VoorMorgen.Nu magazine 1

VOOR MORGEN.NU

( was dat maar waar... )

HET IS EEN WONDER!

nummer 1_winter_2015_2016

De juiste keuzes maken voor je persoonlijke financiële toekomst

Investeren in CROWDFUNDING steeds populairder * BELEGGEN ALS WARREN BUFFETT, met tips van de maestro zelf * FIDAN EKIZ worstelt met haar shopverslaving

ZZP’ERS OVER HUN PENSIOEN: ‘Later als ik groot ben’ * GELD MAG ROLLEN

voor bijzondere hoogtepunten * ALEXANDER KLÖPPING keynote speaker op eerste event

www.avenida-oostenrijk.comwww.eilandvilla-ameland.nl

BEACH 76Buren, Ameland

• eerstelijns gelegen, directe toegang tot de duinen/het strand• centrum van Nes op slechts 10 min. fi etsen• 12 persoons villa (6 slaapkamer) met slaapkamer op de

begane grond• grote living met open haard• royale woonkeuken met alle inbouwapparatuur• zeer hoogwaardig afgewerkt• luxe sauna• schitterende rieten kap• geen verhuurplicht, wel uitstekende verhuurmogelijkheden

Waardevast investeren en genieten!

Parel van NesNes, Ameland• 5 villa’s aan de rand van Nes, op 2 minuten lopen van het

centrum• gebouwd in de typische Commandeursstijl van de

walvisvaarders• 6 tot 10 persoons villa’s• ruime living met open haard en schuifpui naar het terras• luxe woonkeuken met alle inbouwapparatuur• zeer hoogwaardig afgewerkt• luxe sauna• de woningen zijn reeds gerealiseerd, direct beschikbaar• geen verhuurplicht, wel uitstekende verhuurmogelijkheden

Villa’s zijn gereed voor gebruikOp loopafstand van het centrum van Nes

Vanuit achtertuin toegang tot het strandUitstekende verhuurmogelijkheden

NIEUW!

Villa Helmweg 2Buren, Ameland

• op loopafstand van het strand• centrum van Nes op slechts 10 min. fi etsen• 8 persoons villa (10 tot 12 persoons villa ook mogelijk)• bijzonder ruime kavel van ca. 1.800m2• eigen duinpan met veel privacy• grote living met open haard en royale woonkeuken• zeer hoogwaardig afgewerkt• geen verhuurplicht, wel uitstekende verhuurmogelijkheden

Bijzonder ruime kavel van ca. 1.800m2Eigen duinpan met veel privacy

NIEUW!

SECOND HOMES FIRST QUALITY

Nieuwsgierig geworden?Neem gerust contact op voor een vrijblijvend gesprek.

www.kontourvastgoed.nltel: 0513 745016email: [email protected]

Watervilla’s Friese MerenTjeukemeer, Friesland

Avenida Panorama Suites Kaprun, Oostenrijk

• direct aan het Tjeukemeer, uur rijden van Randstad• op loopafstand van het centrum van Delfstrahuizen/

Echtenerbrug• perfect voor watersportliefhebbers, eigen aanlegsteiger• rietgedekte villa’s, 4 verschillende types• 6 tot 10 personen, slaapkamer beneden mogelijk• compleet afgewerkt met fraaie inbouwkeuken en luxe

badkamers• schitterende rieten kap• geen verhuurplicht, wel uitstekendverhuurmogelijkheden

• unieke locatie met vrij uitzicht op de Kitzsteinhorn (gletsjer)• 4 seizoenengebied, ook in de zomer erg aantrekkelijk• volop skimogelijkheden in voor- en najaar• het centrum van Kaprun bevindt zich op loopafstand• kleinschalig en exclusief, 17 appartementen in 3

chaletgebouwen• royale balkons met 2 persoons bad op het Zuiden• hoogwaardige afwerking met sauna• verhuur en beheer professioneel verzorgd• uitstekend rendement + voordeel

vermogensrendementsheffi ng

Avenida Four Season Chalets Niedernsill, Oostenrijk

• schitterend gelegen in het Pinzgauer dal• topskigebieden Zell am See/Kaprun en de Kitzbüheler Alpen• ruime vrijstaande chalets • 8-10 persoons met slaapkamer op de begane grond• royale living met open haard en woonkeuken• grote terrassen op de zon• hoogwaardige afwerking met sauna• verhuur en beheer professioneel verzorgd• uitstekend rendement + voordeel

vermogensrendementsheffi ng

Vrij en onbelemmerd uitzicht op de gletsjerUitstekend rendement i.c.m. eigen gebruik

Unieke locatie, direct aan het TjeukemeerVrijstaande villa’s met eigen aanlegsteiger

Q

UALITY

Q U A L I TYa ve n

i d a

Q

UALITY

Q U A L I TYa ve ni d a

NIEUW!

NOG SLECHTS 4 TE KOOP

Vrijstaande chalets met schitterend uitzichtNabij topskigebieden Zell am See en de Kitzbüheler Alpen

www.voormorgen.nu

4_voormorgen.nu_winter_2015_2016

in dit nummer

INHOUDDe Generatie Nu werkt hard voor haar geld en vraagt zich af wat wijsheid is. Sparen, beleggen, vrolijk uitgeven? In dit nummer alle mogelijkheden op een rijtje. En... je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen.

→ 10 - 12KORT NIEUWSOp je 30ste met pensioen, crowdfunding door Andy Murray, het Climate Change Report, en Oprah Winfrey en Weight Watchers zijn nu al een succesvolle combinatie.

→ 14 - 21SUCCESVOL SPARENWie slimt spaart bouwt aan een groot vermogen. Christel Nolle weet daar alles van. ‘Spaargeld geeft een enorm gevoel van vrijheid.’

→ 13COLUMNFIDAN EKIZTot haar vaders grote verdriet kent Fidan Ekiz de waarde van het geld niet. Zijn dochter wil best sparen, maar hoe moet het dan met haar shopverslaving?

→ 22 HELEMAAL VAN JEZELFIn de rubriek Geld Mag Rollen tips over de aankoop, financie-ring en inrichting van je eigen droomhuis.

→ 24 - 25 VOORUITBLIK 2016Veel beleggingsnieuws kun je rustig negeren. Toch zijn er ook een paar zaken waar je wél rekening mee moet houden in 2016.

→ 26 - 27 GOEDE VOORNEMENSBij een nieuw jaar horen goede voornemens, ook op financieel gebied. Plus tips om ze vol te houden.

→ 28 -35 CROWDFUNDING IN OPMARSDoor de lage rente wordt crowdfunding steeds populairder. Volgens Mark Laage-waard van Crowdaboutnow hoef je daar geen ervaren belegger voor te zijn.

06 HoofdredactioneelAan de slag!

08 Even voorstellenHet superkwartet van VoorMorgen.Nu.

10 Nieuws Steeds meer onderne-mingen staan op voor het klimaat.

13 Column Fidan EkizDe waarde van het geld is niet bij iedereen aangeboren.

14 Sparen Geloof ons nou: het is de basis van elk vermogen.

22 Geld Mag Rollen Voor je eigen plek onder de zon.

24 Vooruitblik op 2016 Voorspellen is lastig, vooral als het de toekomst betreft.

26 Goede voornemensEn tips om ze ditmaal ook vol te houden.

28 CrowdfundingBetrokkenheid is de essentie van deze nieuwe manier van financieren.

37 Column Cleo Scheer-boom Het beheer van de BV IK.

38 Event VoorMorgen.NuEen verslag in dertien foto’s.

42 Zin en onzin over pensioen Je kunt het maar beter zeker weten.

46 ETF’s Beleggingsprodcuten die je veel hoofdbrekens besparen.

55 Geld Mag Rollen Kunst kopen is veel betaalbaarder dan je denkt.

59 Geld Mag RollenVoor de mooiste dag in je leven kijk je niet op een paar centen.

→ 1- 59

www.voormorgen.nu

voormorgen.nu_winter_2015_2016_5

→ 38 - 41 HET EVENTDe financiële voorlichting aan jongere generaties begint steeds eerder en wordt steeds intensiever. Terugblik op ons event VoorMorgen.Nu.

→ 46 - 53SLAPEND RIJKETF’s zijn enorm in opmars. Ze zijn veilig, goedkoop, toegan-kelijk en dus ideaal voor begin-nende beleggers, aldus Martijn Rozemuller van Think ETF’s.

→ 60 - 71VAN DROOM-HUIS TOT VASTGOED-INVESTERINGHaal het beste uit je woon-carrière, zowel qua investering als aflossing en inrichting. Compleet met stresstest en rekenvoorbeelden.

→ 80 - 84ZZP’ERS EN PENSIOENVier zzp’ers over de manier waarop zij hun pensioen wel of niet geregeld hebben.

→ 73COLUMN YVETTE BAKSEen beginnende belegger vertelt. Onwetendheid, zenuwen en geldgebrek zijn de sleutelwoorden.

→ 86 - 95BELEGGEN IN WINDENERGIEDe gestage groei van dit zogenaamde impactbeleggen toont aan dat een goed gevoel en rendement intussen hand in hand gaan.

→ 102 - 111FAN VAN WARREN BUFFETTDividendbelegger pur sang Menno van Hoven over de waan van de dag en de enorme effecten van rente-op-rente. Zijn grote voorbeeld Warren Buffett geeft tijdloze tips.

→ 112START EEN BED & BREAKFASTVoor de realisering van je hartewens mag het geld rollen, vinden Sander en Paul Haarsma-Bakker. En zo opende B&B ‘Bij de jongens’ afgelopen maart zijn deuren.

→ 122DROOMBAANMet het project FutureFuel creëerde Anne Walraven haar eigen droombaan.

60 WonenHuren, kopen, investeren... haal alles uit die levens-lange huizencarrière.

73 Column Yvette BaksVan denken naar doen.

74 Geld Mag Rollen Zeker als het om een wereldreis gaat.

80 Zzp’ers en hun pensioenopbouwPersoonlijke verhalen.

86 Windenergie De opmars van klimaat-vriendelijke investeringen.

97 Column Karel MercxOnze hoofdredacteur stuurt beginnende beleg-gers de goede kant op.

98 Wijzer Boeken, blogs, websites en apps waar je echt iets aan hebt.

100 Geld Mag RollenMantelzorg in je eigen achtertuin.

102 Dividendbeleggen Succesvol beleggen volgens superbelegger Warren Buffett.

112 Geld Mag RollenDe romantische droom die eigen Bed & Breakfast heet.

114 Geld Mag RollenWant Formule 1 is een dure hobby.

115 EnquêteEen ruime voldoende voor onze financiële toekomst.

116 Drie rekentools Voor (doel)sparen en beleggen.

120 VoorMorgen.Nu Meld je aan voor onze nieuwsbrief.

122 Uitsmijter Zeven onbescheiden vragen aan Anne Walraven.

→ 60 - 122


www.voormorgen.nutekst_Karel Mercxhoofdredactioneel_

voor de toekomst. Er

kunnen twee dingen

gebeuren. In het beste

geval maken wij je

enthousiast voor geld-

zaken. In het slechtste

geval komen je finan-

ciën op orde. Dit laatste

geeft geestelijke rust,

en in beide gevallen

ben je beter af.

Dit is de eerste uitgave

van het magazine Voor-

Morgen.Nu, met

interessante artikelen,

veel tips en leuke feit-

jes. Een aantal

aanraders doe ik

hieronder vast uit de

doeken.

voornemens: gezonder eten, afvallen en sparen. Wat dit laatste betreft: veel mensen weten al hoe belangrijk sparen is. Dat sparen elk jaar in de top-3 staat, komt door-dat menigeen toch de mist ingaat bij het in de praktijk brengen van zijn

goede voornemens. Op deze pagina’s reiken wij jou dan ook tips aan om je brein om de tuin te leiden, zodat je volgende poging wel slaagt. Als je met sparen begint, zul je na verloop van tijd merken dat je vermogen sneller groeit dan je had

Omdat de rente laag is, roepen de aandelenmannen

in koor: aandelen zijn de enige vermogenscategorie om vermogen op te bouwen

Nu de overheid zich op

steeds meer terreinen

terugtrekt en tegelijker-

tijd de levensverwach-

ting toeneemt, hebben

mensen meer geld

nodig voor hun

toekomst. Omdat de

rente laag is, roepen de

aandelendames en

-heren in koor dat

aandelen de enige

vermogenscategorie

zijn om vermogen op

te bouwen. Maar klopt

dit wel? Bijna iedereen

in de leeftijdscategorie

25-45 jaar ziet door de

bomen het bos niet

meer. Mensen stellen

het maken van finan-

ciële plannen uit. Zij

denken dat zij over een

paar weken ook wel

kunnen beginnen met

investeren in aandelen

of andere beleggingen.

Het gevolg is dat de

jaren voorbijvliegen

zonder dat er ook maar

iets verandert.

Omdat Reed Business

dit een ongewenste

gang van zaken vindt,

zijn wij VoorMorgen.Nu

begonnen. Wij nemen

jou bij de hand in de

wondere wereld van

finance. Wij zullen alles

in begrijpelijke taal aan

je uitleggen. Wij gaan

je helpen bij het maken

van de juiste keuzes

verwacht. Dit komt door het rente-op-rente-effect. Albert Einstein noemde dit het achtste wereld-wonder. In ons artikel over sparen (pagina 14-21) wordt dit geïllustreerd met een aansprekend muizenvoorbeeld. Twee muizen kunnen vijf keer per jaar een nest werpen van zeven muisjes. Als deze nieuwe muizen zich ook weer voortplanten, zijn er na tien jaar meer dan zes miljoen muizen.

BELEGGEN ZOALS BUFFETTHeb je met sparen een basis gelegd voor je vermogen, dan is het tijd om te gaan beleg-gen. Het artikel over de belangrijkste regels van mijn favoriete super-

AAN DE SLAG!

SPAREN IS DE BASIS VAN ELK VERMOGENAan het begin van elk jaar zijn de drie meest genoemde goede

www.voormorgen.nu


belegger Warren Buffett (pagina 102-111) mag je niet missen. Ik ben ervan overtuigd dat als meer mensen de tijdloze tips van Warren Buffett zouden opvol-gen, het rendement van elke belegger omhoog zou schieten. Vergeet ook niet om het bijbe-horende interview met Menno van Hoven, de succesvolle portefeuille- beheerder van Beleg-gers Belangen, te lezen. Het interessante aan dit interview is dat hij vertelt welke fouten hij vroeger heeft gemaakt en hoe hij de omslag naar succesvolle beleg-ger heeft volbracht.

CROWD-FUNDINGNaast sparen en beleg-gen is crowdfunding (pagina 28-35) ook een manier om vermogen op te bouwen. Dit is het financieren van een project buiten de bank om met een grote groep mensen. Zij krijgen daarvoor jaarlijks een

rentepercentage en aan het einde van de looptijd krijgen investeerders – als alles goed gaat – hun geld terug. Vergeet niet de rekenvoorbeelden door te lezen van een aantal crowfunding-projecten die wij voor je op een rijtje hebben gezet. Verder behandelen wij in VoorMorgen.Nu nog andere manieren van investeren, onder meer het rechtstreeks beleg-gen in ETF’s (pagina

MAAK ALTIJD JE HUISWERK!

ER KUNNEN TWEE

DINGEN GEBEUREN.

IN HET BESTE GEVAL

MAKEN WIJ JE ENTHOUSIAST

VOOR GELD-ZAKEN. IN HET

SLECHTSTE GEVAL KOMEN JE FINANCIËN

OP ORDE

46-53) en windenergie (pagina 86-95).

VOOR EEN HELDERE KIJKOf je nu je met hard werken verdiende euro’s wilt sparen, beleggen, in crowdfunding steekt of op een andere manier investeert, je moet altijd eerst je huiswerk maken en kijken wat precies het belang is van de partij waarmee je zaken gaat doen. In de financiële wereld gaan miljarden

om. Ondernemers starten dan ook graag bedrijven op in deze wereld om een graantje mee te pikken. Zij zullen er alles aan doen om jou ervan te overtuigen dat je juist met hen zaken moet doen. Wij van VoorMorgen.Nu zullen je de instrumenten aanrei-ken voor een heldere kijk op deze zaken, zodat je een grotere kans hebt om de onbetrouwbare partijen te vermijden.

GELD MAG ROLLENMaar vermogen opbou-wen hoeft natuurlijk niet alleen voor je oude dag te zijn. Je kunt er ook ge-woon leuke dingen mee doen, zoals bijvoorbeeld het maken bezoeken van Formule 1-races of het bouwen van je droomhuis. In de rubriek Geld Mag Rollen staan interessante ideeën waarvoor je vermogen zou kunnen opbouwen. Op de hoogte blijven van VoorMorgen.Nu? Neem dan een kijkje op onze gelijknamige website en schrijf je in voor onze nieuwsbrief. Persoonlijk ben ik enthousiast over het nieuwe platform. Bij vragen weet je mij te vinden.

We zullen je tools aanreiken

zodat je een grotere kans

hebt om de onbetrouwbare

partijen te vermijden

www.voormorgen.nu


service

MEDEWERKERSCOLOFON

Nummer 1_winter_2015_2016

Hoofdredacteur Karel Mercx

Redactionele coördinatie en beeldredactie Anneloes Viskil

Vormgeving Thomas van Staveren (artdirector), Eric van den Berg

Eindredactie Liesbeth Wijnands

Medewerkers Yvette Baks, Fidan Ekiz, Stephen Hendriks, Wilma van Hoeflaken, Menno van Hoven, José Mast, Cleo Scheerboom, Pepijn Schreurs

FotografieZefanya Anindjola, Michel Mees

Uitgever Johan Brinkman

Managing director Erwin van Luit

Marketing Marijke Houwer, Arnold Verschoor

EventsHanneke Heeren, Tamara de Jong, Linda Jongejan, Cleo Wever

Productie en distributie Natalie Leenstra-Drost, Loes Mes

RedactiePostadres: Postbus 152, 1000 AD AmsterdamBezoekadres: Radarweg 29, 1043 NX AmsterdamE-mail: [email protected]: www.voormorgen.nu Facebook: /VoorMorgen.NuTwitter: @VoorMorgen_Nu

AdvertentieverkoopElsevier MediaTelefoon: 020 - 515 96 11E-mail: [email protected]: www.elseviermedia.nl

Advertentieafhandeling (Traffic)Telefoon: 0314 - 34 97 43

KlantenserviceTelefoon: 0314 - 35 83 50 (werkdagen)Fax: 0314 -34 90 48Adres: Postbus 808, 7000 AV DoetinchemWebsite: www.elsevier.nl/klantenservice

© 2016 REED BUSINESSNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, fotokopie, microfilm of welke andere methode dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Reed Business bv zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel in Amsterdam, Handelsregister Amsterdam nr. 33 293 475. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.reedbusiness.nl/contact/voorwaarden, waar u deze kunt printen en opslaan. VoorMorgen.Nu bevat informatie en wenken die met de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld. Reed Business en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie en wenken. De gegevens zoals wij die van u hebben ontvangen, kunnen worden gebruikt voor het toezenden van informatie en/of aanbiedingen door Reed Business en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u dit niet wenst, gelieve u een briefje te sturen naar Reed Business, t.a.v. Adresregistratie, Postbus 808, 7000 AV Doetinchem.

TWITTER/FACEBOOK/WEBSITE/MAIL

coverontwerp graphic island

Karel Mercx (1981) is sinds 1 september

2015 hoofdredacteur van VoorMorgen.

Nu. Tussen 2007 en 2013 werkte hij als

redacteur bij het blad Beleggers Belangen,

waarna Karel twee jaar aan de slag ging bij

Lynx als beleggingsspecialist. In 2012 won

hij het grootste online beleggingsdebat

van Nederland en in 2014 was hij beurs-

twitteraar van het jaar.

Anneloes Viskil (1992) werkt sinds

augustus 2015 als redactioneel coördi-

nator bij VoorMorgen.Nu. Ze studeerde

media & cultuur aan de Universiteit van

Amsterdam, met een tussentijdse stage

bij persbureau Novum, waarna ze een

master international journalism

voltooide aan City University London.

Cleo Scheerboom (1971) studeerde

journalistiek en financiële planning

en schrijft sinds eind jaren ’90 over

financiële onderwerpen in kranten en

tijdschriften en op haar blog www.

cleogetspersonalfinance.nl. Eind 2014

verscheen haar boek Uw financiën

goed geregeld voor dummies.

Menno van Hoven (1978) volgde een

studie management, economie en recht

aan de Hogeschool voor Economische

Studies in Rotterdam. Sinds 2007 werkt

hij als redacteur bij Beleggers Belangen.

In 2011 werd hij beheerder van de

succesvolle dividendportefeuille

van dat blad.

Of het nu gaat om

de opbouw van je

pensioen, je werk-

ambities, de koop

van je eerste huis

of over beleggen,

VoorMorgen.Nu

informeert je over

hoe je je financiële

toekomst direct

kunt verbeteren.

Ben je enthousiast,

maar weet je niet waar

je moet beginnen? Op

www.voormorgen.nu

vind je een aantal han-

dige stappenplannen

en rekentools voor je

vermogensopbouw,

waarmee je direct aan

de slag kunt.

Volg VoorMorgen.Nu

daarnaast ook via

Twitter en Facebook

om direct op de

hoogte te blijven

van het laatste

financiële nieuws,

beleggingstips en

andere inspirerende

verhalen van (star-

tende) ondernemers.

Facebook: Facebook.com/

VoorMorgen.Nu

Twitter: @VoorMorgen_Nu

Website: www.voormorgen.nu

E-mail: voormorgennu@

reedbusiness.nl

@KarelMercx

@Anneloesvk

@cleodotcleo

@mennovanhoven

foto’s_Zefanya Anindjola

www.voormorgen.nu


nieuws_berichten tekst_Anneloes Viskil

Jeremy Jacobson en zijn vriendin Winnie

Tseng (allebei 30) besloten hun leven radi-

caal om te gooien. Aan The Business Insider

vertelt het koppel na tien jaar te hebben ge-

spaard nu te genieten van zijn pensioen met

een grote wereldreis. Lees de avonturen en

spaartips van Jeremy en Winnie op hun blog

www.gocurrycracker.com.

OP JE DERTIGSTE MET PENSIOEN

Oude obligaties roesten niet, zo blijkt uit een recent bericht

van het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Het

waterschap betaalde in september 2015 de rente uit van een

bijna vierhonderd jaar oude, op een geitenvel geschreven

obligatie. De uit 1648 afkomstige obligatie is in het bezit van

de Universiteit van Yale. Zij kochten de obligatie in 2003 voor

€ 24.000 en krijgen nu jaarlijks € 11,35 uitbetaald.

Waterschap betaalt na 400 jaar uitT

JONGEREN INTERESSEREN ZICH NIET VOOR LATERHet opbouwen van een pensioen is

geen populair onderwerp onder

jongeren. Een onderzoek van Motivac-

tion, in oktober 2015, liet zien dat de

belangrijkste reden hiervoor een gebrek

aan kennis is. Medewerkers van diverse

pensioenorganisaties besloten daarop

de campagne Pensioen Aan te starten.

Bekijk de website, www.pensioenaan.nl

voor meer informatie.

www.voormorgen.nu


SPAARZEGELS ALS ALTERNATIEVE SPAARMETHODEZet je spaarrekening maar bij het grofvuil, spaar-

zegels zijn hét alternatief voor een hoger rendement,

blijkt uit cijfers van vergelijkingssite spaarrente.nl.

De koopzegels leveren maar liefst 4 tot 6 procent

meer rendement op dan een spaarrekening.

Bij supermarkt PLUS is dit zelfs 50 procent.

ANDY MURRAY INVESTEERT IN CROWDFUNDINGSteeds meer wereldsterren weten hun weg te vinden naar crowdfundingplatforms. Zo financierden Sylvester Stallone, Richard Branson en de makers van kaskraker The Great Gatsby hun projec-ten al via dit soort websites. Wimbledon-kampioen Andy Murray doet er nog een schepje bovenop. De tennisser sloot zich afgelopen jaar aan als aandeelhouder bij Seedrs, zo meldt de Britse krant The Guardian. Hier investeerde Murray zijn geld in verschillende start-ups, zoals scheermesfabrikant Shavekit, website-ontwikkelaar Trilennium en voedselketen Tossed. Het Britse crowdfundingplat-form heeft inmiddels, mede door Murray’s bijdrage, grote succes-sen geboekt en is zelfs van plan in 2016 in de Verenigde Staten te beginnen.

PLUS

50%

Ondernemingen staan op voor het klimaatHet verbeteren van het klimaat staat bij steeds meer beurs-genoteerde bedrijven hoog in het vaandel, zo wordt duidelijk uit het 2015 Climate Change Report. Onder andere ING en Philips zijn het afgelopen jaar meer gaan rapporteren over hun CO2-doelstellingen en klimaatimpact. Een van de middelen die door de beursbedrijven worden doorgevoerd, is het gebruik van hernieuwbare energie.

www.voormorgen.nu


THE NEXT WEB EUROPE

CONFERENCE 2016Technologie, ondernemerschap en muziek komen van 24 tot 28

mei in Amsterdam samen voor het grootste festival voor start-ups.

MONOCLE - THE ENTREPRENEURS

Bij sommigen zit het ondernemer-schap in het bloed. Het radio-

programma The Entrepreneurs van mediaomroep Monocle licht elke week een aantal van deze

succesvolle verhalen uit.

TED TALKS: LIFE HACK

Ted Talk organiseert elk jaar meer dan 300 lezingen wereldwijd.

Netflix voegde de beste samen in Ted Talks: Life Hack. Luister en kijk

nu je favoriete colleges terug.

UNIVERSITEIT VAN NEDERLAND

De knapste koppen delen hun (financiële) kennis via het internet tijdens de colleges van de Univer-

siteit van Nederland. Kijk op de website om de lezingen ook live

bij te kunnen wonen.

Kijk ook op www.voormorgen.nu

De huizenmarkt zit in de lift en dat is volgens kredietbe-oordelaar Moody’s volledig te danken aan het aantal inwoners in Nederland. Moody’s verwacht dat het grootste deel van de star-ters op de woningmarkt – in de leeftijdscategorie 25-35 jaar – zal groeien tot 2020. Hierdoor zal de vraag naar huizen alleen maar gaan toenemen.

NOT TO BE

MISSED! LEZINGEN/EVENTS/DOCU’S/VIDEO’S/

WEBSITES

BEVOLKINGSGROEI HOUDT HUIZENMARKT OP DE BEEN

OPRAH WINFREY NEEMT AANDEEL IN WEIGHT WATCHERSAlleskunner Oprah Winfrey heeft

er een nieuwe uitdaging bij. In

oktober 2015 maakte de talkshow-

host bekend te gaan investeren

in dieetbedrijf Weight Watchers.

De wereldberoemde presentatrice

heeft een belang van 10 procent

in de onderneming. Na eerder

tegenvallende beursresultaten

lijkt Weight Watchers hiermee

een stap in de goede richting te

hebben gezet. De koers van het

aandeel stond kort na het

nieuws al fors hoger.

NOT TO BE

MISSED!

NOT TO BE

MISSED!

NOT TO BE

MISSED!

nieuws_berichten

voormorgen.nu_ winter_2015_2016_13

www.voormorgen.nucolumn_Fidan Ekiz

Elke zomer als we op vakantie naar Turkije gingen, voerden we dezelfde discussie. Aan de Turkse grens, na een vermoeiende driedaagse reis in onze knalrode Volkswagenbus, konden

we het nooit eens worden over welk familielid we het eerste zouden bezoeken. We hadden de keuze uit de familie van mijn vader en die van mijn moeder. Volgens mijn vader kwam dat – kortweg – neer op de keuze tussen een comfortabel verblijf in een redelijk huis of een slapeloze nacht in een armoedige woning. Mijn moeder won de discussie altijd. Dus brachten we de eerste nachten steevast door in het armoedige huis van oom Ali. Die woonde met zijn gezin in de sloppenwijk Kagithane in Istanbul. Na een week in Kagithane was mijn vader platzak. In Turkije werd hij door familie gezien als ongekroonde geldkoning uit Europa, dus moest hij dokken. Dat wij geld leenden om op vakantie te kunnen, wist niemand. Later hoor-de ik trouwens dat veel Turkse gastarbeidersgezinnen zo leefden. Men stak zich in de schulden door een

auto aan te schaffen, kleren te bestellen bij Wehkamp en zo rijkdom voor te wenden in het land van her-komst. Het moet de trots zijn geweest. De mannen waren immers vol goede moed en grote beloftes naar Europa vertrokken. Falen was geen optie. De twee werelden waarin mijn ouders leefden, hadden uiteraard impact op de manier waarop wij, de kinderen, leefden in Nederland. Zo is mijn vader al sinds jaar en dag obsessief bezig met het drukken van de telefoon- en verwarmingskosten. Thuis werd met regelmaat de nultoets van de telefoon uitgeschakeld, lampen werden losgedraaid en verwarmingsknoppen verwijderd.Je zou denken dat ik, opgegroeid in een gezin dat zo zuinig leeft, iets verstandiger zou zijn met geld. Maar nee. Tot grote afschuw van mijn vader ‘ken ik de waarde van geld niet’. Toen ik in 2002 in Turkije ging wonen om er te werken als correspondent voor Nederlandse media, was ik ervan overtuigd dat ik daar rijk zou worden. Net zoals mijn vader dat ooit hoopte te worden in Nederland. Ook mij is het helaas nooit gelukt. Alles wat ik verdiende, en dat was best veel, winkelde ik op. Ik durf best te zeggen dat ik in mijn jaren in Istanbul aan een shopverslaving leed.Terug in Nederland moest ik weer helemaal opnieuw beginnen. Zonder enige buffer. Ik kreeg een lange preek van mijn vader – daar ben je volgens hem nooit te oud voor – en ik antwoordde dat ik er niks aan kon doen en ‘vast een hersenoperatie nodig had’. Juist toen we dachten dat het niet onverstandiger kon, tekende ik op ‘zwarte dinsdag’ voor een koophuis in Amsterdam. Ik moest wel, stelde ik mijzelf gerust, want dat was toch beter te betalen dan een huur-woning. Bovendien was ik in vaste dienst, dus ik durfde het wel aan. De wijsheid kwam pas twee jaar geleden toen ik uit vaste dienst ging en zzp’er én moeder werd. Ik ben nu iets voorzichtiger met mijn geld, maar een geldbuffer zit er nog lang niet in. Sparen wil ik best, hoor, maar hoe moet het dan verder met mijn shopverslaving? Dit is serieus een dilemma voor mij. Mijn vader zegt altijd: ‘Als ik jou nu een miljoen geef, is het na een week al op.’ Dat is wel een beetje waar. Ik vrees dat ik tijdens die zomers in dat Turkse getto ben verpest voor het leven.

Hoe je je geld

uitgeeft , hangt

van een aantal

factoren af.

Bij mij werden

deze er al op

vroege leeft ijd

ingehamerd

tijdens onze

jaarlijkse

vakantie naar

Turkije.

Fidan Ekiz is journaliste en documentaire-

maakster. Zij is regel-matig te zien als tafel-

dame bij De Wereld Draait Door.

SHOP-VERSLAVING


tekst_Cleo Scheerboomsparen_interview

‘ Sparen gaat om het bepalen van je prioriteiten’

www.voormorgen.nu

Christel Nolle (45) en haar vriend spaarden

in een paar jaar tijd bijna € 100.000 bij elkaar

om een zakelijke schuld af te lossen. Een

succesvolle strategie die ze voortzetten.

‘Spaargeld geeft een enorm gevoel

van vrijheid.’

Een verbouwd huis, designerschoenen en recent een trip naar New York. Niet direct wat je je voorstelt bij het uitgavenpatroon van een spaarder. Christel Nolle is naast sparen ook

heel goed in uitgeven. Sparen gaat voor haar over ondernemen, goed omgaan met geld en het bepalen van prioriteiten. Haar ervaringen legde ze vast in een boek dat eind 2015 uitkwam.

Hoe slaagde je erin om in zes jaar tijd € 99.000 bij elkaar te krijgen met een modaal inkomen?‘Die € 99.000 was een zakelijke schuld. Mijn vriend en ik hadden jarenlang een goedlopende onderne-ming. De start van een tweede onderneming in 2004 verliep veel minder voorspoedig dan gedacht. We staken zo veel energie in de nieuwe activiteiten, dat het bestaande bedrijf niet de aandacht kreeg die het nodig had. Op een gegeven moment moesten we besluiten om met alles te stoppen. We zijn allebei weer in loondienst gaan werken. Wat overbleef was de schuld. Daarnaast hadden we ook creditcards, waarop diverse bedragen openstonden. Een hele lijst, toen we het allemaal onder elkaar hadden gezet. Een schuld die we zelf hadden veroorzaakt en ook graag zelf wilden oplossen. Daarom besloten we er alles aan te doen om die schuld zo snel mogelijk af te lossen en weer een buffer op te bouwen.’

Hoe pakte je dat aan? ‘We brachten al onze uitgaven en inkomsten in kaart. Onze financiële blauwdruk. Mijn vriend Martijn is erg handig met excel en samen bogen we ons over de cij-fers en de grafieken. Bepaalden welke uitgaven echt belangrijk waren en schrapten de rest. Elke euro die na het betalen van de vaste lasten overbleef, losten we af op de schuld.’

Tegelijk met het aflossen spaarden jullie ook? ‘Ik had ooit ergens gelezen dat het voor de motivatie goed was om naast het aflossen ook te sparen. Door telkens kleine bedragen opzij te zetten ontstond zo een aardige buffer. Terwijl we aan het aflossen waren, kwam een van onze schuldeisers met het voorstel om een deel van de schuld in één keer af te lossen in ruil voor een korting. Ik sprak daarover met een vriendin, die spontaan aanbood ons dat bedrag te lenen. Zo konden we gebruikmaken van de betalingskorting.

De vriendin ontving door het afgesproken rentetarief van 9 procent een aantrekkelijk rendement op haar spaargeld. Een goede afspraak voor alle partijen. Omdat we een maandelijks bedrag voor de aflos-sing hadden afgesproken, konden we het geld dat we overhadden uit ons budget op een spaar-rekening zetten.’

Na zes jaar waren alle schuldeisers afgelost en hadden jullie een flinke spaarrekening. ‘Na jaren van spaarzaamheid ging de rem er even af. Van het spaargeld kochten we een tweedehands auto en een computer. Ook werd een lange vakan-tie geboekt. Daarna zijn we weer verder gegaan met sparen. Spaargeld geeft een enorm gevoel van vrijheid.’

Veranderde de spaarstrategie in die periode? ‘Op een seminar hoorde ik over een systeem waarbij je je inkomen direct verdeelt in potjes. Dat klonk interessant. Je zet geld apart voor vaste lasten en daarnaast reserveer je geld voor specifieke doelen en investeer je. Elk potje heeft zijn naam. Een pot om te sparen voor vakantie, auto en onverwachte uitgaven, een pot voor leuke uitjes, maar bijvoorbeeld ook een pot om te geven aan goede doelen. Uitgangspunt van het systeem is dat je van 55 procent van je inkomen leeft. De rest spaar en investeer je. Daar zijn we bijna. Het streven is om van één inkomen rond te kunnen komen. We pasten het systeem wel wat aan. Het is de bedoe-ling dat je het geld in echte potjes stopt. Dat bleek in de praktijk onpraktisch, de meeste betalingen doe je immers online. Daarom verdeel ik het geld nu over online spaarrekeningen. De oorspronkelijke potjes heb ik nog wel. Die staan hier in de kamer ter inspiratie.’

‘ Uitgangspunt van het systeem is dat je van 55 procent van je inkomen leeft. De rest spaar en investeer je’

www.voormorgen.nu


www.voormorgen.nu


sparen_interview

Wat maakt dit systeem anders dan een gewoon budget? ‘Het potjessysteem dwingt je ook om te investeren. Onze favoriete pot is de gans-met-de-gouden-eieren-pot. Hierin stoppen we 10 procent van ons inkomen. Dat is bestemd voor activiteiten die in de toekomst geld kunnen opleveren. Ik betaal bijvoorbeeld zake-lijke cursussen uit deze pot. Ik wil me niet alleen rich-ten op sparen en besparen. Op een gegeven moment valt er immers niet verder te besparen op je uitgaven. Je moet toch eten. Bovendien is het leuk om geld uit te geven. Ik houd van reizen en koop graag materiaal voor mijn creatieve hobby’s. Het is belangrijk ook nieuwe bronnen van inkomen te genereren. Zo maak ik in opdracht tekeningen. Daarnaast zijn we bezig met het opstarten van een onderneming.’

Waarom werkt dit systeem voor jullie zo goed? ‘Het dwingt je gericht met je geld om te gaan. We-kelijks maak ik het geld dat op de diverse rekeningen binnenkomt over naar de spaarrekeningen. Dat geeft rust en maakt het makkelijker om er niet aan te ko-men. Elke euro krijgt direct zijn bestemming. Ik merk dat het potjessysteem het ook veel leuker maakt om geld uit te geven. We gaan gemakkelijker uit eten, het geld in de pot Uitjes is daar immers voor bedoeld.’

Welke spaarrekeningen gebruik je?‘We hebben diverse spaarrekeningen, de rekening bij ASN is de belangrijkste. In de eerste plaats omdat de idealen van deze bank me aanspreken. Daarnaast biedt ASN de mogelijkheid om diverse spaar-rekeningen te openen met elk een eigen doel. Dat sluit goed aan op ons systeem.’

In de periode van afl ossen deed je verslag op je blog ‘het rijke wijf van tweehoog achter’. Wat was het doel van dat blog?‘In de periode van afl ossen was het fi jn om anoniem zaken van me af te kunnen schrijven. Toen lezers rea-geerden, bleek dat bovendien erg motiverend. Ik krijg via mijn blog ook veel vragen. Mensen willen weten hoe we onze schulden precies hebben afgelost. Ik ben nu bezig die ervaringen op papier te zetten. Daar is veel belangstelling voor. De certifi caten van de crowdfundingactie op mijn blog waren binnen enkele dagen verkocht.’ De blognaam voldoet eigenlijk niet meer, in 2014 kochten jullie een eigen huis. ‘Van onze huurwoning – tweehoog achter – verhuis-den we naar een twee-onder-een-kapwoning. Een klushuis dat we met spaargeld en een kleine hypo-theek konden aanschaff en. We wilden ruim wonen én lage woonlasten. We hebben het huis energiezuinig gemaakt door het plaatsen van onder andere zonnepanelen en isolatie. Om gelijk alles in één keer te laten aanpassen, hebben we speciale duurzaam-heidsleningen afgesloten (dit zijn leningen verstrekt door gemeente of provincie tegen een aantrekkelijk laag rentetarief voor de fi nanciering van energiebe-sparende maatregelen in en aan de woning. Bijvoor-beeld isolatie of een zuinige verwarmingsinstallatie, red.). Het plan is om de hypotheeklening op de woning van € 84.000 binnen tien jaar af te betalen. Ik heb al berekend dat dat ons € 900 in de maand aan woonlasten scheelt.’

Je blijft dus bezig met (be)sparen?‘Ja, we lossen nu zo veel mogelijk af op de hypotheek. Ten opzichte van de huidige lage spaarrente is dat aantrekkelijk. Ik blijf alert op besparingsmogelijk-heden. Zo hebben we laatst een huurauto voor onze vakantie geannuleerd toen bleek dat we precies dezelfde auto bij een andere maatschappij voor de helft van de prijs konden huren. Dat is even vervelend, maar door kleine besparingen bouw je een grote fi nanciële buff er op. Ik zie spaargeld als een middel om mijn eigen keuzes te kunnen maken. Een buff er helpt ook om met tegenslagen om te gaan. Zo werd mijn vriend on-danks zijn vaste contract van het ene op het andere moment werkloos. Op zo’n moment is een fi nanciële buff er nog belangrijker.’

Wat is je belangrijkste advies aan spaarders? ‘Vraag je bij elke uitgave af: vind ik dit belangrijk? Het helpt om waarde toe te kennen aan bepaalde spaar-doelen. Zo is voor ons een auto niet erg belangrijk. We rijden daarom in een goedkope tweedehands auto. Aan vakanties in andere landen geven we juist wel graag geld uit. Kennis maken met andere culturen en nieuwe herinneringen verzamelen. Daar worden wij blij van. Sparen gaat uiteindelijk om het bepalen van je prioriteiten.’

WIE IS CHRISTEL NOLLE? Christel Nolle (1970) woont sa men met Martijn, de vader van hun dochter Quinty. Ze werkt bij een universiteit in het noorden van het land en heeft daarnaast een aantal kleine online ondernemingen. Haar boek over het afl ossen van haar schuld verschijnt binnenkort.

HET RIJKE WIJF IN BOEKVORMDe openhartige berichten van Christel over afl ossen, sparen en

ondernemen trekken elke maand duizenden bezoekers naar www.hetrijkewijf.blogspot.nl. Bezoekers vragen anoniem om advies

over het afl ossen van schulden en over sparen. Christel heeft gemerkt dat er een taboe rust op het hebben van schulden. ‘Over geldzaken wordt vaak niet gesproken. Of je leest alleen de succesverhalen.’ Reden om haar ervaringen in een boek bijeen te brengen. ‘Mijn verhaal met alle tips en trucs waarmee wij in zes jaar tijd onze schuld van ruim € 99.000 terugbrachten naar nul. En natuurlijk ook de blunders. Daar kunnen mensen ook van leren.’ Het boek wordt een combinatie van tekst en kleurige illustraties en zal binnenkort verkrijgbaar zijn.

www.voormorgen.nu


sparen_vermogensopbouw tekst_Cleo Scheerboom

SPAREN IS DE BASIS VAN ELK VERMOGEN

Waarom sparen?Zeker door de huidige lage rentes oogt sparen weinig spannend. Maar vergis je niet: sparen is de basis van elk groot vermogen. Spaargeld is een ongekend instrument. Geld dat groeit, zonder dat je er wat voor hoeft te doen. Wie zich verdiept in de mogelijkheden raakt vanzelf enthou-siast. Wist je dat je met een spaarbuf-fer van 25 maal je jaarinkomen direct kunt stoppen met werken en van je vermogen kunt leven? Daarnaast is er het niet-financiële rendement, de rust die een solide buffer biedt. Rust om op andere ter-reinen risico’s aan te gaan. Bijvoor-beeld gaan beleggen of een eigen onderneming starten. Kortom, spa-ren is start van vermogensopbouw. Daarom verdient de keuze van de juiste spaarrekening alle aandacht.

