelen die ik heb tijdens het creeëren van mijn eigen beeldend werk. Het is geen vaste structuur, maar wel een totaalstructuur waarvan ik uit reageer. Op deze manier creeër ik orde voor mijzelf en de leerlingen en weet ik ook hoe ik kan handelen zonder in een bepaald stramien te raken. Maar door de vastgestelde elementen kan ik wel grenzen aangeven en heb ik toch houvast.

Dummy / DummyDe Dummy is voor mij een communicatietool met de buitenwereld. Omdat ik het ontzettend belangrijk vind dat dingen vastgelegd moeten worden om ijkpunten binnen het proces te kunnen traceren. Omdat ik de grens tussen leerling en docent iets verder wil vervagen dan normaliter gebeurt op school neem ik ook regelmatig mijn dummy mee naar school om te bespreken met de leerlingen. Dit zorgt ervoor dat ik hun kan discussiëren over alle dummys van de groep, in combinatie met mijn eigen dummy. Ik zal leider zijn tijdens het discussiëren, maar omdat ik mijn eigen dummy erbij betrek wil dat niet zeggen dat ik mijzelf boven de leerlingen verhef. Ik krijg juist wederzijds respect omdat ik de leerlingen als gelijke behandel.

Ik heb een 3 tal kunstenaars gekozen die mij het meeste geïnspireerd hebben de afgelopen periode. De denkwijze van de kunstenaars heb ik benadert en vanuit verschillende hoeken bekeken. Deze benaderingswijze heb ik mijzelf door laten inspireren. Dit inspiratiemateriaal heb ik weten te koppelen naar zowel mijn beeldend, als mijn onderwijsvisie. Ik zal hieronder vooral intreden over de manier hoe het mijn onderwijsvisie beïnvloed heeft.

Filmisch BeeldHet filmische beeld wat Tuymans vooral gebruikt in zijn schilderijen komt vooral voort uit zijn bronmateriaal. Zijn bronnen komen voornamelijk uit nieuwe media zoals Documentaires op tv, realitytv en onder andere online cataloga. Hij vormt zijn eigen beeld uit deze Filmische beelden, maar ze zijn niet letterlijk wat ze zijn. Er wordt een ander verhaal verteld met zijn schilderijen, een diepere laag die alleen wordt bekeken als men er de tijd voor neemt, anders is het te vluchtig om waar te nemen. Ik wil de leerlingen deze laag ook meegeven als denkwijze. Het hoeft niet altijd volledig ervaren te worden, soms is het ook goed als je dingen onbewust ziet of juist achterwege laat. Ik wil ze alleen bewust laten worden van hun keuzes. Waar ga je voor, en hoe benader je dit werk? Heeft het een maatschappelijk doel of is het een persoonlijke weergave van de realiteit? Stokt dit met elkaar of leeft het naast elkaar? Bewustwording speelt een grote rol hierbij en een diepgaand onderzoek.

Fotografische techniekenTuymans maakt veelal gebruik van fotografische technieken zoals afsnijding, cadrage, sequentionering en extreme close-up. Dit in combinatie met het filmisch beeld zorgt er voor dat er een wantrouwen tegen waarheidsbeelden ontstaat. De beelden die hij gebruikt zijn namelijk wel waarheden omdat er foto’s of filmstills ten grondslag liggen, maar het wordt gebruikt in een andere context. Het is dus een waarheid dat een ander verhaal vertelt. Een realiteit die naast een andere realiteit leeft. De nieuwe kadreringen en close-ups zorgen voor een nog heftiger vervormt beeld.

Mijn mening is dat leerlingen ook op deze manier naar hun eigen beeldend werk, en tevens ook hun optiek op de werkelijkheid hiermee rekening moeten houden. Iedereen ervaart de werkelijkheid op zijn/haar eigen manier en dat komt omdat je jezelf tools mee geeft om deze werkelijkheid te ervaren. Deze tools worden individueel ontwikkeld, maar ook met behulp van andere mensen. Dit biedt namelijk ook een nieuwe optiek zoals je dat zelf niet volledig zou ervaren.

