godsdienst mariagaard - Cursusmateriaalgodsdienstmariagaard.weebly.com › ... ›...

D e P K G - s c h a a l – d e e l 1Naam:

Cursus godsdienst 2015-2016E. Vandamme PKG-schaal

1

DE POSTKRITISCHE GELOOFSSCHAALhttps://prezi.com/fjqt3mrggpcf/de-postkritische-geloofsschaal/

1. ACHTERGROND

De Post-Kritische Geloofsschaal is een empirisch instrument in de vorm van een vragenlijst (33 items, op een 7-punten Likert Scale) dat peilt naar het al dan niet accepteren van het transcendente (1ste dimensie & horizontale as: geloof – ongeloof) en naar de manier waarop men het geloof en de geloofsinhouden interpreteert (2de dimensie & verticale as: letterlijk – symbolisch).

Het doel van de PKG-schaal is om de verhouding van de vier cognitieve geloofsstijlen bij een individu of in een populatie in kaart te brengen.

Algemene uitleg: https://www.youtube.com/watch?v=FLchfB7Xz94


2

https://www.youtube.com/watch?v=FLchfB7Xz94

https://prezi.com/fjqt3mrggpcf/de-postkritische-geloofsschaal/


3

2. ANNA’S RING

Luister naar het verhaal van Anna.

Stel je in de plaats van Anna en beschrijf wat waarschijnlijk jouw reactie zou zijn.

Bij Anna zijn ruwweg 4 houdingen mogelijk, die komen overeen met de kwadranten van de PKG-schaal. Probeer de reacties te linken aan de juiste geloofshouding.

Reactie Anna 1 – geloofshouding?




Welke geloofshouding komt overeen met jouw reactie?


4

LEESSLEUTEL ‘ANNA’S RING’

De ring De christelijke traditie of Jezus

De verloren ring Het inzicht dat Jezus niet meer zomaar toegankelijk is of dat de traditie niet letterlijk kan genomen worden

De oma Vertegenwoordiger van de traditie die wij lief hebben

Anna De geloofsleerling, de ontvanger van de traditie, elk van ons

De inbraak Het moment waarop we beseffen dat dingen niet letterlijk kunnen genomen worden, dat zakencomplexer zijn, dat traditie ook bezoedeld is

De replica ring Nieuwe vermiddelingen van de traditie die naar de bron verwijzen maar niet zelf het origineel zijn

Het verdriet van Anna De groeipijnen van kinderlijk naar volwassen geloofDe politie De hoop dat autoriteit kan zorgen voor het terugbrengen

van het origineel

De vuilnisbak De negatieve reactie van mensen wanneer ze ontdekken dat het origineel niet meer beschikbaar is

De dubbele betekenislaagvan de replica

De liefde van de grootmoeder en de liefde van de moeder= toegevoegde waarde van het post-kritisch geloof

De vaas De poging om de vermiddelingen vast te leggen

De onverschilligheid vanAnna over het verhaal

Het relativisme van mensen die niet meer geëngageerd zijn rond bepaalde symbolen

Centrale gedachte: we hebben het origineel niet meer (‘Jezus is weg’) maar we hebben een traditie van schakels (vermiddelingen) die door een gemeenschap wordt doorgegeven in de loop van de tijd en waarlangs we in contact kunnen treden met de bron ook al blijven we ons bewust dat dit via schakels (vermiddelingen) verloopt: die schakels (vermiddelingen) zijn broos en krachtig tegelijk

HET ZIJN SYMBOLEN!


5

3. LEIDT GODSDIENST TOT ONVERDRAAGZAAMHEID?

Concreet kan je:

Uitleggen waarom godsdienst niet per definitie tot intolerantie leidt

Uitleggen waarom je niet zomaar kan spreken van ‘dé godsdienst’.

De volgende uitspraak duiden: Er bestaat een fundamentele discrepantie tussen enerzijds de waarden die elke grote wereldreligie verkondigt en anderzijds de wreedheden die in de loop van de geschiedenis werden gepleegd in naam van God

Uitgebreid de vier geloofsstijlen uitleggen (en ze opsommen)

De link leggen tussen letterlijk met geloof omgaan en intolerantie

Uitleggen waarom deze manier van denken over religieuze onverdraagzaamheid nieuw is.

De PKG schaal tekenen, uitleggen en er je eigen positie op bepalen.

De vier geloofsstijlen toepassen op concrete voorbeelden.

Leidt godsdienst tot onverdraagzaamheid?

DIRK HUTSEBAUT

in PATTYN & J. WOUTERS (red.), Schokgolven. Terrorisme en fundamentalisme,

Leuven, Davidsfonds, 2002, p. 214-220.