Bepaal je doel Voor je je spaarrekening kiest, moe-ten de spaarwensen en -doelen dui-delijk zijn. Spaar je bijvoorbeeld voor de vervanging van de wasmachine of voor een grote reis over twee jaar? Met andere woorden: moet het geld direct opneembaar zijn of kan het ongestoord aangroeien. Daarnaast is het belangrijk te weten hoeveel er

nodig is voor het bereiken van het spaardoel. Doel en spaarbedrag helpen bij het kiezen uit het grote aanbod aan (online) spaarrekeningen. Kies de rekening met de hoogste rente. Kijk daarbij verder dan alleen de eigen bank. Hoewel grootbanken als ING en Rabobank de spaarmarkt domineren, geven zij meestal niet de beste rentes. Soms bieden dochter-ondernemingen van de grote banken hogere rentes. Een voorbeeld is

Sparen wordt ten onrechte als

saai gezien. Wie slim spaart, bouwt

aan een groot vermogen.


www.voormorgen.nu

MoneyYou (ABN Amro). Ook aanbie-ders die niet afkomstig zijn uit de bankwereld kunnen aantrekkelijk zijn. Bijvoorbeeld Leaseplan (lease-maatschappij) of Zwitserleven (ver-zekeraar). Neem ook buitenlandse banken in overweging. Er zijn diverse buitenlandse aanbieders met een Nederlandse bankvergunning. Zij geven vaak een aantrekkelijke rente. Voorbeelden zijn de Turkse The Eco-nomy Bank en DHB Bank. Niet alle buitenlandse aanbieders hebben een Nederlandse bankvergunning. Soms vallen ze in plaats daarvan onder het Britse of Luxemburgse garantiestel-sel. De voorwaarden daarvan kunnen afwijken van die van het Nederlandse depositogarantiestelsel (zie kader op pagina 21). Op een online spaarrekening kun je de voortgang van je spaardoelen goed volgen. De spaarstand wordt direct aangepast na een storting. Diverse aanbieders bieden boven-dien de mogelijkheid spaarpotten voor een specifiek doel aan te maken. Bij onder andere ING en ASN kun je zo online volgen hoe dicht je al bij je doel bent.

Kies de hoogste renteEen hogere rente op je spaarrekening kan ook worden bereikt door beper-kende voorwaarden te accepteren. Zo kan de aanbieder als voorwaarde stellen dat er een minimaal tegoed op de rekening staat. Is dit tegoed lager, dan wordt een fors lagere rente vergoed. Ook kan het tegoed op de rekening voor een bepaalde periode worden geblokkeerd. Het geld kan dan niet – of tegen een boete – worden opgenomen. Bij spaarrekeningen met een variabele rente is dit vaak een percentage van het opgenomen bedrag. Bij deposi-to’s betaalt de spaarder in zo’n geval opnamekosten die gerelateerd zijn aan de resterende looptijd. De boete kan daarbij oplopen tot 10 procent van het tegoed. Sommige aanbieders staan kosteloze opname toe onder bijzondere omstandigheden, zoals werkloosheid of de aankoop van een woning. Opname bij overlijden door erfgenamen is altijd toegestaan.Verschillende spaarrekeningen combineren een lage basisrente met een bonusrente. De bonusrente

wordt bijvoorbeeld alleen uitgekeerd als het spaartegoed in een kwartaal of jaar is gestegen. Of een dergelijke rekening echt voordeel oplevert, is afhankelijk van je discipline als spaarder. Neem in de vergelijking van spaar-rekeningen ook deposito’s mee. Een spaarvorm waarbij een bedrag ineens voor een periode wordt weg-gezet. Vraag je af of je wel voldoende wordt beloond – met een hogere rente – voor het feit dat je niet bij je spaargeld kunt. Laat je vooral niet verleiden door lokkertjes. Aanbieders geven soms pluchen beren, cadeau-bonnen of badschuim cadeau bij het openen van een spaarrekening. Dat is alleen aantrekkelijk als ook de voorwaarden van de spaarrekening zelf aantrekkelijk zijn. Vaak moeten de cadeaus de aandacht afleiden van een lage rente of onaantrekkelijke voorwaarden.

Onderhoud loontNa het openen van een spaarreke-ning met een variabele rente is het zaak de vinger aan de pols te houden. Banken passen de spaarrente namelijk tussentijds aan. Ze doen dit bovendien vaak in kleine stapjes van minder dan een procentpunt. Spaarders die niet opletten krijgen daardoor mogelijk een lagere rente dan bij een andere aanbieder. Ook voorwaarden kunnen tussentijds ver-anderen. Bijvoorbeeld het maximale spaarbedrag waarover een bepaalde rente wordt vergoed. Blijf alert, zodat je geld optimaal blijft groeien.

SALDO-SPARENEen spaaroptie

op een betaalre-

kening die ervoor

zorgt dat het

geld boven een

bepaald saldo

automatisch

naar de spaar-

rekening wordt

overgemaakt. De

spaarder stelt de

hoogte van het

saldo zelf in.

LOKRENTE Een tijdelijk hoge

rente op een

spaarrekening,

bedoeld om

nieuwe spaarders

aan te trekken.

Het rentepercen-

tage wordt vaak

na korte tijd weer

– in kleine stapjes

– verlaagd. De

spaarder die

niet oplet, blijft

zitten met een

onaantrekkelijke

rente.

EURIBOR Ofwel de Euro

Interbank Offered

Rate vormt de

basis van de

spaarrente. Het

is het tarief dat

banken aan-

houden bij onder-

linge transacties.

VERMO-GENSREN-DEMENTS-HEFFINGDe belasting die

je jaarlijks betaalt

over je spaarte-

goed. Effectief is

dit 1,2 procent

per jaar belasting

over het ver-

mogen boven

het heffings-

vrije bedrag

(€ 21.330).

woordenlijst

VAAK MOETEN DE CADEAUS DE AANDACHT AFLEIDEN VAN EEN LAGE RENTE OF ONAAN-TREKKELIJKE VOORWAARDEN

www.voormorgen.nu


sparen_do it yourself

Bereken hoeveel je wilt sparen en binnen welke termijn.

Bepaal wat je per maand minimaal opzij moet zetten.

Vergelijk de rentes en voorwaarden van spaarrekeningen. Kijk verder dan je eigen

bank. Is een deposito een alternatief?

Kies je voor een buitenlandse partij? Controleer dan of deze een

bankvergunning heeft en onder het depositogarantiestelsel valt.

Open de rekening van je keuze.

Maak een automatische spaaropdracht aan op je betaalrekening.

Leun achterover en laat je geld groeien.

Bekijk regelmatig of de spaarrekening nog voldoet. Zijn de voorwaarden nog steeds

aantrekkelijk? Deze zijn op de website van de aanbieder in te zien. Wijzigen de voor-

waarden, dan krijg je daarover bericht. Zijn er rekeningen die een betere rente

bieden? Stap zo nodig over.

Een spaarrekening met een goede rente zorgt dat je spaartegoed gestaag groeit. Het grootste obstakel bij

sparen zien de meeste mensen echter over het hoofd. Het is de spaarder zelf. Het opzijzetten van geld blijft bij goede voornemens alleen. We willen wel geld opzijzet-ten, maar er komt vaak wat tussen. De oorzaak ligt in het brein. Dat bestaat uit twee delen die tegenge-stelde signalen uitzenden. Het ene deel is gericht op de lange termijn en handelt rationeel, de andere helft gaat in op impulsen en is vooral gericht op het behalen van kortetermijnvoldoening. Bij elke fi-nanciële beslissing gaan deze twee delen de strijd met elkaar aan. Vaak is daarbij het kortetermijndeel van het brein overheersend. Gelukkig zijn er manieren om je brein om de tuin te leiden. Door langetermijn-beslissingen als sparen te automa-tiseren, zorg je dat dit deel van het brein de strijd met de impulsieve tegenhanger maar één keer aan hoeft. Stel een automatische spaar-opdracht in. Daarna hoef je er niet meer aan te denken.

Betaal jezelf eerstNederlanders willen meer sparen. Het is al jarenlang een van de drie meest genoemde goede voorne-mens (naast gezonder eten en afval-len). Aan het eind van de maand heeft menigeen echter geen geld over om naar de spaarrekening over te boeken. Niet vreemd, we zetten onszelf op de laatste plaats als het om de financiën gaat. Na het ont-vangen van salaris betalen we eerst de vaste lasten en de boodschap-pen. De overheid is dan al betaald, de sociale heffingen zijn al van het

Op onze site VoorMorgen.Nu vind je

een aantal handige rekentools voor

het berekenen van je spaarbedrag.Tip

D.I.Y1

2

3

4

5

6

ZO GAAT SPAREN SNEL

loon afgetrokken voor we het in handen kregen. Pay yourself first is het van oor-sprong Amerikaanse principe dat ervoor zorgt dat we onszelf niet langer vergeten te betalen. Door jezelf als belangrijkste crediteur als eerste uit te betalen kun je ongemerkt een klein kapitaal bij elkaar sparen. Zet daarmee zo’n 10 procent van het netto maandinko-men opzij, zonder straffe bezuini-gingen. Wie het probeert, merkt dat het werkt. Ons uitgavenpatroon past zich namelijk automatisch aan de nieuwe situatie aan. Gedrags-wetenschappers hebben ontdekt dat dit komt omdat de meesten van ons pas stoppen met uitgeven als een krachtig signaal – een lege portemonnee of rood staan – ons daartoe dwingt.

7

8

SPAREN IS AL JARENLANG EEN VAN DE DRIE MEEST GENOEMDE GOEDE VOORNEMENS (NAAST GEZONDER ETEN EN AFVALLEN)

Het grootste obstakel bij sparen ben je zelf. We

willen wel, maar het opzijzetten van geld blijft vaak

bij goede voornemens. Automatiseer je geldzaken

en spaar ongemerkt een klein kapitaal bij elkaar.

www.voormorgen.nu


drie voorbeelden

Albert Einstein noemde het rente-op-rente-effect al een wereldwonder.

De kracht ervan is voor veel mensen moeilijk in te schatten. Vergelijk

het met muizen. Elk muizenpaar kan vijf keer per jaar een nest van

zeven muisjes werpen. Die vermenigvuldigen zich in snel tempo. Na tien

jaar zijn er meer dan zes miljoen muizen. Zo werkt het ook bij geld.

Elke euro aan ontvangen rente levert het jaar erop ook weer rente op.

HOE GELD GELD MAAKT

1 Begin nu

Tijd is dé kracht

van sparen.

20 jaar € 100 per maand tegen 2 procent rente. Inleg € 24.000 > uitkomst € 29.472.


2 Kies voor de hoogste renteElke procent extra

rente heeft een groot

effect op het

eindresultaat.

20 jaar € 100 per maand tegen 2 procent rente.Inleg € 24.000 > uitkomst € 29.472.


3 Spaar zo veel je kuntEen relatief kleine

verhoging van het

spaarbedrag heeft

een groots effect.



00.01

Om het voor alle lezers inzichtelijk te houden is in het rekenvoorbeeld geen rekening gehouden met vermogensrendementsheffing (1,2 procent per jaar) en inflatie (1 procent per jaar) (cijfer Consumenten Prijs Index CPI, CBS juli 2015).

Ook sparen brengt risico met zich mee. Zo is er de

geldontwaarding. Elk jaar wordt door prijsstijgingen de koopkracht van je geld iets minder. Vaak com-penseert de rente die je ontvangt de inflatie, maar niet altijd. Daarnaast is er het risico dat de bank met je spaargeld neemt. De bank moet het geld immers ook investeren om een aantrekkelijke rente uit te kunnen keren. Meestal gaat dat goed. Soms niet, zoals bij DSB en de IJslandse spaar-bank Icesave enige jaren geleden. Het depositogarantiestelsel biedt dan zekerheid. De Neder-landsche Bank garan-deert spaargeld tot een bedrag van € 100.000 per persoon per bank (alleen voor banken die vallen onder het Nederlandse depositogarantiestelsel, een lijst staat op www.dnb.nl). Heb je meer geld op een spaarrekening staan? Spreid dit dan over twee of meer rekeningen bij verschillende banken.

Het risico van sparen

www.voormorgen.nu


geld mag rollen_droomhuis tekst_Wilma van Hoeflaken

Je hebt je droomhuis gevonden.

Maar kun je het ook betalen? Hoe

sluit je een goede hypotheek af?

En wat zijn de mogelijkheden als de

bank de hand op de knip houdt?

‘Ik heb goed nieuws voor jullie,’ zegt Susan van der Graaf tegen Joep en Esther, die hun droom-

huis hebben gevonden. Het stel heeft het oog laten vallen op een ruime twee-onder-één-kapwoning uit de jaren zestig. Een licht huis met een tuin en drie slaapkamers, dat € 230.000 moet opbrengen. Kunnen ze zo’n groot bedrag lenen? Volgens Van der Graaf, erkend hypothecair planner en eigenaar van de Hypotheekacademie, moet het lukken. ‘Het uitgangs-punt is dat je gemiddeld vier tot vier en een halve keer je bruto jaarsalaris kunt lenen,’ zegt De Graaf. ‘Of dat je ongeveer een derde van je inkomen mag uitgeven aan wonen.’

AnnuïteitenhypotheekJoep werkt fulltime en verdient € 35.000 per jaar. Esther werkt sinds de geboorte van de kin-deren nog drie dagen per week. Zij verdient € 18.000. Volgens de berekeningen van Van der Graaf kunnen ze hun droomhuis kopen. Bij de koopsom van € 230.000 komt nog zo’n € 11.000 aan ‘kosten koper’.

Joep en Esther besluiten zo veel te lenen als mogelijk is. Dat blijkt € 234.600 te zijn. De overige € 6.400 financieren ze van hun spaargeld. Ze betalen 2,5 pro-cent rente. De rente staat voor tien jaar vast. Ze hebben een annuïteitenhypotheek met een looptijd van 30 jaar en betalen elke maand hetzelfde bedrag, € 927. In het begin betalen Joep

HELEMAAL VAN JEZELF!

GELD MAG

ROLLEN!

GARANTIE

Vaak kun je gemakkelijker

een hypotheek afsluiten

met Nationale Hypo-

theekgarantie (NHG).

Banken beschouwen dit

als een overheidsgarantie.

Met NHG kun je maxi-

maal € 245.000 lenen. Dit

bedrag is inclusief notaris-

kosten, overdrachtsbelas-

ting, provisie en dergelij-

ke. In de praktijk betekent

dit dat het huis maximaal

zo’n € 230.000 mag kos-

ten. Meer informatie vind

je op www.nhg.nl.

www.voormorgen.nu


persoonlijk

Hoe richt je je droomhuis in? Kijk voor inspiratie en een stappenplan op www.vtwonen.nl/zo-wil-ik-wonen. Als je

op die manier op papier je huis aan het inrichten bent, krijg je ook een idee van de kosten. Bedenk welke spullen je direct no-dig hebt, en wat nog wel even kan wachten. Of ga op jacht naar koopjes. Marktplaats is nog steeds een goede plek om voordelig aan spullen te komen. Langsgaan bij een kring-loopwinkel in een welvarende gemeente is ook een idee. Of bezoek een veiling. Bij De Eland De Zon in Amsterdam bijvoorbeeld kun je heel betaalbaar een bijzonder interi-eur bij elkaar zoeken – al zijn er ook dure stukken. Iedere twee maanden wordt er ge-veild (zie www.venduhuisdeeland.nl). Qua

kosten maakt het nogal wat uit of je een studiootje inricht of, zoals Joep en Esther, een ruime twee-onder-één-kapwoning met drie slaapkamers. In dat laatste geval ben je – inclusief laminaat of tapijt, gordijnen, verlichting – zeker € 20.000 kwijt als je naar een gemiddeld woonwarenhuis gaat. Bij het aanvragen van je hypotheek kun je hier rekening mee houden. Je kunt niet meer lenen dan 102 procent van de waarde van je huis. Veel ruimte om extra te lenen is er dus niet. Maar je kunt ervoor kiezen om maximaal te lenen, terwijl je ook spaargeld hebt. Dan kun je je spaargeld gebruiken voor de inrichting. Realiseer je wel dat € 10.000 meer of minder hypotheek elke maand gemakkelijk zo’n € 30 in je vaste lasten scheelt.

Plan van aanpak: hoe richt je, je huis in?

en Esther vooral rente, later los-sen ze hoofdzakelijk af. Hierdoor wordt de netto hypotheeklast langzaam hoger, want ze krijgen dan minder belasting terug. Net-to betalen ze € 800 per maand. Ieder jaar gaat het maandbedrag met zo’n € 5 omhoog. ‘En na 30 jaar is alles afbetaald en is het huis helemaal van jullie,’ zegt Van der Graaf.

STARTERS-LENING

De starterslening is een

extra lening boven op de

hypotheek. De eerste drie

jaar betaal je geen rente

en aflossing. Daarna wel,

behalve als je inkomen te

laag is. Zo’n 200 gemeenten

geven startersleningen,

waar de rijksoverheid aan

mee betaalt. Op de website

van het Stimulerings-

fonds Volkshuisvesting

(www.svn.nl) staan de

gemeenten waar je

voor een starterslening

terecht kunt.

www.voormorgen.nu


spiekbrief voor beleggers_ tekst_Stephen Hendriks

VOOR-UITBLIK 2016

1.DE ACTIES VAN CENTRALE BANKEN

Koop de aandelen van lan-den waarvan de centrale bank de rente verlaagt of staatsobligaties en

andere financiële instrumenten opkoopt om de economie te sti-muleren. De belegger profiteert van deze groeistimulans. Het is een prima strategie geweest die beleggers dit jaar naar Europese en Japanse aandelen leidde. De kans is groot dat de centrale banken in deze landen hun stimulerend beleid in 2016 voortzetten. Europese en Ja-panse aandelen ogen ook nu het aantrekkelijkst. Helaas is deze strategie niet gegarandeerd. De Amerikaanse centrale bank kon ondanks renteverlagingen in 2008 een halvering van de aan-delenkoersen niet tegenhouden.

4.DE ONVERMOEDE EFFECTEN OP DE GRONDSTOFFENHANDEL

Een lage olieprijs is goed nieuws voor consumenten, het heeft bijna het effect van een belastingverlaging. Deze korting op onder andere de benzineprijs leidt tot meer consumptie en daarmee tot hogere economische groei. Er is echter ook een

keerzijde. Volgens een Britse vermogensbeheerder heeft de daling van de olieprijs in de VS geleid tot lagere investeringen in schalie-olie. De relatief kostbare winning ervan is niet meer rendabel bij deze olieprijs. Daardoor is een groot deel van het positieve effect van de lage olieprijs op de economie tenietgedaan. Maar het gaat om meer dan olie. Sinds medio 2014 is de brede grondstoffenindex met liefst 40 procent gedaald. Dit heeft een aantal grondstof-exporterende opkomende landen, zoals Brazilië en Rusland, in grote problemen gebracht. Met een negatief effect op de wereldecono-mie. Een duidelijk herstel van de olie- en de ijzerertsprijzen lijkt in 2016 niet aan de orde.

2.DE REACTIES OP DE INFLATIE

Beleggers moeten de inflatie in de gaten hou-den. Het in proportie houden van die inflatie

is een kerntaak van een centrale bank. De economische groei in de wereld is nu zo laag dat het inflatiedoel van 2 procent niet wordt gehaald. De inflatiebere-kening kan per regio verschil-len. De inflatie in de Verenigde Staten is hoger dan die in de eurozone. Maar economen hebben aangetoond dat als de Amerikaanse inflatie volgens de eurozone-methode wordt berekend, deze veel lager ligt. Voorlopig lijkt een duidelijke stijging van de inflatie niet aan de orde. Dat geeft centrale banken meer tijd om de rente laag te houden (zie punt 1), wat goed is voor beleggers.

3.DE VISIE VAN DE INKOOPMANAGER

Voor beleggers is economische groei een cruciale factor. Zij willen zo snel mogelijk informatie over de economi-sche situatie krijgen en willen niet wachten op officiële groeicijfers. Goed geïnformeerde beleggers volgen in

plaats daarvan de wereldwijd gepubliceerde inkoopmanagersindi-ces. Periodieke enquêtes waarin inkoopmanagers wordt gevraagd naar onder meer nieuwe orders, werkgelegenheid en inkoopprijzen in hun bedrijven. Daaruit volgt een indexscore, waarbij een waarde van meer dan 50 duidt op economische expansie en van minder dan 50 op krimp.

Ook in 2016 zal het dagelijkse nieuws de financiële markten omhoog en omlaag laten bewegen. Veel van dat nieuws kun je als belegger rustig negeren. Toch zijn er ook een stuk of wat zaken waar je komend jaar zeker rekening mee moet houden.

www.voormorgen.nu


5.ONBETAALDE REKENINGEN VAN LANDEN

Roekeloze kredietverle-ning was de aanleiding voor de crisis die in 2008 tot het faillis-

sement van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers leidde. In naam is de krediet-crisis voorbij, maar zes jaar na het dieptepunt van de crisis blijkt het schuldenprobleem nog niet opgelost. Wereldwijd zijn de schulden uitgedrukt als percentage van het bbp (bruto binnenlands product) groter dan vlak voor de crisis. Vooral de stijging van de schulden van bedrijven uit opkomende landen oogt zorgwekkend. Deze problematiek zal ook in 2016 een rol spelen: in de opkomende landen, bij energieproducenten en vermoedelijk ook weer bij de probleemgevallen in de euro-zone. Houd daar rekening mee bij beleggingskeuzes.

6.VREEMDE VALUTA’S

Het extreem stimu-lerende beleid van centrale banken heeft ook effect op

de wisselkoersen. Zo kunnen de waarderingen van afzonderlijke munten flink uiteenlopen. Voor beleggers waren die wisselkoer-sen in 2015 al van groot belang en dat zal in 2016 vermoedelijk niet anders zijn. In 2015 was het rendement op de Amerikaanse S&P500-index heel mager in dollars, maar omgerekend in euro’s was het rendement meer dan 15 procent. Beleggingen in staatsobligaties uitgegeven door opkomende markten in lokale valuta’s leden onder de daling van deze lokale valuta’s ten opzichte van de dollar. De verwachting is dat die laatste in 2016 verder kan stijgen ten opzichte van de euro en de yen.

8.VERWACHTE WINSTEN

Voor beleggers in aan-delen zijn de winst-cijfers van bedrijven cruciaal. Of beter

gezegd is het cruciaal dat be-drijven de winstverwachtingen van aandelenanalisten weten te overtreffen. Deze analisten zijn vaak te optimistisch. De gemid-delde winstverwachting voor de bedrijven uit de Amerikaanse S&P500-index voor 2015 is van een optimistische $ 131 per aandeel door het jaar heen bijgesteld naar nog geen $ 107. Bedrijven proberen de winstver-wachting van analisten te tem-peren in de hoop de neerwaarts aangepaste prognoses te kunnen overtreffen. Dat wordt door beleggers vaak als een positief signaal gezien, maar het is belangrijk ook in 2016 weer door dit spel heen te kijken.

7.BEDRIJFS-OBLIGATIES ALS ALARM

Voor beleggers op de aandelenmarkt hebben bedrijfsobli-gaties vaak de functie

van de kanarie in de kolenmijn. Mijnwerkers namen de vogel-tjes vroeger mee de mijnen in vanwege hun gevoeligheid voor giftige gassen. Viel de kanarie van zijn stokje, dan was het voor de mijnwerkers ook niet veilig meer. Zo is het vaak ook met be-drijfsobligaties. Omdat bedrijfs-obligaties risicovoller zijn dan staatsobligaties eisen beleggers een hogere rente op deze le-ningen dan op staatsobligaties. Deze vergoeding wordt risico-premie genoemd. Een stijgende risicopremie kan een signaal zijn voor aankomende problemen op de aandelenmarkt. Onder meer in 2000, 2008 en eerder deze zomer gaf de stijgende risico-premie op bedrijfsobligaties een waarschuwing aan aandelen-beleggers. Een factor om ook in 2016 rekening mee te houden.

ZAKEN DIE JE ALS BELEGGER RUSTIG KUNT NEGEREN

‘Voorspellen is lastig, vooral als het de toekomst betreft,’ zo sprak de Deense natuurkundige en Nobelprijswinnaar Niels Bohr ooit. De Duitse psycholoog Gerd Gigerenzer onderzocht voor zijn

boek Risk Savvy de nauwkeurigheid van de voorspellingen van 22 internationale banken voor de euro-dollarkoers en de Duitse beursindex. Gigerenzer was gechoqueerd door de uitkomst. ‘Al deze bankexperts werkten vanuit dezelfde gedachte, namelijk dat dit jaar hetzelfde zal verlopen als afgelopen jaar,’ luidde zijn conclusie. Juichende rapporten van banken met ronkende koopadviezen en hoge koersdoelen voor aandelen kun je als verstandige belegger dus maar het beste met een flinke korrel zout nemen. Analisten zijn vaak te optimistisch en ook hun koers doelen volgen doorgaans de beurskoersen en niet andersom.

VOORBEREID OP BELEGGINGSJAAR 20162016 wordt geen topjaar voor beleggingen. We verwachten veel beweeglijkheid op de financiële markten en de inflatie, rente en economische groei blijven laag. Blijf ook in 2016 gespreid beleggen, en kies voor:1. Europese en Japanse aandelen in plaats van aandelen uit

opkomende markten en de Verenigde Staten;2. Meer solide Europese bedrijfsobligaties in plaats van Duitse

of Nederlandse staatsobligaties;3. Houd ondanks de lage rente ook spaargeld aan. Dat geeft je

de kans om in periodes waarin de financiële markten tijdelijk laag staan, kwalitatief goede beleggingen te kopen tegen aantrekkelijke waarderingen.

Iedere twee weken geven wij op de website VoorMorgen.Nu een concrete beleggingstip

www.voormorgen.nu


personal finance_2016 tekst_Cleo Scheerboom

GOEDE VOOR-NEMENS Een nieuw jaar is een prima moment om je financiële zaken onder de loep te nemen. Wat kan beter? Zeven goede financiële voornemens – en tips om ze in de praktijk vol te houden.

1. MINDER UITGEVENHet gaat er niet om wat je verdient, maar om wat je overhoudt. Een oubollige spreuk met een kern van waarheid. Ons inkomen is het krachtigste instrument voor vermogens-opbouw. In de praktijk zijn we vaak geneigd ons salaris elke maand op te maken. Zodat er niets overblijft om te sparen en te beleggen. Zonde. Zeker om-dat het vaak gaat om impulsieve uitgaven, ingegeven door een tijdelijke koopdrift. Tests met proefpersonen bij het winkelen lieten zien dat eenmaal in de (online) winkel het emotionele deel van het brein het over-neemt van het rationele deel. Wetenschappers noemen een koopverslaving dan ook een roesverslaving. Het terugbrengen van de ratio helpt. Door te wachten met een aankoop geven we niet toe aan onze impulsen en krijgt ook ons rationele brein de kans om zich te laten horen. Vraag jezelf bij elke aankoop af: heb ik dit echt nodig? Soms is een rigoureuzere aan-pak nodig. Een tijdelijke koop-stop, waarin je een periode – bijvoorbeeld een paar maanden – alleen noodzakelijke aankopen doet. Dit bespaart niet alleen veel geld, maar geeft vooral ook inzicht in je koopgedrag. Leestip: De Amerikaanse schrijfster Judith Levine stopte een jaar lang met recreatief winkelen en beschreef in haar boek ‘Not buying it’ haar erva-ringen (en besparingen). ISBN 9780743269360.

2. BOUW EEN BUFFER

Een financiële buffer is net duct-tape. Het komt in de meest uiteenlopende situaties van pas. Het besef van een finan-cieel vangnet maakt ook dat we betere beslissingen nemen. Wie weet dat er een financieel vangnet is, gunt zich meer tijd om producten te vergelijken. Ook ben je minder snel geneigd geld te lenen tegen een hoog rentetarief of een aankoop op afbetaling te doen.Bouw een buffer door sparen te automatiseren. Elke bank biedt tegenwoordig binnen inter-netbankieren de mogelijkheid om automatisch geld over te maken naar een spaarrekening. Ongemerkt bouw je zo een aardig kapitaal op. Financiële instellingen bieden meer van deze handige online instrumen-ten. Zo is er de mogelijkheid om de betaalrekening automatisch te laten afromen. Als het saldo

boven een afgesproken bedrag komt, wordt het meerdere automatisch naar de spaarreke-ning geboekt. Pinsparen is een andere optie. Daarbij wordt elke pinbetaling standaard verhoogd met een bedrag – bijvoorbeeld € 5 – dat automatisch naar de spaarrekening wordt overge-boekt. Kom vervolgens niet aan je buffer, behalve bij financiële calamiteiten. Wie dat moeilijk vindt, kan een online spaar-rekening bij een andere bank openen. Overboekingen nemen dan al snel een etmaal in beslag, vaak een goed obstakel tegen impulsieve acties.

3. EEN HUIS KOPENDe hypotheekrente is nog steeds laag. Gemakkelijk is het echter niet om een huis te kopen. Het voordeel van de lage rente wordt deels teniet-

gedaan door strengere eisen voor financiering (zie ook het artikel op pagina 60-71). Een goede voorbereiding vergroot de kansen op het vinden van een leuk huis. Verdiep je in de mogelijkheden. Welk deel van de koopsom kun je financieren, en hoeveel spaargeld moet je zelf meebrengen? Gebruik de vele tools. Bereken bijvoorbeeld bij Berekenhet.nl welk hypo-theekbedrag je kunt opbrengen uit je inkomen. Een gesprek met een hypotheekadviseur geeft nog meer inzicht in je mogelijk-heden. Meestal is het eerste ge-sprek gratis. Zorg daarna dat je zo veel mogelijk eigen geld hebt. Dat is makkelijker nu je een duidelijk doel voor ogen hebt. Verkoop wat je niet meer nodig hebt en overweeg een tijdelijk bijbaantje. Gebruik het extra inkomen eerst om je eventuele schulden af te lossen. Elke euro eigen geld vergroot de kans dat je een goed bod kunt doen.

4. START MET BELEGGEN Beleggen is met de huidige lage spaarrente belangrijker dan ooit om een vermogen op te bouwen. Veel beleggers in spe stranden op het niet kunnen kiezen van een beleggingsbank en het vermeende gebrek aan kennis. Het helpt om het starten met beleggen te zien als een stage. Kennis doe je op gedurende het proces. Kies deze week nog één van de (online) alternatieven en maak maan-delijks automatisch een klein bedrag over naar de beleg-gingsrekening. Wie vermoedt zelf niet altijd weloverwogen te handelen kan ervoor kiezen de

www.voormorgen.nu


markt te volgen, bijvoorbeeld door passief te beleggen in een indexfonds. Het uitbesteden van de beleggingsbeslissingen kan ook. Kies voor een beleg-gingsfonds met behulp van Morningstar.nl of beleg in een gespreide modelportefeuille die veel online brokers aanbie-den. Spreek met jezelf af de keuzes opnieuw te bekijken en eventueel aan te passen telkens wanneer het bedrag op de beleggingsrekening een nieuw duizendtal bereikt.

5. SPAREN VOOR JE PENSIOEN

vrij te maken. Zet direct na ont-vangst van je salaris 10 procent ervan opzij. Geld dat je – hoge lasten of een erg laag inkomen daargelaten – niet mist. Ons uit-gavenpatroon past zich namelijk automatisch aan de nieuwe si-tuatie aan. Gedragsdeskundigen weten dat dit komt omdat de meesten van ons pas stoppen met uitgeven als een krachtig signaal – een lege portemonnee of betaalrekening – hen daartoe dwingt.

6. ZAKEN VOOR JE FAMILIE REGELENIedereen wil zijn naasten ver-zorgd achterlaten. Toch blijven regelmatig gezinnen achter in financieel moeilijke omstandig-heden na het overlijden van een partner. We willen de zaken wel goed regelen, maar doen het niet. In ons brein krijgen dingen die dichtbij en actueel zijn voor-rang op zaken in de toekomst. We sluiten een verzekering te-gen verlies van onze telefoon af, maar vergeten ons in te dekken tegen de financiële gevolgen van arbeidsongeschiktheid of overlijden van de partner. Stel je daarom de financiële gevolgen van het wegvallen van je partner of jezelf concreet voor. Vraag eventueel de hulp van een adviseur. Voor enkele tientjes per jaar kun je een over-lijdensrisicodekking afsluiten die uitkeert aan je partner als jij wegvalt. Denk ook na over de financiële risico’s van arbeidsongeschikt-

7. MEER (EN BETER) GEVEN Wie genoeg heeft, kan zijn rijkdom delen met anderen. We gooien regelmatig wat in een collectebus die ons wordt voorgehouden of vullen een toegestuurde acceptgiro in. Sluiten die doelen aan bij je wensen? Vraag jezelf eens af welk verschil je wilt maken in de wereld. Het verbeteren van onderwijs voor meisjes in Afrika, een opvang voor oude paarden of meer onderzoek naar kanker? Stem daar je geefgedrag op af.

Meer dan de helft van de Nederlanders – circa 60 procent – weet niet of er na pensione-ring genoeg inkomen is om alle uitgaven te betalen. Een verontrustende conclusie die naar voren komt uit onderzoek van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud). Velen van hen nemen zich voor echt wat aan het pensioen te gaan doen. Maar wat? Uit het-zelfde onderzoek blijkt namelijk dat ruim 40 procent niet veel snapt van pensioen. Jargon over fiscale ruimte en pensioenpijlers helpt hen niet echt op weg. Pensioen is eigenlijk niets anders dan een pot met geld die je nu opbouwt om later in je inkomen te voorzien. Vul die pot daarom eerst. Fiscale voordelen komen later. Gebruik het pay-yourself-first-principe om geld

heid. Voor ondernemers, maar ook voor werknemers. Die laat-sten schatten de risico’s vaak verkeerd in. Bij arbeidsonge-schiktheid betaalt je werkgever je loon nog twee jaar door. Daarna krijg je een uitkering van de overheid: 75 procent van het loon. Maar let op, de uitkering heeft een maximum van € 25.000 bruto per jaar. Tref je geen andere maatregelen, dan valt je inkomen dus vaak fors terug in een toch al moeilijke periode.

Kun je niet veel geld missen om te schenken? Overweeg dan je tijd te schenken door middel van vrijwilligerswerk. Wie schenkt met een plan kan ook makkelijker de fiscale voor-delen benutten. Een schenking is in veel gevallen aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Zeker als je periodiek en voor langere tijd doneert aan een goed doel. Zo wil de overheid schenken stimuleren. Dan moet het wel gaan om schenkingen aan ‘algemeen nut beogende in-stellingen’, ofwel ANBI’s. Dit zijn door de Belastingdienst erkende goede doelen. Lees meer op belastingdienst.nl, zoekwoord giften.

Motivatie-apps kunnen helpen bij het volhouden van je goede financiële voornemens. Voorbeel-den zijn Coach.me en Timeful. Zo heb je je personal coach altijd bij je. Een berichtje op je smartphone geeft aan dat het tijd is te kijken naar je beleggingen, een abonne-ment op te zeggen of geld over te maken naar je spaarrekening. Ook zijn er apps, zoals bijvoorbeeld Wonderful Day, die bijhouden hoeveel dagen achtereen je een bepaald doel hebt behaald. Bij-voorbeeld geen gevulde koek op het station kopen of je kleingeld in een pot gooien. De mogelijkheid je prestaties bij te houden of te vergelijken met anderen geeft een extra stimulans.Zoek in de Apple- of Android-store naar motivational apps. De stan-daardversie is meestal gratis.

DIGITALE STOKACHTER DE DEUR

www.voormorgen.nu


tekst_Wilma van Hoeflakencrowdfunding_interview

Niet alleen kijken naar de financiële kant van de zaak, maar

je ook verdiepen in het bedrijf waarin je investeert. Wie is

die ondernemer, wat wil hij precies, maakt hij een product

dat je zelf zou kopen? Die betrokkenheid is volgens Mark

Laagewaard, directeur/eigenaar van crowdfundingplatform

Crowdaboutnow, de essentie van crowdfunding.

MARK LAAGEWAARD is directeur/eigenaar van Crowdaboutnow, een online platform dat investeerders en ondernemers bij elkaar brengt. Sinds de oprichting in 2009 kregen 300 bedrijven hun financiering rond via Crowdaboutnow. In totaal waren hier ongeveer 25.000 particuliere in-vesteerders bij betrokken. In 2015 werd er € 7 miljoen binnengehaald. Het jaarlijkse rendement ligt op ongeveer 5 procent.

‘ Je hoeft geen ervaren belegger te zijn om te investeren in crowdfunding’

C.V.2004: studie sociologie

afgerond aan de

Universiteit van Utrecht

2007: oprichting

duurzaamheidsadvies-

bureau EvenDimmen

2009: start Crowdaboutnow

Mark

Laag

ew

aard

www.voormorgen.nu


Wat is crowdfunding?‘Crowdfunding is een alterna-tieve manier om een project of een onderneming te fi nancieren. Een ondernemer die fi nanciering nodig heeft, kan naar de bank gaan. Maar als jij als ondernemer een goed plan hebt waar veel mensen enthousiast over zijn, waarom zou je dan alleen naar de bank gaan? Je kunt ook aan die enthousiaste mensen vragen of zij willen investeren in jouw plan. Financiering door een grote groep mensen dus, de crowd.’

Speelt het een rol dat het voor ondernemers de laatste jaren lasti-ger is om krediet te krijgen bij een bank?‘Dat speelt mee. Er zijn ondernemers die afgewezen zijn door de bank en voor wie crowdfunding het laatste redmiddel is. Maar dat is maar één kant van het verhaal. Steeds meer ondernemers gaan niet naar de bank. Voor hen is crowdfunding een bewuste keuze. Zij vinden het leuk om contact te hebben met de investeerders. Als enthousiaste par-ticulieren jouw plan willen steunen, vergroot je je netwerk. Dat zijn de mensen die straks jouw product gaan kopen of in jouw restaurant komen eten. Crowdfunding is een manier van ondernemen. Voordat ik in 2009 begon met Crowdaboutnow had ik een duurzaamheidsadviesbureau en sprak ik ook al veel ondernemers. Wat ik interessant vond, was dat steeds meer ondernemers in een heel vroeg stadium anderen betrek-ken bij hun plannen. Ze praten over hun ideeën en ze willen graag weten hoe anderen daarnaar kijken. Als die anderen enthousiast zijn, is de gedachte om te vragen of ze willen fi nancieren niet zo gek.’

Welke tendensen zie je op het gebied van crowdfunding?‘Er zijn allerlei crowdfundingplat-forms die ondernemers met een fi nancieringsbehoefte en investeer-ders met elkaar in contact brengen. Veel van die platforms treden eigen-lijk op als nieuwe banken. Dat zijn de peer-to-peer leenplatforms. De ondernemer dient een plan in en het platform geeft een rating. Het plat-form kijkt onder andere naar de ver-

houding eigen vermogen en vreemd vermogen en naar de betalings-geschiedenis van de ondernemer. Daar komt dan een letter of cijfer uitrollen en dat is het risicoprofi el. Daaraan kan de investeerder zien of hij veel of weinig risico loopt. Men-sen kunnen intekenen op zo’n plan en investeren. Persoonlijk vind ik dat al geen crowdfunding meer. Het is een traditionele bancaire benade-ring. Voor mij is de manier waarop je kijkt naar de partij in wie je investeert de essentie van crowdfunding. Na-tuurlijk kijken wij naar de fi nanciële kant en naar de betalingsgeschiede-nis van de ondernemer, maar bij ons is het verhaal van de ondernemer ook belangrijk. Wat wil hij precies, wat is zijn ervaring als ondernemer, welke marketingacties gaat hij op touw zet-ten om zijn product te verkopen, hoe breidt hij zijn netwerk uit? Op veel

Het Slowlands Festival en bierbrouwerij De Gaperd zamelden

via Crowdaboutnow geld in voor een mobiele brouwerij

Op de site van

Crowdaboutnow

kun je precies

volgen hoe

een project

ervoor staatB

ierb

rou

we

rij D

e G

ap

erd

www.voormorgen.nu


crowdfunding_interview

peer-to-peer platforms vind je vaak maar weinig informatie over het be-drijf en de ondernemer. Op onze site vertelt de ondernemer zijn verhaal, je ziet filmpjes, je krijgt een idee van de campagne. Dat onderscheid is be-langrijk. Dat maakt uit hoe je als be-legger naar de investering kijkt. Kijk je alleen naar het financiële aspect? Of denk je: zou ik zelf naar dit res-taurant gaan, zou ik zelf dit product kopen? Wij nemen het netwerk en het verhaal van de ondernemer mee, zodat de belegger dat in zijn oordeel kan betrekken. Dat druist in tegen de klassieke economische manier van kijken, waarbij je alleen oog hebt voor rendement en risico.Het zijn interessante ontwikkelin-gen, enerzijds die peer-to-peer plat-forms met ratings en een klassieke manier van financieren, anderzijds de crowdfundingplatforms waarbij het sociale aspect een belangrijke rol speelt.’

Je verdiepen in het sociale aspect, het verhaal van de ondernemer, heeft dat een meerwaarde?‘Ik hield laatst een presentatie voor een groep succesvolle ondernemers en vroeg waarom ze succesvolle ondernemers waren. Wat doorslag-gevend was voor hun succes. Ze ver-telden me dat ze een goed netwerk hebben, dat ze geluk hebben, dat ze er plezier in hebben, dat anderen hun het succes gunnen. En som-migen zeiden ook dat het geholpen had dat ze al eerder een bedrijfje hadden gehad. Dat dat weliswaar mis was gegaan, maar dat ze daarmee wel ervaring opgedaan hadden in het ondernemerschap. Later liet ik ons platform zien, met de voorbeel-den van ondernemers die bezig zijn met crowdfunding. Ik vroeg aan de ondernemers in de zaal in wie ze zou-den investeren en waar ze op zouden letten. Toen zaten ze dus niet meer in de rol van ondernemer, maar in die van investeerder. En op dat moment wilden ze alleen maar financiële zaken weten. Ze informeerden naar de betaalgeschiedenis van de onder-nemer en naar zijn eigen vermogen. Dus als ondernemer weten ze hoe belangrijk het is dat je een netwerk hebt en dat je passie voelt voor wat je doet. Maar in de investeerdersrol

kijken ze naar het geld. Die twee werelden proberen wij als crowdfun-dingplatform bij elkaar te brengen.’