Wantrouwen tegen waarheidsbeeldenTuymans probeert d.m.v. een uitgesproken, persoonlijk beeld op politiek en religie een wantrouwen tegen waarheidsbeelden te creeëren. Aangezien hij veel afbeeldingen uit films/online cataloga en (eigen)fotomateriaal haalt en daar zijn eigen draai aan geeft is zijn werk ruim interpreteerbaar. Hij creeërt een spanningsveld door religie en politiek erbij te betrekken. Dit heeft zeker relevantie met de 2de wereldoorlog, maar bijvoorbeeld ook met de gemeenschap waarin hij woont (Borgerhout). De afbeeldingen krijgen steeds meer lagen waardoor het soms lastig is om in zijn meest pure essentie te vatten. Dit creeërt een spanningsveld waar Tuymans mee werkt en een frictie ten opzichte van de realiteit. Wat is nu de pure waarheid wat hij wil vertellen met zijn werk, en hoe zouden wij naar de realiteit kunnen kijken?

Deze constant afvragende factor is wat ik met de leerlingen wil bereiken. Dit heeft met bewustwording te maken, maar ook met zelfverzekerdheid. Ze mogen iets vertellen met hun werk. Hun eigen mening is wat telt, maar deze mening zal wel constant ondervraagd moeten worden. Dit doe ik door middel van discussie en onderlinge gesprekken. Verslaglegging speelt hier ook een rol bij zodat de leerling ook beseft wat voor proces hij door maakt. Hierdoor ontstaat er niet direct een wantrouwen, maar een soort zelfbevestiging voor de eigen ervaring van realiteit. Dit creeërt op zijn beurt zelfverzekerdheid en overstijgt ook het vak beeldend. Dan wordt beeldend gebruikt als tool om een blik op de realiteit te creeëren.

StilteAdrian Paci creeërt door middel van een unieke vorm van stilte in zijn videowerk een sfeer waardoor je jezelf bewust wordt van de omgeving waarin alles zich afspeelt. Herhaling, vertraging en simpliciteit geven deze stilte vorm op een zeer persoonlijke wijze. De simpliciteit zit hem vooral in de handeling, het wordt volledig weergegeven, en de duur van elk shot is naar mijn mening net te lang, waardoor het een perfect geheel wordt. De vertraging treedt ook in omdat elk shot zo lang is, het is niet zo zeer een directe vertraging in het beeldmateriaal, maar je wordt hierdoor wel in het beeld gezogen. De herhaling is een steeds terugkerend beeld wat op een net iets andere manier vormgegeven wordt. Hierdoor vallen er steeds nieuwe details op, maar er zijn ook terugkerende factoren waardoor het beeld een geheel wordt.

Wat ik met de leerlingen hiermee wil bereiken is dat deze stilte ervaren kan worden door simpliciteit, herhaling en vertraging. Ik probeer dit te doen door middel van een andere groepsopstelling, en door mijn vaste les elementen die soms in een andere vorm terug komen.

Doordat de leerlingen altijd in groepsopstelling beginnen ontstaat er een cohesie en democratie binnen de groep. Iedereen wordt gelijk gesteld omdat ze bij elkaar aan tafel zitten en er geen onderscheid is. Hierdoor ontstaat er een nieuwe realiteit binnen de les. Alle leerlingen komen in een bepaalde vibe omdat ze op elkaar kunnen, en ook mogen reageren. Hierdoor wordt de vertrouwensband van de leerling op de proef gesteld omdat er feedback aan elkaar gegeven wordt. Dit is een goede training om in een groepsverband iedereen aan bod te laten komen met mij als gespreksbegeleider. Zelf kan ik hier ook mijn eigen mening door laten schemeren. In deze realiteit ontstaat ook een soort veiligheid omdat wij elkaar allemaal aan kunnen kijken en met de rug naar de buitenwereld zitten.