"Naar aanleiding van de gebeurtenissen van 11 september verschenen er in vele kranten opiniestukken waarin boude stellingen over godsdienst werden verdedigd. Indien we de auteurs van die stukken mogen geloven, leidt godsdienst bijna per definitie tot fanatisme, onverdraagzaamheid en intolerantie. Toegegeven, als het gaat om fouten die in het verleden binnen de eigen geloofsgemeenschap werden gemaakt, is ons geheugen soms selectief. De kruistochten hebben in het Westen bijvoorbeeld niet dezelfde betekenis als in islamitische landen. Dat president Bush de strijd tegen het terrorisme onnadenkend een kruistocht heft genoemd, deed de Arabische wereld huiveren. Dat er een verband bestond en bestaat tussen godsdienst en intolerantie mag men niet verdonkeremanen, maar dat verband mag niet op een ongenuanceerde manier worden belicht zoals dat in tal van opiniestukken het geval was.


6


7

Dat godsdienst tot onverdraagzaamheid leidt, moet worden genuanceerd, vooreerst omdat er niet zoiets bestaat als 'de' godsdienst. Het gaat steeds om een specifieke en historisch bepaalde traditie, die evolueert doorheen de tijd. De manier waarop mensen in de Middeleeuwen het christelijk geloof beleden, komt niet overeen met de manier waarop mensen dat vandaag doen. Er zijn echter niet alleen historische verschillen: de manier waarop mensen hun geloof beleven kan ook binnen één en dezelfde tijdsperiode sterk uiteenlopen. Wie met dit soort verschil geen rekening houdt, gaat eraan voorbij dat niet alle vormen van geloofsbeleving aanleiding geven tot intolerantie. Wat ik in deze bijdrage zal doen is bijdragen tot een genuanceerder oordeel over de relatie tussen godsdienst en intolerantie vanuit een godsdienstpsychologisch perspectief.

Er bestaat een fundamentele discrepantie1 tussen enerzijds de waarden die elke grote wereldreligie verkondigt (bijvoorbeeld universele broederliefde, tolerantie, verdraagzaamheid…) en anderzijds de wreedheden die in de loop van de geschiedenis werden gepleegd tegen mensen met een andere cultuur, ideologie, religie, seksuele voorkeur of huidskleur in naam van God (de kruistochten, de inquisitie…). Het heeft heel wat filosofen, historici, psychologen en sociologen doen besluiten dat religie onverdraagzaamheid in de hand werkt. Psychologisch en sociologisch onderzoek bevestigde die intuïtie door te wijzen op de statistische samenhang tussen geloven en intolerantie. Er is veel aan gelegen die samenhang correct te interpreteren. Dit soort samenhang impliceert enkel dat de kans dat iemand die gelooft intolerant is, groter is dan de kans dat hij of zij tolerant is. Het betekent niet dat iedereen die gelooft meteen ook intolerant is, en nog minder dat mensen intolerant zouden worden door hun geloof. (…)

Sinds een tiental jaren maak ik in mijn godsdienstpsychologisch onderzoek gebruik van een instrument dat peilt, enerzijds, naar het al dan niet accepteren van transcendentie (geloof versus ongeloof) en, anderzijds, naar de manier waarop men het geloof en de bijbehorende geloofsinhouden beleeft: hetzij op een letterlijke, dogmatische (in de psychologische betekenis) manier, hetzij op een symbolische en open manier.

Deze twee hoofddimensies geven in hun onderlinge combinatie aanleiding tot vier geloofsstijlen of geloofstypen, die ik op de volgende manier benoem: het gaat om letterlijk-gelovigen of 'orthodoxen'; om letterlijk-ongelovigen of 'externe kritiek'-personen; om symbolisch-ongelovigen of 'relativisten'; en om symbolisch-gelovigen of 'ondanks-toch-gelovigen' of 'prostkritisch-gelovigen'. Het onderzoeksinstrument kreeg de naam van de vierde dimensie die ze aan het licht bracht: de postkritische geloofsschaal. (…)

1 DISCREPANTIE: 1) Afwijking 2) Deviatie 3) Misverstand 4) Onderlinge afwijking 5) Onderlinge tegenstelling 6) Tegenstrijdigheid 7) Tegenspraak 8) Verschil


8

Orthodox-gelovigen, letterlijk-denkend en gelovig, zijn mensen die de betekenis en inhoud van hun geloof ontlenen aan de (kerkelijke) autoriteit. Zij willen het precies weten, zij gaan ervan uit dat de geloofsinhoud niet veranderd is en zelfs niet kan veranderen. Zij hebben de neiging moeilijke vragen uit de weg te gaan, zijn in zekere zin behoudsgezind, vinden dat alles moet blijven zoals het is. Letterlijk-denken betekent ook dat zij geen interpretatie toelaten, het staat er zoals het er staat, er moet niet te veel over gedacht worden. Interpreteren brengt onzekerheid, want er zijn altijd verschillende interpretaties mogelijk. Zij zijn in die zin erg zeker van hun geloof. Hun manier van geloven geeft hen een positief gevoel, maar ook gevoelens van schuld en angst. In extreme mate kunnen we zeker spreken van fundamentalisme.