Is crowdfunding een hype?‘Ik zeg altijd dat bancair financieren eigenlijk een hype was. Crowd-funding is de oudste manier van financieren. Als je tweehonderd jaar geleden krediet nodig had voor je bedrijf, klopte je ook bij je familie en vrienden aan. Daarna pas kwam het bancaire financieren. Dat was natuurlijk heel efficiënt, financiering door één partij. Maar door internet is dat argument weggevallen, want via websites en social media kun je heel gemakkelijk campagnes opzetten en met potentiële investeerders in con-tact komen. Voor een ondernemer die een businessplan schrijft en niet veel met zijn klanten te maken wil hebben, is crowdfunding geen goede manier. Maar voor ondernemers die wel contact willen met hun klanten is het de perfecte manier. Bovendien raken mensen steeds meer geïn-teresseerd in de herkomst van een

product. Waar komt het product van-daan, wie is de ondernemer, koopt hij duurzaam in? In die ontwikkeling past crowdfunding heel goed.’

Hoe investeer je in crowdfunding?‘Meestal verstrek je een lening aan de ondernemer. Dat gebeurt bij crowdfunding in 95 procent van de gevallen. De ondernemer is vaak hoofdelijk aansprakelijk voor de lening. Hij betaalt dat geld terug, met rente. Soms begint de ondernemer direct al met het aflossen van de lening, maar vaak is dat in termij-nen of ineens aan het einde van de afgesproken looptijd. Dat is meestal drie of vier jaar. Daarnaast is er de aandelenvariant. Die komt minder vaak voor. Dan heb je aandelen in het bedrijf. Dan ben je weliswaar aandeelhouder, maar meestal heb je geen zeggenschap. Tenzij je daar met de ondernemer andere afspraken over maakt. In de aandelenvariant is de horizon meest-al langer. Als je crowdfunding puur vanuit een financiële motivatie doet,

‘ Ik vind het de leukste manier van beleggen, omdat het zo concreet en prak-tisch is’

Randonaero Adventures haalde genoeg geld op om hun deltavliegschool uit te breiden

De

ltavlie

gsc

ho

ol R

an

do

nae

ro A

dve

ntu

res

www.voormorgen.nu


woordenlijst

is natuurlijk het hoogst haalbare dat jij met een investering van € 100 de nieuwe Google crowdfundt.’

Hoe lang duurt het voor het geld bij elkaar is en het project van start gaat?‘Dat is heel verschillend. Bij ons moe-ten ondernemers ook zelf mensen benaderen en geld binnenhalen. Want als jij je eigen omgeving al niet kunt overtuigen van het nut van je product, waarom zouden wild-vreemden er dan wel in geloven? Die verzamelperiode duurt anderhalf tot twee maanden. Maar bij platforms waar het hoofdzakelijk om rende-ment gaat, is dat proces korter. Als je een rendement belooft van 9 procent en een looptijd van drie jaar, kan het best zijn dat de financiering in 24 uur binnenstroomt.’

En als er onvoldoende geld binnenkomt?‘Mensen die willen investeren, stor-ten het geld bij ons op een derden-rekening. Daar wordt het geparkeerd, totdat de 100 procent is bereikt. Zodra het benodigde bedrag is op-gehaald, maken wij het over naar de ondernemer. Als de 100 procent niet gehaald wordt, storten wij de inleg weer terug naar de investeerders. Bij ons is het slagingspercentage 70 pro-cent. Dus 30 procent van de plannen haalt de 100 procent financiering niet. Overigens komen er veel meer plannen bij ons binnen, maar die wij-zen we af omdat ze in onze ogen niet geschikt zijn voor crowdfunding.’

Wat zijn de risico’s?‘Het grootste risico dat je loopt, is dat je je geld kwijtraakt. Dat je een lening verstrekt en de ondernemer het geld niet kan terugbetalen. Je moet dus alleen in crowdfunding investeren met geld dat je kunt missen. Je kunt de risico’s spreiden door in verschil-lende ondernemingen te investeren. Of door te variëren, bijvoorbeeld investeren in een startende onder-neming en in een bedrijf dat al lan-ger bestaat, maar financiering nodig heeft om een machine aan te schaf-fen of om uit te breiden. Het voordeel van crowdfunding is dat je de onder-nemer kunt ontmoeten. Stel vragen, gebruik je gezonde verstand. Je hoeft

geen ervaren belegger te zijn om te kunnen inschatten of een investering wel of niet verstandig is.’

Voor welke investeerders is crowdfunding geschikt?‘Bijna alle ondernemers die voor crowdfunding kiezen, vinden het contact met de investeerder belang-rijk. Vaak geven ze de investeerder ook een extraatje. Wij hebben de crowdfunding begeleid voor een bierbrouwer die zijn investeerders een bierpakket gaf. En voor een on-dernemer die een kledinglijn opzette en haar investeerders een stijladvies gaf. En voor een jazzcafé waar de hoofdinvesteerders aan de bar een kruk hebben met hun eigen naam erop. Veel ondernemers organiseren af en toe investeerdersborrels. Dus als je het als investeerder interessant vindt om te weten waar een onderne-mer mee bezig is, als je het fijn vindt om zelf eens te gaan kijken, dan is crowdfunding heel geschikt. Ik vind het de leukste manier van beleggen, omdat het zo concreet en praktisch is.

CROWD-FUNDINGGeld investeren

in of lenen aan

een onderneming,

met een grote

groep relatief

kleine particuliere

beleggers.

CROWD-FUNDING-PLATFORMWebsite waar

ondernemers

en particulieren

elkaar ‘ontmoe-

ten’ en waar de

transacties online

plaatsvinden.

PEER-TO-PEERIn jargon: p2p.

Particulieren

lenen geld

uit aan

ondernemers,

crowdfunding

dus. De term

peer-to-peer

wordt vooral

gebruikt als de

crowdfunding

puur zakelijk is

en persoonlijke

betrokkenheid

minder een rol

speelt.

A

Als het je puur om het rendement gaat en je contact met de onderne-mer onbelangrijk vindt, is een peer-to-peer leenplatform geschikter. Bij ons is het gemiddelde rendement 5 procent per jaar. Sommige plat-forms bieden hogere rendementen, zeker de peer-to-peer platforms. Maar realiseer je dat er verschil is tussen beloofd rendement en uitgekeerd rendement. Toen ik voor mezelf begon, had ik ook een prachtige prognose en als die was uitgekomen, had ik nu een villa op Hawaiï gehad. Ondernemers zijn optimistische mensen.’

Stel dat je wilt investeren in een crowdfundingproject. Hoe maak je een keuze?‘Kijk naar wat je aanspreekt. Wil je investeren in een restaurant? Ga er eens lunchen. Als je het eten daar niet lekker vindt, zou ik er niet in investeren. En zorg dat je snapt wat die ondernemer doet of maakt. Als je het niet snapt, moet je er ook niet in investeren.’

Tonny en Dorothea van Opgeweckt Noord verwezenlijkten hun droom om een

biologische winkel op te zetten met regionale producten

Op

gew

eck

t N

oo

rd


crowdfunding_investeren

BELEGGEN VIA CROWD-FUNDING IN OPMARS

Dat crowdfunding populair is, is niet zo vreemd. Het is een laagdrempelige manier om te beleggen. Je zoekt

op internet een crowdfundingplat-form, je kiest een ondernemingsplan dat je aanspreekt en je tekent in. Je kunt het grootschalig aanpakken en duizenden euro’s investeren in zo’n plan, maar je kunt ook voorzichtig met € 100 beginnen en eens kijken hoe dat uitpakt. Het leuke is dat je precies weet waarin je belegt. Mis-schien ga je een biertje drinken in het café waarin je hebt geïnvesteerd, of koop je kleding in de winkel die deels dankzij jou bestaat.

Zoektocht naar rendementHet is niet alleen het laagdrem-pelige aspect dat ervoor zorgt dat crowdfunding sterk in opmars is. Economische en maatschappelijke ontwikkelingen spelen ook een rol. Zo is de rente op spaarrekeningen al een paar jaar ontzettend laag. Als je over je spaargeld nog een schamele 1,5 procent rente krijgt, mag je je handen dichtknijpen. Dit leidt ertoe dat veel mensen een andere bestem-ming voor hun spaargeld zoeken. Alles wat meer rendement oplevert dan die 1 of 1,5 procent bij de bank is immers winst. De lage rente is de ene kant van het verhaal. De andere kant is dat banken strengere eisen stellen

bij het verstrekken van krediet. Veel ondernemers krijgen de financiering bij de bank niet rond. Voor hen kan crowdfunding een oplossing zijn. En crowdfunding biedt ondernemers nog een belangrijk voordeel: over de geldleningen van ‘the crowd’ hoeven ze vaak minder rente te betalen dan bij de bank.

Steeds kritischer consumentenOok de houding van consumenten speelt een rol. Zij worden kritischer. Ze willen weten of hun vlees uit de bio-industrie komt of van een koe die in de wei liep. Of hun jurkje onder slechte werkomstandigheden in Ban-gladesh is gemaakt of door mensen die in een gezonde arbeidsomgeving werken en een fatsoenlijk loon ont-vangen. Die kritische houding zorgt ervoor dat mensen willen investeren in bedrijven waar ze iets van weten

en waar ondernemers transparant zijn over wat ze doen. En dat hoort bij crowdfunding. Nog een voordeel van crowdfunding voor de onder-nemers is de klantenbinding. Wie geïnvesteerd heeft in jouw product zal dat product ook gaan kopen en er waarschijnlijk ook reclame voor maken. En tenslotte spelen tech-nologische ontwikkelingen een rol. Internet maakt het mogelijk om razendsnel de massa te benaderen en geld in te zamelen. De crowdfun-dingplatforms, waar investeerders en ondernemers elkaar kunnen vinden, zijn allemaal online platforms.

Snelle groeiVolgens de Autoriteit Financiële Markten (AFM) is de crowdfunding-sector op dit moment nog beperkt qua omvang, maar maakt deze in-dustrie een snelle groei door. De AFM schat dat de sector zich momenteel bevindt aan het einde van een star-tende markt en aan het begin van een groeiende markt. Een startende markt is een markt waarin minder dan € 50 miljoen per jaar omgaat, waarin beleggers hun investeringen min of meer als hobby beschouwen en waarin de ondernemingen met een financieringsbehoefte vooral kleine bedrijfjes zijn. In een groei-ende markt gaat jaarlijks € 50 tot 500 miljoen om, worden de platforms

Particulieren in Nederland investeren via crowdfunding

jaarlijks meer dan € 51 miljoen in ruim 600 mkb-

ondernemingen. Door de historisch lage rente wint deze

nieuwe manier van beleggen snel aan populariteit.

Over geldleningen van ‘the crowd’ hoeft vaak minder rente betaald te worden


geprofessionaliseerd en is crowdfun-ding een serieuze belegging. In die tussenfase bevindt crowdfunding zich volgens de AFM nu. De toezicht-houder verwacht dat er de komende jaren sprake zal zijn van een sterke groei, waardoor crowdfunding wel-licht terechtkomt in wat de AFM een volwassen markt noemt. Daarin gaat op jaarbasis meer dan € 500 miljoen om, zijn de investeringen voor een

breed publiek toegankelijk en zijn het niet alleen de kleinere bedrijven, maar ook de volwassen bedrijven die van crowdfunding gebruikmaken.

BeschermingCrowdfunding bestond eeuwen geleden al. Je zou de Verenigde Oostindische Compagnie crowdfun-ding avant la lettre kunnen noemen. Maar ook uit recenter tijden zijn daar voorbeelden van: tot een jaar of wat geleden werden mensen die een startende ondernemer financiële steun gaven daarvoor beloond door de fiscus. De inmiddels afgeschafte tante Agaath-regeling was zo’n voorbeeld. Maar crowdfunding op de huidige schaal – particulieren die via platforms miljoenen euro’s investe-ren in mkb-bedrijven – is nieuw. Dat maakt het leuk en spannend. Maar dat brengt ook risico’s met zich mee. Hoe voorkom je dat de ondernemer die geld vraagt de boel oplicht? Hoe voorkom je dat het crowdfunding-platform fraudeert? En stel dat het platform failliet gaat? Wat gebeurt er dan met het geld dat de investeerders gestort hebben en dat nog niet bij de ondernemer terechtgekomen is? Volgens de AFM zijn de bestaande weten regelgeving en het toezicht nog niet voldoende toegerust voor crowdfunding. Inmiddels is er nieuwe wetgeving in de maak. Die moet enerzijds de regels versoepelen om crowdfunding te stimuleren, en anderzijds de eisen aanscherpen om de consument of belegger beter te beschermen. Het is de bedoeling dat de wetgeving begin 2016 wordt aangepast.

www.voormorgen.nu


crowdfunding_do it yourself

Investeren via crowdfunding is eenvoudig. Op internet kun je tal van crowdfun-dingplatforms vinden,

bijvoorbeeld via de site van crowdfundingadviesbureau Douw & Koren (www.douw- enkoren.nl). Als je doorklikt naar een paar platforms, zie je dat de verschillen groot zijn. Bij sommige platforms is de informatie over het bedrijf dat geld nodig heeft sum-mier, bij andere uitgebreid. Sommige platforms geven een risicoprofiel in de vorm van een letter of een cijfer, bij andere moet je zelf een oordeel vellen. Dat heeft te maken met de verschillende benaderingen van crowdfun-ding. Zo heeft crowdfunding-platform Geldvoorelkaar, een van de grootste platforms, een zakelijke benadering. Crowdaboutnow daarentegen kiest een persoonlijke benade-ring. Wat spreekt je het meest aan? Hoe belangrijk vind je het om je betrokken te voelen bij de onderneming waarin je investeert?Overigens is het verstandig om niet alleen kritisch te kijken naar de onderneming waarin je investeert, maar ook naar de keuze voor een bepaald platform. Je kunt

Lees op onze site andere

inspirerende verhalen van

beginnende ondernemersTip

D.I.YKies een crowdfunding-

platform dat je aanspreekt; kijk je alleen naar de

financiële kant of ook naar de sociale aspecten?

Heeft het platform een vergunning of vrijstelling

van de AFM?

Investeer alleen in bedrijven die iets doen wat je begrijpt

en waar je vertrouwen in hebt.

Staar je niet blind op het rendement. Het is maar een prognose. En bedenk: hoe hoger het rendement, des

te groter het risico.

Spreid het risico. Je kunt € 5.000 in één bedrijf

stoppen, maar ook € 1.000 in vijf bedrijven.

Investeer alleen met geld dat je kunt missen. Je kunt

je hele investering kwijtraken.

1

2

3

4

5

6

MEEDOENIS EENVOUDIG

Voor elk crowdfundingproject geldt dat het benodigde kapitaal

in een voorafgestelde termijn binnen moet zijn, meestal een

paar maanden. De projecten in de rekenvoorbeelden zijn inmid-

dels dan ook afgerond. Maar ze maken wel duidelijk hoe het

werkt. Elke dag gaan er nieuwe crowdfundingprojecten van

start. Kersverse projecten vind je op de crowdfundingplatforms

op internet.

TIJDELIJK

het beste een platform kiezen dat vergunningen en/of vrijstellingen heeft van de Autoriteit Financiële Mark-ten. Op www.afm.nl vind je een overzicht met tientallen platforms. Een vergunning betekent dat de AFM gekeken heeft naar het verdienmodel, de algemene voorwaarden en de betrouwbaarheid van het management. Daarmee heb je als investeerder weliswaar geen harde garanties, maar je weet wel dat je met een serieus platform in zee gaat.

Online regelenAls je ervoor hebt gekozen om in één of meer bedrijven te investeren, regel je dat online. Afhankelijk van het platform maak je je geld via Ideal over naar een derdenrekening, waar het geparkeerd wordt totdat er voldoende geld opgehaald is. Het kan ook zijn dat je een schuldbekentenis tekent en dat je het geld rechtstreeks overmaakt naar de ondernemer zodra er voldoende geld binnen is. Dit hangt af van de vergun-ning die het crowdfunding-platform heeft. Om een derdenrekening te openen en opvorderbaar geld aan

te trekken, zoals dat heet, heeft een platform een vrijstelling nodig van De Nederlandsche Bank.

Rente of dividendBij het ene platform krijgt de ondernemer alleen de beschik-king over het ingelegde geld als het volledige bedrag bin-nen is. Bij het andere platform wordt 90 procent als vol-doende beschouwd. Als er niet voldoende geld binnenkomt, krijgt je je inleg weer terug.Bij crowdfunding spreekt iedereen over beleggen en investeren, maar in het gros van de gevallen gaat het om een lening. Je verstrekt een lening aan een onderneming en als het bedrijf een succes wordt, krijg je het bedrag met rente terug. Soms begint de ondernemer direct met aflossen, soms krijg je je geld (plus de rente, als alles goed gegaan is) terug aan het einde van de looptijd. Dat is meestal een jaar of vier. In de geval-len waarin je niet leent maar investeert, krijg je dividend.

Rendement en risicoHet is lastig om iets te zeg-gen over het rendement van crowdfunding. Volgens de AFM is het daarvoor nog te vroeg. De meeste crowd- fundingactiviteiten kwamen pas in 2014 van de grond en de investeringen hebben ge-middeld een looptijd van vier tot vijf jaar. Daarom verwacht de AFM dat pas rond 2020 duidelijk is wat de rendemen-ten gemiddeld zijn. Risico’s zijn er ook. Het grootste risico is dat je je geld kwijt bent. Gebruik dus alleen geld dat je kunt missen.

www.voormorgen.nu


campagnes

Om het nog concreter te maken laten we drie crowdfunding-

voorbeelden zien. De gebruikte voorbeelden tonen goed

de verschillende mogelijkheden.

DRIE VOORBEELDEN

3: Glasaal VolendamWAT DOEN ZE?De paling is een bedreigde diersoort. Glasaal Volendam wil jonge paling (glasaal) gaan kweken. Dat is nog nergens ter wereld gelukt. Ze werken samen met wetenschappelijke on-derzoekers. Ze hebben de komende vijf jaar € 800.000 nodig en willen via crowdfunding € 300.000 ophalen. In 2020 willen ze de eerste glasaal produceren.

LENEN OF INVESTEREN?Investeren.

AANTAL INVESTEERDERS?Ongeveer 100.

RENDEMENT:Prognose: afhankelijk van het aantal glasaaltjes dat gekweekt wordt 24, 75 of 105 procent rendement.

EXTRAATJES:Wie € 2.000 investeert, ziet zijn naam terug op de Wall of Fame van het bedrijf, krijgt een rondvaart op het IJsselmeer en wordt uitgenodigd voor een borrel met de oprichters en biologen die bij Glasaal werken.

WAT LEVERT HET OP? Als je € 1.000 inlegt, krijg je jaarlijks misschien wel € 750 dividend uitgekeerd. Bovendien wordt je aandeel meer waard, waardoor je nog meer dividend krijgt en je het met winst kunt verkopen.

RISICO’S?Dat het rendement tegenvalt, waardoor je minder dividend krijgt, of dat je je geld kwijt bent.

Platform: Crowdaboutnow

WAT DOEN ZE?Een echtpaar met onder- nemerservaring wil een bestaan-de boekhandel overnemen. Ze hebben € 141.000 nodig voor de verbouwing, de inventaris en de overname van de voor-raad. Ze hebben € 35.000 eigen vermogen en willen € 106.000 met crowdfunding binnenhalen. Binnen zes weken hadden ze al € 60.000 opgehaald.

LENEN OF INVESTEREN?Lenen.

AANTAL INVESTEERDERS?90.

RENDEMENT:7 procent per jaar. De looptijd van de lening is 5 jaar.

EXTRAATJES:Geen.

WAT LEVERT HET OP? Als je € 1.000 hebt ingelegd, krijg je in 2020 € 1.402,55 terug.

RISICO’S?Dat je minder rente krijgt, of je geld kwijt bent.

Platform: Geldvoorelkaar

1: Oedipus BrewingWAT DOEN ZE?Een bierbrouwerij en proeflokaal op het Westerdok in Amsterdam. Ze hebben € 200.000 nodig voor de verbouwing van hun pand, een brouwinstallatie en tanks. Ze wilden hiervan € 100.000 via crowdfunding binnenhalen. Dat is in 2015 gelukt.

LENEN OF INVESTEREN?Lenen.

AANTAL INVESTEERDERS?266.

RENDEMENT:De looptijd van de lening is drie jaar. Na drie jaar betaalt Oedipus Brewing de lening ineens terug, plus 15 procent rente.

EXTRAATJES:Bij een lening van € 500 een strip-penkaart voor tien biertjes in de Brewpub, plus een foto van je moe-der op een ereplaats in de pub (het is tenslotte Oedipus Brewing).

WAT LEVERT HET OP? Als je € 1.000 hebt ingelegd, krijg je in 2018 € 1.150 terug.

RISICO’S?Dat je je geld zonder rente terug-krijgt, of dat je het kwijt bent.

Platform: Crowdaboutnow

2: Kantoorboek-handel in Limburg

Meer zicht op inkomsten met een multi-asset portefeuille.

Inzicht: De rente op spaarrekeningen en traditionele staatsobligaties is de laatste vijf jaar lager

dan ooit. Dat maakt het moeilijk om beleggingen te vinden die de benodigde inkomsten opleveren.

De meeste Europese beleggers hebben minder dan twee beleggingscategorieën die inkomsten

opbrengen in hun portefeuille.

Een multi-asset benadering, waarin verschillende beleggingstypen gecombineerd worden, kan

een effectieve manier zijn om inkomsten te genereren.

Actie: Vergroot uw inkomstenpotentieel met een brede, flexibele portefeuille die zich uitstrekt

over obligaties, dividendaandelen en vastgoed. Bespreek met uw adviseur de verschillende

mogelijkheden van iShares inkomsten-ETF’s.*

Benut de inzichten van BlackRock met iShares ETF’s.

Inzicht in actie. Dat is iThinking.

Blackrock: de vermogensbeheerder waaraan beleggers wereldwijd het meeste geld toevertrouwen.

iShares.nl/iThinking

*Beleggen gaat altijd gepaard met een zekere mate van risico. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Uw oorspronkelijke inleg

is niet gegarandeerd. De informatie opgenomen in deze advertentie is niet bedoeld als voorspelling, onderzoek of beleggingsadvies door BlackRock en vormt ook geen aanbeveling, aanbieding of uitnodiging

om effecten te kopen of verkopen, of om een bepaalde beleggingsstrategie te volgen. Dit document is uitgegeven door BlackRock Advisors (UK) Limited. BlackRock Advisors (UK) Limited is geautoriseerd

en gereguleerd door de Financial Services Authority (‘FSA’) in het Verenigd Koninkrijk. iShares® en BlackRock® zijn geregistreerde handelsmerken van BlackRock Inc. of haar dochterondernemingen in de

Verenigde Staten en elders. © 2015 BlackRock Advisors (UK) Limited. Geregistreerde vennootschap No. 00796793. Alle rechten voorbehouden. Telefoongesprekken kunnen gemonitord of opgenomen worden.


www.voormorgen.nucolumn_Cleo Scheerboom

op termijn ten onder. Jouw huishouden vormt daarop geen uitzondering.

NetflixValt de winst van BV IK tegen, analyseer dan de

inkomsten én de uitgaven. Als bestuurder kijk je vooral kritisch naar vaste kosten. Aan bij-voorbeeld je Netflix-abonnement, loterij en glazenwasser betaal je tientjes per maand. Samen vormen die – zakelijk gezien – een hoge terugkerende financiële verplichting. Analyseer ook grote kostenposten, als woon-

lasten. Als goede bestuurder van de BV IK kijk je natuurlijk niet alleen naar woongenot, maar

ook naar de harde cijfers. Gemiddeld geeft de Nederlander 25 procent van zijn inkomen aan

wonen uit. Zijn jouw cijfers fors hoger dan het ge-middelde, dan is het tijd om in actie te komen. Door

stijgende huur en servicekosten nemen je woonlasten sluipenderwijs flink toe. Iets waar je als bewoner mis-schien liever niet aan denkt, maar waar de bestuurder van de BV IK natuurlijk rekening mee houdt.

DoodzondeHoud je ook voldoende rekening met het onderhoud van je bezit? Volgens de Vereniging Eigen Huis kost het onderhoud van de eigen woning gemiddeld € 300 per maand. Reserveer je dit geld ook daadwerkelijk? Of stel je het onderhoud net als een kwart van de huisei-genaren in Nederland liever uit? Misschien geef je het geld ongemerkt uit aan consumptieve doeleinden. Een doodzonde in de zakenwereld, waar zakelijke en privé-uitgaven strikt gescheiden moeten zijn. De verontwaar-diging over de privé-bestedingen van de bestuurders van woningcoöperaties is niet voor niets groot. Kun je jezelf verantwoorden als bestuurder van de BV IK als je het geld voor het onderhoud van je huis gebruikt voor weekendjes weg?

Maak een planAls bestuurder van de BV IK heb je dus een grote verantwoordelijkheid. Toch heb je ook een begerens-waardige positie. Je hebt zicht op alle mogelijkheden en kunt daarom het beste de toekomstplannen van de BV IK realiseren. Betaal je graag de studie van je kinderen, wil je een tweede huis of minder werken? De bestuurders van de BV IK bepalen de eigen koers op korte en lange termijn. Alle reden om snel een hei-sessie te boeken voor een goed gesprek over de doelen voor 2016 en verder.

Net als de meeste Nederlanders regel je je geldzaken vermoedelijk zelf. Je bent dus accountant, controller, fiscalist, verze-keringsadviseur, vastgoedbeheerder en

beleggingsadviseur van jezelf en je gezin. Slaag je erin je persoonlijke financiën goed te regelen, ook als je daar objectief naar kijkt?

Middelen Als je je persoonlijke financiën als een bedrijf ziet en je zoekt iemand om deze BV IK te leiden, zou je jezelf dan voor die baan inhuren? Een objectieve blik op je geld-zaken levert waardevolle inzichten op. Als bestuurder van de BV IK moet je de cijfers kennen. Wat komt er jaarlijks binnen aan inkomsten (de omzet) en wat houd je over (de winst) aan het eind van het jaar? Een nihil of negatief bedrijfsresultaat vraagt om actie. Zoek naar manieren om je inkomsten te verhogen of je uitgaven te verminderen. Een bedrijf dat geen middelen heeft om calamiteiten op te vangen of om te investeren gaat

HOE BEHEER JIJ DE BV IK?

Je geldzaken regel je waar-

schijnlijk zelf. Naar volle

tevredenheid of kan de BV IK

beter worden bestuurd?

Cleo Scheerboom (1971) studeerde jour-

nalistiek en financiële

planning en schrijft sinds

eind jaren negentig over

financiële onderwerpen.

Artikelen voor vermo-

gende particulieren en

voor hen die het willen

worden. In kranten en

tijdschriften en op haar

blog www. cleogets-

personalfinance.nl. Eind

2014 verscheen haar

boek Je financiën goed

geregeld voor dummies.

HETEVENT.Alexander Klöpping,

Barbara Baarsma en

Kilian Wawoe waren de

hoofdsprekers tijdens

het eerste event

VoorMorgen.Nu. Maar er

was donderdag 26 novem-

ber veel meer te horen,

zien, beleven en vooral te

leren in de hoofdstedelijke

Beurs van Berlage. Een

vette bankrekening is

bijvoorbeeld niet door-

slaggevend voor je geluk.

Een inkomen is minder

vanzelfsprekend dan

vroeger en onder-

nemerschap helpt om

succesvoller te worden.

Een verslag in dertien

foto’s.

www.voormorgen.nuvoormorgen.nu_event

Klöpping prikkelt het voorstellingsvermogen van zijn toehoorders in zijn betoog over de nieuwe mogelijkheden van technologische start-ups.


tekst_Johan Brinkman foto’s_Joris Fotografie www.voormorgen.nu

De monumentale grote zaal van de Beurs van

Berlage, de oorspronkelijke huisvesting van de

Amsterdamse Goederen-beurs, is goed gevuld.

De belangstellenden luisteren ademloos toe

tijdens de silent talkshows onder leiding van Sywert van

Lienden over ondernemer-schap en sparen en beleggen.

www.voormorgen.nu


voormorgen.nu_event

Baarsma wordt na afloop van haar betoog over de veranderingen op het gebied van fiscaliteit en pensioenen nog aan de tand gevoeld door Van Lienden.

Aangezet door de lage spaar-rentes en het vriendelijke economische klimaat beginnen ook jongeren steeds meer interesse te tonen voor beleggen.

www.voormorgen.nu

WORKSHOPS EN SPEEDDATES EN STANDS

Niet alleen tijdens het plenaire programma met topsprekers en bij de stands op het Cen-trale plein ‘Money Matters’ konden de bezoekers van VoorMorgen.Nu zich laten in-formeren over tal van financiële en andere onderwerpen. Ook in de workshops en tijdens de speeddates was het informa-tieve gehalte van een hoog niveau. Goed bezocht waren onder meer de workshops ‘Veilig starten met beleggen’ (Today’s Beheer & Brokers), Investeer in de motor van de Nederlandse economie: het MKB! (Voordegroei), Sparen kost geld! Beleggen het alternatief? (NN Investment Partners) en Beleggen kan ook makkelijk (BlackRock). Niet-financiële onderwerpen die tijdens de drie workshop-rondes aan de orde kwamen, waren energiekosten (verzorgd door ekwadraat), pensioen (Wijzer in geldzaken) en carrière (Schouten & Nelissen). En voor de speeddates konden belangstellenden een afspraak maken met vertegenwoor-digers van onder andere NN Investment Partners,Beleggers Belangen,MijnGeldzaken.nl, ekwadraat en Browncow teneinde in tien minuten hun persoonlijke situatie één op één met een expert te bespreken.

NEXT EVENT.Het event VoorMorgen.Nu

krijgt zeker een vervolg in 2016.

Blijf op de hoogte en schrijf je

in voor de nieuwsbrief op

www.voormorgen.nu/

nieuwsbrief

01

02

0304

05

06

08

07

01. Silent talkshow over sparen en beleggen.02. De dames willen

investeren in een mooie fles. 03. Op zoek naar het

volgende event onderdeel. 04. Wawoe legt het

Van Lienden nog eens uit. 05. In de rij voor de

inschrijfbalie. 06. Howard Komproe verzorgt de

komische noot. 07. Uitleg in woord en gebaar.

08. Dagvoorzitter Van Lienden sluit af.


www.voormorgen.nu


pensioen_waar of niet waar? tekst_Wilma van Hoeflaken

OOK STRAKS NOG LEUKE

DINGEN DOENOver pensioenen wordt veel geschreven en niet

altijd even duidelijk of waarheidsgetrouw. VoorMorgen.Nu zet de belangrijkste beweringen

op een rij en toetst deze op hun waarheidsgehalte.

Waar of niet waar?

www.voormorgen.nu


1.ALS JE WERKT IS ALLES GEREGELDAls je in loondienst werkt, bouw je bijna altijd verplicht pensioen op via je werkgever. Dat gaat automatisch. Jij en je werkgever betalen samen elke maand pensioenpremie. Het deel dat je zelf betaalt, wordt ingehouden op je bruto salaris. Je ziet dat op je salarisoverzicht. De opbouw is een percentage van je salaris. Hoe meer salaris, hoe meer pensioen. Vanaf je 21ste neem je deel aan de pensioenrege-ling, maar eerder kan ook. Ieder jaar krijg je een UPO, een Uniform Pensioenover-zicht, waarop je kunt zien hoeveel je hebt opgebouwd.

2.ZELF SPAREN LEVERT MEER OPEen pensioenregeling is veel gunstiger dan zelf sparen. Om te beginnen levert sparen weinig op, omdat de rente laag is. Je kunt beleggen om meer rendement te krijgen, maar dat betekent meer risico. Pensioenfondsen beleg-gen ook, maar omdat er zo veel deelnemers zijn – wer-kenden en gepensioneerden – en omdat de fondsen zo veel geld beheren, kunnen ze de risico’s beter spreiden. On-dertussen zorgen schaalvoor-delen voor lagere kosten. Nog een nadeel van zelf sparen is dat je niet weet hoe oud je wordt. Je weet niet of je genoeg gespaard hebt.

NIET waar

waar

www.voormorgen.nu


pensioen_waar of niet waar?

3.VAN JE AOW KUN JE AL GOED LEVENIedereen krijgt ongeveer vanaf zijn 67ste AOW. Daarvan kun je misschien wel rond-komen, maar zeggen dat je er goed van kunt leven, is waarschijnlijk te optimistisch. Alleenstaanden krijgen netto ruim € 1.000 per maand, sa-menwonenden en gehuwden ieder ruim € 730 per maand. Dat is geen vetpot. Bovendien krijg je 2 procent minder AOW voor ieder jaar dat je tussen je 15de en je AOW-leeftijd in het buitenland hebt gewoond. Eigenlijk moet je de AOW zien als een basisinkomen. Het is slim om daarnaast zelf nog voor iets extra’s te zorgen.

BEETJE waar

4.IK HEB NOG TIJD ZAT VOOR MIJN PENSIOENVoor twintigers en dertigers is pensioen een ver-van-mijn-bedshow. Voor veel veertigers ook. De meeste mensen gaan pas serieus nadenken over hun pensioen als ze rond de 55 zijn. Dat is begrijpelijk, zeker nu de pensioenleeftijd steeds verder opschuift. Maar als je een appeltje voor de dorst wilt, is het helemaal niet gek om daar jong mee te beginnen. Hoe eerder je begint, hoe meer tijd je hebt om geld opzij te zetten en dat te laten renderen. Dat is beter dan op je 55ste opeens ontdekken dat je te weinig pensioen krijgt.

BEETJE waar

5.ZZP’ERS HEBBEN GEEN PENSIOENZzp’ers moeten rondkomen van de AOW. Dat is geen weelde, dus het is verstandig om te zorgen voor extra inkomen na je 67ste. Hiervoor zijn fiscale faciliteiten. Je kunt ieder jaar geld opzijzetten, bijvoorbeeld op een geblokkeerde bankspaar-rekening of als koopsompolis, en na je pensioendatum lijfrente-uitkeringen ontvangen. Het geld dat je nu apart zet, mag je aftrekken van de belasting. Over de uitkeringen moet je straks belasting betalen. Een andere mogelijkheid is de fiscale oudedagsreserve (FOR). Jaarlijks reserveer je een percentage van je winst. Dit bedrag mag je aftrekken van de belasting. Als je met pensioen gaat, zet je je totale oudedagsreserve om in lijfrente-uitkeringen. Over deze uitkeringen betaal je belasting. Zorg ervoor dat je het geld van de FOR ook echt opzijzet, want die belastingaanslag komt hoe dan ook. Ook zijn er sinds kort pensioenfondsen waar zzp’ers zich vrijwillig bij kunnen aan-sluiten.

waar

6. ALS JE MET PENSIOEN BENT, HEB JE MINDER GELD NODIGDe kans is groot dat je hypo-theek is afgelost tegen de tijd dat je met pensioen gaat. Voor de meeste mensen is de hypo-theek de grootste kostenpost, dus als die wegvalt, betekent dat een enorme besparing. Ook is de kans groot dat je kinde-ren financieel op eigen benen staan als jij 67 bent. Dat scheelt veel geld. In dat geval heb je

inderdaad minder geld nodig als je met pensioen bent. Veel mensen denken dat ze ook op andere uitgaven kunnen be-sparen als ze met pensioen zijn. Ze hoeven niet meer zo veel kilometers te rijden, dus ze heb-ben genoeg aan een kleinere, goedkopere auto. Ze hoeven er niet meer representatief uit te zien, dus ze hoeven minder vaak kleren te kopen. Bovendien heb-ben ze meer vrije tijd, dus hoe-ven ze geen klusjesman meer in te huren als er iets kapot is. Het is de vraag of dat klopt. Over het algemeen hebben mensen na hun pensionering hetzelfde uitgavenpatroon als daarvoor. Als je nu van grote, snelle auto’s houdt, houd je daar straks ook van. Als je het nu leuk vindt om mooie kleren te kopen, vind je dat straks ook leuk. En als je nu twee linkerhanden hebt, heb je die straks ook. Misschien heb je juist meer geld nodig, omdat je meer tijd hebt om het uit te geven.

BEETJE waar

7.JE MOET MAAR AF-WACHTEN WAT JE KRIJGTIn het Pensioenregister kun je zien hoeveel AOW en pensioen je later krijgt. Je kunt inloggen met Digi-D. Misschien doe je ook aan banksparen (sparen op een geblokkeerde rekening) of heb je koopsompolissen. Die be-dragen staan niet in het Pensi-oenregister, maar die vind je op de overzichten van je bank of verzekeraar. Zo kom je erachter op welk inkomen je na je pen-sionering kunt rekenen. Is dat voldoende? Gefeliciteerd! Is het niet genoeg? Probeer maande-lijks een bedrag opzij te zetten om te sparen of te beleggen.

NIET waar

ECHT NIEUWSGIERIG GEWORDEN? GA NAAR DE SITE!

‘Ach pensioen, dat is voor later

ik wil nu genieten...’

Waar bouw je vermogen voor op? Een goed gevuld pensioenpotje blijkt favoriet bij de bezoekers van het VoorMorgen.Nu-event, die deze vraag kregen voorgelegd. Ook de aan-koop van een eigen woning, een studie voor de kinderen en een droomreis staan hoog op de wensenlijst. Maar hoe deze doelen te bereiken? Beleggen is voor meer dan 80% van de ondervraagden de manier om vermogen op te bouwen. Sparen en investeren in de eigen woning volgen daarna*.

DOORSLAGGEVENDDat sparen weinig oplevert, blijkt in het onder-zoek een belangrijke reden om te beleggen. Opvallend is dat ruim 37% kiest voor beleggen om zelf invloed te hebben op de opbouw en de groei van het vermogen. Daar past een gedegen keuze van een financieel product voor vermogensopbouw bij: kiest men voor beleggingsfondsen, dan is het rendement voor bijna de helft van de ondervraagden doorslag-gevend. De kosten zijn een goed tweede argument om een product te kiezen.

Bezoekers van het VoorMorgen.Nu-event

hebben goed zicht op hun persoonlijke financiële doelen én

weten hoe ze die kunnen bereiken, blijkt

uit recent onderzoek. Sparen, maar vooral

beleggen maakt hun concrete doelen

bereikbaar.

AANVULLEND PENSIOEN 76,4% EIGEN WONING 55,5% STUDIE KINDEREN 29,6% DROOMREIS 19,6% EIGEN STUDIE 5,0% ANDERS 21,8%

FINANCIËLE DOELEN

STRATEGIE VERMOGENSOPBOUW BELEGGEN 80,9% SPAREN 70,9% INVESTEERT IN EIGEN HUIS 53,6% GEEFT BEWUST GELD UIT 51,8% BOUWT PENSIOEN OP BIJ WERKGEVER 44,1% INVESTEERT IN OPLEIDING 26,8% EIGEN ONDERNEMING 17,7% TWEEDE HUIS 7,7% ANDERE WIJZE 5,9% NOG NIETS CONCREET 1,8%

VANAF 50 EURO PER MAANDEen kleine 75% van de ondervraagden verwacht zijn financiële dromen, zoals een hypotheekvrij huis of een goed pensioen, te zullen realise-ren. Maar een kwart is minder zelfverzekerd en twijfelt nog. Door het lage rendement op sparen, kijkt deze groep vooral naar de moge-lijkheid om (meer) te beleggen. Bijna de helft van de potentiële beleggers denkt minimaal 10.000 euro nodig te hebben om te beginnen met beleggen, terwijl bij diverse aanbieders al met 50 euro per maand kan worden gestart.

EENVOUDIG BELEGGENOndervraagden die al beleggen, zien weinig obstakels en kiezen ervoor zelf regie te hebben over hun vermogensopbouw. Circa 30% kiest voor financiële instrumenten waarmee ze zelf aan de slag kunnen, zoals beleggingsfondsen. Hun voorkeur gaat dan uit naar kant-en-klare beleggingsoplossingen met beperkt risico en lage kosten. <

ZO BEREIK JE JE FINANCIËLE

DOELEN IN 2016

Kies je financiële doel,

bijvoorbeeld een

(hypotheekvrij) eigen

huis of een comfortabel

pensioen

Zet maandelijks geld

opzij van je inkomen en

eventuele extra’s

Start met automatisch

sparen en beleggen.

Dat kan al met 50 euro

per maand

Bijlage van NN Investment Partners

*Bron: Onderzoek Reed Business i.o.v. NN Investment Partners, november 2015

meerdere antwoorden mogelijk

Wilt u flexibel en eenvoudig beleggen tegen lage kosten? NN Investment Partners heeft een online beleggingsplatform: FitVermogen.nl


Martijn Rozemuller wil

Nederlanders weer aan het

beleggen krijgen

tekst_Pepijn Schreursfoto_Michel Mees

ETF’s_interview

Vanuit de overtuiging

dat indexbeleggen meer

populariteit verdiende, zette

Martijn Rozemuller (1971) in

2008 het bedrijf Think ETF’s

op. Met de trackers of

ETF’s die de voormalige

optiehandelaar sindsdien

heeft ontwikkeld, kunnen

particulieren niet alleen

gemakkelijk en breed

gespreid beleggen, maar

ook de ingehouden dividend-

belasting volledig terug-

vragen. ‘Ik heb altijd een

sterk gevoel voor

rechtvaardigheid gehad.’

Waarom beleggen mensen eigenlijk zo weinig?‘Ik denk dat de ervaringen van de afgelopen tien jaar op financiële markten hebben geleid tot argwaan en cynisme. Het nodigt niet bepaald uit om te gaan be-leggen. In geval van twijfel doen mensen liever niks, en dat is precies wat er gebeurt. Maar vroeg of laat zullen mensen toch gaan inzien dat ze vanwege de pensioenproblematiek wel vermogen moeten gaan opbouwen. Ik spreek soms mensen van begin 50, die al tien of vijftien jaar als zelfstandige werken en erachter komen dat ze niet veel pensioen hebben opgebouwd. Als je daar op die leeftijd pas achterkomt, heb je echt een probleem. Ik hoop dat mensen van 25-30 zich

laten triggeren om echt iets te gaan doen. Als je dan met de juiste producten begint met beleggen, kom je waarschijnlijk best goed uit.’

En kunnen trackers of ETF’s dan een rol spelen in het populairder maken van beleggen?‘Daar ben ik absoluut van overtuigd, juist omdat het zulke eenvoudige producten zijn. Het is tamelijk pre-tentieloos. We vertellen mensen niet dat we allerlei moeilijke dingen voor ze gaan doen, maar dat ze het prima zelf kunnen. Wij maken alleen de bouwsteen-tjes, en daarmee kunnen ze het zelf verder invullen. Zelfs als je niet eigenhandig met ETF’s een porte-feuille wilt bouwen, kun je bij ons een kant-en-klare portefeuille kopen. Dan betaal je tien basispunten meer en doen wij het voor je. Het is erg laagdrempelig.’