De simpliciteit laat ik vooral blijken door zelf bewust te worden van de omgeving en een duidelijk, heldere structuur aan te bieden. Het is voor mij overbodig om leerlingen extra werk te laten verrichten wat ik als begeleider kan verrichten. Tevens leg ik het lesmateriaal altijd voordat de les begint op tafel liggen zodat de leerlingen zichzelf bewust kunnen worden van hetgene wat behandeld gaat worden. Dit zorgt voor een nieuwe blik op details waarin men steeds meer leert te bekijken, en ook sneller geneigd is om spullen vast te pakken.

Dit allemaal wil ik vormgeven door mijn persoonlijke druk op mijn lesgeefmethodes. Dit is het herhalingsaspect binnen het geheel. Alles fluctueert constant maar is wel vormgegeven binnen vaste ijkpunten binnen de les. Doordat deze herhaling intreedt raken de leerlingen gewend aan een bepaalde manier van handelen binnen de les, omdat het zowel vertrouwd, als prikkelend is.

VergankelijkheidHet werk van Boltanski laat een obsessieve belangstelling zien voor de vergankelijkheid van ons bestaan en voor de onontkoombare vergetelheid waarin wij te zijner tijd zullen geraken. Al wat overblijft zijn schaarse sporen en ijle nabeelden. Boltanski weet deze sporen en herinneringen op zeer expliciete wijze te hanteren. Enkele voorbeelden zijn vervaagde foto’s, oude documenten en vergeten inventarisaties.

Wat voor mij hier uit te halen valt is dat het leven tijdelijk is, en alles constant fluctueert, tenzij het vastgelegd wordt. Dan bereik je bepaalde punten in een proces waarop je verder kunt handelen. Deze vastlegging wil daarentegen niet zeggen dat het permanent is. Het mag constant veranderen als men zichzelf daar maar bewust van wordt en een verklaring kan zoeken waarom het verandert. Dit is een grote eis van de leerling omdat sommige dingen intuïtief gebeuren en niet altijd een verklaring hebben, maar dit biedt wel een terugblik voor later. Het is van essentieël belang dat de men hier vroeg mee begint omdat het dan onderdeel wordt van een denkpatroon. Dit zal in wat voor toekomstperspectief de leerling ook terecht komt, altijd een functie hebben.

Verzamelen van objecten.Vanuit zijn belangstelling voor dergelijke gefragmenteerde beelden van het verleden begon Boltanksi met het excessief verzamelen van allerlei objecten die getuigden van voorbije levensverhalen. Met name raakte hij geboeid door de beelden van oude portretfoto’s die hij op vlooienmarkten en in oude archieven en albums vond. Die foto’s laten mensen zien die door de loop der geschiedenis anoniem zijn geworden. Mensen die hun identiteit en persoonlijkheid hebben verloren en van wie nog slechts een afbeelding rest. Boltanski heeft duizenden van dergelijke anonieme portretten gebruikt voor zijn installaties en publicaties, door oude zwart-wit kiekjes uit te vergroten vervagen de contouren van het gelaat en worden de portretten nog levenlozer, het zijn schimmen die ons met holle ogen uit een andere wereld aankijken.

Zoals eerder vermeld is voor mij de persoonlijke leeromgeving van groot belang in mijn visie. Iedere leerling heeft de ruimte nodig om zijn/haar eigen input volledig te kunnen implementeren in hun eigen beeldend werk. Ik wil de leerlingen er voor laten waken dat het niet onpersoonlijk wordt, dus vandaar de constante communicatie die ik eis. Hierdoor voorkom ik dat het de leerlingen anonieme portretten worden en iedereen als individu behandelt wordt.