'Externe kritiek'-denkers denken letterlijk en zijn ongelovig. Zij kunnen niet geloven omdat de geloofsinhouden niet kunnen worden bewezen en aangezien zij letterlijk denken, net als de orthodox-gelovigen, komen zij in de problemen met de voorgestelde inhouden. Wat er verhaald wordt, is eigenlijk niet mogelijk, dus geloven ze niet. Zij zijn ongelovig omdat het geloof geen absolute zekerheid biedt, en het is dat wat zij zoeken: zekerheid, net zoals de positieve wetenschappen - in een bepaalde en wat achterhaalde opvatting hierover - dat zouden bieden. Daar is het immers te bewijzen en duidelijk. Hun manier om met geloven om te gaan genereert voornamelijk negatieve gevoelens. Hun ongeloof is vooral een verwerping van het geloof en die verwerping schijnt toch niet zo makkelijk te zijn. Ik meen dat we hier ook zouden kunnen spreken van een ongelovig fundamentalisme.

Relativisten denken symbolisch, maar zijn geneigd tot ongeloof. Naar hun mening is al dan niet geloven afhankelijk van de context waarin je bent grootgebracht. Het is je nu eenmaal aangeboden of niet; er was de mogelijkheid om erop in te gaan of niet. Relativisten staan duidelijk open voor verschillende geloofstradities. Zij nemen immers aan dat het feit dat mensen dit of dat geloven, een of andere God aanbidden of deze of gene rituelen voltrekken, afhankelijk is d van de cultuur waarin ze zijn grootgebracht. Hoe men gelooft is in die zin afhankelijk van toevallige omstandigheden. De initiële geloofshouding, die door een contingente context wordt bepaald, kan worden beschouwd als een mogelijk tussenstadium, dat alter al dan niet kan worden overstegen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze positie vaak door jongeren en jongvolwassenen wordt ingenomen. Het is evenmin bevreemden dat deze positie relatief onafhankelijk is van een heel aantal andere variabelen of dimensies. De relativistische houding genereert noch duidelijk positieve noch negatieve gevoelens. In zijn extreme vorm hebben we hier te maken met een vrijblijvendheid, de persoon vertoont geen persoonlijk commitment. Dat vormt waarschijnlijk het belangrijkste onderscheid met de volgende groep.

Ondanks-toch-gelovigen of postkritisch-gelovigen zijn gelovig en denken symbolisch. Fundamenteel zijn zij zich bewust van het feit dat de geloofsverhalen moeten worden geïnterpreteerd en dat ze nog enkel maar na interpretatie geloofd kunnen worden. Dat induceert een zekere vorm van onzekerheid, maar zij kunnen ermee leven. Zij zijn zich goed bewust van de vele kritieken die op geloof en gelovigen kunnen worden uitgebracht, maar desondanks blijven zij op zoek gaan naar wat geloven voor hen kan betekenen. Zij staan open voor andere religieuze visies en gewoonten en zijn er zich van bewust dat er verschillende manieren zijn om met religieuze vragen om te gaan. Zij staan ook open voor verandering en beseffen dat elke geloofsuitspraak vervat


9

is in een historische vormgeving, die dus kan veranderen. Hun manier van geloven geeft hun een positief gevoel, zij voelen zich goed in hun vel. In zijn extreme vorm gaat het om een geloofsbeleving met een zeer algemene en vage geloofsinhoud, zonder enig duidelijk referentiepunt, waarin elke interpretatie een plausibel karakter heeft.

Ik heb hierboven gesteld dat deze vier geloofsstijlen telkens combinaties zijn van de twee centrale hoofdassen die het model bepalen: de as 'letterlijk versus symbolisch' en de as van geloof en ongeloof. De beide hoofddimensies werden uitvoerig in verband gebracht met andere variabelen zoals onverdraagzaamheid. (…)

Mensen die op een letterlijke manier met geloof omgaan neigen naar intolerantie. Wat nog niet wil zeggen dat alle mensen die op een letterlijke manier met geloof omgaan ook intolerant en onverdraagzaam zijn. Dat geldt niet alleen voor gelovigen die op een letterlijke manier met geloof en geloofsinhouden omgaan of, anders gezegd, voor orthodox-gelovigen maar eveneens voor ongelovigen die vanuit een letterlijke lezing geloof en geloofsinhouden verwerpen, die met andere woorden bijvoorbeeld geloof verwerpen omdat wat in de bijbel staat historisch of wetenschappelijk gezien niet klopt, de 'externe-kritiek'-personen. Voor zover ik kan opmaken is dat een nieuw gegeven in de onderzoekstraditie. Tot nu toe werd de intolerantie van een specifiek soort ongelovigen nooit geobserveerd. Men ging er blijkbaar te vanzelfsprekend van uit dat intolerantie enkel samenhangt met geloof en niet met ongeloof. De vraag of ongelovigen intolerant kunnen zijn werd zelfs niet eens gesteld.