Hoe is Think ETF’s ontstaan?‘Toen ik tijdens mijn werk bij handelshuis Optiver kennismaakte met de eerste ETF’s, een jaar of vijftien geleden, zag ik dat dat in principe een interessant instrument was. Ik had een beetje last van beroeps-deformatie, want ik dacht dat iedereen op die manier zou gaan beleggen. Na een paar jaar merkte ik echter dat ETF’s maar een beperkte rol speelden en alleen door een select groepje werden gebruikt. Het idee voor Think is geboren vanuit die gedachte: er gebeurt zo weinig mee, laten we daar proberen een verklaring voor te bedenken. De conclusie was: er is geen lokale aanbieder, dus die moeten we gaan opzetten. Het moest nog wel bestaansrecht krijgen, want alleen het feit dat het Nederlands zou zijn, was in principe niet zo relevant.Toen ik Think opzette, heb ik altijd vanuit mezelf als klant geredeneerd. Ik wilde ETF’s maken zoals ik ze zelf graag zou gebruiken. Als specialisten hadden we bijvoorbeeld altijd een naar gevoel bij de dividend-lekkage waar de ETF’s van bestaande aanbieders last van hebben. We vonden het irritant dat er geld in zakken van anderen verdwijnt. Dus ik wilde geen di-videndlekkage. We hebben bekeken hoe je dat fiscaal

‘ Ik heb altijd vanuit mezelf als klant

geredeneerd’

www.voormorgen.nu


www.voormorgen.nu


ETF’s_interview

efficiënter kon opzetten. Dat kon via een Nederlandse status van Fiscale Beleggingsinstelling (FBI) en met gebruikmaking van wereldwijde belastingverdragen.Ik heb altijd, ook in mijn tijd als handelaar, een sterk gevoel voor rechtvaardigheid gehad. Ik kan er slecht tegen als dingen niet gaan zoals ze horen. Ik had dus een sterke intrinsieke motivatie om met Think een verschil te gaan maken. Het was niet zozeer bedoeld om alleen geld te verdienen. Think was ook een middel om mijn gelijk te halen inzake actief versus passief beleggen. En het ging mij ook heel sterk om de kosten. Ik had een hekel aan al die dure producten. Het leek mij heel gaaf om een bedrijf op te zetten dat laat zien dat het anders kan.’

Het bedrijf begon in een antikraakpand?‘Ja, maar dat klinkt iets avontuurlijker dan het was. Toen ik van start ging, vroeg een kennis die toevallig makelaar was of ik nog een kantoorpand nodig had, want hij had iets heel moois in de aanbieding. Omdat ik de kosten laag wilde houden, zei ik dat ik niet gelijk een duur kantoor wilde huren. Maar hij had een klant met een net gerenoveerd grachtenpand dat – in 2008 – aan de straatstenen niet te verhuren was, en die was als de dood dat er krakers in zouden komen. Dus was de makelaar op zoek naar iemand die daar voor weinig in wilde zitten. Toen ik ging kijken, bleek het een fantastisch, enorm groot wit hoekpand te zijn. Ik dacht dat het zelfs antikraak niet te betalen zou zijn, maar hij overtuigde me om toch voor een klein bedrag een kamertje te huren. Daar hebben we een kleine twee jaar gezeten. Het gaf wel wat gedoe: aan alle bezoekers moesten we uitleggen dat het een antikraakpand was, om te zorgen dat ze niet een verkeerd beeld van het bedrijf zouden krijgen.’

Waarom koos je de naam Think?‘Omdat we mensen aan het denken willen zetten. Om die reden hebben we ook veel aandacht voor educatie: we organiseren bijvoorbeeld webinars, en we hebben een ETF Academy op de website. We willen mensen de kennis en tools aanreiken om hun eigen beleggingsbeleid en de door hen gebruikte producten eens tegen het licht te houden. Als we dat goed doen, komen ze in ieder geval voor een deel ook bij ons terecht. Want als je kritisch kijkt, kom je in ieder geval bij onze producten uit.’

Maar zijn ETF’s uiteindelijk niet te saai en abstract?‘Dat is een goed punt. We zetten onder andere om die reden ook de samenstelling van de ETF’s volledig transparant op de site. Als je bijvoorbeeld de Think Global Equity ETF opzoekt en klikt op samenstel-ling, krijg je een lijst met de 250 bedrijven waar je in belegt. Onze boodschap is ook dat als je een ETF koopt, je bezit niet alleen bestaat uit dat ene effect. Je bezit is dan bijvoorbeeld Google, Exxon, Microsoft, Philips en Shell, het hele rijtje. Dat moeten mensen zich realiseren. En als ze een advertentie van BMW

zien, moeten ze weten dat BMW voor een stukje hun bezit is. Een ETF is niks anders – ook in juridische zin – dan een doorgeefluik dat je in staat stelt een stukje van die BMW-fabriek te bezitten. Het is niet abstract, maar juist heel tastbaar.’

ETF’s worden steeds populairder, is die trend onomkeerbaar?‘Absoluut. Al is het alleen maar omdat de resultaten echt beter zijn. Mijn achtergrond ligt in optiearbi-trage. Ik heb zeven jaar voor Optiver gewerkt, daar ben ik partner geweest, ik heb dus echt een grondige kennis van zowel financiële markten als de producten die gebruikt worden. Je kunt wel stellen dat optie-arbitrage een van de meer ingewikkelde spelletjes binnen de financiële wereld is. Wat ik in die periode geleerd heb, ook van mijn eigen privébeleggingen, is dat het verslaan van de markt verdraaid lastig is. Een aantal jaren ben ik market maker geweest in Ahold. Dat betekende dat ik goed op de hoogte moest zijn van Ahold als bedrijf. Toen het boekhoudschandaal daar in 2003 naar buiten kwam, was ik echter net zo verrast als de rest van de wereld. Ik was dag en nacht met dat bedrijf bezig, had optieposities met heel veel nullen erachter, en ook ik had het niet zien aankomen. In het begin dacht ik dat ik het gewoon had moeten weten, totdat ik me realiseerde dat ik het nooit had kúnnen weten. Er waren misschien maar twee of drie mensen die wisten van de fraude, degenen die de boel moedwillig aan het besodemieteren waren.Dat heeft me toen wel aan het denken gezet, en me meer richting het indexbeleggen gestuurd. Het is al moeilijk genoeg om alle signalen die je wel kunt opvangen te interpreteren, en dan komt er ook nog eens bij dat er dingen zijn die je simpelweg niet kúnt weten. Het kunnen of willen voorspellen van de markt is echt een illusie. Je zou het niet eens moeten proberen, en daarom ben ik ook zo’n voorstander van indexbeleggen.Daarbij ga ik uit van een strategie waarbij je zo min mogelijk probeert te voorspellen. Je hoort nu bijvoor-beeld veel mensen zeggen dat je obligaties echt niet meer zou moeten hebben, maar dat hoor ik al vier jaar lang. En die obligaties zijn in die tijd alleen maar verder gestegen. Mensen vragen wel eens hoe ik privé beslissingen neem. Het antwoord is heel simpel: ik kijk alleen naar de portefeuille zelf. Het enige dat ik doe is één of twee keer per jaar naar de verdeling over beleggingscategorieën kijken, en als bijvoor-beeld het percentage aandelen te hoog of te laag is, ga ik herwegen. Ik denk dat men steeds duidelijker zal gaan inzien dat het niet gaat om beter proberen te zijn dan een andere belegger, of de juiste aandelen te kiezen. Het gaat erom of je überhaupt wilt beleggen. En als je gaat beleggen, moet je in ieder geval zorgen voor voldoende spreiding. Je moet zorgen dat je de kosten laag houdt, want iedere euro die je aan een beheer-der geeft, gaat van je resultaat af. En je moet zo min mogelijk transacties willen doen. That’s it.’

WIE IS MARTIJN ROZE-MULLER? Na zijn studie Tech-nische Bedrijfskunde aan de Universiteit Twente trad Martijn in 1995 in dienst bij het Nederlandse handels-huis Optiver. Waarna hij, met nog een studie Psychologie aan de UvA op zak, zich meer ging verdiepen in de beleg-gingswereld. Zijn grote voorliefde voor de lage kosten en de eenvoud van het indexbeleggen met ETF’s deed hem er-toe besluiten in 2008 te starten met ThinkETF’s.

‘Het kunnen of willen

voorspellenvan de

markt is echt een illusie’

HANDMADE LIGHTING SCULPTURESwww.brandvanegmond.com

www.voormorgen.nu


De populariteit van ETF’s is de laatste jaren enorm

toegenomen. Geen wonder: ze zijn veilig,

goedkoop en toegankelijk. Ideaal voor

de beginnende belegger.

SLAPEND RIJK

ETF’s_beleggen


www.voormorgen.nuwoordenlijst

EEN NEDERLANDSE PARTICULIER KAN BIJVOORBEELD VIA ÉÉN ENKELE TRANSACTIE BELEGGEN IN DE AANDELENBEURS VAN INDIA

WAT IS EEN ETF?ETF staat voor Exchange Traded Fund, wat in het Nederlands neer-komt op ‘beursgenoteerd beleg-gingsfonds’. Met een ETF – vaak ook ‘tracker’ of ‘indextracker’ genoemd – beleg je als het ware in een hele index. Dat kan bijvoorbeeld de AEX zijn, een graadmeter die de gemid-delde koersbeweging van de be-langrijkste aandelen in Amsterdam aangeeft. Je zou natuurlijk ook alle aandelen in die index los kunnen kopen. In de praktijk kost dat ech-ter meer moeite en geld, omdat je een lange boodschappenlijst moet aflopen voor je ze allemaal hebt. Een ETF lost dit probleem op en neemt je zo veel werk uit handen.In de praktijk werkt dat als volgt. Een financiële instelling creëert een AEX-portefeuille door het kopen van AEX-aandelen (Shell, Philips et cetera) in de juiste hoeveelheden. Vervolgens geeft deze instelling ETF’s uit. Als je deze ETF aanschaft, koop je eigenlijk kleine stukjes, of ‘aandelen’ van de opgezette AEX-portefeuille. Op die manier kun je door middel van één belegging indirect in de hele AEX-index beleggen. Als de financiële instelling de AEX-portefeuille goed heeft opgezet, is het rendement van de ETF vrijwel gelijk aan dat van de AEX-index.

WAAROM ETF’S?Beleggen in ETF’s is om meerdere redenen aantrekkelijk. De eerste reden is al genoemd: gemak. ETF’s besparen je de hoofd-brekens over het samenstellen van je portefeuille en ze kunnen op de beurs gekocht worden, net als een gewoon aandeel. Daarbij is de keuze enorm. Voor de meeste beleggers zal het kopen van een brede aandelentracker en een brede obligatietracker volstaan, maar er zijn nog enorm veel andere mogelijkheden. Er bestaan trackers waarmee belegd kan worden in indices van aandelen uit bepaalde landen of sectoren, obligaties, grondstoffen, vastgoed en ga zo maar door. Zo kan een Nederlandse particulier nu bijvoorbeeld via één enkele transactie beleggen in de aandelenbeurs van India. Norma-

liter is het veel moeilijker om beleggingen in dat soort aparte categorieën te kopen.Een tweede reden dat ETF’s aantrekkelijk zijn, is hun brede spreiding, bijvoorbeeld over verschillende secto-ren of over zowel grote als kleinere bedrijven in de in-dex. Hoe breder een portefeuille gespreid is, hoe kleiner over het algemeen de kans dat je veel kwijtraakt.Een derde reden dat ETF’s een aantrekkelijke belegging vormen, is dat ze goedkoop zijn. De aanbieder van de ETF moet het geld uiteraard beleggen in de onderlig-gende waarde (aandelen, obligaties, grondstoffen, enzovoort) en hij maakt administratieve kosten. De werkwijze is echter relatief simpel en de kosten kun-nen worden verdeeld over een groot aantal beleggers. Daarom is het percentage dat je jaarlijks moet betalen aan de ETF-aanbieder relatief laag. Stel, je belegt € 1.000 in de AEX voor een jaar, dan kost dat bij de meest gebruikte AEX-ETF slechts € 3. Dat is aanmer-kelijk minder dan de kosten van een actief beleggings-fonds of een vermogensbeheerder. Ook als je zelf de aandelen zou kopen via een broker (een winkel voor beleggingen), zou je veel meer geld kwijt zijn. Daarbij is er slechts een beperkt vermogen nodig om met beleggen in ETF’s te starten: het minimale bedrag om mee te beginnen is de prijs van één ETF, en dat ligt meestal tussen de € 0 en € 100.Tegenover deze voordelen staat het ‘nadeel’ dat je met ETF’s nooit meer krijgt dan het rendement op de index, minus de kosten. Dat is een belangrijk verschil met actieve beleggingsfondsen, die proberen door selectie van aandelen of obligaties de index te ‘verslaan’. De beheerders van actieve fondsen kiezen bijvoorbeeld de beste aandelen uit de AEX en laten de slechtste weg. Op die manier kunnen actieve beleggingsfondsen soms veel meer opleveren dan ETF’s. Het selectieproces kost echter tijd en geld, en daarom zijn de kosten van actieve fondsen doorgaans een stuk hoger dan die van ETF’s. In de praktijk blijkt het dan ook zeer moeilijk voor actieve fondsen om na aftrek van alle kosten een hoger rendement te halen dan de index en de index-ETF.

AANDEEL: een eigendoms-

bewijs van een

stukje van een

bedrijf.

OBLIGATIE: een bewijs dat

je geld aan een

bedrijf hebt

uitgeleend.

BELEG-GINGS-FONDS: een mandje van

beleggingen dat

je in één keer

kunt aanschaffen.

INDEX: een cijfer dat het

gemiddelde van

een groep beleg-

gingen aangeeft.

PORTE-FEUILLE: een verzameling

van alle beleg-

gingen die jij (of

iemand anders)

hebt gekocht.

BROKER: Een winkel waar

je beleggingen

kunt kopen

en verkopen.

Tegenwoordig

is dit bijna altijd

online.

LAATPRIJS: De prijs die je

betaalt als je een

belegging koopt

bij een broker.

BIEDPRIJS: De prijs waarvoor

je een belegging

kunt verkopen.

www.voormorgen.nu


ETF’s_do it yourself

Omdat er veel financiële instellingen zijn die ETF’s maken en het aantal indices zeer groot

is, bestaat er een gerede kans dat je bij het zoeken naar trackers voor je portefeuille door de bomen het bos niet meer ziet. Je kunt het zo gek maken als je wilt, maar begin-nende beleggers – of mensen die het gewoon zo simpel mogelijk willen houden – raden we aan om te kiezen voor ETF’s op brede indices. Voor aandelen kies je dan bijvoor-beeld voor de MSCI World Index, de Eurostoxx50 of de S&P500. Veel van de bedrijven die in deze graad- meters zitten, zijn actief over de hele wereld. Door erin te beleggen via een ETF krijgt de portefeuille dus indirect een brede geografische spreiding. Voor obligaties geldt hetzelfde: zoek naar een ETF met een brede obligatieportefeuille. En zorg er in elk geval voor dat je nooit belegt in een ETF waarvan je niet begrijpt wat erin zit.Als je hebt besloten in welke ETF je wilt beleggen, zijn er nog enkele belangrijke punten om rekening mee te houden. Kijk om te begin-nen goed naar de kosten; die staan meestal aangeduid als TER (Total Expense Ratio). Lager is natuurlijk beter, en het verschil in kosten tussen twee vergelijkbare ETF’s van verschillende aanbieders kan best groot zijn. Daarnaast is het

Kijk voor meer

tips over beleggen

op onze site.Tip

HOE VIND EN KOOP IK DE JUISTE ETF?

handig om na te gaan hoe groot het beheerd vermogen van de ETF is, dus hoeveel geld erin belegd is. Hier geldt: hoe groter hoe beter. Grotere trackers zijn vaak efficiënter in het volgen van de index, en ze zijn mak-kelijker te kopen omdat er meer in gehandeld wordt. Hoe meer handel in een ETF, hoe lager het verschil tussen de biedprijs (de prijs waar-voor je de ETF weer kunt verkopen) en de laatprijs (de prijs die je betaalt als hem nu koopt). Dit verschil tus-sen aan- en verkoopwaarde is eigen-lijk een verborgen kostenpost die je zo veel mogelijk wilt vermijden.Een paar opmerkingen nog. Zoals gezegd, ETF’s koop je op de beurs. Daarom heb je een rekening nodig bij een bank of broker. Niet alle bro-kers of banken hebben alle trackers van alle aanbieders beschikbaar, maar voor een simpele portefeuille van een aantal breed gespreide ETF’s heb je dat grote aanbod ook niet nodig. De kosten van een rekening gaan af van je uiteindelijk behaalde rendement. Zoek dus naar de brokers die de door jou gewenste ETF’s aanbieden en kies daar de goedkoopste van.Beleggen met ETF’s is de laatste ja-ren enorm in populariteit toegeno-men. De toegankelijkheid, de lage kosten en het relatief beperkte ri-sico spreken veel mensen aan, maar ze maken ETF’s bij uitstek geschikt voor beginnende beleggers.

- Maak de keuze uit

aandelen, obligaties of

andere beleggingen.

- Houd het simpel en goed

gespreid door te kiezen

voor ETF’s op brede indices.

- Kies voor aandelen bij-

voorbeeld de MSCI World

Index en bij obligaties

de Barclays Global

Government Bond Index.

- Let op de kosten van de

ETF, want de verschillen

in prijs kunnen groot zijn.

- ETF’s met een groot

beheerd vermogen zijn

makkelijker en goedkoper

te verhandelen, groter is

dus beter.

- Open een rekening bij een

bank of broker. Kijk eerst

goed rond, want niet elke

broker heeft de ETF’s die

je wilt hebben en er zijn

ook hier grote verschillen

in kosten.

D.I.Y

1

2

3

5

4

6

BEKENDE AANBIEDERS VAN ETF’S

De ETF is 25 jaar geleden uitgevonden door State Street, dit

bedrijf is nog steeds actief onder de merknaam ‘SPDR’. iShares

is tegenwoordig met afstand de grootste aanbieder. Andere

bekende partijen zijn Vanguard, db x-trackers, Lyxor, Source

en Amundi. Er is één ETF-aanbieder van Nederlandse bodem,

genaamd Think ETF’s.

www.voormorgen.nu


exchange traded funds

Om het nog concreter te maken laten we drie ETF-rekenvoorbeelden zien. De gebruikte voor-beelden voldoen aan de criteria die we eerder op een rijtje hebben gezet, zoals goed gespreid, lage kosten, groot beheerd vermogen.

Naam

code*

Waarin belegt

deze ETF?

Wat is dat precies?

1 jaar3 jaar

10 jaar

Wat kost de ETF?

Op € 1.000 zijn

de kosten per jaar

Wat zou het kosten

om dit bij een

broker te kopen?

1 jaar3 jaar

10 jaar

SPDR Barclays Euro Government Bond.IE00B3S5XW04.

De Barclays Euro Treasury Bond Index, een index van Europese staatsobligaties.

In deze ETF zitten alleen obligaties (schuldpapieren) van Europese landen. Dit zijn de schuldbewijzen die overheden uitgeven op het moment dat ze geld no-dig hebben. In ruil voor het uitlenen van geld aan de staat ontvangt de houder van zo’n schuldpapier rente. Overheden betalen in de praktijk eigenlijk altijd het geleende geld terug, je loopt met deze ETF dus weinig risico, maar heel veel zul je er ook niet mee verdienen.

3,33%.19,14%.58,41%.

0,15% per jaar.

€ 1,50.

ongeveer € 6.

€ 1.027.€ 1.185.€ 1.578.

Rendement in procenten na

Shares Core MSCI World.

IE00B4L5Y983.

De MSCI World Index, een wereld-wijde aandelenindex van ongeveer 1.600 bedrijven.

In deze index zitten de aandelen van de 1.600 grootste bedrijven ter wereld. Daar zitten ook veel bekende Nederlandse aandelen in, zoals Heineken en Unilever. Omdat er zo veel bedrijven in zitten, koop je eigenlijk het gemiddelde van alle aandelen ter wereld.

5,83%.49,95%.74,46%.

0,20% per jaar.

€ 2.

ongeveer € 6.

€ 1.052.€ 1.494.€ 1.739.

Vanguard S&P500.

IE00B3XXRP09.

De S&P500-index.De bekendste aandelenindex van de Amerikaanse beurs.

Hierin zitten de 500 grootste Amerikaanse bedrijven, zoals Apple en Wal-Mart.

8,45%.82,41%.97,57%.

0,07% per jaar.

€ 0,70.

ongeveer € 6.

€ 1.079.€ 1.818.€ 1.970.

Ingestapt met € 1.000, dan had ik na

code* Dit is de ISIN-code, die je kunt gebruiken om de ETF op te zoeken bij je broker.

ETF 1 ETF 2 ETF 3

DRIE REKEN- VOORBEELDEN

0000

per 30 september 2015

Op eigen benen staan.Daar tekent zij voor.

Het Liliane Fonds helpt haar met protheses en revalidatie.Helpt u mee? Lilianefonds.nl

Chartine (10) is geboren zonder onderbenen. Op haar 5de is ze geopereerd, zodat ze protheses kan

dragen. Bij elke groeispurt worden haar protheses aangepast. Chartine moet dan telkens opnieuw

leren lopen. Dat is heel inspannend. Maar opgeven? Dat nooit. Ook niet als het om schoolwerk gaat.

Want Chartine wil maar één ding: op eigen benen staan. Letterlijk en fi guurlijk.

www.voormorgen.nu


tekst_Wilma van Hoeflaken www.voormorgen.nugeld mag rollen_kunst kopen

EEN GOEDE INVESTERING?

Picasso’s Les femmes

d’Alger was een fantas-

tische investering. Het

bracht in 1997 ‘slechts’

€ 28 miljoen op en werd

in 2015 verkocht voor

ruim € 160 miljoen. Dat

is bijna zes keer zo veel.

Maar over het algemeen

is kunst geen goede

investering. Daarvoor

is de kunstmarkt te

grillig en te veel aan

mode onderhevig.

Een kunstwerk koop

je omdat je er niet op

uitgekeken raakt, omdat

je er blij van wordt of

omdat het je ontroert.

De kans dat je het met

winst verkoopt of dat je

kleinkinderen later bij

‘Tussen kunst en kitsch’

te horen krijgen dat ze

goud in handen hebben,

is minimaal.

GELD MAG

ROLLEN!

Een Picasso boven de bank zit er waarschijnlijk niet in. In mei 2015 ging zijn schilderij Les fem-

mes d’Alger voor ruim € 160 miljoen van de hand op een veiling in New York. Nu is dat zelfs voor een Picasso heel veel geld, maar ook het iets minder dure werk van deze Spaanse kunstenaar kan vrijwel niemand zich veroorloven. Picasso moeten we dus ver-geten, maar iedereen kan zich een kunstwerk veroorloven. Kunst is soms minder duur dan je denkt. Wie iets moois zoekt, kan terecht bij galeries. Die zijn in elke stad te vinden. Ook op kunstbeurzen vind je werken in allerlei prijsklassen. Bijvoorbeeld op de KunstRai in Amsterdam, die in 2016 plaatsvindt van 1 tot en met 5 juni.

KunstuitleenOok de Kunstuitleen is een goede plek om aan betaalbare kunst te komen. In de meeste gemeenten is een Kunstuitleen.

Een echt kunstwerk aan de muur?

Waarom niet? Kunst is betaalbaarder

dan de meeste mensen denken.

Voor een paar euro per maand kun je lid worden en kunstwer-ken lenen. Het aardige is dat zo’n kunstwerk tijdelijk aan je muur hangt of in je kamer staat. Veel mensen vinden het leuk om te variëren en iedere keer iets anders in huis te hebben. Raak je gehecht aan je geleende kunst-werk? Vaak kun je het via de Kunstuitleen op een voordelige manier aanschaffen. Van het be-drag dat je maandelijks betaalt, wordt namelijk een gedeelte – soms zelfs het volledige bedrag – opzijgezet. Dat is je spaarpotje. Als je besluit een werk te kopen, kun je van je eigen spaarpotje gebruikmaken. Soms kun je ook een werk kopen en krijg je de kans om het in 30 maanden af te betalen. Dan heb

je voor € 70 per maand bijvoor-beeld een olieverfschilderij van € 2.100 boven de bank hangen en na 3,5 jaar is dat schilderij je eigendom. Informeer bij de Kunstuitleen in je omgeving naar hun spelregels.

KunstKoopregelingJe kunt ook kunst kopen door een renteloze lening af te slui-ten via de KunstKoopregeling van het Mondriaan Fonds. De bank geeft de lening – maximaal € 7.000 met een looptijd van drie jaar – en het Mondriaan Fonds betaalt de rente (zie www.mondriaanfonds.nl). Meer dan 43.000 mensen hebben inmiddels op deze manier kunst-werken aangeschaft, alles bij elkaar voor ruim € 134 miljoen.

PICASSO BOVEN DE BANK? Pablo Picasso, Les femmes d’Alger

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

48 | TerZake

TerZakeV E R M O G E N S O P B O U W

Foto

grafi

e: J

ean-

Pie

rre

Jans

‘Steeds meer mensen moeten financieel voor zichzelf zorgen’Nu de verzorgingsstaat op zijn retour is, moet een groeiende groep mensen zelf werken aan vermogensopbouw. SynVest-directeur Martin van Gooswilligen vindt dat beleggen eenvoudiger moet kunnen, ook voor de groeiende groep zzp’ers. ‘Zelfstandigen zijn minder risico-avers en hebben behoefte aan doe-het-zelfproducten.’

Het jubileum vieren moet hij nog, maar partner en directeur Martin van Gooswilligen (49) is tevreden met de groei van SynVest. Dat bedrijf, mede opgericht door Frits Panhuyzen, bestaat deze maand tien jaar. SynVest is in 2005 in Amersfoort gestart als vastgoedbeleggings-fonds zonder horizon, een openeindfonds dat vooral in winkels, logistiek en kantoren investeert. Tien jaar later is het bedrijf uitgegroeid tot een assetmanager met beleggingsfondsen in aandelen, obligaties en vastgoed. Naast het vastgoedfonds in Nederland heeft SynVest ook een vastgoedfonds opgebouwd, waarmee het in Duitsland investeert in woningen en winkels. Andere uitstapjes zal het jubilerende bedrijf niet wagen, zegt Van Gooswilligen. ‘Wij blijven bij onze stiel.’

Vastgoedbeleggers zijn hard geraakt door de crises van de afgelopen jaren. Hoe belangrijk is vastgoed voor u?‘In de kredietcrisis heeft de vastgoedmarkt grote klap-pen gekregen. In 2010 dacht men nog dat de markt zich snel zou herstellen. Daar zaten we toen naast. Behalve van overcapaciteit heeft de vastgoedmarkt ook last van de veranderende financieringsmarkt, omdat investerin-gen in vastgoed afhankelijk zijn van vreemd vermogen. Banken zijn beduidend kritischer geworden in het uitlenen van kapitaal. Ons fonds heeft die periode over-leefd, maar het vastgoed is wel afgewaardeerd. Onze

Martin van Gooswilligen: ‘Dat we meer en goedkoper kunnen lenen, is goed voor het herstel van de vastgoedmarkt’

56

TerZake | 49

Hoofdredactie Philip WillemsDesign Jannie van de GoorRedactie Wilbert GeijtenbeekEindredactie Liesbeth WijnandsAdvertentieboekingen 06 10 55 96 50

TerZake is een bijlage van Elsevier Media Lab en valt buiten de ver-antwoordelijkheid van de redactie van Elsevier. De thematiek komt tot stand op basis van wen-sen van adverteerders en de artikelen worden door onafhankelijke journalisten gemaakt.

huidige loan-to-value-ratio bedraagt 83 procent. Dat is niet de 60 procent waar we dit fonds ooit mee zijn begonnen, maar in de huidige markt niet slecht. Door aflossingen en herstel van de markt verwachten wij dat dit percentage zal verbeteren.’

Hebben vastgoedbeleggingen terecht geen goed imago meer?‘Ik begrijp dat beleggers dat denken. Als men leest dat een pand dat in de afgelopen jaren voor vijf miljoen euro gekocht werd nu nog maar drie miljoen euro waard is, blijft het gevoel hangen dat vastgoed niet zo’n veilige belegging is. Maar dat geldt net zo goed voor aandelenbeleggingen. De AEX breekt ook al lang geen records meer en is nog steeds flink lager dan voor de crises. De strengere regelgeving en het toezicht, niet alleen op vastgoedbeleggingen, maar op beleggingen in het algemeen, vind ik geen slechte zaak. Soms fronsen wij onze wenkbrauwen over een regel waarvan we ons afvragen of die voor ons segment beleggingen wel nodig is, maar daar valt prima mee te werken. De extra con-trole en naleving van de regels kosten wel geld, maar wij zijn in staat dat efficiënt te doen, ook omdat wij na tien jaar een schaalgrootte hebben die dat mogelijk maakt.’

Wat merkt u ervan dat de vastgoedmarkt uit het dal klimt?‘De echte storm is wel over, maar het waait nog steeds hard in de vastgoedmarkt. We moeten stevig doorzeilen, met de luiken dicht. We profiteren nu van de lage rente-stand. Datgene waar spaarders en de banken last van hebben, daar heeft vastgoed juist profijt van. Dat we meer en goedkoper kunnen lenen, is goed voor het herstel van de vastgoedmarkt. We zien nu ook het aantal transacties en de waarde van bepaalde panden toenemen. Met het fonds dat in Duitsland belegt, kunnen we daarom een hoog maandelijks dividend uitkeren van 7,4 procent op jaarbasis. Natuurlijk zijn er risico’s als leegstand en potentiële waardedaling wanneer de rente weer zou stijgen. Maar daar kun je je met een gedegen spreidingsbeleid tegen indekken.’

U bent in 2011 een beleggingsfonds voor Duits vastgoed gestart. Hoe heeft u in de Duitse markt een positie kunnen verwerven? ‘Onze keuze voor Duitsland kwam op een goed moment. De Duitse economie en ook de vastgoedmarkt waren in de jaren daarvoor stevig geherstructureerd. We investe-ren er vooral in winkels en woningen – voor de aanschaf van kantoren heb je meer lokale kennis nodig. Onze panden bevinden zich altijd in een stads- of dorpskern. We begonnen op nul en zijn relatief snel gegroeid – eind dit jaar verwachten we zo’n 120 miljoen euro aan Duits vastgoed te beheren. We staan als Nederlanders in Duitsland als betrouwbaar bekend. Dat is ook een voordeel omdat men in Duitsland niet altijd de precontrac- tuele afspraken te goeder trouw naleeft. Je hebt pas een deal bij de notaris en tot die tijd kan alles alle kanten op. Ook wanneer je elkaar al de hand hebt gegeven en je hebt gecommitteerd voor een bepaald overnamebedrag.

‘Met het fonds dat in Duitsland belegt, kunnen we een hoog maandelijks dividend uitkeren van 7,4 procent op jaarbasis’

>

Wij doen daar bewust niet aan mee en dat waarderen onze zakenpartners in ons. Mede daardoor zijn we erin geslaagd onszelf een positie in die markt toe te eigenen.’

De afgelopen jaren heeft u uw portfolio met aandelen- en obligatiefondsen uitgebreid. Waarom?‘Wij worden groter en zien kansen voor onze klanten in die markten. Het is een logische uitbreiding, die het voor beleggers mogelijk maakt om ook in behoudender beleggingscategorieën als obligaties te investeren of verder te spreiden in aandelen. We merken dat dat een uitkomst is voor klanten. Steeds meer mensen moeten en willen financieel voor zichzelf zorgen. Denk aan het groeiende aantal zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers), die niet kunnen rekenen op een aanvullend bedrijfspensioen. Die moeten zelf vermogen opbouwen voor hun oude dag, een sociaal vangnet of bijvoorbeeld de studie van de kinderen. Met ons assortiment aan fondsen die alle risico’s en rendementsbehoeften afdekken, kun je flexibel sparen voor financiële buffers of voor vermogensgroei. De producten zijn bovendien begrijpelijk: als je in een index belegt, volg je tegen lage kosten een bepaalde markt. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn.’

Heeft u de indruk dat beleggen ingewikkeld wordt gemaakt?‘Ja. Er zijn ingewikkelde constructies als bijvoorbeeld turbo,’s speeders, opties of andere exotische kleur- schakeringen waarin veel fondsen en producten zijn gedoopt. De werkelijke beleggingsstrategie is weliswaar altijd openbaar, maar voor de meeste mensen lastig te doorgronden.’

Daarvoor kun je vergelijkingswebsites raadplegen?‘Vergelijkingssites maken het er niet altijd beter op. Veel partijen koketteren namelijk met historische rendemen-ten, alsof die steeds gehaald worden. En dan zijn er nog de kosten, die in een vergelijking worden meegenomen. In het geval dat elk fonds eenzelfde rendement zou halen, kun je het beste voor het fonds met de laagste kosten kiezen. Maar de vraag is of elk fonds het histo-risch rendement opnieuw weet te realiseren. Voor sommige fondsen maken hogere kosten een beter rendement mogelijk. Voor beleggingen in het SynVest Value Investment Fund rekenen wij meer kosten dan voor ons indexfonds, maar de fondsmanager wist de afgelopen jaren ook een beter rendement te behalen. Dat fonds komt dan in een vergelijking met alleen de kosten van beleggingsfondsen niet bovenaan, maar is daarmee nog geen onverstandige belegging geweest.’

De lage kosten verklaren het succes van bijvoorbeeld indexfondsen. Is dat terecht?‘De populariteit van indexfondsen heeft ook nadelen. Je kunt met een indexfonds tegen lage kosten beleggen in een mandje aandelen. Als de beurzen jaarlijks met 8 procent stijgen, ben je met dat rendement erg

57

TerZake |

BIJLAGE VAN ELSEVIER MEDIA LAB

Martin van Gooswilligen en medeoprichter Frits Panhuyzen (links) zien sterke groei in de vraag van zzp’ers naar beleggingsproducten

TerZakeV E R M O G E N S O P B O U W

tevreden. Maar de vraag is of dit rendement de komende jaren op peil blijft. Het succes van indexfondsen is deels een self fulfilling prophecy: de 500 aandelen die in de S&P500 zijn geïndexeerd, zijn op de beurs in trek vanwege de populariteit van deze index. Dat drijft de koersen en dus die van de bijbehorende index op. De vraag naar aandeel nummer 501 is minder dan die naar aandeel nummer 500.’

Merkt u dat de vraag onder zzp’ers naar beleggingsproducten toeneemt?‘Jazeker. We zien een sterke groei in die doelgroep. Zelfstandigen weten ons steeds beter te vinden. Ik denk dat dat te maken heeft met het feit dat ze behoefte hebben aan doe-het-zelfproducten. Zelfstandigen willen zelf beslissingen kunnen nemen en zijn minder risico- avers ingesteld dan werknemers in loondienst. De beleggingsinstrumenten die wij daarvoor ontwikkelen, helpen hen daarbij. Zo bieden wij spaarmogelijkheden voor aanvullend pensioen, met gebruikmaking van fiscale voordelen. Ook met een opgebouwd lijfrente-kapitaal en expirerende lijfrentes kunnen mensen bij ons terecht om dit kapitaal te blijven beleggen en daar-uit tegelijk een uitkering te krijgen.’

Welke trends vallen u op in de huidige beleggingsmarkt?‘De wereld is in beweging. Neem bijvoorbeeld de ophef over de sjoemelsoftware bij Volkswagen. Op dergelijk nieuws reageren beleggers razendsnel. De laatste jaren zijn mensen schrikachtiger gaan reageren op bewe-gingen in de markt. De liquiditeit en de grotere reactie-snelheid in de markt maken koersbewegingen sterker. Die volatiliteit van de beurs zal aanhouden.’

Hebben deze ontwikkelingen effect op uw vak?‘We zien grotere schokken in de markt en de volatiliteit van markten is veel hoger. Maar of dat op de lange termijn verschil maakt? Nee, er waren vroeger kleine

Nederland telt volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek meer dan 1 miljoen zelfstandigen zonder personeel. Voor deze onstuimig gegroeide groep fiscale ondernemers geldt geen breed sociaal vangnet. Ook sparen zij niet automatisch voor een aanvullend pensioen boven op hun AOW-uitkering. Deze mensen, die werken voor eigen rekening en risico, moeten dan ook zelf financieel het heft in handen nemen. Maar hoe pakt u dat aan?

1| BEPAAL UW BELEGGINGSDOELOver hoeveel jaar heb ik welk bedrag nodig? Als u dat weet, kunt u een schatting maken van hoeveel u nu opzij moet zetten. Voor jonge mensen die voor later willen beleggen, zijn aandelen wellicht verstandiger. Het omgekeerde

geldt ook: nadert u uw pensioenleeftijd, dan heeft een spaarrekening zo zijn voordelen. Dit is voor iedereen en elke levensfase anders.

2| MAAK EEN RENDEMENTSPROGNOSEBegrijpt u waarin u gaat beleggen? Ga uit van het gewenste netto rendement, na aftrek van alle kosten. Neem daarbij percentages voor de gemiddelde inflatie en de economische groei in acht.

3 | DENK AAN DE RISICO’S VAN UW BELEGGINGAandelenkoersen zijn volatiel, en beleggen in vastgoed brengt leegstands- en waardedalings-risico’s met zich mee. Obligaties worden vaak als veilig beschouwd, maar bij stijgende rente kunnen ze ook minder waard worden. Het risico

van geld op de bank zetten? De vermogensrendementsheffing en inflatie knabbelen fors aan uw vermogen.

4 | BEGIN ZO VROEG MOGELIJKHoe eerder u geld opzijzet, des te beter uw rendement zal worden. Het effect van rente op rente maakt uw initiële investering lager naarmate u zich meer geduld kunt veroorloven.

5 | TWIJFEL? VRAAG ADVIESHet is verstandig advies te vragen aan een onafhankelijk financieel adviseur. Aanvullend pensioen en lijfrente zijn complexe zaken en voor de meeste mensen geen dagelijkse kost. Een adviseur kost wel geld, maar moet u ook behoeden voor (dure) misstappen.

Vermogensgroei voor zelfstandigen

‘Wij hebben nu weinig verloop van klanten, ook al kunnen ze kosteloos onze fond-sen verlaten. Dat is een goed teken’

rimpelingen in de vijver, nu grotere. Maar dat maakt het investeringsspel niet anders. Mensen hebben nog altijd woningen nodig en blijven hun boodschappen doen.’

Wat is uw strategie voor het komende decennium?‘Wij willen gestaag groeien en verder professionaliseren. En daarmee onze beleggers een tevreden gevoel geven, zowel over hun rendement als over onze dienstverlening. Wij hebben nu weinig verloop van klanten, ook al kunnen ze kosteloos onze fondsen verlaten. Dat is een goed teken en dat willen we vasthouden.’ <

58

www.voormorgen.nu


veel rente op, maar toch nog altijd iets meer dan een betaal-rekening. Daarom is een geza-menlijke spaarrekening, een en/of-rekening, het handigst. Check vooraf op sparen.nl welke bank de hoogste rente geeft, want dat scheelt weer een beetje. Je kunt flink gaan sparen en kijken hoe ver je komt. Je kunt ook uitrekenen wat je bruiloft gaat kosten en zorgen dat het benodigde bedrag op tijd op de rekening staat. Sparen gaat extra snel als je niet alleen elke maand een vast bedrag op je spaarrekening zet, maar ook alle extraatjes direct doorsluist naar die rekening. Vakantiegeld, dertiende maand, een bonus, misschien een belastingterug-gave. En met een beetje geluk betalen de wederzijdse ouders ook mee.

tekst_Wilma van Hoeflakengeld mag rollen_bruiloften en partijen

Zo’n € 15.000, dat is het bedrag dat stellen besteden aan de mooiste dag van hun leven. Het is een

gemiddelde, dus er zijn mensen die heel wat meer uitgeven aan hun trouwdag en mensen die heel voordelig trouwen. Die variatie is logisch, want je kunt je bruiloft zo duur of goedkoop maken als je zelf wilt. Dat begint al bij de officiële voltrekking van een huwelijk. Kies je voor een bijzondere trouwlocatie op een vrijdag? Of ga je voor een gratis huwelijk? In de meeste gemeen-ten kun je op maandagochtend om negen uur gratis terecht. Als je plannen in die richting hebt, moet je wel bedenken dat je niet de enige bent, dus houd re-kening met een lange wachtlijst. Ook bij alle andere beslissingen kun je kiezen voor duur, goed-koop of iets ertussenin. Schakel je een professionele fotograaf in – ook hier zijn de prijsverschil-len groot – of vraag je een paar goede vrienden die handig met een camera zijn? Ga je voor een droomjurk van een paar duizend euro, sla je je slag op Marktplaats of koop je een mooi jurkje dat je vaker kunt dragen? Schenk je champagne of wordt het prosecco uit de supermarkt? Bedenk wat je wilt en maak een begroting, zodat je weet waar je aan toe bent.

Speciale bankrekeningDe leukste manier om je bruiloft bij elkaar te sparen is een speciale bankrekening openen. Een spaarrekening levert niet

Het jawoord geven kan op vele manie-

ren: van romantisch tot zakelijk en van

heel duur tot (bijna) gratis.

Ja, ik wil!In plaats van sparen kun je ook geld lenen voor je bruiloft.

Sommige geldverstrekkers spelen hierop in en bieden een zogenaamd trouwkrediet aan. Dat is gewoon een doorlopend krediet, een lening die je kunt aflossen zodra je geld hebt – dat

geld kun je vervolgens ook weer opnemen, zodat je nooit van je lening af komt… Zelfs als je gedisciplineerd aflost, is het verstandig om je te realiseren dat je bruiloft maar één dag duurt en dat je jarenlang vastzit aan het aflossen van je lening. Als je € 15.000 leent tegen een gunstige rente van 4,9 procent ben je de komende tien jaar elke maand nog altijd ruim € 155 kwijt aan de aflossing. Wil je in vijf jaar aflossen? Dat kost een dikke € 280 per maand. Nog sneller? Om in drie jaar van je lening af te zijn, moet je elke maand bijna € 450 betalen.

TROUWKREDIET? LIEVER NIET

GELD MAG

ROLLEN!


tekst_Cleo Scheerboomwonen_interview

Anne Heijmans (1989) is het gezicht

achter het veelbezochte lifestyle-blog

www.remadewithlove.nl

over interieurstyling. Ze laat zien

hoe je zonder groot budget je woning

origineel en trendy kunt inrichten.

Ze won in oktober de VTWonen

Blogger Award. Haar grote schare vaste

volgers verheugt zich online al op het

moment dat Anne straks haar nieuw-

bouwwoning betrekt en verslag doet

van de styling ervan.