Nieuwe betekenissen aan objecten geven (Conceptueel)/associëring. Normaliter maakt Boltanski veelvuldig gebruik van vervaagde fotos wat net wat meer suggestie geeft dat het om een persoon gaat. In dit werk is het gegeven “persoon” veel abstracter en gaat het over de massawerking van alle bundelingen bij elkaar. Vaak heeft 1 persoon meerdere kledingstukken, maar voor mijn gevoel ervaar ik hier elk kledingstuk als een individu. Een object, bijna als levend object. Dit maakt het een erg krachtig werk. De eigen associatie die je met het geheel hebt. Ook de nieuwe betekenis die hij aan ieder object geeft speelt een belangrijke rol. Er zijn steeds terugkerende elementen zoals de koekblikken die staan voor persoonlijke opslagplaatsen van herinneringen, maar ook de kleren en de lampen. Telkens worden ze in vergelijkbare contexten gebruikt, maar een totaal andere uitwerking. Dit is een interessant aspect omdat hierdoor dezelfde materialen in andere contexten dezelfde doeleinden kunnen bereiken. Natuurlijk maakt de persoonlijke ingeving van deze objecten het beeld volledig af. Zonder toeschouwer is er dus geen volledig werk. Dit is voor mij een interessant gegeven omdat het voor iedereen verschillend is, maar er wel een onderliggende laag bereikt wordt binnen dit geheel. Men spreekt over dezelfde beelden, maar vanuit een eigen context.

Dit is wat ik de leerlingen ook wil laten bereiken. Een bepaalde context laten benaderen, maar vanuit hun eigen context. Dit geeft een bevestiging dat hun eigen beeld er toe doet, maar dat het ook van belang is dat ze de mening van andere mensen begrijpen en ook kunnen accepteren. Dan kan er een bovenliggend doel bereikt worden binnen de stof van de kunsten. Het is een abstract gegeven maar door er in groepsverband over te praten trek je de stof sneller naar een aards niveau en wordt het ook begrijpelijk en interessant.

AchtergrondVaak wordt de joodse afkomst van Boltanski geascocieerd met zijn werkwijze, en dus gerelateerd aan zijn persoonlijke achtergrond, en dus een directe verwantenis aan de holocaust. . Hier is hij het niet eens met deze eenduidige interpretatie van zijn werk. Hij wil een stadium daar boven bereiken. Voor hem is deze thematiek van de dood tijdloos, en niet specifiek gebonden aan één historische gebeurtenis.

Heel kort, iedere leerling heeft zijn of haar eigen achtergrond en het is van belang dat de docent hier kennis van heeft. Dit speelt namelijk een grote rol in het ontwikkelen van een eigen optiek op de werkelijkheid en dit leidt uiteindelijk tot het vormen van een eigen mening en visie.

Fysieke laag, afbeelding, metalaag.Beeld bestaat voor mij uit 3 lagen,

De fysieke laag: Hierbij gaat het om de materialiteit van het beeld; wat zie je, wat voel je, speelt licht een rol, is het zwaar of licht, etc.

De afbeelding:Wat is de letterlijke weergave van het beeld en wat voor kleuren zijn zichtbaar, hierbij is het alleen het benoemen van het beeld en de kleuren, verder niks.

De metalaag: Wat zou een onderliggende gedachte van het beeld/kleur/materialiteit kunnen zijn; meerdere opties zijn mogelijk.

Hiermee wil ik het beeld loskoppelen, maar tegelijkertijd ook samenvoegen. Zo worden de leerlingen niet alleen bewust van de meerdere functies die de verschillende beeldaspecten hebben, maar ook hoe ze op elkaar inspelen en hoe ze afhankelijk worden van elkaar. Ik laat de leerlingen telkens deze 3 lagen benoemen over hun eigen werk, werk van klasgenoten en werk van kunstenaars. Soms doen ze dit in groepsverband, en soms individueel.