Mensen, daarentegen, die op een symbolische, hoogsteigen en ondogmatische manier met geloof omgaan, laten zich eerder kenmerken door een tolerante houding tegenover mensen die er andere opvattingen, gebruiken en gewoonten op nahouden. Dat geldt zowel voor mensen die niet geloven als voor mensen die ondanks alle kritiek op religie (bijvoorbeeld dat religie zou berusten op een illusie) toch tot geloof komen. Intolerantie heeft dus niet op de eerste plaats te maken met geloof, maar met de cognitieve stijl die mensen hanteren wanneer ze met geloof en geloofsinhouden geconfronteerd worden: staat iemand open voor diversiteit en verscheidenheid of niet? We moeten erbij aantekenen dat dit geen automatisch proces is dat gewoon uit de cognitieve stijl voortvloeit. Steeds opnieuw zal men dit moeten verwerken in de eigen manier waarop men met geloof omgaat.


10

OPDRACHT: Los de vragen (uitgebreid) op. Werk vanuit de tekst.

1. Leg uit waarom godsdienst niet per definitie tot intolerantie leidt

2. Waarom kan je niet zomaar spreken van ‘dé godsdienst’.

3. Duid de volgende uitspraak:

“Er bestaat een fundamentele discrepantie tussen enerzijds de waarden die elke grote wereldreligie verkondigt en anderzijds de wreedheden die in de loop van de geschiedenis werden gepleegd in naam van God “

4. Som de vier geloofsstijlen op en leg ze (duidelijk en uitgebreid) uit:


11

1.

2.

3.

4.

5. Leg de link tussen letterlijk met geloof omgaan en intolerantie

6. Leg uit waarom deze manier van denken over religieuze onverdraagzaamheid nieuw is.


12


13

4. TOEPASSINGEN OP DE VIER KWADRANTEN

1. LETTERLIJK GELOOFTOEPASSING 1: DE WESTBORO BAPTIST CHURCH

De Westboro Baptist Church (afgekort WBC) is een controversiële Amerikaanse organisatie die haar hoofdkwartier heeft in Topeka (Kansas). De WBC is in 1955 opgericht door Fred Phelps (overleden in 2014). De organisatie komt vooral in het nieuws omdat men de gewoonte heeft om na rampen, ongelukken, moorden of aanslagen demonstraties te houden bij begrafenissen van de slachtoffers, waarin het overlijden van betrokkene bejubeld wordt. Inmiddels zijn er meer dan 39.000 van dergelijke demonstraties gehouden.

De achtergrond waarom deze kerk deze demonstraties (pickets) houdt is de volgende: men vindt homoseksualiteit een uiterste vorm van belediging van God. Ook het toestaan van homoseksualiteit (en het homohuwelijk) is volgens hen een belediging tegenover God. Via Bijbelteksten probeert men dit te staven. En omdat er in veel landen ter wereld inderdaad gelijkheid tussen mensen is qua seksuele geaardheid en discriminatieverboden, zijn deze landen volgens de WBC "doomed" (verdoemd). Daarom teksten als "America is Doomed" (Amerika is verdoemd).2

TOEPASSING 2: VERSCHILLENDE VORMEN VAN EXTREMISMEBoko Haram, IS, Al Qaeda… zijn allemaal recente vormen van extremisme die de wereld hebben geschokt…

Toch is extremisme iets van alle tijden. We doen een korte zij-sprong naar wat extremisme eigenlijk betekent…

2 https://nl.wikipedia.org/wiki/Westboro_Baptist_Church


14

DOSSIER EXTREMISME

Kijk naar het fragment en probeer er zoveel mogelijk kenmerken van een extremistische organisatie uit te halen!

Noteer ze hieronder!


15

KENMERKEN EXTREMISMEFanatieke mensen worden gevaarlijke extremisten als ze

1.Radicaal fundamentalistisch zijn

2.Extreem conservatief zijn

3.Leven van angst

4.Vijandig het wij-gevoel cultiveren

5.Geobsedeerd zijn ten koste van eigen persoonlijkheid

6.Extremistisch agressief worden

7.De idee boven de menswaardigheid plaatsen

8.Integristisch optreden

Uitleg over de kenmerken: zie prezi! (https://prezi.com/fjqt3mrggpcf/edit/#1_24309637)

VOORBEELD EXTREMISME: ISLAMITISCHE STAATWat is IS?

We maakten voor eerst kennis met deze groepering onder de naam ISIS, en dan plots veranderde de naam. Maar wat weten we eigenlijk over Islamitische Staat? Een fragment uit het nieuws brengt verduidelijking over wat IS is:deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/journaal/2.35310

Islamitische Staat heeft als doel een kalifaat te stichten. Dit is een staat waarbij de Sharia, de Islamitische wet, als wet geldt en eveneens geregeerd wordt door één leider die zowel de religieuze als politieke leider is. Deze leider is Abu Bakr al-Baghdadi, of zo wil hij toch genoemd worden. Een foto van deze man zie je hiernaast. Hij heeft als verder doel delen van Jordanië en Libanon te veroveren om zo de Palestijnen te gaan bevrijden.