Droom-huis

op een

budget

www.voormorgen.nu

www.voormorgen.nu


www.voormorgen.nu


wonen_interview

De wens om samen te gaan wonen met haar vriend was de reden om een nieuw-bouwhuis in Den Bosch te kopen. Kopen bleek aantrekkelijker dan huren. Anne: ‘Het bedrag dat we aan hypotheekrente

en aflossing betalen is in ons geval lager dan de huur voor een vergelijkbaar huis. Daarnaast zien we het ook als investering in de toekomst, omdat we maan-delijks al een deel van onze hypotheek aflossen.’

Diverse kostenpostenHet huis wordt eind 2015 opgeleverd. Aan de aankoop ging een gedegen financiële voorbereiding vooraf. ‘Eerst hebben we uitgezocht wat voor ons de maximale hypotheek is. En hoe je met deze woonlas-ten en je reguliere uitgaven rond kunt komen.’ Een aantrekkelijke woning bleek daarmee binnen bereik, mits ze hun uitgaven zouden verlagen. ‘Bijvoorbeeld minder uit eten gaan en goedkoper boodschappen doen.’ Anne en haar vriend zochten niet alleen uit welk hypotheekbedrag ze maximaal konden lenen. Om financiële verrassingen te voorkomen, splitsten ze het te lenen bedrag ook uit naar diverse kosten-posten. ‘We hebben het hypotheekbedrag opgedeeld in de kosten voor het huis zelf, meerwerkopties, financieringskosten, keuken, badkamer, inrichting en tuin.’ Op basis van deze begroting werd duidelijk dat ze de woning konden kopen en welke meerwerk-opties er binnen het budget pasten.

Op één salaris Het feit dat Anne ziek is – ze heeft de ziekte van Lyme – heeft een belangrijke rol gespeeld bij de aankoop van de woning. ‘We hebben de woning volledig op het salaris van mijn vriend gekocht om zo min mogelijk risico te lopen. Ik kan iedereen aanraden om nooit een hypotheek op twee volledige salarissen af te sluiten. Je weet nooit wat er in de toekomst kan gebeuren. Ik stond op het punt cum laude af te studeren, maar zat opeens ziek thuis.’

Strak budget De aankoop van het huis op één salaris resulteerde in een strakke begroting. ‘Het is regelmatig voorgeko-men dat een kostenpost hoger uitviel dan verwacht.

We hebben dit opgelost door andere kostenposten te verlagen. Bijvoorbeeld door goed te onderhande-len en dingen zelf te doen in plaats van uit te beste-den.’ Ook de bij nieuwbouw gebruikelijke meerwerk-opties nam Anne kritisch onder de loep. ‘Wij hebben gekeken naar welke meerwerkopties praktisch zijn, een toegevoegde waarde hebben bij verkoop of in een later stadium veel meer zouden kosten om uit te voeren.’ In het huis worden daarom wel een grotere badkamer, een dakraam en een uitbouw opgenomen. Houten binnenkozijnen en extra stopcontacten niet.

Bodemprijs keuken Er is veel tijd gestoken in de keuze van de keuken. Ook, zo benadrukt Anne, omdat veel keukenzaken niet transparant zijn in hun prijzen. ‘Ze beginnen vaak met een hoog bedrag en halen er vervolgens veel korting af die zogenaamd alleen geldig is als je op de dag zelf tekent.’ Door een duidelijke wensenlijst ston-den de twee sterk bij de onderhandelingen. Inspiratie voor vorm, materialen en apparatuur werd opge-daan op Instagram, Pinterest en in woonmagazines. ‘Met onze keukenwens zijn we naar een keukenzaak gegaan en hebben daar een offerte laten maken. Met die offerte zijn we langs verschillende keukenza-ken gegaan om zo te onderhandelen over de laagst mogelijke prijs.’ Anne ondervond dat zelfs van de bodemprijs nog bijna € 1.000 af kon door de keuken zelf te monteren. ‘Zelfs als op de offerte staat dat de montage gratis is. Voor badkamers geldt overigens hetzelfde.’ Naast de prijs is het natuurlijk ook belang-rijk dat je een goed gevoel bij de keukenzaak hebt.’

WIE IS ANNEHEIJMANS?De in bedrijfseconomie afgestudeerde Anne Heijmans (1989) stond op het punt ook de titel master in marketing management aan haar cv toe te voegen, toen ze werd getroffen door de ziekte van Lyme. Omdat ze lange tijd aan huis was gekluisterd, startte ze het woonblog remadewithlove, waarop zij haar voorliefde voor vintage en industriële interieurs met haar inmiddels tal-loze volgers deelt. Ook Anne’s creatieve vond-sten voor haar eigen nieuwbouwwoning kun je op deze site vinden.

TIPS VAN WOON-BLOGGER ANNE - Voorkom een grote miskoop

‘Koop geen bank of eettafel voordat je in het huis

woont. Vaak is de juiste indeling van de ruimtes

lastig in te schatten.’

- Start gelijk met plannen ‘Denk vanaf de aankoop van de nieuwbouwwoning na

over de inrichting. Vaak zit er tussen koop en oplevering

wel een jaar. In deze tijd kun je mooi de aanbiedingen in

de gaten houden. Hierdoor hebben wij een hoop geld

bespaard.’

- Style on a budget ‘Mocht je het lastig vinden om zelf een inrichting te

kiezen, maak dan bijvoorbeeld op een woonbeurs een

afspraak met een interieurstyliste die je hierbij kan

helpen. Op een recente woonbeurs in Amsterdam

kostte het maar € 15 om een half uur advies te

krijgen van een styliste.’

‘Wij hebben gekeken naar welke meerwerkopties praktisch

zijn, een toegevoegde waarde hebben bij verkoop of in een

later stadium veel meer zouden kosten om uit te voeren’

LAGE RENTE.TIJD OM EEN ALTERNATIEF TE VINDEN VOOR CASH EN OBLIGATIES?De tijd waarin u op één beleggingscategorie kon vertrouwen om uw doel te bereiken, ligt achter ons. Of u nu naar vermogensgroei, hogere inkomsten of een lager risico streeft, het lijkt raadzaam om op zoek te gaan naar een andere insteek voor uw portefeuille.

Maar wat kan ik het beste doen met mijn geld?Multi-Asset oplossingen van BlackRock

Bij BlackRock zijn we van mening dat een multi-asset aanpak goede mogelijkheden biedt om minder afhankelijk te zijn van één of slechts enkele beleggingscategorieën, en zo kan bijdragen tot een beter rendement op de lange termijn, terwijl het risico van verlies kleiner wordt.

Ons multi-asset aanbod bestaat uit diverse fondsen met elk hun eigen risiconiveau, die u de flexibiliteit bieden om uw risico te spreiden via een portefeuille van aandelen, obligaties, vastgoed, cash en valuta’s. Ga naar blackrock.nl voor een compleet overzicht van onze multi-asset reeks.

De vermogensbeheerder waaraan beleggers wereldwijd het meeste geld toevertrouwen.*

* Gebaseerd op een totaal beheerd vermogen (AUM) van USD 4.770 miljard per 31-03-15. In Nederland uitgegeven door het kantoor van BlackRock Investment Management (UK) Limited in Amsterdam,

gevestigd aan het adres: Amstelplein 1, 1096 HA Amsterdam, Tel: 020 - 549 5200. Voor meer informatie, zie de website: www.blackrock.nl. © 2015 BlackRock, Inc. Alle rechten voorbehouden.

BLACKROCK en iSHARES zijn geregistreerde handelsmerken van BlackRock, Inc. of haar dochterondernemingen in de Verenigde Staten en elders. Alle andere handelsmerken (trademarks) zijn eigendom

van hun respectievelijke eigenaren. 005461a-OE-EMEA-OCT15-D-RSM-2265

www.voormorgen.nu


wonen_interview

Nu – zeven jaar later – heeft Sebastiaan de woning nog steeds in bezit. Inmiddels is een groot deel van de oorspronkelijke hypotheek van € 192.000 afgelost en zorgt de vastgoedbelegging voor een

inkomstenstroom van netto enkele honderden euro’s per maand. Cruciaal is volgens Sebastiaan dat het om een relatief kleine (65m2) courante etage gaat in een leuk deel van de stad. ‘Het risico op leegstand is daardoor laag. De woning heeft tot nu toe geen dag leeggestaan.’

Rendement Sebastiaan – die zelf in de financiële sector werkt – be-rekent regelmatig het rendement op zijn investering. Dat bestaat uit de eventuele winst bij verkoop en de huurinkomsten. ‘Als ik de verkoopprijzen van verge-lijkbare huizen zie, dan is het rendement 6-8 procent per jaar op dit moment. Maar over de afgelopen jaren – inclusief de crisis – was het gemiddeld 4 procent.’

Sebastiaan* (1972) houdt van verandering.

In zijn werk, in zijn vakantiebestemmingen

en in zijn woonomgeving. Toen hij in 2007

een appartement in Amsterdam kocht, waren

vrienden en familie dan ook verbaasd dat hij

zich vastlegde. Maar de koopwoning bleek

geen belemmering toen hij een tijd later toch

op een andere plek in de stad wilde gaan

wonen. Sebastiaan: ‘Ik kon de woning

verhuren aan een vriend van een vriend die

tijdelijk in Amsterdam wilde wonen. Zelf ben

ik op zoek gegaan naar een huurwoning.’

Van huiseigenaar

naar vastgoed-belegger

* Om privacy-redenen is een

andere naam gebruikt.

www.voormorgen.nu


www.voormorgen.nude expert

In combinatie met de gestegen huurprijzen komt mijn rende-ment op gemiddeld 6 procent per jaar. In goede tijden zoals nu gaat het richting 8 procent.

Passieve inkomstenbronBeleggen in vastgoed bevalt Sebastiaan zo goed dat hij nu opnieuw een appartement in de hoofdstad heeft gekocht. Om er te wonen, maar ook met de gedachte om het op termijn te verhuren. De strategie is dezelfde als in 2007. Met een deel van de huurinkomsten betaalt hij de hypotheek op het beleggings-pand af. Daarnaast zet hij geld opzij als buffer. Om een nieuw pand aan te kopen, en als buffer voor belasting en onderhoud. Sebastiaan: ‘De waarde van een woning die wordt verhuurd valt in box 3, dus je betaalt er wel belasting over. Ik los daarnaast ook af omdat ik de hypotheekle-ning graag zo laag mogelijk houd. Je kunt de hypotheekrente over een beleggingspand immers niet aftrekken.’ Hij houdt er rekening mee dat de woning tijdelijk leeg kan staan. De lasten lopen dan door. ‘Dan zijn lage lasten een voordeel. Uiteindelijk wil ik mijn woningen helemaal hypotheek-vrij hebben. Dan kan ik optimaal profiteren van deze passieve inkomstenbron.’

Hypotheek Sebastiaan is enthousiast over het beleggen in vastgoed. Toch raadt hij beleggers in spe aan om verhuren niet te idealiseren. Verhuren heeft ook nadelen. ‘Iedereen kent de horrorverhalen van eigenaren die de huurder niet uit het pand krijgen. Weet dus wat je doet en maak een goed contract.’ Daarnaast is het volgens hem zaak om alert te zijn om leegstand te voorkomen. Als er in een maand geen huur bin-nenkomt, gaat dit immers direct ten koste van het rendement. ‘Als je ziet aankomen dat de huurder eruit gaat, neem dan direct maatregelen. Vertel het rond in je netwerk, gebruik ook social media zoals Facebook.’

‘Wij spreken regelmatig

met klanten die net als Sebastiaan geïnteresseerd zijn in het opbouwen van een vastgoed-portefeuille. Dit kan aantrekkelijk zijn, maar het is ook belangrijk om de risico’s te kennen. De particulier die een pand verhuurt, kan te maken krijgen met een slechte huurder. Die bijvoorbeeld de huur niet betaalt en de woning weigert te verlaten of een wietplantage in de woning start. Zo ontstaat al snel verlies op de beleg-ging. Zeker als het pand is vernield en verhuur niet meer mogelijk is. Houd er ook rekening mee dat de hypo-theekverstrekker toestemming moet geven voor verhuur. In elke hypotheek-akte wordt nadruk-kelijk vermeld dat verhuur zonder toestemming is verboden. Het hangt van de voorwaarden van de geldverstrekker af of toestemming

wordt verleend. Meestal wordt dit geweigerd, behalve als er sprake is van tijdelijke verhuur als de eigenaar bijvoorbeeld in het buitenland verblijft. Soms gaat een hypotheekverstrek-ker akkoord als de hypotheeklening op de woning minder is dan bijvoorbeeld 60 procent van de marktwaarde. Particulieren kun-nen overwegen een vastgoed-hypotheek af te sluiten die speciaal bedoeld is voor beleggingspanden. Onder andere NIBC biedt deze aan. Aanbieders van een vastgoedhypo-theek financieren overigens nooit het volledige aankoop-bedrag van het beleggingspand. Meestal kun je maximaal 70 pro-cent van de waarde in verhuurde staat financieren. Dat komt neer op circa 50 procent van de marktwaarde. De particulier moet dus zelf ook geld meenemen.’

HENDRIK SCHAKEL (1977) FINANCIEEL PLANNER BIJ FINANCIEEL ADVIESBEDRIJF VIISI

Dijkhuis: ‘Op dat moment was de waarde van het huis lager dan de hypotheeklening. Dat betekende dat ons huis in feite onver-koopbaar was. Daarnaast trok de financiële vrijheid van lage woonlasten me aan.’

Belangrijkste reden om te gaan aflossen voor Juul was zijn ontslag in 2012 bij een grote reorganisatie van zijn werkgever. ‘Mijn inkomen halveerde en ik realiseerde me dat de woonlasten te hoog waren ten opzichte van mijn nieuwe inkomen. Met het ontslag verviel namelijk ook de personeelskorting op de hypotheekrente die ik bij mijn werkgever kreeg. De woonlasten moesten omlaag.’

OmslagDaarom besloot hij naast zijn nieuwe parttime baan als verzekeringsadviseur te gaan freelancen als tekstschrijver en blogger. Met een deel van die inkomsten lost hij een hypotheeklening van € 61.000 af. ‘Ik heb uitgerekend dat als ik gemiddeld € 1.500 per maand aflos op onze hypotheek, ik op mijn vijftigste hypotheekvrij ben.’ Die € 1.500 is een gemiddelde. De

freelance inkomsten van Juul wisselen, maar iedere maand lost hij een bedrag af. ‘Soms € 500, soms € 2.000, maar in ieder geval elke maand iets.’

TegenvallenDe discipline om elke maand af te lossen, werkt goed voor Juul. Hij ziet de woonlasten iedere maand dalen. ‘Toen ik in 2012 begon met aflossen viel de bespa-ring op de maandlasten me tegen.’ Pas toen hij een deel van de ontslagvergoeding van € 12.000 naar de lening overmaakte, zag hij een substantieel verschil. ‘De eerste besparingen zijn heel klein, het gaat om enkele euro’s per maand. Door extra inkomsten en de maandelijkse besparingen weer in de hypotheek te stoppen daalt het maandelijkse hypotheekbedrag steeds sneller, het sneeuwbaleffect. Soms zijn er tegenvallers, bijvoorbeeld als de gemeentelijke lasten stijgen.’ Juul doet op zijn blog www.hypotheeknaar-nul.nl verslag van het aflossingsproces, maar raadt mensen wel aan op te passen met aflossen. ‘Elke euro die je aflost, krijg je in principe niet terug. Daarom bouwen we naast het aflossen ook een buffer op voor de studie van de kinderen en een aanvulling op ons pensioen. Ook hebben mijn vrouw en ik afgesproken dat de kinderen niets te kort moeten komen. We gaan gewoon nog elk jaar op vakantie en beknibbelen niet op uitjes.’

Manier van denkenToch heeft het aflossen van de hypotheek ongemerkt invloed op de uitgaven. ‘We kijken kritisch naar alle uitgaven en besparen waar mogelijk, zolang de kwa-liteit van leven er niet onder lijdt. Zo hadden we nor-maal al lang een nieuwe auto gekocht, maar nu rijden we gewoon door in onze huidige auto. Het is voor mij inmiddels een manier van denken geworden. Bij een meevaller bereken ik gelijk wat mijn hypotheekschuld gaat worden als ik de besparing gelijk doorstort naar de hypotheekbank.’

Nieuw huisDijkhuis is op koers, het aflossen van de hypotheek voor zijn vijftigste verjaardag gaat lukken. De plannen zijn echter gewijzigd. Het huis staat te koop. ‘We gaan een ruimer huis kopen. Een woning met een grote huiskamer en een slaapkamer beneden. Zodat we daar tot in de verre toekomst kunnen blijven wo-nen.’ Wensen die ervoor zorgen dat er meer geleend moet worden. ‘Het is voor ons het juiste moment, we hebben inmiddels overwaarde op ons huidige huis en de hypotheekrente is laag. Daarnaast blijven we ook aflossen, de hypotheek naar nul is het doel.’ Zijn blog blijft hij gebruiken als dagboek. De reacties van bloglezers bieden veel inspiratie. ‘Het stimuleert enorm om te lezen dat andere mensen met het-zelfde bezig zijn als jij. Al krijg ik ook wel reacties van mensen die schrijven: “Jij kunt dat doen met jouw inkomen”. Mensen gaan er dan aan voorbij dat ik in 2012 mijn baan verloor en moest rondkomen van de helft. Aflossen is vaak haalbaar, als je het wilt.’

‘Verslavend’, noemt Juul Dijkhuis (1972) het aflossen van zijn

hypotheek. Drie jaar geleden boekte hij voor het eerst extra geld

over naar de hypotheeklening. Doel: het verlagen van de maand-

lasten van de vrijstaande woning in het noorden van het land waar

hij met zijn vrouw en twee tienerdochters woont. Dijkhuis: ‘Op

dat moment was de waarde van het huis lager dan de hypotheek-

lening. Dat betekende dat ons huis in feite onverkoopbaar was.

Daarnaast trok de financiële vrijheid van lage woonlasten me aan.’

www.voormorgen.nu


wonen_interview

PAUL VAN DER KWAST (1963) ONAFHANKELIJK FINANCIEEL PLANNER

‘Ik raad mensen die net als Juul Dijkhuis de hypotheeklening op hun huis willen aflossen aan daar goed over na te denken. Meestal is het een besluit om emotionele redenen. Als je er beter van slaapt, zou ik het zeker doen. Als

je echter naar het netto rendement van aflossen kijkt, zijn er vaak betere alterna-tieven. Als je een fors bedrag aflost – zeg € 10.000 – dan scheelt dat bij een rente van 3 procent, bruto € 300 op jaarbasis. Een relatief beperkte besparing, zeker als je ook nog rekening houdt met de hypotheekrenteaftrek. Door de bijleenregeling verlies je bovendien definitief de renteaftrek over het bedrag dat je aflost. Als het om rendement gaat, is beleggen een interessant alternatief voor aflossen. Wie tijd en zin heeft om zich te verdiepen in beleggen kan op lange termijn 5 à 6 procent rendement per jaar behalen. Vraag je wel altijd af of je het geld echt kunt missen. Misschien is het beter het geld apart te houden voor grote aankopen of de studie van de kinderen.

Aflossen van de hypotheek

Zijn fondsen scoren “Topprestaties onder de alternatieve beleggingen”

www.alphafondsen.nl

All Markets Fund: 15,12%

Alpha Future Spread: 6,87%

Dutch Darlings Fund: 32,61%

www.Alphafondsen.nl feliciteert manager Frans Schreiber met zijn uitstekende prestaties in het Dutch Darlings Fund, het All Markets Fund en Future Spread Fund over 2015.

‘De Alpha-fondsen kunnen leverage en derivaten gebruiken. Daardoor kunnen koersbewegingen omhoog en naar beneden groter zijn dan bij een belegging in aandelen of obligaties. In twee van de drie fondsen worden computermodellen gebruikt voor het genereren van transacties. Fouten in data en software kunnen invloed hebben op de resultaten. Rendementen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst. Lees het prospectus en de EBI voordat u zich inschrijft. De drie hier genoemde fondsen zijn subfondsen van het Alpha High Performance Fund waarvan de beheerder is opgenomen in het register van de AFM. Email: [email protected]. ’

Over 2015 nr. 1 van de 100 fondsen in de Morningstar categorie Alternatives Long-short EuropaFrans Schreiber heeft in 2014 dit fonds overgenomen

Over 2015 nr. 2 van de 172 fondsen in de Morningstar categorie Mixfondsen flexibel wereldwijd Frans Schreiber heeft in 2009 dit fonds overgenomen

Over 2015 nr. 3 van de 170 fondsen in de Morningstar categorie Grondstoffen – BreedFrans Schreiber heeft in 2014 dit fonds overgenomen

www.voormorgen.nu


wonen_door de jaren heen

In ons leven wonen we gemiddeld in zeven verschillende huizen. Circa één keer in de tien jaar zet-ten we onze wooncarrière op een andere plek voort, zo berekende

het Centraal Bureau voor de Statis-tiek. Elke verhuizing heeft invloed op je persoonlijke financiën. Zeker als je een huis koopt. We zijn geneigd om de meeste energie te steken in het vinden van een droomhuis. De financiering verdient echter evenveel aandacht. Je gaat omvangrijke finan-ciële verplichtingen voor de lange termijn aan. Lenen voor de aankoop van een woning is bovendien minder makkelijk dan voorheen. Niet alleen voor starters. Ook huiseigenaren die een ander huis willen kopen, krijgen met de strengere regels te maken. Kopers moeten rekening houden met leningnormen, toetsingsrente en maximale financiering. Maar laat je niet afschrikken, met kennis van zaken kun je snel en gericht een bod doen.

Nieuwe leennormen Het is bekend; door te hoge hypo-theekleningen en dalende huizenprij-zen zijn veel huiseigenaren tijdens de crisis in de problemen gekomen. Met ook grote maatschappelijke gevolgen. De overheid scherpte de regels rond woningfinanciering daarom flink aan. Zo oefent ze op

De eigen woning is de spil van onze

persoonlijke financiën. Je woonlasten zijn

niet alleen je grootste maandelijkse uitgave.

Ook bouw je op termijn vermogen op in je

eigen huis. Reden om wijzigingen in je woon-

situatie – verwacht en onverwacht – goed

voor te bereiden.

verschillende manieren invloed uit op de hypotheek die je kiest. Onder andere door fiscale beperkingen op te leggen en geldverstrekkers te verplichten zich aan de nieuwe leennormen te houden. Bij nieuwe woningleningen wordt bijvoorbeeld alleen nog renteaftrek toegestaan voor hypotheekvormen waarbij de lening gedurende de looptijd wordt afgelost. Dit zijn annuïtaire en line-aire hypotheken, waarbij je rente en

aflossing betaalt. Zo wordt voorko-men dat huiseigenaren bij verkoop met een restschuld achterblijven.

Dalende leensomWat je als huizenkoper kunt lenen bij een bank of andere geldverstrekker hangt af van het inkomen, de rente

ZO HAAL JE HET BESTE UIT JE WOONCARRIÈRE


www.voormorgen.nu

en de waarde van de woning. Een belangrijke norm is de woonquote. Een percentage – berekend door het Nibud – dat laat zien welke woonlasten je kunt dragen op basis van je inkomen. Hoeveel hypotheek je kunt krijgen hangt ook af van de maximale leennorm. De geldver-strekker kijkt naar de verhouding tussen de waarde van de woning en de leensom. Lange tijd was het geen probleem om 110 procent van

de woningwaarde te lenen. Handig, want daarmee kon je ook gelijk alle bijkomende kosten uit de leensom betalen. Nu daalt de maximale leensom elk jaar met een procent. Dit jaar (2015) is een maximale financiering van 103 procent toe-gestaan, in 2016 nog 102 procent. In 2018 mag je alleen nog voor de koopsom van de woning zelf lenen. De bijkomende kosten betaal je dan dus zelf.

Lage renteAnders dan vaak gedacht, heeft de huidige – historisch lage – hypo-theekrente maar een beperkt effect op het maximale bedrag dat je kunt lenen. Geldverstrekkers moeten rekenen met een toetsingsrente om te voorkomen dat huizenkopers bij een rentestijging in de problemen komen. De toetsingsrente bepaalt wat je maximaal kunt lenen als je kiest voor een rentevaste periode van minder dan tien jaar (het per-centage is nu 5 procent en wordt elk kwartaal aangepast). Kies je een rentevasteperiode van tien jaar of meer, dan wordt de werkelijke rente gebruikt. Geldverstrekkers mogen van de regels afwijken als er een goede reden voor is. Bijvoorbeeld als op basis van je opleiding te ver-wachten valt dat je flink meer gaat verdienen in de toekomst. Maar in de praktijk gebeurt dat zelden.

Eigen geldCash is king in de hedendaagse huizenmarkt. Hoe meer eigen geld je hebt, hoe makkelijker je een hypo-theek krijgt. Bovendien levert het vaak een aantrekkelijk rentepercen-tage op. De inbreng van eigen geld verlaagt immers het risico van de geldverstrekker. Een flinke spaarpot helpt dus bij het kopen van een huis. Los echter eerst je schulden af. Die tellen mee bij de berekening van de maximale hypotheek (zie kader pagina 71).Nu de huizenmarkt is aangetrokken, zijn kopers gericht op wat ze maxi-maal kunnen lenen. Maar het gaat erom wat je wilt lenen. Kun je de woonlasten opbrengen die samen-hangen met het hypotheekbedrag? Ook op lange termijn? Woonlasten zijn veel meer dan alleen het hypo-theekbedrag. Huiseigenaren betalen onder andere het eigen-woningforfait, belasting over het bezit van het huis. Daarnaast moet je rekening houden met onroeren-dezaakbelasting en andere gemeen-telijke heffingen. Denk verder aan onderhoudskosten en eventuele erfpacht en servicekosten. Laat al deze kosten meewegen bij de aan-koop. Zo voorkom je dat financiële problemen op termijn het woon-genot overschaduwen.

ANNUÏTEITEN-HYPOTHEEKDe huiseige-

naar betaalt bij

deze hypotheek

maandelijks een

gelijk bedrag. Dat

bestaat uit een

rentedeel en een

aflossingsdeel.

Naarmate je lan-

ger aflost, neemt

het rentedeel

af en wordt het

aflossingsdeel

groter.

LINEAIRE HYPOTHEEKBij een lineaire

hypotheek los

je gedurende de

looptijd een gelijk

(rechtlijnig) be-

drag per maand

af. De schuld

neemt daardoor

relatief snel af.

Je betaalt over

de hypotheek

steeds minder

rente, waardoor

de maandlasten

in het begin

hoog zijn en later

dalen.

OVERBRUG-GINGSKREDIETTijdelijk krediet

om een periode

met twee huizen

financieel te

overbruggen als

voor de aankoop

de overwaarde

uit het oude huis

noodzakelijk is.

Het overbrug-

gingskrediet

wordt afgelost

zodra de oude

woning is ver-

kocht.

woordenlijst

In 2018 mag je alleen nog voor de koopsom van de

woning zelf lenen


wonen_do it yourself www.voormorgen.nu

De concurrentie op de huizen-markt is groot. Goede financiële voorbereiding helpt. Zo kun je schakelen en een weloverwogen bod doen.

In totaal geeft de huiseigenaar gemiddeld 25 procent van het netto besteedbaar inkomen uit aan woonlasten. Aan de hypo-

theek wordt gemiddeld 17 procent van het inkomen uitgegeven, zo laat onderzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken zien. Een seri-euze financiële verplichting. Kun je daar op lange termijn aan voldoen? Ook als het tijdelijk tegenzit? Doe wat in de bankwereld een stresstest heet. Stel je voor wat er gebeurt in risicosituaties. Bijvoor-beeld als je tijdelijk niet meer kunt werken, wordt ontslagen of als je relatie uitgaat. Door daar nu al over na te denken voorkom je vervelende financiële verrassingen in de toe-komst. Bovendien kun je nu al actie ondernemen en je tegen de risico’s beschermen. Bijvoorbeeld door mid-del van een verzekering.

Uit elkaarVeel mensen kopen een eigen wo-ning samen met hun partner. Gaat de relatie uit, dan heeft dat vaak grote financiële gevolgen. Als de woning op naam staat van beide partners, moet deze worden verdeeld. Ook als een van de partners in de woning wil blijven wonen. De verdeling van de woning is vaak minder simpel dan het lijkt. Zeker omdat de partner die de woning wil overnemen bij het verhogen van de hypotheek meestal aan de nieuwe strengere hypotheek-regels moet voldoen. Het is fijn als er in een vervelende situatie tijd is om op adem te komen. Een buffer ter grootte van zes maanden woonlasten geeft je de tijd en de rust om de beste financiële oplossing te zoeken.

Op onze site voormorgen.nu vind

je nog veel meer informatie over

hypotheken.Tip

D.I.Y

1

2

3

4

5

STRESSTEST VOOR DE HUIS-EIGENAAR

WerkloosGemiddeld duurt het zes maanden voor je na ontslag een nieuwe baan vindt. De uitkering bedraagt de eer-ste twee maanden 75 procent van het gemiddelde loon in de laatste twaalf maanden. Daarna krijg je 70 procent van dit bedrag. Kun je van dit inko-men je vaste (woon)lasten betalen? Vaak wel, zo leert de ervaring. Toch geeft een financiële buffer rust in een tijd waarin je al je energie nodig hebt om een nieuwe baan te vinden.

OverlijdenValt een partner weg, dan is het fijn als de achterblijvers zich geen zorgen hoeven te maken over de financiële zaken. Zoek eens uit wat er gebeurt als je partner of jijzelf wegvalt. Is er spaargeld? Of een partnerpensioen van het pensioenfonds? Misschien heb je al eens een overlijdensrisico-verzekering afgesloten. Bijvoorbeeld bij een eerdere hypotheek. Zoek uit hoe hoog de bedragen zijn. Beoor-deel of de uitkeringen voldoende zijn om je naasten verzorgd achter te la-ten. Dek eventuele hiaten af door een simpele overlijdensrisicodekking. Dat kost – afhankelijk van je leeftijd en gezondheid – vaak niet meer dan zo’n € 20 per maand.

InzichtEen stresstest geeft inzicht. Met die informatie kun je bijvoorbeeld een verzekering afsluiten om de risico’s af te dekken die je zelf niet kunt dragen. Op termijn kun je je zelf ‘verzekeren’. Bijvoorbeeld door een grote financiële buffer op te bouwen, of door je hypotheek af te lossen.

Bepaal wat je maximaal wilt en kunt besteden aan een woning. Maak niet alleen een inschatting van de maande-lijkse aflossing en rente. Ook eventuele servicekosten, erfpacht en gemeentelijke heffingen en verzekeringen van het soort huis dat je op het oog hebt. Ook eventuele verbouwingskosten horen daarbij.

Inventariseer de beschikbare middelen. Wat staat er op spaar- en beleggings- rekeningen? Zijn er nog oude polissen die je te gelde kunt maken? Kun je misschien nog spullen verkopen? Houd wel een bedrag als buffer voor noodgevallen apart.

Breng je schulden en langetermijn- verplichtingen in kaart.

Zoek een adviseur die bij je past en toets met hem of haar je eigen berekeningen. Een eerste oriënterend gesprek is meestal gratis. Daarna betaal je voor het advies.

Start de huizenjacht. Je weet nu wat je kunt en wilt uitgeven aan je huis.

www.voormorgen.nu


rekenvoorbeeld

DE KRACHT VAN CASH

Als ouders een aanzienlijke som aan spaar-geld hebben

dat een laag rendement oplevert, kan het aantrek-kelijk zijn kinderen te helpen bij de aankoop van een woning. Dit kan voor beide partijen voordelen bieden. De ouders krijgen een aantrekkelijk rende-ment op hun spaargeld, het kind leent tegen aan-trekkelijke voorwaarden. Via aparte (belastingvrije) schenkingen kan het kind worden gecompenseerd voor de rente. Het is essentieel dat het kind daadwerkelijk rente (en aflossing) betaalt. Anders heeft het geen recht op hypotheekrenteaftrek.

Hypotheek van je ouders

Een hypotheek is niet meer dan een grote schuld.

Weliswaar tegen aantrekkelijke voorwaarden, maar het

blijft een schuld. Eigen geld gebruiken en minder lenen

heeft voor- en nadelen. Zo betaal je over de looptijd fors

minder aan woonlasten en krijg je vaak een lagere rente.

Nadelen zijn dat het geld vastzit in het huis en dat je

minder hypotheekrenteaftrek krijgt.

MEER EIGEN GELD, LAGERE WOONLASTEN* Maandelijks hypotheekbedrag over lening van

€ 350.000 → € 1.572 p.m.

€ 300.000 → € 1.347 p.m.

* op basis van 3,5% rente en annuïtaire lening, 30-jarige looptijd, zonder rekening te houden met hypotheekrenteaftrek.

HET EFFECT VAN RENTEKORTING DOOR EIGEN GELD 3,5% rente over € 350.000 → € 1.572 p.m.

3,0% rente over € 350.000 → € 1.476 p.m.

Een half procent krijg je minimaal aan rentekorting als het hypotheekbedrag 80 tot 90% van de woningwaarde is.

EFFECT VAN LAGERE LASTEN ÉNLAGER RENTEBEDRAGMaandelijks hypotheekbedrag

€ 350.000 / 3,5% → € 1.572 p.m.

€ 300.000 / 3,0% → € 1.265 p.m.

HYPOTHEEKRENTEAFTREKIn de rekenvoorbeelden is geen rekening gehouden met de hypotheekrenteaftrek. Aflossen op de hypotheek zorgt voor een lagere hypotheekrenteaftrek. Het is de vraag of dit erg is. Houd er rekening mee dat de hypotheekrenteaftrek langzaam wordt afgebouwd. De aftrek is sinds 2001 beperkt tot 30 jaar. Sinds 2014 wordt het percentage waartegen de rente kan worden afgetrokken met een half procent per jaar verlaagd.

30

PrinsEsclusivo PrinsAbarth PrinsAlfa PrinsClassics PrinsXpert

Ferrari 512TR | 1993 | 73.618km | € 159.500,-

348TS | 1995 | 19.000km | € 69.500,- Ferrari 308 GTB carburateur | 1979 | 53.294km | € 89.500,-

Ferrari F512M | 1995 | 46.642km | € 325.000,-Ferrari 512BBi | 1983 | 19.184km | prijs op aanvraag

Ferrari 355 Spider | 1998 | 21.985km | € 84.500,-

Ferrari Testarossa | 1991 | 30.578km | € 119.500,-

Lamborghini Jalpa |

Alfa Romeo 2600 Sprint | 1962 | prijs op aanvraagAlfa Romeo Montreal | 1975 | 84.297km

Overige aanbiedingen

Ferrari 458 Spider | zwart | 2015 | € 285.000,-

Mercedes-Benz SLS AMG | 2011 | € 249.500,-

Mercedes-Benz SLR Mc-Laren | 2006 | € 289.500,-

2x Alfa Romeo 4C Spider | geel & zwart | 2015 | v.a. € 89.500,-

Range Rover 4.4 SDV8 Autobiography Black-Pack | 2015 | € 189.500,-

Galvaniweg 1 | 8071 SC Nunspeet | T. 0341 | 25 70 14 | www.wimprins.nl

Klassieker inruilen?

Prins Classics is onderdeel van autobedrijf Wim Prins. Wij ruilen

auto’s van alle bouwjaren in, en bieden u tevens een reële prijs

wanneer u uw klassieker of exclusieve auto wilt verkopen. Dankzij een

breed netwerk in binnen- en buitenland kunt u tevens bij ons terecht

voor zoekopdrachten.

www.prinsclassics.nlPrinsClassics


www.voormorgen.nucolumn_Yvette Baks

VAN DENKEN

Ik wil later niet terugkijken en denken ‘had ik maar’. Dus het roer moet om. Ik hak de knoop door: ik ga beleggen!Stiekem ben ik nerveus. Naast mijn gebrek aan

kennis is er namelijk nog iets dat me een beetje tegenhoudt: het geld. Zo meteen ben ik alles kwijt. Je hoort vaak dat je alleen moet beleggen met geld dat je echt kunt missen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Geld kun je helemaal niet missen. Na veel wikken en wegen heb ik een deel van mijn geld bestempeld als ‘beleggingspotje’. Nu het geval-letje ‘waar moet ik beginnen’ nog. Op Google tik ik ‘beleggen’ in. Het lijkt wel alsof ik online kleding shop. Je krijgt transactietegoed gratis als je nu een beleggingsaccount afsluit. Getriggerd door de snelle teksten en de eenvoud die men schetst, moet ik me-zelf behoeden voor ‘impulsbeleggen’. Avonden kijk ik op sites om meer te weten te

komen over de verschillende mogelijkheden. Mijn kennis over het spel van de ‘snelle mannen in pak’ breidt zich uit. Als ik even wegdroom, verover ik de wereld en zie ik mezelf al na mijn pensioen heerlijk wijntjes drinken in Italië. Maar niet elke site is even duidelijk of voor een beginner te snappen. Uiteindelijk stuit ik op een site die me bevalt: Beursig.nl. Een soort Nu.nl maar dan puur over beleggen. Vooral het beleggers-ABC is handig als naslagwerk. Daarnaast neem ik een abonnement op de digitale nieuwsbrief van Beleg-gers Belangen. Nu krijg ik gratis met enige regelmaat een mailtje over de laatste nieuwtjes, opinies en tips. Voor mij een goede stok achter de deur om te blijven lezen over de beurs. Nu ik al een tijdje het nieuws volg, ben ik toe aan actie! Al jaren heb ik een bankrekening bij ING. Eerst hier maar eens kijken naar de beleggingsmogelijk-heden. En die zijn er! Voordat je een beleggingsreke-ning kunt openen, moet je een vragenlijst doorlopen. Tot mijn grote verbazing komt uit de verplichte test dat ik genoeg kennis en ervaring heb om zonder enig advies te beleggen. Voor de goede orde, ik heb nog nooit belegd, ben best bereid risico te nemen, heb hoger onderwijs gevolgd en werk toevallig in de fi-nanciële dienstverlening. Blijkbaar genoeg handvat-ten om me toe te laten tot de volgende ronde. Dat is toch raar? Ook bij andere aanbieders doorloop ik de vragenlijst, met dezelfde uitkomst. Hoewel de experts dus blijkbaar vinden dat ik kan beleggen zonder advies, kies ik liever voor een tus-senstap. Ik ga aan de slag bij Binck. Hier hoef ik niet direct mijn geld in te leggen, maar bouw ik eerst een schaduwportefeuille op met Monopoly-geld. Een soort uitstel van executie. Puur omdat ik nog niet helemaal in mijn eigen beleggingskunsten geloof. Op deze manier kan ik wel deelnemen, maar zonder écht risico. Dan hoop ik dat ik de eerste misstappen al gemaakt heb en dat de experts in mijn omgeving (lees Karel Mercx op pagina 97) mij op weg helpen. I’m ready to rumble!

Sinds een jaar werk ik in de financiële dienstverlening. Op

kantoor valt het woord ‘beleggen’ geregeld. Sommige

collega’s zijn fanatiek, anderen interesseert het niet. En dan

heb je mensen zoals ik, die graag willen maar niet weten hoe.

Yvette Baks werkt als gedetacheerde in de financiële dienstverlening

In haar columns

schrijft ze over

haar ervaring als

nieuweling op de

beurs. Ze bespreekt

onder andere de

dillema’s die op haar

pad komen. Lukt het

haar om wegwijs te

worden in de wereld

van de snelle mannen

in pak?

NAAR DOEN

www.voormorgen.nu


geld mag rollen_reizen tekst_José Mast

OP WERELDREIS!

De vrijheid lonkt, de we-reld ligt voor je open. Een wereldreis maken, waarom niet? Tallozen

dromen ervan, maar weinigen doen het ook. Wat je ook tegen-houdt, geld hoeft het niet te zijn. Want heb je een salaris, dan kun je sparen. Tweeverdieners kunnen dat zelfs dubbel zo snel. Het helpt om jezelf een doel te stellen, bijvoorbeeld € 10.000 per jaar bij elkaar sparen. Voor een halfjaar reizen in Azië heb je met zijn tweeën aan € 25.000 wel genoeg. Reken voor Australië en Noord- en Zuid-Amerika op meer. Dure hotels en restaurants doen daar nog een schepje bovenop.

Spaartips Hoe meer je bereid bent je levensstijl aan te passen, des te sneller zal het sparen gaan. Een goedkopere auto gaan rijden helpt, of beter nog: de auto verkopen. Stel een weekbedrag vast om van te leven en pin dat in één keer. Koop kleding en meubels tweedehands, vermijd

etentjes en terrasjes, kijk kritisch naar dure hobby’s en vraag jezelf af wat belangrijker is: de wereldreis of de hobby. Vaak kunnen ook de vaste lasten – verzekeringen, telefoonabon-nementen, de energierekening – wel wat omlaag.

Vliegen en slapenGa vroegtijdig op zoek naar goedkope vliegtickets en verge-lijk luchtvaartmaatschappijen. Emirates komt voor Azië vaak als goedkoopste uit de bus. Mis-schien is een around-the-world-ticket wel gunstig, waarmee je diverse (vooraf vast te leggen) bestemmingen kunt aandoen. Boek accommodatie ter plaatse. Dan kun je verschillende kamers zelf bekijken en vergelijken, wat een goede onderhandelings-positie geeft. Op Airbnb ont-breekt die mogelijkheid. Maak een lijstje met activiteiten die je niet wilt missen en reser-veer daar geld voor. Liever een paar keer wat goedkoper slapen dan je eigen highlights missen.

En thuis?Een eigen huis kun je verhuren voor de duur van je afwezigheid, zo mogelijk inclusief de vaste kosten voor energie, telefoon en onroerendezaakbelasting. De

auto mag onverzekerd blijven als je hem van de openbare weg haalt. Reserveer wel een deel van het reisbudget om weer thuis te komen. Een auto die heeft stilgestaan, heeft meestal onderhoud nodig. En vanaf dag één weer werken is een illusie.

GELD MAG

ROLLEN!

www.voormorgen.nu


‘WAT WIJ DOEN, KAN IEDEREEN’

interview

Linda (43) en Jeroen (41) Schaapveld-Van Kooij reisden dit jaar bijna acht maanden door Sri Lanka, Myanmar,

Sumatra en Thailand met hun kinderen Dean (12), Jana (9) en Inez (5).