Aanvullende kunstenaars aabiedenHet aanbieden van kunstenaars doe ik omdat de leerlingen d.m.v. hun leefwereld een zeer duidelijk (soms wel eerder abstract dan concreet)startpunt hebben, maar nog geen concrete koppeling met de kunstwereld. Ik laat ze dus eerst een aantal kunstenaars als startpunt opzoeken. Hierbij mogen ze alles pakken wat ze interesseert, vanuit daar ga ik een koppeling maken met hun thema en andere kunstenaars aanbieden die zowel een koppeling hebben met hun thema, als met hun interesses. Op deze manier ontstaat er een duidelijke, consistente prikkeling, vormgegeven door hun eigen beeld op kunst.

Hedendaagse, actuele probleemstellingen.Uiteraard loop je als docent ook tegen een aantal dingen aan. Je bent bezig met je eigen onderzoek, en een bepaalde vorm van engagement ten opzichte van de maatschappij. Het is interessant als je de leerlingen hierbij weet te betrekken en ze een zelfde kritische blik kan aanleren. Iedere leerling heeft uiteraard een persoonlijke “probleemstelling” waar ze mee bezig zijn, en dit is meestal op kleine schaal. Wat ik met de leerlingen wil bereiken is dat ze de koppeling kunnen vinden met een mondiaal perspectief. Dit hoeven ze niet perse toe te passen, zodra ze zichzelf er maar van bewust zijn dat meerdere probleemstellingen met elkaar te koppelen zijn, en dat het vaak ook op grote schaal benaderbaar is.

Korte termijn doelen v.s. lange termijn doelen. Doelen behalen, dit is belangrijk in het onderwijs. Vooruitgang moet altijd zichtbaar gemaakt worden voor zowel de leerlingen als de docenten. Vandaar dat ik het liefste ook korte termijn doelen stel, en deze zeer zichtbaar maak voor de leerlingen. Tevens is het van belang om de leerlingen te complimenteren op hun behaalde resultaten, op deze manier blijven ze gemotiveerd om zichzelf verder te ontplooien en onderweg te blijven. Deze korte beoordelingsmomenten vinden vooral plaats in individueel verband met de leerlingen, denk hierbij aan het logboek of een kort bespreekmoment tijdens de les.

De persoonlijke expirimenteer ruimte, de invloed op elkaar tussen docent en leerling.Zoals eerder in het verslag beschreven vind ik dat de persoonlijke leeromgeving van de docent en de leerling constant invloed op elkaar hebben als je hier voor open staat. Door middel van mijn visie probeer ik deze invloed nog opener te maken dan hij al is. De tools hiervoor komen vooral voort uit communicatie tussen de leerling en de docent in verschillende verschijningsvormen. Hierboven heb ik nog een aantal essentiële punten beschreven wat voor mij de voorwaarden zijn voor een goede persoonlijke experimenteerruimte. De leerling staat hierbij wel centraal omdat het uiteindelijk een docentenrol is die je zelf vervult, en het doel is om de leerling te begeleiden bij een beeldend proces.

Bronnen:http://www.hetstillepand.be/tuymans.htmlhttp://www.depont.nl/collectie/kunstenaars/kunstenaar/werk_id/49/werkinfo/1/kunstenaar/boltanski/http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/bronnenbundels/1997/1997_122.htmhttp://www.oxfordartonline.com/subscriber/search_results?q=boltanski&button_search.x=-968&button_search.y=-65&button_search=search&search=quickhttp://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=christian+boltanski&acc=off&wc=on&fc=offhttp://www.museomagazine.com/CHRISTIAN-BOLTANSKIhttp://cognitivisme.wikispaces.com/Piagethttp://nl.wikipedia.org/wiki/Constructivisme_(filosofie)http://www.natuurlijkleren.net/?page_id=249http://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschapsfilosofie#Sociaal_constructivismehttp://www.onderwijsmaakjesamen.nl/thema/inspirerend-onderwijs/krachtig-leren-adaptief-onderwijs/?output=pdf