Wat is een kalifaat?"Sinds Abu Bakr al-Baghdadi in Syrië en Irak een zogenaamde islamitische staat (IS) uitriep en zichzelf tot kalief benoemde, werden in het westen zowel moslims


16

https://prezi.com/fjqt3mrggpcf/edit/#1_24309637

als andersgelovigen geconfronteerd met een eigenaardig verschijnsel. Kaliefen en kalifaten behoorden sinds de afschaffing ervan begin 20ste eeuw tot het verleden. Nu ook Boko Haram onlangs aankondigde eveneens een kalifaat op te richten in Nigeria, is het duidelijk dat we met een interne tegenspraak te maken hebben. Een kalief wordt immers door vertegenwoordigers van de gehele gemeenschap aangeduid en dient universeel geaccepteerd te worden. Die hoogste gezagspersoon heeft bovendien als taak orde te waarborgen en de sharia correct te laten toepassen. Daartoe stelt hij rechters aan (qadi’s), die garant staan voor de rechtspraak en het uitspreken van straffen, zoals die in het islamitisch recht voorkomen.

Oorsprong ISDe wortels van Islamitische Staat gaan terug op Abu Musab al-Zarqawi, de stichter van Tawhid wa al-Jihad, een groepering die, na de invasie van de VS in Irak, zich aansloot bij Osama Bin Laden. Ondertussen is IS uitgegroeid tot een beweging van meer dan 31 000 leden. Momenteel hebben ze een staat uitgeroepen op een groot gebied dat zowel in Syrië als in Irak ligt. Maar zoals reeds hierboven gesteld heeft de leider als doel opgesteld meer gebieden te veroveren. Momenteel bevindt IS zich voornamelijk in Syrië en Irak, waarbij ze in het noorden van Irak hevig vechten met de Koerden. Dit is een bevolkingsgroep die overwegend moslim zijn. Hier rijst dus de volgende vraag: waarom vecht een beweging die zichzelf Islamitische Staat noemt tegen moslims?

Opdrachten:

1) Haal uit de tekst hierboven en uit de reportage zoveel mogelijk kenmerken van extremisme.

2) Wat is het doel van IS? Leg voldoende uit.

3) Wat is de oorsprong van IS? Leg voldoende uit.


17

4) Verklaar volgende begrippen:- Sharia

- Kalifaat

- Kalief

- Gadi


18

POST-KRITISCHE REACTIE OP EXTREMISME: ‘A CHARTER FOR COMPASSION’

KAREN ARMSTRONGGeboren in 1944 in een gezin van Ierse migranten. Ging als tiener binnen in het klooster van “Society of the Holy Child Jesus’, waar ze zeven jaar verbleef. Na haar uittreden werd ze lerares en schreef ze over haar kloosterjaren het boek ‘ Door de nauwe poort’. Als gevolg daarvan werd ze door de BBC gevraagd om een tv-reeks te maken over Paulus, waarvoor ze naar Jeruzalem reisde en betoverd raakte door de stad en de drie religies die er hun oorsprong vonden. Sindsdien schrijft ze fel bejubelde boeken over de historische wortels en de hedendaagse verschijningsvormen van judaïsme, christendom en islam, zoals ‘Een geschiedenis van God. Vierduizend jaar jodendom, christendom en islam.’ (1993)

Karen Armstrong over de ‘Charter for compassion’

“Wat me opviel was het belang dat al die religie hechten aan compassie, geen medelijden, want dat veronderstelt een hoogteverschil, maar het zich evenwaardig kunnen inleven in de positie van de ander. Het jammere is echter dat niemand dat nog lijkt te beseffen. Iedereen focust constant op de negatieve kanten van sommige religies zoals bijvoorbeeld het afwijzen van homoseksualiteit, terwijl ik net denk dat je die religies toleranter kunt maken door het positieve erin te benadrukken. De gouden regel die uit alle religies te destilleren is, zegt immers dat je je medemensen moet behandelen zoals je zelf behandeld zou willen worden.’ Het resultaat is een ‘Charter for Compassion’, een korte tekst geschreven door Armstrong in samenwerking met haar schare religieuze leiders en met inspraak van duizend enthousiastelingen uit meer dan honderd landen die reageerden op haar oproep voor respons op de website charterforcompassion.org.

Op 12 november 2009 werd het Charter wereldwijd voorgesteld en opgehangen in een kerk, een synagoge, een moskee en een tempel. Wereldwijd wordt opgeroepen om Armstrongs oproep tot compassie te ondersteunen. “Ik wil compassie cool maken”, aldus Armstrong.

Bekijk de TED-talk van Karen Amstrong en los de vragen hierbij op.https://www.ted.com/talks/karen_armstrong_makes_her_ted_prize_wish_the_charter_for_compassion#t-437441

Opdracht:


19

https://www.ted.com/talks/karen_armstrong_makes_her_ted_prize_wish_the_charter_for_compassion#t-437441



1) Probeer in eigen woorden uit te leggen…… waar geloof volgens Karen Armstrong helemaal NIET om gaat

… en waar het dan WEL om zou moeten gaan.