Linda: ‘Wij hebben nu drie lange reizen gemaakt. Mensen vragen vaak waar we het van doen. Maar wat wij doen, kan iedereen, als je ervoor kiest.’ Jeroen: ‘Linda werkt 32 uur in de zorg voor ongeveer € 2.200 netto, ik 24 uur in de arbosector voor zo’n € 1.600. Wij proberen maximaal € 1.000 per maand uit te geven om van te leven en bijna € 1.000 te sparen. Wij geven ons geld liever uit aan ervaringen.’ Linda: ‘Onderweg verdienen we het meest door dingen goed uit te zoeken. Dan word je niet zo snel uitgemolken.’ Jeroen: ‘Een kamer zoek ik altijd ter plekke, zonder Linda en de kinderen. Pas als ik een geschikte kamer heb gezien en de prijs heb uitonderhandeld, beslissen we met z’n allen. Om walvissen te spotten bij Sri Lanka hebben we geen excursie geboekt in Colombo, maar zijn we met de lijnbus naar Mirrissa gereisd en hebben daar een boottocht geboekt. Voor een trekking naar de orang oetans op

Sumatra hebben we € 130 bespaard, alleen door te vergelijken en te onderhandelen.’

Het hele gezin sliep op één kamer en kon zo toe met een dagbudget van € 75 voor reizen, eten en slapen.

Jeroen: ‘We betrokken de kinderen altijd bij onze keuzes. Willen jullie met de taxi? Als we gaan

lopen, krijgen jullie het geld om iets leuks van te doen. En ze kozen altijd voor het laatste.’ Linda: ‘Westers eten is in Azië duur, dus we aten zes dagen per week rijst met heerlijke cur-ries en veel groenten en één keer per week fri-tes of pizza. In restaurants met plastic stoelen

en de meeste neonreclames was het eten het beste. In acht maanden tijd zijn we geen enkele

keer ziek geworden.’Jeroen en Linda hebben hun banen opgezegd en

zoeken nieuw werk. Het geld om deze periode te overbruggen hadden ze in hun begroting meegeno-

men. Linda: ‘Ik wil weer aan de slag als leidinggevende in de hulpverlening, maar ik accepteer ook ander werk. En als

we allebei weer een salaris hebben, gaan we ook weer sparen. Samen reizen is verslavend.’ En de leerplicht? Jeroen: ‘We wonen net over de grens in Duitsland en hebben met de Nederlandse leerplichtwet niets te maken.’

JEROEN EN LINDA HEBBEN EEN REISBLOG

Wie in de voetsporen wil treden van Jeroen en Linda kan veel profijt hebben van de ervaringen die zij delen in hun blog op www.volop-genieten.com. Het blog van een eerdere reis is gebun-deld in een boek, te bestel-len via dezelfde website. Het tweede boek wordt begin dit jaar verwacht.

HANDIGE SITESGoede vergelijkingssites

voor vliegtickets zijn Sky-

planner, Kayak en Ebookers.

Raadpleeg ook de meta-

vergelijkingssites Google

flights, momondo en chaser.

Veel praktische en finan-

ciële informatie over alle

werelddelen en heel veel

landen vind je op reisma-

gazine wearetravellers.nl,

wereldreis.net en natuurlijk

lonelyplanet.com (zie onder-

deel round-the-world-travel).

Voor veel landen is een

visum noodzakelijk.

Regel het vooraf via

visumcentrale.nl.

Welke inentingen heb je

nodig? Ga het na op

ggdreisvaccinaties.nl.

Op rijksoverheid.nl/onder-

werpen/reisadviezen kun je

nagaan of voor een land een

negatief reisadvies geldt.

Ook kun je er de Reisadvies-

app downloaden, met onder

andere contactgegevens

van alle Nederlandse ambas-

sades en consulaten.

Het thuisfront op de

hoogte houden of zien wat

anderen beleven doe je met

reisblogs op waarbenjij.nu

of ikbenopreis.nl.

WERELDREIS

Voor veel mensen is het

een droom: een grote reis

over de wereld maken.

Vier ervaren reizigers

vertellen over hun wereldreis

én de financiële

voorbereiding daarop.

www.voormorgen.nu


geld mag rollen_interview tekst_Cleo Scheerboom

Waarom een wereldreis?‘In 2002 reisde ik vier maanden alleen door Australië en Nieuw-Zeeland en ik vond het gewel-dig om voor langere tijd onder-weg te zijn. Al die verschillende plekken, even helemaal los van de dagelijkse beslommeringen en alleen maar genieten. Dat wilde ik ook samen met mijn vriend meemaken. We gingen in 2009/2010 acht maanden op wereldreis en een paar jaar na thuiskomst begon het weer te kriebelen. Dit jaar zijn we weer op wereldreis gegaan. Onze eerste reis was de tijd van ons leven en dat wilden we probe-ren te evenaren.’

Meest bijzondere van reizen?‘Ik houd er vooral van om door landen te reizen waar alles anders is dan in Nederland. Het is geweldig om andere culturen te leren kennen, nieuwe mensen te ontmoeten en nieuwe plekken te ontdek-ken. Als je reist is geen dag hetzelfde en elke dag kom je voor nieuwe verrassingen te staan. Die onvoorspelbaarheid is verslavend.’

Wat was je budget?‘Voor onze eerste wereldreis samen hadden we een budget van € 36.000. Dat hebben we in anderhalf jaar bij elkaar gespaard. We werken allebei fulltime, hebben geen duur huis en ook geen kinderen.

Het was een kwestie van geen kleren kopen, even niet op vakantie en rustig aan doen met uitgaven als etentjes.’

Financiële mee- en tegenvallers? ‘Geen meevallers. We hebben zelfs meer uitgegeven dan we van plan waren. Grote tegenslagen waren er gelukkig ook niet, maar het was voor ons wel lastig om ons strikt aan een budget te houden. Ik had wel een totaalbudget per land gemaakt, maar vaak kreeg de gedachte “we zijn hier maar één keer” voorrang boven dat budget. In landen als Nieuw-Zeeland wilden we bijvoorbeeld niet besparen op activi-teiten. Daar zijn we financieel dan ook flink uit de bocht gevlogen. Ik moet er wel bij zeggen dat we die speelruimte ook hadden. Want anders is het natuurlijk wel een kwestie van keuzes maken, op is op.’

Wat zou je anders doen bij een nieuwe reis? ‘Financieel gezien doen we het tijdens onze tweede wereldreis niet veel anders dan bij de eerste. We hebben zo veel mogelijk gespaard, zodat we kunnen reizen op de manier die wij fijn vinden. Tijdens de eerste reis hebben we erg veel gevlogen en dat wilde ik deze keer niet. Daarom reisden we de eerste vier maanden over land van Istanbul naar Beijing.’

Beste financiële tip voor reizigers in spe?‘Spaar zo veel je kunt. Het is zonde als je ter plekke van alles moet laten omdat je niet genoeg geld hebt. Kijk bij het maken van je reisroute ook goed naar je budget. Is dat niet zo ruim, ga dan niet naar dure landen als Australië. Het is dan veel leuker om langer in bijvoor-beeld Azië te blijven. Daar kom je heel ver met weinig geld,en reizen is er geweldig.’

Karlijn Meulman is samen met haar vriend Ward aan haar tweede wereldreis bezig en reisde de afgelopen

maanden over land van Istanbul naar Beijing, door onder andere Iran, Tadzjikistan en Kirgizië.

KARLIJN MEULMAN (1980)

FREELANCE TEKSTSCHRIJVER/ COMMUNICATIE-

ADVISEUR

Wereldreis in 2010 en 2015 (momenteel in

Frans-Polynesië)Favoriete locatie

MyanmarLees meer op

www.karlijntravels.com

‘HET VERRASSINGS-ELEMENT

IS VERSLAVEND’

ww

w.k

arl

ijntr

ave

ls.c

om

Ruim 100 inspiratiereizen vindt u op www.jambo.nl en in onze brochure of bel met onze Afrika specialisten op 020-2012740 voor een reis op maat.

De mogelijkheden zijn eindeloos, privé reizen geheel conform uw wensen!

Tanzania . Kenia . MadagaskarSeychellen . Mauritius . Zuid-Afrika

Oeganda . Zimbabwe . NamibiëMozambique . Zambia . Botswana

DÈ AFRIKA

SPECIALIST!

www.voormorgen.nu


geld mag rollen_interview

Wat was de reden om een wereldreis te maken? ‘Ik was enthousiast geraakt door de verhalen op

internet van mensen over hun wereldreis. De reis-lifestyle sprak me aan, dat wilde ik zelf

ook ervaren. Andere landen zien, maar vooral andere mensen ontmoeten. Reizen is immers veel meer dan het plaatsen van mooie strandfoto’s op Instagram. Tijdens de voorbereiding ontstond het idee om alleen over land te reizen, zonder te gaan vliegen. Een uitdagend experiment. Ik

reisde door landen die ik anders misschien niet zo snel zou bezoeken. Zoals Iran, op

weg naar India.’

Wat was je budget? ‘Toen ik uit Ierland vertrok had ik € 3.717 op zak.

Door tijdens mijn reis te werken als freelance web-designer kon ik in mijn inkomen voorzien. Ik raad mensen

altijd aan minimaal € 2.000 per maand te budgetteren. Overi-gens is reizen over land niet veel goedkoper dan vliegen. Je geeft meer uit aan overnachtingen, busvervoer en visa.’

Wat was je meest bijzondere ervaring? ‘Die heb ik te danken aan een inschattingsfout die ik in Iran maakte; ik kon daar geen geld opnemen met mijn bankpassen. Met bijna geen geld op zak en een visum dat dreigde te verlopen moest ik andere mensen om hulp vragen. De Iraniërs bleken erg gastvrij. Een week lang heb ik bij verschillende mensen thuis geslapen en gegeten. Bovendien was er altijd wel een vriend van een vriend die erop stond om me de mooiste plekken in de omgeving te laten zien. Bijzondere ontmoetingen maakten Iran tot een van de hoogtepunten van mijn reis.’

Grootste financiële meevaller? ‘Een vriend wees me op de mogelijkheid om met een cruise-schip de oversteek van India naar Thailand te maken. Het schip vertrok echter vanuit de Seychellen en de cruisemaatschappij weigerde me tussentijds te laten opstappen. Ik heb een open brief aan de cruisemaatschappij op mijn blog gezet, met het verzoek om me toch mee te laten reizen. Dat is gelukt. Ik mocht zelfs gratis meevaren, in een luxehut met balkon.’

Waren er ook financiële tegenslagen?‘Ik boekte vanuit de Nepa-lese hoofdstad Kathmandu voor € 1.000 de overtocht per vrachtschip van Sri Lanka naar Maleisië. Om er daarna achter te komen dat er geen bootverbin-ding was voor de tien mijl over zee tussen India en Sri Lanka, de vertrekhaven van de boot. Dat kostte me niet alleen de prijs van het non-refundable ticket, maar ook de kosten voor alternatief vervoer naar Maleisië.’

Wat zou je anders doen bij een nieuwe wereldreis?‘Ik zou vooraf meer sparen. Nu heb ik ervoor gekozen om tijdens de reis te werken. Daardoor kon ik op sommige momenten minder van mijn verblijf in een land genieten. Zo was ik tijdens het WK voetbal 2014 in Brazilië, maar kon ik me niet elke avond in het feestgedruis storten omdat ik werk voor een opdrachtgever moest afronden.’

Beste financiële tip voor reizigers in spe?‘Houd je uitgaven bij, ook voor-afgaand aan je reis. Het maakt je bewust van wat je uitgeeft aan levensonderhoud, maar ook van welke concessies je wilt doen voor je reis. Bijvoorbeeld als je ziet dat je € 300 per maand aan drank uitgeeft. Een bedrag waar-voor je ook een week in Thailand kunt doorbrengen.’

Na een wereldreis van vier jaar vestigde Niall Doherty zich onlangs definitief in Amsterdam. Doherty

deelde onderweg lief én leed op zijn reisblog. ‘Reizen is veel meer dan het plaatsen van mooie

strandfoto’s op Instagram.’

‘44 MAANDEN WERELDREIS ZONDER

TE VLIEGEN’

ww

w.n

do

he

rty.

com

NIALL DOHERTY (1982)

WEBDESIGNER EN AUTEUR

Wereldreis start in 2010 vanuit Ierland

naar onder andere India, Zuid-Amerika en Azië

Favoriete locatie Amsterdam

Lees meer op www.ndoherty.com

en in het e-boek The Cargo Ship Diaries

www.voormorgen.nu


‘BACKPACKERS DIE VAN LUXE

HOUDEN’Door een gedegen financiële

voorbereiding konden Marlous en Chris het beste uit hun wereldreis

door Zuid-Amerika, Azië en Afrika halen.

Waarom een wereldreis?‘We wilden graag nieuwe ervaringen opdoen. Andere mensen en eetgewoonten leren kennen. Daarnaast was het voor ons een prima moment om los te komen van de verplichtingen en het leven dat we gewend waren. We werkten beiden freelance en hebben nog geen kinderen. We vinden het belangrijker om nu te genieten en eventu-eel langer door te werken tot ons pensioen dan onze dromen uit te stellen.’

Wat is voor jullie het meest bijzondere aan het reizen?‘We hebben met opzet geen vastomlijnde plannen voor de reis gemaakt. Alleen de vluchten tussen de continenten hebben we geboekt. Van eerdere reizen wisten we dat je de mooiste ervaringen opdoet op de momenten waarop je het niet verwacht. Juist op de dag die je gebruikt om de was te doen en boodschappen te halen word je uitgenodigd door iemand om een kopje thee te drinken en heb je een leuk gesprek. Ervaringen die veel waardevoller zijn dan toeristi-sche attracties.’

Wat was het budget voor de reis?‘We hebben in een jaar in totaal € 60.000 uitgegeven, iets min-der dan begroot. Het budget hadden we met opzet met 10 procent verhoogd om onvoorziene uitgaven op te kunnen vangen. Dat geld hebben we gelukkig niet nodig gehad. We zijn glampackers, backpackers die van comfort houden. We besteden ons geld graag aan uitgebreid eten met een lekker wijntje erbij, maar stappen waar mogelijk wel gewoon in de lokale bus. Tijdens de reis hielden we onze uitgaven bij in de app Trail Wallet. Die is speciaal bedoeld voor reizigers en geeft je een seintje als je bijna over je budget heen gaat.’

Wat was de grootste financiële mee- of tegenvaller? ‘We ontdekten dat we in Argentinië onze euro’s tegen een 30 procent hogere koers op de zwarte markt konden omwisselen. Dat is heel gebruikelijk. Daarmee nam ook ons budget met een derde toe. De kosten voor verblijf en reizen in Afrika vielen hoger uit dan verwacht. Maar dat had vooral te maken met het feit dat we dit deel

van de reis het minst hadden voorbereid.’

Is er iets dat je anders zou doen bij een nieuwe wereldreis?‘Meer tijd nemen voor de reizen tussen continenten. Na vijf maanden Zuid-Amerika vonden we de overgang van Peru naar Japan met een heel andere cultuur erg heftig. Bovendien reisden we vrij snel daarna door naar Hongkong, een plek waar je ook niet direct voor je rust naartoe gaat. We hadden in Azië misschien beter eerst een week-je kunnen uitrusten tijdens een strandvakantie in Indonesië.’

Beste financiële tip voor reizigers in spe? ‘Maak een goede mix tussen dure en goedkope landen. Bijvoorbeeld met behulp van Lonely Planet, de website www.budgetyourtrip.com en blogs van andere reizigers. Zo haal je het beste uit je geld en je reis.’

www.machweg.nl

REISTIPS

Houd rekening met de

kosten voor pintransacties.

De meeste banken vragen

een vast bedrag per pin-

transactie, dat kan op een

lange reis aardig oplopen.

Kies een rekening met lage

opnamekosten.

Pas je reisverzekering aan.

Zorg dat de reisverzeke-

ring werelddekking heeft,

anders kun je voor hoge

medische kosten komen

te staan.

Reis je buiten het hoogsei-

zoen, boek dan je hotels en

activiteiten op de locatie

zelf. Dat kan hoge korting

opleveren ten opzichte van

online boekingssites.

Is de tijd die je hebt op een

locatie beperkt? Over-

weeg dan te kiezen voor

privévervoer. De kosten

zijn – zeker in Azië – vaak

relatief laag. Zo haal je

alles uit je reis.

MARLOUS (1984) EN

CHRIS (1977)MARKETING-MANAGER EN

STRATEGIE-CONSULTANT

Wereldreis van 1 jaar in 2014Favoriete locatie

NamibiëLees meer op

www.machweg.nl

interview

www.voormorgen.nu


oudedagsvoorziening_portretten tekst_Anneloes Viskil

foto’s_Michel Mees

VIERZZP’ERSOVERHUN PENSIOENHet opbouwen van een pensioen

is voor weinig mensen een favoriet

onderwerp. Als je in loondienst werkt,

wordt je oudedagsvoorziening

automatisch en verplicht geregeld.

Maar hoe los je dit op als zzp’er, als

zelfstandige zonder personeel?

VoorMorgen.Nu spreekt met vier

zzp’ers over de manier waarop

zij hun pensioen wel – en soms ook

niet – geregeld hebben.

xxx www.voormorgen.nu

Een voorbeeld. Het eerste dat onze columniste Yvette Baks deed toen ze begon met beleggen, was ‘beleggen’ in Google

intikken (zie pagina 81). Naar bo-ven komen bedrijven die je graag helpen. Dit is een mijnenveld, omdat het allemaal partijen zijn die een graantje willen meepik-ken van de miljarden euro’s die in deze wereld omgaan. Maar zeker niet alle partijen die je via Google vindt, zijn je vertrouwen waard.Nog een voorbeeld. Het eerste product dat je nodig hebt als je gaat beleggen, is een rekening bij een broker. Dit is een partij waar je aandelen kunt kopen of verkopen. Daarbij maakt het voor de broker niet uit of het aandeel dat je koopt of verkoopt omhoog of omlaag gaat. Iedere transactie is kassa, of de belegger daarmee nu beter af is of niet.Er zijn zeker goede brokers, bij wie ik mijn geld met een gerust hart zou neerzetten. Er zijn echter ook partijen waar ik mijn geld niet aan toevertrouw. Gelukkig zijn er diverse partijen die onaf-hankelijk onderzoek doen naar de dienstverlening van brokers, zoals de Vereniging van Effecten-bezitters (VEB) of het weekblad Beleggers Belangen. Raadpleeg altijd eerst zulke onafhanke-lijke onderzoeken voordat je een keuze maakt. Er zijn echter ook partijen waar ik mijn geld niet aan toevertrouw. Gelukkig zijn er diverse partijen die onafhankelijk onderzoek doen naar de dienst-verlening van brokers, zoals de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) of het weekblad Beleggers Belangen. Raadpleeg altijd eerst zulke onafhankelijke onderzoe-ken voordat je een keuze maakt.

KARSVELING(1979)BEROEP: EIGENAAR DE JAZZCENTRALEZELFSTANDIG SINDS: 2008PENSIOENVOORZIENING: LANGETERMIJNINVESTERINGEN IN EDELMETALEN, VASTGOED

‘Ruim tien jaar geleden ben ik in mijn vrije tijd gestart met de Jazzcentrale, een concept waarmee ik in Nederland en België evenementen opluister met muziek. Na verloop van tijd heb ik mijn vaste baan opgezegd en ben ik voor mezelf begonnen. Waar iedereen zal zeggen dat het in de muziek onmogelijk is geld te verdienen, bewijs ik hiermee het tegendeel.

‘Op het gebied van pensioen heb ik een tamelijk afwijkende visie. Pensioenfondsen vind ikflauwekul. Je kunt er pas over 30 à 40 jaar gebruik van maken en dan is er vaak niets meer van over. Het is weggegooid geld. Daar ben ik zeer stellig in.

‘Ik ga ervan uit dat de geld-ontwaarding de komende jaren alleen maar zal toe-nemen. Het is daarom com-pleet onrealistisch om te geloven dat pensioen fondsen zekere rendementen voor je zullen behalen. Liever investeer ik daarom in edel metalen, vast-goed of andere tastbare zaken om iets te kunnen opbouwen voor mijn oude dag.

‘Om je vermogen voor je te laten werken ontkom je mijns inziens niet aan actief beleggen. Voor nu heb ik mij daarom ook volledig gestort op beleggen in aan delen en opties, waarbij ik bewust grote risico’s neem. Ik hoop het zo steeds meer onder de knie te krijgen.’


www.voormorgen.nuxxx_xxxxxx

PAUL VAN ’T VEER (1982)BEROEP: TANDARTSZELFSTANDIG SINDS: 2007PENSIOENVOORZIENING: GEEN

‘In mijn beroepssector is het handiger om je na je studie bij een groepspraktijk aan te sluiten om ervaring op te doen. Ik besloot daarom jaren geleden als zzp’er aan de slag te gaan. En met succes. Inmiddels werk ikvoldoende om verzekerd te zijn van een vast inkomen.

‘Om mij heen zie ik dat steeds meer collega’s dezelfde weg inslaan en als zzp’er begin-nen in grote samengestelde groepspraktijken. Dat brengt veel voordelen met zich mee. Zo hoeft een groepspraktijk niet meer om te kijken naar de sociale zekerheden van de aan-gesloten tandartsen en kan ik optimaal profiteren van de vele aftrekposten voor zzp’ers.

‘Mijn geld investeer ik op dit moment vooral in het maken van verre reizen. Dat is een grote passie van mij. Keerzijde daarvan is wel dat ik hier een groot deel van mijn salaris voor moet inzetten. Mede hierdoor heb ik nog niet al te veel over mijn pensioen nage-dacht. Maar ik blijf wel goed om mij heen kijken wat de ver-schillende mogelijkheden zijn om dit te kunnen doen. Ik vind het ook zeker belangrijk dat ik de nodige reserves opbouw, mijn kosten voor tenminste drie maanden kan opvangen en op den duur een spaarpotje kan opbouwen.’


www.voormorgen.nu

ROLAND HUISMAN (1971)BEROEP: GRAFISCHONTWERPERZELFSTANDIG SINDS: 2004VOORZIENING: BROODFONDS

‘Na vier jaar bij een ontwerp-bureau te hebben gewerkt, begon ik in 2004 als zzp’er. Heel soms denk ik wel eens dat omwille van mijn geestelijke en financiële rust een vast dienst-verband beter zou zijn, maar diep van binnen wil ik dat absoluut niet meer.

‘Inmiddels ben ik niet alleen meer als zelfstandig grafisch ontwerper te boeken, maar maak ik ook meubels en verhuur ik mezelf als klusjesman. Vooral omdat de schoorsteen moet roken, maar ook omdat ik niet alle dagen achter een computer wil zitten.

‘Als startende zzp’er dacht ik nauwelijks na over mijn pensioen. Ik had immers bij het bureau waar ik eerst werkte iets van een pensioen opgebouwd, al was het niet veel. Bovendien had ik er het geld niet voor.

‘Maar nu ik ouder word en een gezin heb, ga ik steeds meer over mijn oude dag nadenken. “Als ik later groot ben” is inmiddels ge-komen. Dus heb ik vorig jaar bij-voorbeeld een informatieavond over pensioenvoorzieningen voor zelfstandigen bijgewoond.

‘Ook ben ik sinds twee jaar aangesloten bij het Broodfonds, een samenwerkingsverband met andere zzp’ers die elkaars ver-zekering vormen voor het geval iemand door ziekte niet meer kan werken. Zo heb ik in ieder geval voor de korte termijn enige maatregelen kunnen treffen.’


MARCO TIGGEL-MAN (1977)BEROEP: WIJNIMPORTEUR BUCKETWINESZELFSTANDIG SINDS: 2008PENSIOENVOORZIENING: EIGEN PENSIOENPLAN, VASTGOED

‘Toen mijn werkgever in 2008 zijn Europese kantoor moest sluiten, besloot ik mijn werk zelfstandig voort te zetten en uit te breiden. Zo ben ik inmiddels werkzaam inlanden als Moldavië en Spanje, maar ook Argentinië en Zuid-Afrika.

‘Het is niet eenvoudig om als zzp’er je jaarloon bij elkaar te ver-dienen en je loopt daarbij genoeg risico. Het hebben van een goedpensioenplan geeft hierin rust.

‘Ik ben al jaren bezig met mijn ei-gen pensioenopbouw nadat ik ver-schillende keren pensioenbreuken heb weten te overbruggen. Ik heb toen besloten mijn eigen plan te maken en ben opnieuw begonnen. Hiervoor houd ik mijn uitgaven-patroon nauwkeurig bij en stel ik iedere maand een doelbedrag vast dat ik opzij wil leggen voor mijn pensioen.

‘Inmiddels verdien ik gelukkig genoeg om naast mijn eigen pensioenplan te kunneninvesteren in vastgoed: een aantal appartementen die ik kan verhuren voor wat extra inkomsten, naast het geld dat ik nu opzijleg. Mijn doelstelling is om met al mijn spaarpotjes uiteindelijk financieel onafhankelijk te worden.

‘Tot die tijd blijf ik me ook erg bewust van mijn maandelijkse uitgaven. Gelukkig is mijnpensioenleeftijd nog lang niet in zicht.’


IN EEN WERELD IN VERANDERING, WAS BELEGGEN AAN DE ANDERE

KANT VAN DE WERELD NOG NOOIT

ZO EENVOUDIG.

De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. De mogelijkheid bestaat dat uw belegging in waarde stijgt; het is echter ook mogelijk dat uw belegging weinig tot geen inkomsten zal genereren en dat uw inleg bij een ongunstig koersverloop geheel of ten dele verloren gaat.

Dit document dient enkel ter informatie en is 1) geen voorstel of aanbod tot het aankopen of verhandelen van de financiële instrumenten hierin beschreven en 2) geen beleggingsadvies. BNP Paribas Investment Partners* heeft alle redelijkerwijs mogelijke zorg besteed aan de betrouwbaarheid van dit materiaal, echter aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie en opinies kunnen worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. BNP Paribas Investment Partners is niet verplicht de hierin opgenomen informatie en opinies te actualiseren of te wijzigen. * “BNP Paribas Investment Partners” is de wereldwijde merknaam van de vermogensbeheerdiensten van BNP Paribas Groep. Dit document is uitgegeven door BNP Paribas Investment Partners Nederland N.V. (adres: Postbus 71770, 1008 DG Amsterdam) dat deel uitmaakt van de BNP Paribas groep. © Image Source / 3D : © Asile Paris

De vermogensbeheerder voor een wereld in verandering

MARKTKANSEN BENUTTEN WAAR ZE ZICH OOK VOORDOEN.Ons netwerk van experts kent wereldwijd een lokale aanwezigheid. Het biedt u een uitgebreid scala van oplossingen dat op al uw behoeften aansluit, u leidt naar nieuwe marktkansen en u ondersteunt in het realiseren van uw plannen. Samen bereiken we nieuwe doelstellingen.

bnpparibas-ip.nl

tekst_Wilma van Hoeflakenduurzaam investeren_

Beleggenin wind-energie

www.voormorgen.nu

Het is goed voor het milieu en het levert ook

nog geld op, beleggen in windenergie. Wie

daaraan mee wil doen, kan uit verschillende

mogelijkheden kiezen. Aandelen kopen in een

windpark, een lening verstrekken, zelf een

beetje eigenaar worden van een windmolen

of beleggen in een duurzaam fonds.


Beleggen in windenergie: doe je dat voor het goede gevoel of voor het geld? ‘Een goed gevoel is natuurlijk altijd een prima reden om het te doen,’ vindt Rolf Schipper van Natuur & Milieu. ‘De energie die we

nu opwekken is slecht voor het klimaat en voor onze leefomgeving. Kolencentrales zorgen voor luchtver-vuiling en tasten de natuur aan. Aan kerncentrales zitten veiligheidsrisico’s. We moeten dus overschake-len van fossiele energievoorziening naar duurzame energiesystemen. Zonne-energie, bio-energie en windenergie zijn in Nederland de belangrijkste pijlers waar schone energie op rust. Om de omschakeling te maken naar schone energie zijn extra investeringen hard nodig. Als je belegt in windenergie draag je daar-aan bij. En daarnaast is het ook nog eens financieel interessant.’ Marijn Pronk van Meewind, een beleggingsfonds in windenergie, vermoedt dat de beleggers die een jaar of vijf geleden investeerden in windenergie dit vooral deden om de omschakeling naar duurzame energie een impuls te geven. ‘Idealistische mensen die een verandering in gang wilden zetten. Mensen die zei-den: het maakt niet uit of me dat € 1.000 kost. Inmid-dels zijn we een paar jaar verder. Nu zijn er beleggers die zeggen: we hebben het een tijdje aangekeken en we zien dat het rendabel is. Voor hen is dat het mo-ment om ook te gaan investeren in windenergie.’ Itske Lulof, fondsmanager van Triodos Groenfonds, herkent die tendens. Zij spreekt van ‘impactbeleggen’. Dat zijn beleggingen waarbij het winstoogmerk niet het enige criterium is, maar waarbij het de belegger zowel gaat om een maatschappelijk effect als om een gezond rendement. ‘Het impactbeleggen maakt de laatste jaren een continue groei door. De groep beleggers die niet uitsluitend vanuit het streven naar financieel gewin investeert, maar er maatschappelijk iets goeds mee wil bereiken, neemt toe.’

LEUK OM TE DOENBeleggingen in windenergie leverden de afgelopen jaren een rendement op van zo’n 5 procent per jaar

– dat is het rendement van de verschillende wind-molencoöperaties in Nederland. Er zijn verspreid over het hele land volgens Schipper meer dan honderd coöperaties, groepen mensen die samen één of meer windmolens in hun omgeving hebben neergezet. ‘Een kolencentrale in je achtertuin is niet leuk, maar als je er met een stel mensen in slaagt drie windmolens in je dorp neer te zetten en het halve dorp haalt daar zijn energie vandaan, dan is het wel leuk. Dat spreekt mensen aan. Ze zijn zelfvoorzienend en niet afhankelijk van grote bedrijven.’ Hij vergelijkt het met een moestuin. ‘Dat doe je niet omdat het efficiënt is, maar omdat het leuk is om te doen.’ Ook al worden windmolencoöperaties primair op-gezet om schone energie te bevorderen, ze leveren ondertussen ook geld op. De coöperaties werken samen met energiebedrijven en verkopen een deel van de stroom die ze zelf opwekken. Dat is het ren-dement. Aan coöperaties kun je leningen verstrekken voor de bouw van nieuwe windmolens. Vaak kan dat al vanaf € 50. Doorgaans verstrek je de lening voor zo’n vijftien jaar en geeft de coöperatie een rende-mentsprognose van 4 of 5 procent. ‘Het aantrek-kelijke hiervan is dat je precies weet waar die molen staat,’ zegt Schipper. ‘Het is een beetje jouw molen.’ Sommige coöperaties zijn voor iedereen toegankelijk, voor andere geldt dat je moet wonen in de omgeving waar de coöperatie actief is en waar de windmolens gebouwd worden.

CROWDFUNDINGOok via crowdfunding kun je beleggen in wind-molens. Op de website van Duurzaam Investeren, het crowdfundingplatform voor ontwikkelaars van duurzame energieprojecten, staan geregeld wind-molenprojecten die je kunt meefinancieren. Hier is het geïnvesteerde bedrag hoger dan bij coöperaties; meestal worden er beleggingsobligaties afgegeven vanaf € 500 of € 1.000. De looptijd is in veel gevallen korter, doorgaans vijf jaar, en het beoogde rende-ment is bij windmolenprojecten in de regel 6 procent. Crowdfunding lijkt aan te slaan; voor het molen-project Rembrandt – met molens in Coevorden, Vlis-singen en De Lier – was de benodigde € 1,1 miljoen in tien weken binnen.

www.voormorgen.nu


www.voormorgen.nu


duurzaam investeren_

Wie aandeelhouder wil worden van een windpark, kan terecht bij beleggingsfonds Meewind. Meewind heeft een belang in Belwind 1 en Northwind – twee windparken op zee in België – en is nu bezig met de ontwikkeling van een derde park, Nobelwind. Partici-peren in dit project, dat deel uitmaakt van Zeewind Nieuwe Parken, kan vanaf € 1.030 en Meewind geeft een rendementsprognose van minimaal 7 procent per jaar. Plaatsing van molens op zee is kostbaarder dan van molens op het land, maar omdat het op zee harder waait, leveren ze ook meer op. Meewind is mede-eigenaar van de parken en investeert met eigen vermogen – het vermogen van Meewind en dat van de beleggers. Naast het eigen vermogen van de aandeelhouders trekt het project bankfinanciering aan. Pronk: ‘De externe financiering willen we zo snel mogelijk aflossen. Daardoor kunnen we de eerste jaren geen dividend uitkeren. Maar jouw aandeel heeft jaarlijks ondertussen wel een verwachte waade-stijging van 7 procent per jaar. Terwijl de externe financiering wordt afbetaald en de rentelast afneemt, neemt het dividend toe. Uiteindelijk keren we naar verwachting over een periode van twintig jaar iets minder dan vier keer de inleg uit.’ Een nieuwe speler op de markt is het Windsharefund. Dit Nederlandse fonds investeert in bestaande wind-parken op land, in Duitsland, en geeft beleggingsobli-gaties uit vanaf € 500 met een rendementsverwach-ting van 5 procent per jaar. Beleggingsobligaties zijn risicovolle obligaties, waarvan de opbrengst wordt gebruikt om collectief te beleggen (zie het kader Waarschuwende woorden op pagina 90).

SPREIDINGAls je belegt moet je niet al je eieren in één mandje stoppen. Het is verstandiger om de risico’s te sprei-

den. Kun je je risico’s spreiden als je alleen maar in windenergie belegt? ‘Je kunt bij spreiding van risico’s natuurlijk ook naar de fase van een project kijken,’ zegt Lulof. ‘Als je investeert in een windmolenpark dat nog in ontwikkeling of in de bouwfase is, loop je meer risico’s dan bij een bestaand windmolenpark.’ Bij een park in ontwikkeling kan er immers bij de bouw van de molens nog van alles misgaan, of er kan vertraging ontstaan. ‘Of je belegt niet alleen in windmolenparken, maar bijvoorbeeld ook in beurs-genoteerde producenten van windturbines, zoals Siemens,’ oppert Pronk. Maar wie echt wil spreiden kan zijn geld beter ook in andere sectoren investeren. Of beleggen in een fonds. ‘Als je belegt in een fonds, neem je voor jezelf al enig risico weg,’ zegt Lulof. ‘De fondsbeheerder spreidt de risico’s over verschillende projecten.’Er zijn diverse beleggingsfondsen die naast allerlei andere investeringen ook investeren in windenergie, waaronder het Groenfonds van Triodos Bank en het fonds Regionaal Duurzaam 1 van Meewind. Het ren-dement op deze beleggingsfondsen is lager dan het rendement dat je krijgt als je uitsluitend investeert in windenergie. Daar staat tegenover dat je minder risico loopt.

FISCAAL VOORDEELBovendien brengen groene beleggingen fiscaal voor-deel met zich mee als het fondsen zijn die door het ministerie van Financiën zijn aangewezen als ‘erkende groene fondsen’ (zie Overzicht fondsen en beleggin-gen met belastingvoordeel op www.belastingdienst.nl). Zowel het Groenfonds van Triodos als Regionaal Duurzaam 1 van Meewind valt hieronder. Het eerste fiscale voordeel zit in de vermogensren-dementsheffing, de heffing over je vermogen in box 3. Iedere volwassene heeft in box 3 een vrijstel-ling van € 21.330 in 2015. Wie meer geld heeft, betaalt over het meerdere vermogensrendements-heffing. De Belastingdienst gaat uit van 4 procent rendement en hierover wordt 30 procent belas-ting geheven. Dat komt neer op een vermogens-

SEO Economisch Onderzoek heeft een kosten/baten-

analyse van windenergie gemaakt op basis van het Energieakkoord van het kabinet. Windparken op zee kosten Neder-land maximaal € 1,2 miljard en leveren ons maximaal € 12,3 miljard op. Dat hangt af van de klimaatschade door CO2 uitstoot. De bouw van windmolens kost geld. Maar lucht- en water-vervuiling, natuurschade en gezondheidsschade kosten de samenleving ook geld.

Plaatsing van molens op zee is kostbaarder dan op land, maar omdat het op zee harder waait, leveren ze ook meer op

KOSTEN/BATEN-ANALYSE

Belwind is een offshore

windpark in de Noord-

zee, 46 kilometer voor

de kust van Zeebrugge.

Het park ligt op de

Bligh-zandbank.

Meer informatie kunt u vinden op www.pictetfunds.nl of neem contact op met uw bank of fi nancieel adviseur.

Dit document wordt uitgegeven door Pictet Asset Management (Europe) SA. Uitsluitend de laatste versie van de fondsprospectus, de reglementen, het jaarverslag en het halfjaarverslag mogen beschouwd worden als offi ciëlepublicaties van het fonds op basis waarvan beleggingsbesluiten worden genomen. Deze documenten zijn beschikbaar op www.pictetfunds.com of bij Pictet Asset Management (Europe) SA, 15A, avenue J. F. Kennedy, L-1855 Luxemburg. De informatie en gegevens in dit document mogen niet worden beschouwd als een verzoek of aanbieding om enige effecten of fi nanciële instrumenten te kopen, verkopen of hierop in te schrijven. Pictet-Funds is geregistreerd in het register van de Autoriteit Financiële Markten als ICBE-beleggingsinstelling met statutaire zetel in Luxemburg. De waarde van beleggingen in Pictet Asset Management (Europe) SA kan fl uctueren en als gevolg hiervan het mogelijk is dat beleggers hun oorspronkelijke inleg niet geheel terugkrijgen.

Introductie Pictet-Robotics.

www.voormorgen.nu


duurzaam investeren_

rendementsheffi ng van 1,2 procent. Een eenvoudig voorbeeld: wie € 31.330 bezit, zit € 10.000 boven de vrijstelling. En betaalt dus € 120 vermogens-rendementsheffi ng.Voor zogenoemde groene beleggingen geldt een extra vrijstelling in box 3. Die vrijstelling is maximaal € 56.928 per volwassene. Dat betekent een bespa-ring op de vermogensrendementsheffi ng die kan oplopen tot honderden euro’s per jaar. Bovendien brengen groene beleggingen nog een belastingvoor-deel met zich mee, namelijk een extra heffi ngskorting van 0,7 procent van het bedrag van de vrijgestelde groene belegging. Een heffi ngskorting is een korting op het belastingbedrag dat je moet betalen. Doordat je over de groene beleggingen (tot het vrij-gestelde bedrag) geen 1,2 procent vermogensrende-mentsheffi ng betaalt en doordat je ook nog eens een heffi ngskorting van 0,7 procent krijgt, geven groene beleggingen direct al een rendementsvoorsprong van maximaal 1,9 procent op gewone beleggingen.

GRATIS GRONDSTOF‘Duurzaamheid heeft de toekomst,’ zegt Lulof. ‘Duurzame investeringen zullen in de toekomst naar verwachting rendabeler blijken te zijn.’ Dat betreft duurzame investeringen in het algemeen, maar het geldt ook voor duurzame energie. Volgens Lulof is dat laatste nu al te zien. Ze wijst op de olieprijzen, die de afgelopen tijd grillig waren en sterk daalden. ‘Het rendement op duurzame energieprojecten was de afgelopen periode stabieler dan het rendement op fossiele energieproducten.’Het prijsniveau van fossiele energie is niet stabiel, be-aamt Schipper. ‘De olieprijs is nu inderdaad erg laag en de kolenprijzen schommelen enorm. De energie-prijs is onvoorspelbaarder geworden. Dat is vervelend voor de sector, want risico kost geld. Maar het is een voordeel voor de opkomst van duurzame energie, omdat duurzame energieprijzen wel stabiel zijn. Je moet die molen bouwen. Dat is een grote investe-ring. Maar als die er eenmaal staat, weet je voor de

komende 25 jaar redelijk zeker wat je kosten zijn. Dat zijn onderhoudskosten. Maar je bent niet afh ankelijk van grondstoff enleveranciers, want de wind is er en die waait gratis.’

VOLLEDIG DUURZAAM IN 2050Op dit moment bedraagt het aandeel duurzame energie in Nederland – dat is niet alleen windenergie, maar ook onder andere bio-energie en zonne-energie – 5,6 procent. ‘Vergeleken met de rest van Europa is dat heel weinig,’ zegt Schipper. ‘We zitten met deze score bij de laagste drie van de 28 lidstaten.’ Dat moet veranderen, zelfs op heel korte termijn. Volgens de doelstellingen van de rijksoverheid moet dit 14 procent zijn in 2020 en 16 procent in 2023. In 2050 moet de energievoorziening volledig duurzaam zijn, aldus het kabinet. De voordelen hiervan zijn dat de uitstoot van broeikasgas (CO2) omlaaggaat, dat de internationale concurrentiepositie van Nederland verbetert door ontwikkeling van nieuwe technologie en dat ons land voor de levering van kolen, olie en gas minder afh ankelijk is van andere landen. Het is de be-doeling dat in 2023 windmolens op het land en op zee voor ongeveer acht miljoen huishoudens duurzame energie opwekken. Het kabinet heeft elf gebieden aangewezen waar grote windmolenparken op land mogen komen. Het betreft vooral gebieden waar het vaak hard waait en waar weinig mensen wonen, zoals grote haven- of industriegebieden of de omgeving van het IJsselmeer. Ook komen er meer grote windparken op zee. Die leveren veel energie op, maar de bouw van windmolens op zee kost veel meer dan de bouw van windmolens op land. Gezien de duurzame energiedoelstellingen van het ka-binet zal de komende jaren dan ook steeds meer geld omgaan in windenergie. En zo kan het gebeuren dat een sector die 25 jaar geleden alleen op belangstelling van idealisten kon rekenen op de fi nanciële markten ook steeds meer een partij van betekenis wordt.

WAARSCHUWENDE WOORDEN

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) pleit voor betere bescherming van particuliere beleggers met beleggingsobligaties. Beleggingsobligaties zijn risicovolle obligaties, waarvan de opbrengst gebruikt wordt om collectief

te beleggen. Dat kan in allerlei producten of bedrijven zijn, ook in windenergie. De AFM vindt dat ze te weinig grip heeft op aanbieders van deze obligaties. Zij maken vaak gebruik van vrijstellingen en staan daardoor niet onder doorlopend toezicht van de AFM. Uit onderzoek in 2014 is gebleken dat er veel tekortkomingen zijn in de informatievoorziening. Soms ontbreekt essentiële informatie, soms klopt de informatie niet. Appelleren aan duurzaamheid en groene beleggingen vergroot de kans dat mensen investeren, zonder dat zij de risico’s goed in beeld hebben.

Groene beleggingen hebben een rendements-voorsprong van maximaal 1,9 procent op gewone beleggingen

Spreiding van

windmolens

over Nederland.

g

www.voormorgen.nu


duurzaam investeren_rendement

De Windcentrale is in 2010 opgericht om de overgang naar duurzame energie in Nederland te bespoedigen. Door men-

sen de kans te geven mede-eigenaar te worden van een windmolen en te profiteren van windenergie, ontstaat meer maatschappelijk draagvlak voor windenergie, is de gedachte.

WINDDELENDe Windcentrale splitst windmolens op in duizenden stukjes. Die noemen ze Winddelen. Je kunt één of meer Winddelen kopen en daarmee je eigen groene stroom opwekken. Energiebedrijf Greenchoice levert de stroom bij je af via je gewone net-werk. Een Winddeel levert volgens de Windcentrale jaarlijks gemid-deld 500 kWh op; een gemiddeld huishouden verbruikt op jaarbasis ongeveer 3.500 kWh. De productie van je Winddeel wordt door Green-choice in mindering gebracht op je jaarlijkse energienota. Je betaalt wel energiebelasting over je stroomver-bruik, ook over de stroom die je met je Winddeel hebt opgewekt. De Windcentrale heeft verspreid in Nederland verschillende wind-molens, onder andere in Delfzijl, Nieuwegein, Culemborg en Burger-

Je kunt ook beleggen in windenergie en het rendement terugzien

op je energierekening. Dat levert ook geld op, alleen op een

andere manier. Dit doe je door mede-eigenaar te worden van

een windmolen. Je krijgt geen rendement in euro’s, maar in

kilowatturen (kWh). Uiteindelijk levert dit natuurlijk ook geld

op, want je energierekening gaat omlaag. Mede-eigenaar

worden van een windmolen kan bijvoorbeeld bij De Windcentrale.

brug. Inmiddels maken zo’n 15.000 huishoudens hier gebruik van. Als je meedoet, word je eigenaar van een specifieke molen: je weet waar de molen staat en je kunt hem bekijken. Bovendien kun je met een app de stroomopbrengst van je investering op de voet volgen. Dit maakt de ‘belegging’ laagdrempelig. Ook de investering is laagdrempelig: een Winddeel kost eenmalig ongeveer € 220. Daarnaast betaal je jaarlijks onderhoudskosten, bij sommige mo-lens € 15, bij andere € 25. Ook zijn er molens waarvoor je pas na zeven jaar onderhoudskosten gaat betalen. Hier gaat het meer om ideologie dan om geld, al zit er ook een financieel voordeel aan. Het grote voordeel is dat je een vaste prijs betaalt voor je energie. Naarmate de energieprijzen stijgen, heb je meer voordelen van je investering. Jouw energierekening stijgt immers niet mee – althans niet voor het deel van de energie dat je zelf opwekt met je Winddeel. Volgens de Windcentrale betekent een stij-ging van de energieprijs met

HET RENDEMENT? EEN LAGERE ENERGIENOTA


www.voormorgen.nu

om de pijn van de investering te ver-lichten zijn er ook niet. Tot voor kort waren er wel subsidies voor particu-lieren die zonnepanelen op hun dak zetten. Daar hebben veel mensen ge-bruik van gemaakt. Een subsidie van de rijksoverheid voor zonnepanelen is er niet meer, maar afhankelijk van de plaats waar je woont zijn er soms nog wel lokale subsidies. Ook kun je de btw op zonnepanelen terugvragen bij de Belastingdienst.

RENDABELVoor zonnepanelen geldt inmid-dels dat de investering ook zonder subsidies en zonder btw-teruggave rendabel is. De aanschafprijs van de panelen is in de loop der jaren een stuk lager geworden. Een gemid-delde installatie kost volgens Natuur & Milieu via de collectieve inkoop-actie zonzoektdak.nl zo’n € 44.500. Daarvoor krijg je tien panelen die in het ideale geval – veel zon, plaatsing op het zuiden – 2.500 kWh per jaar opleveren. Gemiddeld heb je de investering in een zonnepaneel na een jaar of zeven terugverdiend. En ondertussen houd je blijvend een la-gere energienota, want je mag ervan uitgaan dat je zonnepanelen meer dan twintig jaar meegaan.Hoe dat met windmolens voor privé-gebruik gaat, is nog even afwachten. Maar afhankelijk van de ontwikke-lingen in de techniek kan het zomaar gebeuren dat een windmolen op je eigen dak een stuk goedkoper wordt dan nu, en daarmee wel rendabel is.

WAT KUN JE DOEN MET 50 KWH?- Een ledlamp

van 6 Watt

het hele jaar

laten branden

- 56 uur lang je

haar föhnen

- 172 wassen

draaien op

30 graden

WAT HEB JE AAN 1 WIND-MOLEN*?- Kan 2.000

huishoudens

van energie

voorzien

- 35 sportvelden

verlichten

- 100 kermissen

laten draaien

* met een

gemiddelde

levensduur

van 20 jaar

2 procent per jaar een rendement van 6 procent. Maar zelfs als de energieprijzen niet stijgen, ben je met je Winddelen goedkoper uit, stelt De Windcentrale.

STADSDAKENEn zelf een windmolentje op je dak zetten en je eigen energie opwekken, is dat rendabel? ‘Nee,’ zegt Schipper van Natuur & Milieu. ‘Dat is niet de meest winstgevende optie.’ Volgens hem bestaan er allerlei soorten wind-molens die geschikt zijn voor klein-schalig gebruik. Daarvoor hoef je niet eens op het platteland te wonen. Er zijn ook windmolens die geschikt zijn voor stadsdaken. ‘Maar dat staat allemaal nog in de kinderschoenen. Je betaalt ongeveer € 5.000 voor zo’n windmolen en die investering haal je er niet uit. Dus als het je alleen om het financiële aspect gaat, moet je daar niet aan beginnen.’Subsidies voor privé-windmolenaars

JE KUNT MET EEN APP DE

STROOM- OPBRENGST

VAN JE INVESTERING

OP DE VOET VOLGEN

www.voormorgen.nu


duurzaam investeren_do it yourself

Als je wilt beleggen in windenergie is de belangrijkste vraag misschien wel in hoe-

verre je betrokken wilt zijn bij je belegging. Ben je geïnteresseerd in de technologie? Vind je het leuk om te weten waar ‘jouw’ molen staat? Dan ligt het voor de hand om je aan te sluiten bij een coöperatie. Er zijn meer dan honderd coöperaties in Neder-land, dus waarschijnlijk is er in je woonomgeving wel eentje. Het lastige is dat er geen over-zicht bestaat van alle initiatieven op dit vlak. Maar met googlen op ‘windmolen’ en de naam van de gemeente of provincie waar je woont, kom je al een heel eind. Meer over coöperaties vind je op www.hieropgewekt.nl. Het leuke is dat het ook financieel laagdrempelig is; je kunt er al met een inleg van € 50 terecht.Ook via crowdfunding kun je investeren in windenergie. In dit geval weet je ook precies in welke molen of in welk wind-park je investeert. Als je kijkt op www.duurzaaminvesteren.nl, het crowdfundingplatform voor duurzame energie, vind je verschillende mogelijkheden. Aan dit soort crowdfunding-projecten zit altijd een beperkte inschrijvingsperiode. Op een bepaalde datum moet het be-nodigde geld binnen zijn en wie een dag te laat op de site kijkt, kan niet meer meedoen. Blijf de site volgen, want er komen steeds nieuwe projecten bij. Meestal is de minimale inleg bij dit soort projecten € 500 tot € 1.000.Als je meer wilt investeren, kun

Op onze site voormorgen.nu vind

je nog meer stappenplannen om

direct aan de slag te kunnen gaan.

Tip

D.I.Y1

ZELF BELEGGEN IN WIND-ENERGIE?

je participaties kopen bij Mee-wind – nieuwe windparken op zee – of beleggingsobligaties bij het Windsharefund – bestaande windparken in Duitsland. Bij Meewind is je minimale investering € 1.030 en bij het Windsharefund € 500. Overi-gens gold voor Meewind dat je tot november nog participaties kon kopen in het windpark No-belwind. Vanaf dat moment was de financiering rond en sloot het fonds. Heb je ook belang-stelling voor windenergieaan-delen? Dan is het een kwestie van af en toe op de site kijken of bellen met het beleggingsfonds om te informeren naar plannen voor nieuwe windparken op zee (www.meewind.nl).Een heel eenvoudige manier om te beleggen in windenergie is deelnemen aan een groenfonds

Kies een beleggings- vorm die je aanspreekt. Staat bevorderen van

windenergie voorop, of gaat het je vooral om rendement?

Check of het platform of fonds van je keuze onder

toezicht van de AFM staat.

Lees de kleine lettertjes. Begrijp je exact wat het product doet? Overzie je

de risico’s?

Voor beleggingen in wind-energie geldt hetzelfde als voor andere beleggingen: hoe meer rendement, hoe

meer risico.

Beleg alleen met geld dat je kunt missen.

dat in windenergie belegt. Je kunt net zo vaak geld inleggen als je zelf wilt, maar meestal is er wel een minimuminleg. Het bedrag varieert per fonds. Bovendien hoef je niet na te den-ken over spreiding van risico’s, want dat gebeurt in het fonds al. Als het fonds een groenfonds is dat door de overheid erkend is, bestaat de kans dat je direct fiscaal voordeel hebt. Dat krijg je als je vermogen in 2015 groter is dan de vrijstelling van € 21.330 en als je met je groene beleg-gingen niet boven de € 56.928 uitkomt (voor partners gelden deze bedragen in tweevoud). Voorwaarde is dat je de aande-len in het fonds op de peildatum 1 januari 2015 in je bezit had. Maar soms kun je niet instap-pen in zo’n fonds, omdat er te weinig projecten zijn en het fonds tijdelijk gesloten is.

RISICO’SSommige mensen associëren ‘duurzaam beleggen’ en ‘maat-schappelijk verantwoord inves-teren’ met begrippen als veilig en vertrouwd. Dat is een vergis-sing. Bij deze beleggingen geldt hetzelfde als bij alle andere beleggingen: je loopt risico. En naarmate er meer rendement wordt beloofd, zijn die risico’s groter. Dus als je investeert in windenergie moet je dat op dezelfde manier benaderen als andere beleggingen. Stop je geld alleen in beleggingsproducten die je begrijpt. Realiseer je dat je een groot risico loopt als je al je geld in één product stopt. En beleg alleen met geld dat je kunt missen.

VIND JE HET LEUK OM TE WETEN WAAR ‘JOUW’ MOLEN STAAT? DAN LIGT HET VOOR DE HAND OM JE AAN TE SLUITEN BIJ EEN COÖPERATIE

2

3

4

5

www.voormorgen.nu


projecten

Om de zaken wat concreter te maken hieronder drie uiteen-

lopende rekenvoorbeelden, die verschillende mogelijkheden

laten zien. Maar let op: naast kansen zijn er ook risico’s.

INVESTERINGS- MOGELIJKHEDEN

Naam: Meewind.

Wat is het?Een windenergiebeleggings-fonds dat via subfondsen investeert in het eigen ver-mogen in windparken op zee.

Wat doe je?Je koopt participaties van € 1.030 in het subfonds Zeewind Nieuwe Parken, met een belang van 20% in project Nobelwind.

Rendement:Het is nieuw, dus een prognose. De rendementsverwachting is 7 tot 10%. De looptijd is twintig jaar. Je kunt elk kwartaal uitstappen.

Nog iets bijzonders?Het windpark gaat eerst het vreemd vermogen aflossen. Daarom wordt er de eerste jaren niet tot nauwelijks dividend uitgekeerd. Dit wordt gecompenseerd door een ver-wachte waardestijging van de belegging. Overigens sloot dit project in november 2015, toen de financiering rond was. Maar er staan nieuwe projecten op stapel. Kijk voor actuele infor-matie op de site van Meewind.

Wat levert het op?Bij gemiddeld 7% rendement per jaar heb je in 2035 in totaal € 3.870 ontvangen.

Wat zijn de risico’s?Een lager rendement, en in het slechtste geval ben je je geld kwijt.

Naam:Windpark Buren VOF.

Wat is het?Yard Energy Group, een private ontwikkelaar, ontwikkelde in de gemeente Buren een windpark dat aan naar schatting 5.000 huishoudens energie gaat leveren. Met crowdfunding op Duurzaam Investeren brachten 70 investeerders in een paar maanden € 530.000 bij elkaar.

Wat doe je?Je koopt een obligatie van minstens € 1.000.

Rendement:De prognose is 6%. De looptijd vijf jaar.

Nog iets bijzonders?De financiering van dit windpark is rond. Op www.duurzaamin-vesteren.nl vind je geregeld vrijwel identieke projecten. Soms ook met obligaties vanaf € 500. Maar looptijd en rendementsprognoses zijn meestal hetzelfde als bij Windpark Buren.

Wat levert het op?Bij een rendement van 6% heb je over vijf jaar € 1.338.

Wat zijn de risico’s?Een lager rendement, en in het slechtste geval ben je je geld kwijt.

Naam:Triodos Groenfonds.

Wat is het?Het Triodos Groenfonds is het oudste groene beleggingsfonds van Nederland. Het belegt voornamelijk in door de over-heid erkende groene projecten die duurzaamheid bevorderen. Duurzame energie, vooral wind-energie, is een van de belangrijk-ste onderdelen waarin het fonds belegt. De beleggingen vinden plaats in de vorm van vreemd vermogen (leningen).

Wat doe je?Je koopt aandelen in het fonds, vanaf € 25 per maand, of vanaf € 100 eenmalig.

Rendement:0,9% over de afgelopen vijf jaar.

Nog iets bijzonders?Dit fonds heeft de status van groene beleggingsinstelling, dus je kunt in aanmerking komen voor de fiscale voordelen. Dan kun je direct 1,9% bij je rende-ment optellen.

Wat levert het op?Als je vijf jaar geleden voor € 1.000 aandelen in dit fonds had, zou je nu € 1.045 hebben en met fiscaal voordeel € 1.153.

Wat zijn de risico’s?Triodos Groenfonds kent een relatief laag risico en een lage volatiliteit.

Sms MAATJE

naar 4333

Geef voor mensen die zich inzetten voor een ander

Hans is vrijwilliger bij Running Blind en hardloopmaatje van

Rita. Twee keer per week trainen ze samen. Rita is slechtziend

en dankzij Hans kan ze weer buiten hardlopen. Tijdens het

hardlopen geniet Rita van de geuren en geluiden. Dankzij het

maatjesproject van het Oranje Fonds en uiteraard Hans die

haar helpt en begeleidt is Rita’s wereld opengegaan en heeft

ze het gevoel dat ze alles weer aan kan.

Het Oranje Fonds schenkt bijzondere aandacht aan maatjes-

initiatieven. Zij vormen het hart van ons werk. Vindt u het

belangrijk dat iedereen erbij kan horen en deel kan nemen

aan de maatschappij? Help mee om meer sociale initiatieven

te realiseren en geef!

Sociale initiatieven mogelijk maken Vanaf € 20,= per jaar kunnen wij maatjes initiatieven zoals die

van Hans en Rita mogelijk maken. 100% van uw gift komt ten

goede aan sociale initiatieven.

Help mee en word Vriend van het Oranje Fonds

Maak een gift over op NL70INGB0000888444 of sms MAATJE

naar 4333 en geef eenmalig €2,50*. Alvast hartelijk dank!

Elke euro gaat naar maatjes projecten. Een hart onder de riem

voor duizenden. Zo draagt u rechtstreeks bij aan meer contact,

minder eenzaamheid en meer betrokkenheid.

www.oranjefonds.nl/steun

*excl telefoonkosten


www.voormorgen.nucolumn_Karel Mercx

Het eerste dat onze columniste Yvette Baks deed toen ze begon met beleggen, was ‘be-leggen’ in Google intikken (zie pagina 73). Naar boven komen bedrijven die je graag

helpen. Dit is een mijnenveld, omdat het allemaal partijen zijn die een graantje willen meepikken van de miljarden euro’s die in deze wereld omgaan. Maar zeker niet alle partijen die je via Google vindt, zijn je vertrouwen waard.Het eerste product dat je nodig hebt als je gaat beleggen, is een rekening bij een broker. Dit is een partij waar je aandelen kunt kopen of verkopen. Daar-bij maakt het voor de broker niet uit of het aandeel dat je koopt of verkoopt omhoog- of omlaag gaat. Iedere transactie is kassa, of de belegger daarmee nu beter af is of niet.Er zijn zeker goede brokers, bij wie ik mijn geld met een gerust hart zou neerzetten. Er zijn echter ook partijen waar ik mijn geld niet aan toevertrouw. Gelukkig zijn er diverse partijen die onafhankelijk onderzoek doen naar de dienstverlening van brokers, zoals de Vereniging van Effectenbezitters (VEB) of het weekblad Beleggers Belangen. Raadpleeg altijd eerst zulke onafhankelijke onderzoeken voordat je een keuze maakt.

Wil je je aandelenselectie liever uitbesteden, dan is het volgende mijnenveld inzicht. Welk beleggings-fonds ga je kopen? Beleggingsfondsen verdienen niet door transacties, maar door het afromen van een per-centage van je vermogen. Het enige waar fondshuizen voor moeten zorgen, is dat er genoeg beleggers zijn die geld bij hen willen stallen.Dat doen ze door te adverteren met de rendementen die zij behalen. Deze rendementen zijn eerlijk be-haald, want toezichthouder AFM kijkt mee. Dus wat doen veel partijen? Ze laten alleen de rendementen zien van de fondsen die goed hebben gepresteerd. Soms adverteren zij met rendementen uit de opkomende markten. Een andere keer moet je Amerikaanse aandelen hebben. Als het er voor jou maar aantrekkelijk uitziet.Het verleden heeft geleerd dat beleggers zich prettig voelen bij fondsen die de afgelopen tijd goed hebben gepresteerd. Maar dit wil niet zeggen dat de komende maanden net zo goed zullen zijn. Vaak is het zelfs zo dat het beste product van de afgelopen tijd de komende tijd een tegenvallend rendement geeft. Het is als rijden zonder blik op de weg. Je kijkt alleen in de achteruitkijkspiegel. Fondshuizen halen daarnaast de fondsen met de laagste rendementen uit de markt en zetten er nieuwe fondsen voor in de plaats. De nieuwe fondsen kunnen opnieuw een trackrecord opbouwen, zodat de data-base met fondsen met mooie rendementen verder groeit. Net als bij de brokers zijn er fondshuizen waar ik mijn geld wel wil neerzetten, maar ook hier is voorzichtigheid geboden.Kortom, je staat altijd op achterstand ten opzichte van de professionals. Maar wij van VoorMorgen.Nu willen je de goede richting op sturen, zodat de kans dat een mijn een gat in je financiële huishouding slaat een stuk kleiner wordt.

Als je begint met beleggen,

sta je voor de keuze: of je doet

het zelf of je besteedt het uit.

Het maakt niet uit welke keu-

ze je maakt. De beginnende

belegger komt altijd in een

mijnenveld terecht. Ik noem

het een mijnenveld, omdat

een verkeerde keuze een grote

negatieve impact kan hebben

op je vermogen.

Fondshuizen halen fondsen met de laag-

ste rendementen uit de markt om hun gemiddelde prestatie

hoog te houden

PERSONAL COACH

Niet alle partijen die je via Google vindt, zijn je

vertrouwen waard

Niet alle brokers zijn je vertrouwen waard

Beleggingsfondsen laten het liefst alleen de rendementen zien

van de fondsen die goed hebben

gepresteerd

HET IS EEN MIJNENVELD...

www.voormorgen.nu


boeken en meer_wijzer tekst_Stephen Hendriks

EEN GOED BEGIN IS HET HALVE WERK

Podcast: ‘I think that’s really stupid’onderwerp: besparenprijs: GRATISDe Amerikaanse radiopresen-tator Dave Ramsey aarzelt niet om in zijn show luisteraars aan te spreken op hun slechte financiële beslissingen. Ramsey – op 26-jarige leeftijd failliet en nu multimiljonair – beantwoordt de meest uiteenlopende vragen van bellers over hun persoon-lijke financiën. Dat levert verma-kelijke – en soms ontroerende – radio op. Via de gratis podcast te beluisteren: www.daveramsey.com.

Boek: Reminiscences of a stock operatoronderwerp: SPECULERENprijs: €18,99In Reminiscences of a stock ope-rator uit 1923 vertelt journalist Edwin Lefèvre het waargebeur-de verhaal van speculant Jesse Livermore. Livermore vergaarde en verspeelde vermogens op de Amerikaanse beurs aan het be-gin van de vorige eeuw. ‘There is profit in studying the human factors’, schreef Lefèvre, en dat geldt bijna honderd jaar later nog steeds.

BOEK: Devil take the hindmostonderwerp: GESCHIEDENISVAN HET SPECULERENprijs: €15,99‘Wie zijn geschiedenis niet kent, is gedoemd deze te herhalen’, schreef filosoof George Santa-yana begin vorige eeuw. Wie het boek Devil take the hind-most van Edward Chancellor leest, hoeft daar niet bang voor te zijn. Het biedt een leerzaam en bijzonder vermakelijk over-zicht van speculatie in het oude Rome tot de teloorgang van het beruchte LTCM- hedgefonds eind jaren negentig van de vorige eeuw.

Boek: Risk savvyonderwerp: beleggen en risicoprijs: €14,99Hoewel Risk savvy geen speci-fiek beleggingsboek is, zijn de adviezen van auteur en psy-choloog Gerd Gigerenzer over risico uiterst waardevol voor beleggers. Hij vertelt hoe men-sen met verschillende risico’s in hun leven om moeten gaan. Gigerenzer’s inzichten laten je zien hoe je tot de beste beslis-sing komt, op het gebied van gezondheid én je persoonlijke financiën.

Boek: De intelligente beleggeronderwerp: DE BEGINNENDE BELEGGERprijs: €24,99De intelligente belegger is de klassieker onder de beleggingsklas-siekers en nu ook vertaald in het Nederlands. Het boek is geschre-ven door Benjamin Graham, de mentor van ’s werelds bekendste belegger, Warren Buffett. Iedereen die overweegt een beleg-gingsportefeuille voor de langere termijn op te bouwen en zich afvraagt hoe hij dat het beste kan aanpakken, zou van De intel-ligente belegger zijn eerste aankoop moeten maken. Dat het boek uit 1948 stamt, is geen bezwaar. De aandelen en obligaties waarin belegd kan worden, mogen dan veranderd zijn, de psychologie van de belegger is ongewijzigd gebleven. Voor beginnende beleg-gers is in ieder geval het hoofdstuk ‘De belegger en fluctuaties op de aandelenmarkt’ verplichte kost. Het maakt duidelijk waarom je niet langer wakker moet liggen van de schommelingen op de financiële markten.

Aan informatie over beleggen en

personal finance geen gebrek.

Maar kwantiteit is geen garantie

voor kwaliteit. Voormorgen.Nu

zet de boeken, blogs, websites en

apps op een rij waar je echt

wijzer van wordt.

www.voormorgen.nu


Blog: Mr. Money Mustacheonderwerp: besparenprijs: gratisDe Canadese blogger Pete – hij gebruikt nooit zijn achter-naam in de media – blogt als Mr. Money Mustache over de levensstijl die hem en zijn gezin in staat heeft gesteld om een aantal jaren geleden te stoppen met werken. Zijn strategie in een notendop: stel vragen bij alles. Een strategie die inmid-dels door tienduizenden over de wereld wordt gevolgd, en met succes. www.mrmoneymustache.com.

Boek: Beter beleggen onderwerp: GEDRAGprijs: €25Anders dan de titel doet ver-moeden is Beter beleggen geen handboek in de categorie ‘beleg-gen voor beginners’. Wel weet schrijver Michael Mauboussin op een heldere manier rake verbanden te leggen tussen vakgebieden als biologie en psychologie en de aandelen-markten. Het boek geeft een origineel inkijkje in het gedrag van beleggers en de werking van aandelenbeurzen.

Website: www.berekenhet.nlonderwerp: REKENTOOLSprijs: GRATISDe rekentools op www.berekenhet.nl zijn opmerke-lijk verslavend. Zo begin je bijvoorbeeld met een reken-tool die laat zien hoeveel je moet sparen voor de aanschaf van een auto. Om jezelf kort daarna terug te vinden bij de berekening van je inkomen op pensioendatum. Op de site staan rekentools over onder andere sparen, beleggen en lenen. Voor starters op de woningmarkt is de site door de tientallen berekeningen over hypotheken een must.

BOEK: Je financiën goed geregeld voor dummiesonderwerp: PERSONAL FINANCEprijs: €24,95Alles wat aandacht krijgt groeit, dat geldt ook voor geld. Het boek Je fi nanciën goed geregeld voor dummies helpt om inzicht te krijgen in je persoonlijk fi nan-ciën én meer geld over te hou-den. Aan de hand van je eigen wensen en dromen leiden de auteurs je door de verschillende onderdelen van je persoon-lijke fi nanciën. Zo wordt snel duidelijk wat je nu wel, maar vooral ook niet moet doen. Het fi nanciële plan dat zo ontstaat, is persoonlijk én uitvoerbaar. BOEK: Winning the loser’s

game. onderwerp: BELEGGENprijs: €23,99Beleggers willen de markt verslaan, maar dat is slechts weinigen gegeven, concludeert Charles Ellis in Winning the lo-ser’s game. De markt willen ver-slaan is volgens hem dan ook een ‘loser’s game’. Indexbeleg-gen is voor Ellis het alternatief. Zijn pleidooi voor deze aanpak zal veel beleggers aanspreken, al was het alleen maar vanwege de lagere kosten.

App: Bloomberg Business Apponderwerp: NIEUWSprijs: GRATISApp: Apps die koersinformatie geven zijn er voldoende, maar de Bloomberg Business App is een van de beste. De app biedt uiteraard het laatste nieuws over de fi nanciële markten en koersinformatie over de wereldwijde aandelen- en obligatiemarkten, maar komt bovendien met live televisie en radio. Ook kan er een ‘watchlist’ van favoriete aandelen, beleg-gingsfondsen en ETF’s worden aangemaakt.

BOEK: The little book of behavioral investingonderwerp: GEDRAGprijs: €19,65Het uitgangspunt van The little book of behavioral investing van James Montier is dat de belegger vaak zijn eigen grootste vijand is. Op een vermakelijke en doordachte manier combineert Montier gedragswetenschap en zijn eigen praktijkervaring in de fi -nanciële wereld om beleggers langs de grootste valkuilen te loodsen. Zeer geschikt voor zowel beginnende als gevor-derde beleggers.

Specialisten aanhet woord: Blog: The reformed broker is het blog van de uitgesproken fi nancieel adviseur en schrijver Josh Brown over de – vooral Amerikaanse – beurs, economie en politiek.App: FRED Economic Data, app van het St. Louis-fi liaal van de Amerikaanse centrale bank, bevat een schat aan economische en fi nanciële data.Web: www.petertasker.asia. Geïnteres-seerd in opkomende markten? Dan is de website van de Britse beleggingsstrateeg Peter Tasker, gericht op de Aziatische beurzen met Japan als specialisatie, een aanrader.Nieuwsbrief: www.mauldineconomics.com/frontlinethoughts. Wekelijkse nieuwsbrief van de breed ge-oriënteerde Amerikaanse beurs-commentator John Mauldin.

www.voormorgen.nu


geld mag rollen_mantelzorg tekst_José Mast

Wat te doen met (groot)ouders die hulpbehoe-vend worden?

Het bejaardenhuis is uit, mantel-zorg is de trend! Een door be-zuinigingen afgedwongen trend weliswaar, maar mantelzorgen geeft volwassen (klein)kinderen vaak ook veel voldoening. Wat is er dan makkelijker dan je moeder of vader, of allebei, in de achtertuin te huisvesten? Zij een gerust gevoel dat hulp altijd nabij is, jij geen reistijd meer kwijt en de zekerheid dat ze in goede handen zijn. De oma van Judith Bos-Vin-kenborg (41) viel van de steile trap in haar oude herenhuis in Doetinchem, waar ze sinds 1941 woonde. Na de val kon ze niet meer zelfstandig wonen. Judiths vader bedacht de oplossing:

voor oma een mantelzorgwo-ning in de tuin, Judith en haar gezin in het herenhuis. ‘Daar hoefden mijn man en ik niet lang over na te denken,’ vertelt Judith. ‘Ik zat niet lekker in mijn baan en ik heb een lieve oma die nooit zeurt. Dus ik heb mijn baan opgezegd, we hebben ons huis verkocht en nu huren we van oma. Ik kook, doe de was, het huishouden en de bood-schappen. Ik leg haar medicijnen klaar en verzorg haar nagels. Haar zelfstandigheid wisselt per dag. Als het nodig is, was ik haar en help ik haar met aankleden.’ De mantelzorgwoning van 54 m2 kostte inclusief plaatsing zo’n anderhalve ton, wat oma uit haar spaarpot betaalde. De vergunning had destijds (2010) wel wat voeten in de aarde. Zo moest de woning verbonden

zijn met de hoofdwoning en mocht deze niet zelfstandig te gebruiken zijn. Een keuken is daarom achterwege gebleven. Het voordeel is dat de woning mag blijven staan, ook als mevrouw Vinkenborg overlijdt.

MANTELZORGIN DE ACHTERTUIN

In dat geval is haar enige zoon erfgenaam en gaat Judith huren van haar vader. Om Judith een vergoeding te kunnen geven voor haar goede zorgen, kende de gemeente aan mevrouw Vinkenborg een pgb voor persoonlijke en huishoudelijke zorg toe. Judith: ‘Ik heb wel moeten inleveren, maar wat ik nu doe geeft me veel meer voldoening dan de parttime kantoorbaan die ik had. Ik denk wel eens: ik had veel eerder iets in de zorg moeten gaan doen. Dat merk ik ook aan de complimentjes van mijn oma. Dus met het oog op mijn werktoekomst was dit ook een goede stap!’

GELD MAG

ROLLEN!

NIEUWE REGELGEVING

Aanbouwen, verbouwen en bijbouwen is makkelijker geworden sinds november 2014.

Een vergunning is in veel gevallen niet meer nodig, zolang je de bouw beperkt houdt

tot één woonlaag op maximaal 50 procent van de achtertuin (bij een erf tot 100 m2). Op

www.omgevingsloket.nl kun je nagaan of je plannen binnen de vergunningvrije marges vallen.

Een mantelzorgwoning – dat wil zeggen: een woning met eigen keuken en sanitair – is alleen

toegestaan als daadwerkelijk mantelzorg wordt verleend. De gemeente kan hiervoor om een

doktersverklaring vragen. Als de mantelzorg ophoudt, moeten keuken en sanitair weer worden

gesloopt, of de hele woning verwijderd.

www.voormorgen.nu


persoonlijk

WAAR MOET JE ECHT OP LETTEN!

Vaak gaat de bouw van een mantelzorgwoning gepaard met een schenking of gun-

stige lening van een ouder aan een kind. Wanneer er meer kinderen zijn, is dit vaak hét recept voor ruzie in de familie. Broers en zussen betrekken bij de plannen is de beste manier om een goede familieband ook daadwer-kelijk goed te houden.Dat moeder in de tuin woont, betekent nog niet dat de kinde-ren verantwoordelijk zijn voor de complete zorg voor haar. Zo nodig is extra hulp aan te vragen: verpleging bij de zorgverzekeraar, thuiszorg bij de gemeente op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De gemeente verwacht wel inzet van mantelzorgers, maar doet dat ook wanneer zij minder dichtbij wonen. Als de mantelzorgwoning een eigen voordeur heeft en een eigen keuken en sanitair, krijgt die ook een eigen huisnummer. Mantelzorgers en mantelzorgontvangers zijn dan bu-ren van elkaar en vormen dus geen gemeenschappelijk huishouden. Dat is gunstig wanneer mantelzorgers of mantelzorgontvangers afhankelijk zijn of worden van een uitkering.De gemeente kan een mantelzorg-woning aanmerken als onroerende zaak en een WOZ-aanslag opleggen. Zelfs bij tijdelijke mantelzorgwonin-gen kan dit gebeuren.

Een mantelzorgwoning kan een

verbouwde garage of schuur

zijn, een nieuwe aanbouw of

uitbouw of een volledig vrijstaande

woning in de achtertuin. Er bestaan

zelfs prefab-woningen die compleet

met aansluitingen voor stromend

water en elektra worden geleverd.

Architectenbureau Broekbakema

ontwikkelde in samenwerking met

de ouderenbond Unie KBO een

verplaatsbare mantelzorgwoning

van 30 m² , die voor € 65.000 wordt

geplaatst. De unit is geschikt voor

een rolstoel, heeft een keuken en een

badkamer. Om ruimte te besparen

zijn een tafel en een bedbank geïnte-

greerd in het ontwerp. Met één druk

op de knop transformeert de bank

tot bed. De firma PasAan plaatst een

kleine aanleunwoning zonder keu-

ken voor € 40.000, een basiswoning

vanaf € 75.000 en een zogenoemde

comfortwoning (54 m²) voor

€ 136.000, exclusief plaatsings-

kosten (vanaf € 9.000).

Zelf een ontwerp (laten) maken en

duurdere materialen laten de prijs

verder oplopen. Peter Veldhuij-

zen van PasAan waarschuwt voor

al te eigenzinnige keuzes, want

‘de restwaarde van verplaatsbare

standaardwoningen is vaak hoger.’

Die restwaarde is een belangrijke

factor. Als de mantelzorg ophoudt,

moet ook de vergunningvrije woning

immers weer weg. Wil je toch graag

een architectonisch hoogstandje,

dan is het fijn als het ook mag blijven

staan. Het slimste is om dan toch

een vergunning aan te vragen. Er is

geen garantie dat je die ook krijgt,

maar alles beter dan een kostbaar

bouwwerk weer te moeten afbreken.

ARCHITECTONISCH HOOGSTANDJE

Zo’n huisje hoeft er echt

niet suf uit te zien!

arc

hit

ect

en

bu

reau

Bro

ekb

ake

ma

arc

hit

ect

en

bu

reau

Bro

ekb

ake

ma


tekst_Karel Mercxdividendbeleggen_interview

www.voormorgen.nu

WIE IS MENNO VAN HOVEN?2011-2015Beheerder dividend-

portefeuille en

hoofdredacteur

Dividend E-magazine

Beleggers Belangen

2007Redacteur Beleggers

Belangen

2002 Afgestudeerd aan de Hogeschool voor Economische Studies in Rotterdam (management, economie, recht)

2000 Tweede in AD-Beursspel

1978 Geborenin Gouda

Sinds 2011 is Menno van Hoven beheerder van de

succesvolle dividendportefeuille van Beleggers Belangen.

Volgens hem kan iedereen succesvol beleggen en op

lange termijn een mooi rendement behalen, mits een

aantal simpele basisregels wordt nageleefd. Maak kennis

met de man bij wie het dividend centraal staat.

Wanneer ben je begonnen met beleggen?‘Ik kocht mijn eerste aandelen zo rond 1998-1999, nadat mijn interesse voor beleggen was gewekt tij-dens een bijbaantje in de kas van een plantenkweker. De toenmalige eigenaar had altijd mooie verhalen over de beurs, waarna ik besloot me meer in beleg-gen te gaan verdiepen.’ Was je gelijk succesvol?‘Het eerste aandeel dat ik kocht was, voor zover ik me kan herinneren, Aegon. Ik studeerde destijds nog, dus het ging om heel kleine bedragen en anders dan vandaag de dag waren de handelscommissies vele malen hoger, waardoor het erg moeilijk was om snel winst te maken. Ik was typisch een beginnende beleg-ger, op zoek naar makkelijke en snelle winsten. Al gauw werd ik meegesleurd in de hype rond internet-aandelen en kocht ik de toen razendpopulaire inter-net- en communicatietechnologiefondsen van ING en Ohra. Die schoten omhoog tijdens de internetbubble toen veel verlieslijdende hypeaandelen over de kop gingen. Iedereen die instapte maakte wel winst, totdat de bubble uiteindelijk uit elkaar spatte. Daarna heb ik me nog een tijdje gericht op in-dividuele internetaandelen via een Amerikaanse bro-ker, maar dat was weinig succesvol, omdat de koersen telkens verder bleven dalen. Dat was meteen een van de belangrijkste beleggingslessen voor mij.’

Je bent toen niet gestopt met beleggen?

‘Nee, integendeel. In 2000 nam ik als student deel

aan het landelijke beursspel van het Algemeen Dag-blad, waarin ik uiteindelijk als tweede eindigde. Gedu-rende enkele maanden moest je elke dag vijf nieuwe aandelen kopen om uiteindelijk een zo hoog mogelijk totaalrendement te behalen. Pas op de laatste dag verspeelde ik de eerste plaats, die goed was voor een reis voor twee personen naar de Verenigde Staten. De tweede plaats leverde me naast een interview in de krant een nieuwe pc, een Compaq, op. Die heb ik verkocht en van de opbrengst ben ik alsnog op vakantie gegaan naar de Verenigde Staten. Die reis was voor mij een eye-opener en heeft mijn voorliefde voor de Amerikaanse beurs en Amerikaanse aandelen nog verder aangewakkerd. In beleggingsopzicht lag Amerika toen al ver voor op rest van de wereld, niet alleen qua omvang, maar ook wat betreft infor-matievoorziening, beurshandel en focus op het creëren van aandeelhouderswaarde. Ik vind nog steeds dat veel van de mooiste aandelen in de Verenigde Staten genoteerd staan. Het grootste gedeelte van de door mij voor Beleggers Belangen beheerde dividendportefeuille bestaat dan ook uit Amerikaanse aandelen, die qua dividendhistorie veel beter scoren dan bijvoorbeeld Europese aandelen.’

Is er veel veranderd als je terugkijkt?‘Absoluut. Met name de opkomst van het internet heeft voor veel verandering gezorgd. Toen ik begon met beleggen belde je je orders nog door via de telefoon en waren de kosten mede daardoor vele malen hoger dan nu het geval is. Ik weet nog dat ik

www.voormorgen.nu


‘ ALS STUDENT ZAT IK UREN ACHTER ELKAAR NAAR KOERSEN TE KIJKEN’

DOOR DIVIDEND CONSEQUENT

TE HERBELEGGEN KAN ER

DANKZIJ HET RENTE-OP-RENTE-

EFFECT OVER EEN PERIODE

VAN 20-30 JAAR EEN ENORM

KAPITAAL OPGEBOUWD

WORDEN

www.voormorgen.nu


dividendbeleggen_interview

bij Alex een tarief van minimaal $ 25 of zelfs $ 35 be-taalde voor elke transactie op de Amerikaanse beurs. Achteraf gezien heeft me dat vele duizenden euro’s aan onnodige provisies en aan rendement gescheeld. Vandaag de dag kun je bij Degiro vanaf $ 0,50 per transactie beleggen in de Verenigde Sta-ten. Ook is de informatievoorziening vele malen beter geworden. Vijftien jaar geleden was teletekst nog een van de belangrijkste bronnen voor koersinformatie. Ik weet nog goed dat ik als student in de bibliotheek uren achter elkaar naar de steeds weer verspringende pagina’s met koersen zat te kijken. Dat is nu gelukkig wel anders.’

In hoeverre wijkt je huidige beleggingsstijl af van vijftien jaar geleden?‘Als ik mijn huidige beleggingsstijl vergelijk met die van toen is het verschil immens. Destijds ging ik, zoals gezegd net als veel beginnende beleggers, mee van de ene naar de andere hype, en probeerde ik zo snel en makkelijk mogelijk geld te verdienen door te anticiperen op koersbewegingen op korte termijn. Dat kan heel lang heel goed gaan, maar uiteindelijk is de geluksfactor zeer groot en zijn er op korte termijn erg veel onvoorspelbare factoren die de koers van een aandeel in beweging kunnen brengen. Het zoge-naamde timen ofwel het juiste in- en uitstapmoment kiezen van de beurs is dan ook een van de moeilijkste aspecten van beleggen. Voor mij is het eigenlijk on-mogelijk, ook al zullen veel zogenaamde experts altijd blijven roepen wanneer je moet kopen en verkopen. Mijn huidige manier van beleggen is totaal anders en richt zich volledig op de (zeer) lange termijn door te investeren in aandelen die een stabiel tot jaarlijks groeiend dividend uitkeren aan hun aandeelhouders. Het instapmoment is daarbij veel minder belangrijk en wordt steeds minder relevant met het verstrijken der jaren. Door het dividend consequent te herbeleg-gen kan er dankzij het rente-op-rente-effect over een periode van 20-30 jaar een enorm kapitaal opge-bouwd worden. Daarbij geldt: hoe meer tijd je hebt, hoe groter het effect. Zaak is natuurlijk wel om in de juiste aandelen te beleggen.’

Hoe werkt dat dan?‘De huidige dividendportefeuille van Beleggers Belangen bestaat uit 41 aandelen die de laatste jaren een stabiel tot groeiend dividend uitgekeerd hebben. Het doel is namelijk op lange termijn een zo groot mogelijk eindkapitaal te vergaren, wat gerealiseerd wordt door het dividend, zoals gezegd, consequent te herbeleggen. Een goed voorbeeld in Nederland is Unilever, dat al jarenlang stapsgewijs meer dividend betaalt en bovendien elk kwartaal uitkeert. Daardoor heb je, indien je het ontvangen dividend gebruikt voor de aankoop van nieuwe aandelen, elk kwartaal weer meer stukken in portefeuille, wat vervolgens nog meer dividendinkomen oplevert, enzovoort. Op lange termijn is het rente-op-rente-effect enorm. Ik selecteer aandelen die hun dividend de laatste jaren niet verlaagd hebben en, belangrijker nog, hun uitke-ring aan de aandeelhouder de komende jaren verder kunnen opschroeven. Als een bedrijf in staat is om zijn dividend stapsgewijs verder te verhogen, zal de koers uiteindelijk volgen. Door in de juiste aandelen te investeren is een fraai rendement op lange termijn bijna gegarandeerd. Als voorbeeld noem ik altijd Coca-Cola, dat al 53 jaar op rij zijn dividend verhoogt. Wie bij de beursgang in 1919 één aandeel kocht voor $ 40 zag zijn investering inclusief herbelegd dividend aangroeien tot liefst $ 11,6 miljoen eind 2013. Belangrijk is wel te zorgen voor een goede spreiding van sectoren en regio’s. Zelf investeer ik nooit meer dan 5 procent in één individueel aandeel.’