2) Karen Amstrong gebruikt enkele keren de term compassion. Deze term duidt op ‘mededogen’, ‘medeleven’, compassie. Wat betekent compassie voor een godsdienst?

3) Karen Armstrong heeft het over de gouden regel.- Wat houdt de gouden regel in?

- Wie is de uitvinder van de gouden regel?

4) Karen Armstrong vertelt het verhaal over Hector en Achilles. Wat heeft dit verhaal met spiritualiteit te maken? Vertel eerst het verhaal kort na en leg dan de link.


20

HANDVEST VOOR MEDEDOGEN

Het principe van compassie of mededogen ligt ten grondslag aan alle religieuze, ethische en spirituele tradities; steeds opnieuw wordt daarmee een beroep op ons gedaan alle anderen te behandelen zoals wij zélf behandeld willen worden.

Compassie is onze drijfveer om ons onvermoeibaar in te zetten voor het verzachten van het leed van onze medeschepselen, om terug te treden uit het middelpunt van onze wereld en een ander voor het voetlicht te plaatsen, en om recht te doen aan de onschendbare heiligheid van ieder mens en een ieder, zonder enige uitzondering, te behandelen met volstrekte waardigheid, billijkheid en respect.

Daarbij hoort tevens de opdracht om er zowel in het openbare als in het privé-leven voor te waken geen enkele vorm van leed te veroorzaken. Door gewelddadig te handelen, door de kwaliteit van het leven van een ander te verslechteren, door de grondrechten van die ander te misbruiken of te ontkennen, en door haat te zaaien met laatdunkende uitingen over anderen – zelfs over onze vijanden – doen wij de menselijkheid die wij allen met elkaar delen geweld aan.

Wij erkennen dat wij er niet in zijn geslaagd een leven te leiden vervuld van compassie en dat sommigen uit naam van hun religieuze overtuiging het totale menselijke leed zelfs groter hebben gemaakt.Daarom roepen wij iedere man en vrouw op om:- compassie opnieuw te maken tot de kern van moreel handelen en van religie- terug te keren naar het oude principe dat iedere interpretatie van geschriften die aanzet tot geweld, haat of minachting geen enkele legitimiteit heeft- garant te staan voor de verstrekking van correcte en respectvolle informatie over andere tradities, godsdiensten en culturen aan jongeren- positieve waardering van culturele en religieuze verscheidenheid te stimuleren- bij te dragen aan medeleven, gebaseerd op kennis, voor het leed van alle mensen – ook van hen die wij als onze vijanden zien.

Het is van wezenlijk belang dat wij compassie in onze gepolariseerde wereld maken tot een duidelijke, lichtende en dynamische kracht. Indien compassie is geworteld in principiële vastbeslotenheid om uit te stijgen boven egoïsme, kan zij politieke, dogmatische en religieuze grenzen slechten.

Als product van onze wezenlijke afhankelijkheid van elkaar, speelt compassie een fundamentele rol binnen menselijke relaties en bij een volwaardig mensdom. Compassie voert naar verlichting en is onmisbaar voor het realiseren van een eerlijke economie en een harmonieuze wereldgemeenschap die in vrede leeft met elkaar. (12-11-2009)

Handtekening:


21

2. EXTERNE KRITIEKTOEPASSING 1: DANNY BHOY OVER DE ARK VAN NOAH

https://www.youtube.com/watch?v=6KeLbFkt8tw

Waarom past dit fragment bij externe kritiek? Leg uit a.d.h.v. concrete voorbeelden!

3. POST-KRITISCH GELOOFTOEPASSING 1: COLUMN - RIK TORFS (DE STANDAARD 10/03/2014)

Eeuwige stad

Rome is nooit een vreemde stad. Ze stelt ons gerust. We kennen haar misdaden. Julius Caesar werd er vermoord, alsook vele pausen, gelovige en ongelovige zonder onderscheid. Het hoofdkantoor van de Heilige Inquisitie staat er en heet nu Congregatie voor de Geloofsleer. De lustprieeltjes van kunstminnende kerkvorsten verglijden vredig in de Vaticaanse tuinen. Loodzware archieven omarmen het verleden met al zijn donkere kantjes.

Intriges en kuiperijen: ze worden het Vaticaan weleens aangewreven door mensen met een bakfiets en een geweten. Maar de charme ervan is dat ze bekend zijn. Van onze eigen voorvaderen daarentegen weten we niet altijd op welke manier ze zich tijdens dorpskermissen gedroegen, of hoe het eraan toeging op het veld, net voor de oogst, tussen het hoge koren. Onbekend is niet onbevlekt. Het volstaat niet vergeten te zijn om tot de


27

https://www.youtube.com/watch?v=6KeLbFkt8tw

slachtoffers, en niet tot de daders van de geschiedenis te behoren. Toegegeven, onze tijdgenoten begingen toen zelf geen misstappen, waarvoor de belangrijkste reden evenwel is dat ze niet geboren waren.

De kerk bevond zich geregeld op het verkeerde spoor. Maar vaak ook niet. Er was tussen veel gekonkel wel degelijk plaats voor edelmoedigheid. En ongelooflijke zin voor al wat mooi was. Michelangelo had geen nood aan een curator om zijn werk tot kunst te maken. En Bernini becommentarieerde de wereld niet, hij schiep haar zelf.

Wat mij in Vaticaanse kringen altijd het meest heeft verontrust, zijn eenduidig positieve berichten. Commentaar over de paus. De laatste is altijd de beste. Toen ik in 1985 als jonge onderzoeker samen met een hoogleraar en enkele studenten de kantoren van de Romeinse curie bezocht, loofde een functionaris Johannes Paulus II. Geweldig man. De beste ooit. De ultieme synthese van Johannes XXIII en Paulus VI. Bovendien een groot filosoof. Slechts het pausschap verhinderde een verdere uitbouw van zijn carrière op dat gebied. Het laatste vond ik vreemd. Alsof door paus te worden het denken wat minder gaat.

Vandaag hoor je overal dat het de geschiedenis is die de Poolse paus zijn plaats zal geven. Het begin van de neergang. En ondertussen is Franciscus de ster. Niet helemaal ten onrechte, denk ik, hoewel lof tot argwaan stemt. Franciscus is geen heraut van een gesloten denksysteem. Van een opeenstapeling van waarheden. Van regels en regeltjes. Hij gaat uit van de soms paradoxale verhalen van Christus, die hem genoeg vertrouwen geven om in het leven risico te durven nemen, in het besef dat veiligheid gevaarlijk is.

Terwijl in onze Vlaamse samenleving veiligheid juist de belangrijkste waarde is geworden. Letterlijk geen druppel alcohol voor wie achter het stuur plaatsneemt. Gas-boetes voor iedereen die de rust verstoort en de illusie wegneemt dat we kunnen leven zonder enige medemens. Als er een misdrijf gebeurt, moet niet enkel de schuldige worden gestraft, maar ook de wet worden aangescherpt. We willen zekerheid. Zij is onze religie, en eigenlijk is ze dat altijd geweest.

Vroeger leek het alsof Vlaanderen een zeer katholiek land was. Klopt dat wel? Velen zochten in het religieuze geen verdieping, maar veiligheid. Het letterlijke geloof kon hen dat bieden. De wereld was geschapen en zou vergaan. Er waren tegenslagen maar ook wonderen, er was zonde maar ook vergiffenis. En na de dood kwam het hiernamaals. Eerlijk gezegd: als ik die korte zinnetjes vandaag schrijf en herlees, ontroeren ze mij nog steeds. Maar wie ze letterlijk neemt, hen analyseert als waren ze historische feiten, kan hen uiteindelijk enkel een beetje onnozel vinden. Een kinderlijk geloof kan de hedendaagse mens geen veiligheid meer bieden.

Wie veiligheid zoekt, heeft nu de wetenschap. Al kan ze vandaag nog niet alles verklaren, ooit komt de dag dat dat wel het geval zal zijn, zo geloven we. De vervulling die eertijds in het hiernamaals lag, ligt nu in het komende rijk der wetenschap. Vroeger waren we zeker van wat we niet konden zien. Vandaag zijn we zeker dat wat we niet kunnen zien niet bestaat. De zekerheid is gebleven. Enkel haar vindplaats is veranderd.

Ondertussen zit ik op het terras van mijn hotelkamer. De morgen hees zich het voorbije uur uit de nacht. Geen wolk aan de hemel. De lucht is ijl en jong. De straat is leeg. Vogels fluiten. Aan het einde van de Via Stazione di San Pietro prijkt de koepel van het Vaticaan frivool en enigszins goddeloos in het dartele ochtendlicht. Alles kan beginnen.


28

Opdracht

1) Welke geloofsstijl is van toepassing op Rik Torfs? Argumenteer!

2) Welke geloofsstijl kan je halen uit de onderlijnde alinea? Argumenteer!

3) Welke geloofsstijl is van toepassing op de schuingedrukte alinea? Argumenteer!

4. RELATIVISMETOEPASSING 1: JAN FABRE - DE MAN DIE HET KRUIS DRAAGT

Opdracht:


29

1) Hoe is dit kunstwerk een toepassing van het relativisme? Argumenteer!

2) Jan Fabre: “’De man die het kruis draagt’ is een zoektocht naar balans, naar evenwicht. Geloven we in God, geloven we niet in God? Het kruis op die arm staat symbool voor die vraag.”Welke geloofsstijl is hier van toepassing? Argumenteer!

3) Kathy De Nève van ‘At the Gallery’ had het anders begrepen dan Jan Fabre. Voor haar balanceert het kruis “tussen realisme en relativisme, tussen kunst en geloof/wetenschap. ‘De man die het kruis draagt’ is niet alleen een metafoor van de spirituele twijfelaar, maar ook een referentie naar de onmogelijke mogelijkheid om te leven zonder kunst.”Welke geloofsstijl is hier van toepassing? Argumenteer!

4) Waarom is de keuze van de titel voor dit kunstwerk eerder vreemd te noemen?


30

TOEPASSING 2: CARTOON JEZUS

“Wil de ECHTE Jezus Christus opstaan, aub?”

Waarom past deze cartoon bij het relativisme? Argumenteer!


31

5. DE EIGEN PKG-SCORES

Opdracht : Vul je eigen pkg-schaal in.

Surf naar: http://www.kuleuven.be/thomas/page/dialoogschool/

Noteer je score voor:a) Orthodoxie (letterlijk geloof)b) Externe kritiek (letterlijk ongeloof)c) Relativisme (symbolisch ongeloof)d) Tweede naïviteit (symbolisch geloof)

Kan je jezelf vinden in deze scores? Waarom of waarom niet?

(Teken je schaal ook eens hieronder)

6. DE BIJBEL DOOR DE BRIL VAN DE PKG-SCHAAL

Lees eerst de bijbeltekst Mt hoofdsdtuk 14, vers 22-33…

Hoe kan je dit nu passen binnen de PKG-schaal (zie schema op de volgende pagina)

Doe nu hetzelfde voor vier nieuwe bijbelteksten (zie prezi)


32

http://www.kuleuven.be/thomas/page/dialoogschool/


33

7. SAMENVATTENDE OPDRACHT:

Opdracht : Geef telkens aan van welk van de vier geloofsstijlen de uitspraak een goed voorbeeld is.

“Geloven in God is net als geloven in een theepot die om de zon draait.” (R. Dawkins)Geloofsstijl:

“Ik geloof in het christendom net zoals ik geloof dat de zon is opgekomen. Niet alleen omdat ik het kan zien, maar omdat het mij in staat stelt om alle andere dingen te zien.” (CS Lewis)Geloofsstijl:

“God van Abraham, God van Isaak, God van Jacob, niet van filosofen en schriftgeleerden. Zekerheid, hartelijke vreugde, vrede. God van Jezus Christus.” (B. Pascal)Geloofsstijl:

“Het is onwenselijk in een vooronderstelling te geloven als er in het geheel geen reden is om aan te nemen dat het waar is.” (Bertrand Russell)Geloofsstijl:

“Een maagdelijke geboorte behoort kennelijk tot rondzwervend religieus vertelmateriaal, ze duikt in andere religies net zo goed op als in het christendom. Dat moet toch iets zeggen over onze christelijke christologie, je wordt er toch minstens door gewaarschuwd de geloofstradities niet zomaar te continueren?” (Kuitert)Geloofsstijl:

“Mensen maken hun eigen keuze uit de menukaart van de verschillende religieuze tradities en op deze wijze stellen zij hun eigen hemelse hutspot samen, bewust of onbewust.” (Pim Valkenberg)Geloofsstijl:

“In hun bedorven toestand imiteert de hele mensheid U [God]. En toch plaatsen zij zichzelf op een afstand van U en verheffen zij zichzelf tegenover U. Maar zelfs in deze imitatie erkennen zij dat U de schepper van de gehele natuur bent en geven zij dus toe dat er geen plaats is waar zij volledig aan U kunnen ontsnappen.” (Augustinus)Geloofsstijl:

www.godsdienstmariagaard.weebly.com

35

“Waar de moraal gebaseerd is op theologie en waar het recht afhankelijk is van een goddelijke autoriteit kunnen de meest immorele, onrechtvaardige schandalige zaken gerechtvaardigd en uitgevoerd worden.” (Ludwig Feuerbach)Geloofsstijl:

“Niet het bezit van de waarheid, maar het voortdurend zoeken naar waarheid ligt binnen ons bereik en is het doel van ons streven.” (Lessing)Geloofsstijl:

“Geloven leer je niet uit boekjes, net als zwemmen. In de boeken staat hoe het moet en wat er moet, je kunt dat allemaal memoriseren, daar zelfs een kei in zijn. Maar je moet te water gaan, wil het er echt van komen.” (Kuitert)Geloofsstijl:

Cursus godsdienst 2015-2016 PKG-schaal

36

INHOUDSOPGAVEde postkritische geloofsschaal...............................................................................2

1. Achtergrond..................................................................................................22. Anna’s ring....................................................................................................33. Leidt godsdienst tot onverdraagzaamheid?..................................................54. toepassingen op de vier kwadranten..........................................................12

1. Letterlijk geloof........................................................................................122. externe kritiek.........................................................................................273. post-kritisch geloof.....................................................................................27

Eeuwige stad...........................................................................................................274. relativisme.................................................................................................29

5. de eigen pkg-scores......................................................................................326. De bijbel door de bril van de pkg-schaal.......................................................327. Samenvattende opdracht:.............................................................................34

Cursus godsdienst 2015-2016 PKG-schaal

godsdienst mariagaard - Cursusmateriaalgodsdienstmariagaard.weebly.com › ... ›...

Documents

Transcript of godsdienst mariagaard - Cursusmateriaalgodsdienstmariagaard.weebly.com › ... ›...