Wanneer kun je het beste aandelen kopen?‘Zoals gezegd is het bepalen van het ideale instap-moment zo goed als onmogelijk. Het is dan ook veel verstandiger om stapsgewijs te beleggen en bij elke koersdaling extra aandelen bij te kopen. Nieuwe kansen komen er altijd wel weer, met als extreem voorbeeld natuurlijk begin 2009, toen de mooiste dividendaandelen voor bodemprijzen te koop waren. Ook in september 2011 – op 6 september startte ik de dividendportefeuille – en zelfs nog in september van dit jaar waren er prima koopmomenten na een scherpe koersdaling in de voorgaande maanden. Het is wel zaak alert te blijven en toe te slaan als juist iedereen zijn aandelen verkoopt. Los daarvan kun je door te middelen automatisch profiteren van lagere beurskoersen, indien je bijvoorbeeld elke maand of elk kwartaal een klein deel van je geld belegt.’

Verder nog tips?‘Laat je niet leiden door de waan van de dag, maar beleg altijd voor de lange termijn in kwaliteitsaan-delen die hun winst, en daardoor ook hun dividend, kunnen blijven verhogen. Wie belegt voor snelle winsten zal vaak van een koude kermis thuiskomen en neemt, zeker bij het gebruik van derivaten, als opties en turbo’s, veel meer risico’s. Hou het dan ook simpel voor jezelf en gebruik hooguit een heel klein gedeelte van je geld voor meer speculatieve investeringen.’

DIVIDENDPORTEFEUILLE IN VOGELVLUCHTIn september 2011 lanceerde Van Hoven de dividendportefeuille voor Beleggers Belangen, kort na een flinke verkoopgolf op de wereldwijde effectenbeurzen. Na een start met 25 aandelen bestaat de portefeuille inmiddels uit 41 posities, waarvan zo’n 60 procent genoteerd staat in de Verenigde Staten. Per 9 oktober 2015 was de dividendportefeuille goed voor een totaalrendement van 111,5 procent na winsten van respectievelijk 17,7 procent, 11,9 procent, 24,2 procent en 22,6 procent in de jaren 2011 t/m 2014. Dit jaar is er tot nu toe een winst van 5,4 procent. Van Hoven selecteert sterke dividendaandelen, die hun uitkering de komende jaren normaal gesproken verder zullen verhogen. In het maandelijkse Dividend E-magazine van Beleggers Belangen komt de volledige dividendportefeuille, die gericht is op het realiseren van een zo groot mogelijk kapitaal op lange termijn, uitgebreid aan bod.

1 Beleg uitsluitend voor de (zeer) lange termijn in kwaliteitsaandelen

met een sterk dividend.

2 Bouw je portefeuille

stapsgewijs op en profiteer daarbij van

scherpe koersdalingen door juist dan extra in

te leggen.

3 Hanteer een goede

spreiding van regio’s en sectoren, en beleg nooit

meer dan 5 procent van je geld in één

individueel aandeel.

4 Herbeleg het dividend consequent, uiteraard

afhankelijk van de omvang van je

portefeuille.

5 Let goed op de kosten. Die zijn essentieel voor

je rendement, zeker bij kleinere bedragen. Tegenwoordig kun je

gelukkig tegen zeer lage tarieven beleggen.

6 Blijf je aandelen goed volgen en voer indien

noodzakelijk wijzigingen door, precies zoals dat gebeurt bij de

dividendportefeuille van Beleggers Belangen.

D.I.Y

Wat zijn de voordelen van beleggen in Duits vastgoed?

Lage rente?Doe er juist uw voordeel mee.

Beleg nu ook in Duits vastgoed.

SynVest Asset Management

Direct contact met SynVest? Bel 088 - 770 97 00.

Waarom investeren in dit fonds?

Interesse?

7,4%*voorschotdividend

www.voormorgen.nu


dividendbeleggen_ Warren Buffett

tekst_Menno van Hoven

Superbelegger Warren Buffett is een van de rijkste

mensen op aarde. Aan de hand van een vijftal bekende

uitspraken van de inmiddels 85-jarige Amerikaan laten we

zien hoe iedereen succesvol kan beleggen in aandelen.

HOE DOET HIJ HET?

WARREN BUFFETT

2014 Koers aandeel Berkshire bereikt voor het eerst $ 200.000.

1990 Miljardair dankzij beursgang Berkshire Hathaway.

1988 Eerste aankoop aandelen Coca-Cola.

1965 Eigenaar textielproducent Berkshire Hathaway.

1962 Miljonair dankzij belang in een aantal beleggingsvehikels.

1951 Master of science in economics aan de Columbia Business School.

1930 Geboren in Omaha, Nebraska (VS).

Rule number 1: never lose money.

Rule number 2: never forget rule number 1.

It’s better to buy a wonderful company at a fair price than a fair company at

a wonderful price.

Try to be greedy when others are

fearful. And try to be fearful when others

are greedy.

Risk comes from not knowing what

you are doing.

Our favorite holding is forever.


www.voormorgen.nu

A-SHARESDe originele aan-delen Berkshire Hathaway zijn sinds 1965 nog nooit gesplitst en kosten vandaag de dag $ 199.000 per stuk.

B-SHARESVanwege de hoge koers is in 1996 een B-aan-deel uitgegeven met als waarde 1/30ste deel van een A-share. In 2010 volgde een nieuwe splitsing waardoor een B-aandeel Berk-shire nu gekocht kan worden voor $ 132.

DIVIDENDEen winstuit-kering van het bedrijf aan de aandeelhouders. Berkshire be-taalde nog nooit een dividend.

woordenlijst

Warren Buffett staat op 85-jarige leeftijd nog altijd aan het roer van Berkshire Hathaway, een voor-malige textielproducent die werd

omgevormd tot het huidige beleggingsvehikel. Inmiddels is Berkshire, dat is opgebouwd uit een grote verzameling van private bedrijven en inves-teringen in beursgenoteerde aandelen, met een waarde van ruim $ 325 miljard een van de grootste beursgenoteerde bedrijven ter wereld. Zo is Berk-shire eigenaar van onder meer autoverzekeraar Geico, spoorwegvervoerder Burlington Northern Santa Fe, herverzekeraars General Re en Berkshire Hathaway Reinsurance Group, en vele dagbladen, nutsbedrijven, een verfproducent, een chocolade-maker en een kledingbedrijf. De aandelenportefeuille van Berkshire is goed voor ruim $ 100 miljard, met grote belangen in onder meer Coca-Cola, IBM, American Express, Kraft Heinz, Procter & Gamble en Wells Fargo. Wie mee wil liften met Buffett kan één aandeel Berkshire kopen voor $ 199.000, een zogenaamd A-share. Sinds 1965 is het gemiddelde jaarlijkse rendement van Berkshire liefst 19,4 procent.

Rule number 1: never losemoney. Rule number 2: never

forget rule number 1.

Gedurende de ruim 50 jaar die Warren Buffett inmiddels aan het roer van Berkshire Hatha-way staat heeft hij veel inmiddels legendari-sche uitspraken over de beurs en beleggen gedaan, onder meer tijdens de drukbezochte

jaarlijkse aandeelhoudersvergadering in Omaha. Veel van Buffett’s uitspraken zijn eigenlijk heel voor de hand lig-gend en beschrijven de essentie van succesvol beleggen in aandelen op de lange termijn. In de praktijk gebeurt vaak precies het tegenovergestelde. Hieronder kijken we uitgebreid naar vijf bekende uitspraken van de meester.

Een van de meest aangehaalde uitspraken van Warren Buffett is Rule number 1: Never lose money. Rule number 2: Never forget rule number 1. Het is

nu eenmaal zo dat hoe meer geld je verliest op de beurs, hoe moeilijker het is om het weer terug te verdienen. Wie simpel gezegd door één verkeerde beleggingsbeslissing 50 procent van zijn geld verliest, zal de volgende keer zijn geld moeten verdubbelen om alleen maar terug te komen op het oorspronkelijke startkapitaal. Op de Nederlandse beurs waren er de afgelopen jaren veel voorbeelden van op het oog prima bedrijven – KPN, Getronics, Imtech – waar beleggers heel veel geld mee hebben verloren. Alles gaat natuurlijk samen met een goede risicospreiding. Stop nooit al je geld in slechts één aandeel of enkele aandelen, en zorg ervoor dat je goed je huiswerk doet. Vertrouw dan ook nooit blind op een analist of een tip van een bekende insider, en beleg bij voorkeur nooit meer dan 5 procent van je geld in één enkel aandeel. Ook erg belangrijk in dit verband is, naast een gedegen spreiding, een geleidelijke opbouw, dus met de aankoop gespreid over meerdere periodes. De beurzen kunnen zeer grillig zijn en op korte termijn is de voorspelbaarheid zeer ge-ring. Bouw een aandelenportefeuille bij voorkeur op over meerdere jaren en hanteer een goede spreiding tussen sectoren en beleggingscategorieën.

Our favorite holding is forever.

Warren Buffett is een meester in het selec-teren van goede beleggingen voor de zeer lange termijn. Als je aandelen koopt, doe dat

dan met het idee deze nooit meer te verkopen. Buffett zei hierover ooit: ‘If you aren’t thinking of owning a stock for ten years, don’t even think about owning it for

ten minutes.’ De beurs is op korte termijn zeer onvoor-spelbaar en timing is een van de moeilijkste aspecten van beleggen. Wie zoekt naar snelle winsten zal vaak van een koude kermis thuiskomen en riskeert grote verliezen (‘remember rule number 1.’). Wie daarentegen investeert voor de lange termijn in de juiste aandelen, kan met een gerust hart gaan slapen. Buffett is niet uit op snelle winsten en kijkt ver vooruit. Zo bezit hij al sinds 1988 het aandeel Coca-Cola, en werd er nooit één aandeel verkocht. De nu 400 miljoen aandelen van de frisdrankproducent zijn bijna $ 17 miljard waard. Bovendien ontvangt Buffett elk jaar een hogere dividenduitkering. Coca-Cola verhoogt zijn dividend al 53 jaar op rij. Hoe langer je beleggingshorizon, hoe groter het uiteindelijke rendement. Zo ging Coca-Cola in 1920 voor $ 40 naar de beurs. Dat ene aandeel was in 2013 uitgegroeid tot liefst $ 381.000. Wie het dividend had herbelegd, zou zijn $ 40 zelfs hebben zien groeien tot

BERKSHIRE HATHAWAY

Ook de Amerikaanse president Barack Obama legt zijn oor te luisteren bij Warren Buffett

www.voormorgen.nu


dividendbeleggen_Warren Buffett

Dit is misschien wel de meest relevante en belang-rijkste uitspraak van Buffett, die in de praktijk ove-rigens nauwelijks wordt nageleefd. Als de beurzen

hard dalen, durft niemand in te stappen, en als er nieuwe records bereikt worden, wil juist iedereen gaan beleggen. De beste momenten om te beginnen met beleggen zijn dan ook wanneer iedereen van zijn aandelen afwil, ofwel ‘buy the dips’! Nieuwe koopkansen op de beurs komen altijd opnieuw langs. Zo was het in maart 2009 op het hoogtepunt van de kredietcrisis een perfect moment om aandelen te kopen, juist toen er veel onzekerheid was en niemand meer wilde beleggen. Ook eind 2011 en zelf onlangs nog in september van dit jaar waren er prima koopkansen.

wist je...

SALARIS

Buffett keert

zichzelf een

jaarlijks salaris

van slechts

$ 100.000 uit.

VERMOGEN In juni 2015 was

Buffett’s belang

in Berkshire

Hathaway $ 67

miljard waard.

Daarvan geeft

Buffett

99 procent

weg aan goede

doelen. Elke

zomer schenkt hij

een deel van zijn

aandelen aan

de Bill and

Melinda Gates

Foundation. Tot

dusverre staat

de teller op

$ 25,5 miljard.

SPAAR-GELD In 1950 had

Buffett op

20-jarige leeftijd

$ 9.800 bij elkaar

gespaard als

startkapitaal.

Gecorrigeerd

voor inflatie zou

dat vandaag de

dag zo’n $ 96.000

waard zijn.

De aandeelhoudersvergadering van Berkshire Hathaway wordt jaarlijks door zo’n 40.000 mensen bezocht. De enthousiaste aandeelhouders kunnen eind april/begin mei terecht in het overdekte CenturyLink Center in

Omaha, waar Buffett onder meer samen met zijn rechterhand Charlie Munger vragen beantwoordt. De persaandacht is enorm en de Amerikaanse zakenzender CNBC doet altijd uitgebreid verslag van het evenement, dat tijdelijk voor een enorme stijging van de prijzen van onder meer hotelkamers in Omaha zorgt. Ook kunnen aandeelhouders kennis maken met de producten en bedrijven van de onderdelen van Berkshire Hathaway. Zo zijn er stands van Coca-Cola, verfproducent Benjamin Moore, kleding producent Fruit of the Loom, ketchupmaker Heinz, enzovoort. Ook kunnen aandeelhouders bij de stand van Geico met speciale korting een autoverzekering afsluiten.

Wat Buffett hiermee bedoelt, is natuurlijk dat je beter iets meer kunt betalen voor een kwaliteitsaandeel dan dat je op koopjesjacht

gaat en daardoor minder sterke bedrijven koopt. Op lange termijn (zie het vorige punt) ben je in de praktijk dan vaak toch minder goed af. In het jaarverslag van 1989 zei Buffett hierover: ‘Time is the friend of the wonderful business, the enemy of the mediocre.’ Niet voor niets investeert Buffett vaak in aandelen die in de periode kort daarvoor al flink gestegen zijn. Buffett omschrijft deze

Zorg ervoor dat je weet wat je doet en begrijpt hoe iets werkt. Zeker op de beurs. Vooral met afgeleide producten zoals opties en turbo’s verliezen beleg-

gers regelmatig veel geld. Simpelweg omdat de risico’s niet goed worden ingeschat en maar al te vaak de ge-dachte snel winst te kunnen behalen overheerst. Warren Buffett noemde derivaten ooit ‘weapons of mass destruc-tion’. Dat geldt zeker ook voor particuliere beleggers.

It’s better to buy a wonderful

company at a fair price than a fair

company at a wonderful price.

WOODSTOCK FOR CAPITALISTS

$ 11,6 miljoen (!). Geduld is daarbij een schone zaak. Door het rente-op-rente-effect, ofwel met het verstrijken van de jaren, zal je belegde vermogen uiteindelijk exponenti-eel groeien. In het geval van Coca-Cola duurde het sinds 1920 ruim 50 jaar voordat het aandeel van $ 40 inclusief herbelegd dividend een waarde van $ 100.000 bereikte. De grens van $ 1 miljoen werd minder dan twintig jaar later aangetikt. Om Buffett er nog maar eens bij te halen: ‘Someone is sitting in the shade today because someone planted a tree a long time ago.’

Try to be greedy when others are

fearful. And try to be fearful when others

are greedy.

Risk comesfrom not

knowing whatyou are doing.

aandelen dan ook als ‘first class businesses’ met een ‘first class management’. Indien een kwalitatief sterk aandeel tegen een eerlijke prijs gekocht kan worden, heeft dat absoluut de voorkeur boven een op het oog veel goed-koper, maar kwalitatief minder sterk aandeel. Aandeel-houders van Imtech, die instapten na een eerste koers-daling, kunnen hierover meepraten.

onbezorgd genieten van uw oude dag?

For Tomorrow biedt de oplossing als u eerder met pensioen

wilt of een aanvullend pensioen wilt opbouwen zodat u later

onbezorgd kunt genieten van uw oude dag.

Instappen kan vanaf €50,- per maand. Vraag nu informatie

aan of open een rekening via www.fortomorrow.nl

Beleggen op een manier die bij u past!Tel: +31 (0)20 – 523 00 00 [email protected] www.ForTomorrow.nl

grote dromenblijven...

www.fortomorrow.nl

Wat voor belegger bent u?

test het met de rekentool op www.fortomorrow.nl

sparen of beleggen?

vervroegd pensioen

aanvullend pensioen

www.voormorgen.nu


dividendbeleggen_infographics

TOP10 DIVIDEND ARISTOCRATSAANDEEL SECTOR DIVIDEND

VERHOOGD

1 Dover Corporation Industrie 60 jaar

2 Genuine Parts Co Industrie 59 jaar

3 Procter & Gamble Consumenten 59 jaar

4 Emerson Electric Industrie 58 jaar

5 3M Company Industrie 57 jaar

6 Cincinnati Financial Verzekeringen 55 jaar

7 Coca-Cola Consumenten 53 jaar

8 Johnson & Johnson Gezondheidszorg 53 jaar

9 Lowe’s Companies Consumenten 53 jaar

10 Colgate-Palmolive Consumenten 52 jaar

$ 250.000

$ 200.000

$ 150.000

$ 100.000

$ 50.000

0

1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015

A-AANDELEN VANBERKSHIRE HATHAWAY SINDS 1987

De Dividend Aristocrats Index

van Standard & Poor’s bestaat uit

Amerikaanse aandelen opgenomen

in de S&P500-index die hun

dividend al minstens 25 jaar op

rij hebben verhoogd. Het industriële

bedrijf Dover is koploper met

jaarlijkse verhogingen over de

afgelopen 60 jaar.

HIEP HIEP HOERA!Dover mag de bel luidenop de New York Stock Exchange ter ere van de 60ste verjaardag van het bedrijf

Verloop van de A-aandelen

van Berkshire Hathaway

sinds 1987. De waarde liep

sinds eind 1987 op van

$2.900 naar $200.000

begin oktober van dit jaar.

ÉÉN AANDEEL KOST NU MAAR.....$200.000

TOPPERS

$ 12.000.000

$ 10.000.000

$ 8.000.000

$ 6.000.000

$ 4.000.000

$ 2.000.000

0

AANDELEN COCA-COLA

1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

aandelenprijs gecorrigeerd aandelenprijs gecorrigeerd en herbelegd

Kijk die Buffett lekker

een colaatje drinken...!

1 aandeel Coca-Cola sinds

1920 met en zonder herbeleggen

dividend. In 1919 ging Coca-Cola naar de

beurs voor $ 40 per aandeel. Eind 2013

was deze investering gegroeid tot

$ 381.000. Inclusief herbelegd dividend

was dat zelfs bijna $ 11,6 miljoen.

Warren Buffett

(r) spendeert een

groot deel

van zijn vermogen

aan de Bill (l) and

Melinda Gates

Foundation

$ 11.559.000

$ 381.000

www.voormorgen.nu


ELK JAAR MEER DIVIDEND

WAARDE TOTAAL DIVIDEND RENDEMENT

2011 € 117.667 € 840 17,7%2012 € 131.630 € 4.663 11,9%2013 € 163.510 € 4.771 24,2%2014 € 200.396 € 5.683 22,6%2015 (t/m 30 sep) € 211.500 € 4.831 5,7%

240.000

220.000

200.000

180.000

160.000

140.000

120.000

100.000

06-09-2011 06-09-2012 06-09-2013 06-09-2014 06-09-2015

Dividendportefeuille Beleggers Belangen sinds 6 september 2011

DIVIDEND COCA-COLA SINDS 1962

Coca-Cola verhoogt zijn dividend inmiddels nu al 53 jaar op rij.

Wie het dividend sinds de beursgang in 1919 had herbelegd zag zijn

investering oplopen van $ 40 naar $ 11,6 miljoen eind 2013.

$ 0,4

$ 0,3

$ 0,2

$ 0,1

0

1962 1972 1982 1992 2002 2012

Sinds de start in 2011

verdubbelde de dividend-

portefeuille in waarde. Minstens

zo belangrijk is dat de nu 41

aandelen elk jaar een groter

dividendinkomen opleveren.

COMPANY TICKER AANTAL AAND. KOERS 5/10 WAARDE IN MRD BELANG

1 WELLS FARGO WFC 470.292.359 $ 52,41 $ 24.648.022.535 9,16%

2 KRAFT HEINZ KHC 325.44.152 $ 72,24 $ 23.509.941.060 26,83%

3 COCA-COLA KO 400.000.000 $ 41,01 $ 16.404.000.000 9,20%

4 INTERNATIONAL BUSINESS MACHINES IBM 79.565.115 $ 149,04 $ 11.858.384.740 8,12%

5 AMERICAN EXPRESS AXP 151.610.700 $ 77,30 $ 11.719.507.110 15,14%

6 PHILLIPS 66 PSX 57.975.456 $ 81,82 $ 4.743.551.810 10,78%

7 WALMART WMT 60.385.293 $ 65,84 $ 3.975.767.691 1,88%

8 PROCTER & GAMBLE PG 52.793.078 $ 73,22 $ 3.865.509.171 1,95%

9 U.S. BANCORP USB 85.063.167 $ 41,56 $ 3.535.225.221 4,83%

10 DIRECTV DTV 31.353.468 $ 93,55 $ 2.933.116.931 6,22%

TOP-10 BERKSHIRE HATHAWAY-AANDELEN

De top-10 van de

aandelenportefeuille van

Berkshire Hathaway bestaat

uit bekende namen als

Heinz, Coca-Cola, IBM en

Procter & Gamble.

Natuurlijk betaalt Buffett met American Express...

www.voormorgen.nugeld mag rollen_bed & breakfast tekst_José Mast

GELD MAG

ROLLEN!BEGIN JE EIGEN BED& BREAKFAST

Een Bed & Breakfast start vaak met een ro-mantische droom van een eigen toko met smaakvol ingerichte

kamers en een ontbijt met een persoonlijke touch. Het goede nieuws voor wie die droom wil waarmaken is: de branche zit behoorlijk in de lift . De helft van de B&B’s in Nederland startte de afgelopen vijf jaar, en niet zonder succes. Veel gasten, zowel toeristische als zakelijke, zoeken vandaag de dag een kleinschalige, persoonlijke plek om te overnachten. Die klein-schaligheid is tegelijkertijd een valkuil, want als je niet meer dan zes kamers hebt, is het lastig om een volledig salaris te verdienen. Maar voor een leuke bijver-dienste kan het een kansrijke onderneming zijn.Een B&B beginnen lijkt heel makkelijk. Je zet een kamer die je over hebt op internet, bijvoor-beeld bij Airbnb of Wimdu, en wacht tot de boekingen binnen-stromen. Maar om meer kans te maken op een goede bezetting en om meer voor een overnach-ting te kunnen vragen, kun je beter investeren in een profes-sionele aanpak. Voor de meeste gasten is eigen sanitair een must en een aparte ingang een grote wens. Een verbouwing is daarom vaak noodzakelijk. Een bedrag van € 10.000 ben je zo kwijt, een veelvoud daarvan is ook geen uitzondering.

Crowdfunding of de bank?Als je dat geld zelf niet hebt, kun je het misschien bij elkaar

sprokkelen door middel van crowdfunding. Maak een goede presentatie van je plan-nen, waarom juist jij ze kunt waarmaken, en ook een lijst met worstcase-scenario’s, en verspreid je plannen door mid-del van een nieuwsbrief of een speciaal platform voor crowd-funding. Als het meezit, kun je zo geld ophalen tegen gunstige voorwaarden als een lage rente en uitgestelde afl ossing. En na-tuurlijk mogen de geldschieters gratis komen slapen!Om bij een bank te kunnen lenen, heb je een compleet ondernemingsplan nodig, waarin je de levensvatbaarheid cijfermatig en met onderzoeks-gegevens onderbouwt. Neem reële kamerprijzen op, maar

reken je niet rijk; de bezetting van een B&B is gemiddeld maar zo’n 20 procent. Een eigen huis met overwaarde of een familielid dat garant staat geeft de bank vaak nét dat beetje extra vertrouwen. Een andere optie is aankloppen bij de Stichting Microkrediet Nederland (qredits.nl). En vergeet ook niet na te gaan of de gemeente of de provincie wellicht een subsidie klaar heeft liggen. Toch nog niet alles rond? Misschien lost leasen iets op. De inrichting van de gastenkamer, een espressoapparaat of een strijkmachine zijn objecten die zich daarvoor lenen.

En je eigen vakantie?Het runnen van een B&B kost gemiddeld ruim vier uur per dag. De drukste maanden zijn mei tot en met september. Wil je maximaal verdienen, dan blijft voor je eigen vakantie alleen de winter over. Maar het leuke is natuurlijk dat je dat als eigen baas helemaal zelf uitmaakt.

ALGEMEEN

Op bedandbreakfast.nl

staan ruim 20.000 kamers

en appartementen in bijna

6.000 B&B’s. Dit aantal

stijgt al jaren.

In Nederland zet een

gemiddelde B&B € 14.063

per jaar om met 3,9

gastenkamers en 6,3

slaapplaatsen. De gemid-

delde kamerprijs is € 75.

B&B’s worden vooral

bezocht door koppels die

zonder kinderen reizen, zij

zijn voor 41 procent van

de B&B’s de belangrijkste

groep gasten. De helft van

de bezoekers is tussen de

45 en 64 jaar. Een kwart

van de gasten overnacht

vanwege werk of zaken in

een B&B.

Amsterdam is de meest

gezochte bestemming,

gevolgd door Maastricht,

de provincie Zeeland,

Haarlem, Groningen, de

provincie Limburg, Texel,

Utrecht en Den Haag.


www.voormorgen.nu


persoonlijk

WIST JE DAT...Om van een B&B te kunnen leven

heb je zes tot acht kamers nodig

Na een carrière bij de politie en in de zorg vonden Sander en Paul Haarsma-Bakker de tijd rijp om hun droom te realiseren: een eigen zaak in de horeca. Het werd een franchisevestiging van

lunchroom Anne&Max in een monumentaal pand onder de Utrechtse Dom. Maar wat te doen met de kamers boven? ‘De eigenaar wilde er studenten in, maar wij wilden een B&B. We hebben er vier kamers gemaakt, waarvan twee met uitzicht op de Dom,’ vertelt Sander.Als voormalig agent respectievelijk leidinggevende in een ziekenhuis had het tweetal geen gevulde bankrekening. Via crowdfunding haalden ze zo’n € 30.000 op bij familie en vrienden, die bedragen beschikbaar stelden van € 500 tot € 10.000 tegen een rente van 3 procent. ‘Een groot deel hoe-ven we pas over twee jaar te gaan afl ossen. Zo veel mensen die zo veel vertrouwen in je hebben, dat geeft een rijk gevoel.’ Voor de crowdfundingcampagne zetten de ondernemers in spe hun businessplan op twee A4-tjes, maar voor de bank – die krediet verschafte voor de verbouwing van de beneden-verdieping – maakten ze ook een heus ondernemingsplan. Sander waarschuwt voor een gevaar dat daarin schuilt. ‘Om toestemming van de bank te krijgen, schrapten we posten als waskosten en ongediertebestrijding. Uiteindelijk ga je daar toch geld aan uitgeven, dus in de praktijk pakt je winst lager uit.’B&B ‘Bij de jongens’ is open sinds maart en heeft het hoog-seizoen gedraaid met een bezetting van 70 procent. ‘Dat we allebei zestig uur per week maken is niet erg. We leven onze droom. Het is van ons.’

‘ JE SLAAPT HIER MET UITZICHT OP DE DOM’

VERBOUWD VOOR€ 30.000

(eigen opgang,

badkamers en

toilet, vloer-

bedekking,

gordijnen

et cetera)

KAMERPRIJS€ 105

AANTAL KAMERSVier

WINST BIJ 30% BEZETTING€ 3.000 p.m.

HUUR€ 1.500

(alleen B&B-

gedeelte)

WAT WIL DE BELASTING-DIENST?

Een B&B moet zich altijd melden bij de Belastingdienst. Een eenmanszaak is een voor de hand liggende rechtsper-soon. Bij een winst van niet meer dan enkele tienduizen-den euro’s pakt een eenmans-zaak meestal gunstiger uit dan een BV. Dat komt onder andere door de zelfstan-digenaft rek, startersaft rek en eventueel ook de meewerk-aft rek voor een meewerkende partner, waar je recht op kunt hebben als je minimaal 1225 uur per jaar in het bedrijf steekt.

LEUKE WEBSITES VOOR WIE ER NU ECHT ZIN IN KRIJGT

> Bedandbreakfast.nl is dé website om je B&B te promoten: standaardvermelding € 149, uitgebreide vermelding € 185 per jaar exclusief btw.

> Via bedandbreakfast.nl/hand-boek kun je een uitgebreide startersgids bestellen à € 45.

> Op zoek naar een leuk pand inclusief klantenbestand? Kijk op bedandbreakfastforsale.eu.

> Een stappenplan voor een B&B-start vind je op onder-nemersplein.nl/stappenplan/bed-breakfast-starten.

Mark

Pri

nse

n

www.voormorgen.nugeld mag rollen_vrije tijd tekst_José Mast

Als kind bekeek Marjolein Prent (34)

de Formule 1 op televisie, maar sinds

ze het kan betalen, is ze er ook zelf bij,

van België tot Canada.

‘De Formule 1 is een dure hobby. Voor een kaartje ben je zo een paar honderd euro kwijt en vliegtickets en hotels zijn in dat weekend ook duurder. Ik heb de luxe van een goede baan, ik ben accountant, maar anders zou ik ervoor sparen. Ik ga tegenwoordig ook een paar keer per jaar als reisbegeleider mee voor Tickettravel, een reisorganisatie die is gespecialiseerd in Formule 1-reizen. Het is vrijwilligerswerk, maar het levert wel een gratis reis en ticket op. Privé ben ik afgelopen jaar naar Monaco geweest, mijn favoriete circuit. Op het straten-circuit beleef je weliswaar weinig inhaalacties, maar de sfeer is heel bijzonder. ’s Avonds gaat het circuit open voor iedereen en komen er een dj en een schuimkanon. Je kunt er zelfs met je eigen auto rijden. Dan denk ik wel eens: sta ik hier nou echt? Zo’n ervaring mag wat kosten, vind ik.’ Het absolute hoogtepunt voor Marjolein was toen ze in 2012 als socialmediareporter achter de schermen mocht bij het Marussia-team in Spa-Francorchamps, de hoofdprijs van een wedstrijd waar-aan ze had meegedaan. ‘Ik heb nog nooit zo veel handtekeningen en foto’s van coureurs gescoord als toen. Ik mocht zelfs mee naar het erepodium. De net gefinishte Formule 1-auto’s reden door de pitstraat op enkele decimeters afstand langs me. Zo gaaf!’ Heb je niet zo veel geld en wil je het gewoon een keer meemaken, dan adviseert Marjolein Duitsland of België. ‘Een kaartje voor een staanplaats is goed te betalen. Je kunt zelfs alleen vrijdag of zaterdag gaan voor € 25. Dan zie je niet de race zelf, maar heb je wel een dagje sfeer geproefd op het circuit.’ Marjolein is zwanger, dus hoe haar Formule 1-agenda voor 2016 eruit zal zien, is nog niet zeker. ‘Ik zou graag naar Barcelona gaan, ook een mooi circuit. Ik ben uitgerekend op 17 februari en in mei is de race al. Ik hoop dat ik op tijd weer fit ben, al wordt het dit keer misschien een last minute ticket en hotel!’

Tribunedier Marjolein Prent bezoekt drie Formule 1-races per jaar

‘IK HOOP DAT BARCELONA LUKT, NA MIJN BEVALLING’

WAT KOST EEN TRIPJE?

3 april Australië

10 april China

24 april Bahrein

1 mei Rusland

15 mei Spanje

29 mei Monaco

12 juni Canada

26 juni Groot-Brittannië

3 juli Oostenrijk

17 juli Azerbeidzjan

31 juli Duitsland

7 aug Hongarije

28 aug België

4 sept Italië

18 sept Singapore

25 sept Maleisië

9 okt Japan

23 okt VS

30 okt Mexico

13 nov Brazilië

27 nov Abu Dhabi

FORMULE 1- KALENDER 2016

SERIELUXE

HOBBY’S

GELD MAG

ROLLEN!


REIS België: een paar tientjes Monaco: € 120 (vroeg boeken bij onder meer easyJet)

HOTEL België: niet nodig Monaco: € 1.200 p.n. in Monaco zelf, vanaf € 100 p.n. in budgethotel in Nice (op 20 minuten van het circuit). Vroeg boeken is aan te raden

TOEGANG België: € 120 (staanplaats), € 295 (tribune) Monaco:

€ 110 (staanplaats), vanaf € 430 (tribune)

ETEN EN DRINKEN Koop bij een supermarkt een paar broodjes/blikjes (in Monaco ligt de Spar vlak bij het circuit) óf betaal € 7 voor een frietje (België) op het circuit. Een biertje op het circuit kost zo € 5 à € 8

Favoriete team: McLaren

Favoriete circuit:

Monaco

Marjolein Prent (r) met Max Verstappen

en F1-vriendin Carina

www.voormorgen.nu


Een dure vakantie boeken

Mijn huis opnieuw inrichten

Mijn geld op een spaarrekening zetten

Mijn hypoteek of andere schulden gaan aflossen

Een schenking doen aan het goede doel

Gaan beleggen

ALS IK NU € 10.000 ZOU WINNEN, DAN ZOU IK:

enquête_mijn geld mijn toekomst tekst_Johan Brinkman

Onderzoek onder vele honderden

Nederlandse particulieren heeft

uitgewezen dat zij vertrouwen

hebben in hun financiële toekomst.

Over de weg daarheen lopen de

meningen uiteen.

Nederlandse particulieren geven hun financiële toe-komst gemiddeld een 7,4 als rapportcijfer. Dat blijkt uit een enquête die VoorMorgen.Nu eind 2015 heeft gehouden. Aan het onderzoek in samenwerking met

Beleggers Belangen en Beurs.nl deden 748 particulieren mee.Ondanks de ruime voldoende die ze hun financiële toekomst geven, voelde bijna de helft van de geënquêteerden zich, meer dan een jaar geleden, genoodzaakt om zich actief met zijn of haar financiën bezig te houden. Slechts 19% voelt die noodzaak niet of nauwelijks, terwijl ruim een derde hierover geenduidelijke mening heeft.‘De toekomst van de kinderen’ (45%) en ‘mijn pensioen’ (39%) zijn de twee belangrijkste zaken waarover de ondervraag-den zich zorgen maken. Zo’n 18% maakt zich zorgen over de maandelijkse kosten van levensonderhoud en circa 16% over de mogelijkheid om per maand wat geld over te houden om te sparen of beleggen. ‘Slechts’ 9% heeft bovendien buikpijn over zijn of haar woonlasten.Als het gaat om geld opzijzetten voor later, geeft 58% de voorkeur aan beleggen. Een kleine 9% prefereert sparen en ruim 33% wil de helft sparen en de helft beleggen. Belegggen doet 64% van de ondervraagden bij voorkeur in individuele aandelen, maar met 29% zijn ook beleggingsfondsen en ETF’s erg populair. De voorkeur voor alternatieve beleggingsvormen beperkt zich tot zo’n 7%.Op de vraag aan de geënquêteerden wat zij zouden doen als zij € 10.000 zouden winnen, antwoordt 70% met ‘beleggen.’ Bij deze vraag, waarop ook meerdere antwoorden mogelijk waren, zijn ook de opties ‘mijn hypotheek of andere schulden aflossen’ (21%), ‘mijn geld op een spaarrekening zetten’ (17%) en ‘een dure vakantie boeken’ (11%) populair. ‘Een schenking aan het goede doel’ (10%) en ‘mijn huis opnieuw inrichten’ (9%) gooien minder hoge ogen.

NEDERLANDERS GEVEN HUN FINANCIËLE TOEKOMST EEN RUIME VOLDOENDE

Kijk voor de hele enquête op onze site www.voormorgen.nu

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

01

Helemaal meeeens

Beetje mee eens

Niet eens,niet oneens

Beetje meeoneens

Helemaal meeoneens

IK VOEL NU, MEER DAN EEN JAAR GELEDEN, DENOODZAAK OM ME ACTIEF MET MIJN FINANCIËNBEZIG TE HOUDEN

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

02

Het grootstedeel sparen

50/50 sparenen beleggen

Het grootstedeel beleggen

ALS HET GAAT OM GELD OPZIJZETTEN VOORLATER, GEEF IK DE VOORKEUR AAN:

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

03

Mijn maandelijkse kosten voor levensonderhoud

Mijn woonlasten

Of ik iedere maand geld overhoud om opzij te zetten

Mijn pensioen

De toekomst van mijn kinderen

ALS HET OM MIJN FINANCIËLE TOEKOMSTGAAT, MAAK IK ME ZORGEN OM:

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

04

www.voormorgen.nu

3 HANDIGE REKENTOOLS

Websitenieuws

Probeer het zelf op

www.voormorgen.nu

Hoe kun je nog meer uit je vermogen halen? VoorMorgen.Nu biedt een aantal handige

rekentools aan op de website. Bereken dus nu hoeveel jij kunt opbouwen!

Wat is je vermogensopbouw als je belegt? Met deze online tool

bereken je het eindkapitaal en de

jaarlijkse toename van je vermogen.

1: Rekentool beleggen

Hoe groot is het bedrag dat je opbouwt met

sparen? Met deze online tool bereken je het bruto

(voor belastingen) en netto eindkapitaal (na belastingen en inflatie) van je spaarvermogen.

2: Rekentool sparen

Welk bedrag moet je (periodiek) sparen om je

doel te kunnen realiseren? Bereken hier wat je jaar-

lijks opzij moet leggen om je streefbedrag bij elkaar

gespaard te krijgen.

3: Rekentool doelsparen


1 Pull

6 Sizes

50 Colors

100% extra fine merino wool

Webstore: www.joemerino.comStore Amsterdam: Kerkstraat 167-171Store Antwerpen: Kloosterstraat 28

Joe gelooft in kwaliteit en eenvoud. Joe’s fijne wollen truien worden gewaardeerd om hun draagcomfort en extreme zachtheid. Joe is er voor de stijlvolle man die kiest voor gemak. Daarom bezoek je Joe online. Daar vind je een aantal zorgvuldig ontworpen truien met een enorme keuze aan kleuren. Alles in 100% extra fine merino wool.

Eenmaal overtuigd van de kwaliteit hoef je nooit meer na te denken over je nieuwe trui. Die bestel je bij Joe!

Door het online maatadvies, gebaseerd op lengte, gewicht en leeftijd, kies je altijd de juiste maat. De verzending is gratis en als de trui niet bevalt, kun je ‘m gratis retourneren. Any time, any reason!

Joe heeft nooit uitverkoop maar altijd een goede deal: buy more - save more.

Compleet inzicht in al

je geldzaken!Door middel van heldere stappen

uitrekenen hoe je er nu en in de toekomst fi nancieel voorstaat.

Het is supermakkelijk om dit zelf te doen op MijnGeldzaken.nl.

HuishoudboekjeInzicht in je

inkomsten en uitgaven incl. Nibud cijfers

Financiëleplanning

Plan je fi nanciële toekomst met grafi eken,

stoplichten en tips

Goedkoper adviesAdvies van een

onafh ankelijke adviseur naar keuze

advertentie

> Bereken je fi nanciële gezondheid> Alles van hypotheek tot pensioen> Maak zelf een fi nancieel plan> Verbeter je fi nanciële toekomst met de tips> Veel meer dan een online huishoudboekje> Onafh ankelijke adviseurs online om je te helpen

Ontdek de website!

Het Prins Bernhard Cultuurfonds ondersteunt het ‘mirakelspel’ Mariken in de tuin der lusten, een prachtige en ontroerende voorstelling van OPERA2DAY. Wilt u ook iets teweeg brengen met een gift of nalatenschap? Wij betrekken u graag bij ‘De kunst van het geven’. Bel 020-5206175 of ga naar cultuurfonds.nl/geven.

Ook geven of nalaten aan cultuur, natuur of wetenschap?

OPERA2DAY

ontroert mede dankzij uw bijdrage

Foto

Hen

k Bl

eeke

r


VOORMORGEN.NU

De juiste keuzes maken voor je persoonlijke financiële toekomst Het onafhankelijke platform over geldzaken VoorMorgen.Nu is in september 2015 van start gegaan. VoorMorgen.Nu omvat een website, een nieuwsbrief, een event en een magazine, waarvan je nu de eerste editie in handen hebt. Het platform heeft als doel particulieren tussen 25 en 45 jaar op een begrijpelijke manier inzicht te geven in hun persoonlijke financiële situatie en hen te ondersteunen bij het maken van de juiste keuzes voor de toekomst. VoorMorgen.Nu gaat over sparen, beleggen, pensioen, wonen, carrière en ondernemerschap.

www.voormorgen.nu


persoonlijk

Ga naar de websitewww.voormorgen.nu/

nieuwsbrief.

en blijf op de hoogte van de financiële ontwikkelingen die voor jou belangrijk zijn!

INSPIRERENDE INTERVIEWSWekelijks vertellen ‘gewone’ mensen uit de doelgroep over hun successen en ergernissen. Niet alleen op het gebied van vermogen opbouwen, maar ook over geld uitgeven.

REKENTOOLSWelk startkapitaal heb je nodig of hoeveel moet je maandelijks inleggen om je einddoel te bereiken? En welke rol spelen kosten en inflatie daarbij?

NIEUWSBRIEFOm de twee weken verzendt VoorMorgen.Nu een gratis nieuwsbrief met de belangrijkste financiële onderwerpen van de afgelopen periode.

COLUMNISTEN Beginnend belegger Yvette Baks en financieel experts Cleo Scheerboom en Karel Mercx delen hun ervaringen over zaken als sparen, beleggen en financiële planning.

JOUW VRAGEN Iedere situatie is uniek. Daarom bieden wij je de mogelijkheid om jouw vragen door de onafhankelijke redactie van VoorMorgen.Nu te laten beantwoorden.

Meld je aan vooronze nieuwsbrief

SPAREN EN BELEGGENHoe kun je meer uit je spaargeld halen? Door te beleggen of door een andere spaarrekening? Bij VoorMor-gen.Nu vind je het antwoord op deze en vele andere vragen.

WERK EN CARRIÈREHeb je nieuwe ambities of sta je nog aan het begin van je loopbaan? Over alle onderwerpen op dit gebied vind je bij VoorMorgen.Nu heel veel nuttige informatie.

WONENHeb je hulp nodig bij de koop van je eerste huis of een verbouwing? VoorMorgen.Nu heeft een selectie gemaakt van de meest relevante arti-kelen over het thema ‘wonen’.

PENSIOEN Ooit wil je genieten van je pensioen. VoorMorgen.Nu geeft je de nodige informatie om ervoor te zorgen dat je ook te zijner tijd nog voldoende geld tot je beschikking hebt.

STAPPENPLANNENHeb je een goed gevoel gekregen over sparen of beleggen? Begin dan meteen met behulp van de stappenplannen over investeren die VoorMorgen.Nu online heeft gezet.

uitsmijter www.voormorgen.nu

DRINGENDEVRAGEN We zijn van nature best nieuwsgierig

en daarom zeven vragen aan

ANNE WALRAVEN

tekst_Johan Brinkman

WIE ISANNE WALRAVEN?

Anne Walraven

(1986) reisde na

haar afstude-

ren drie jaar de

wereld over voor

interviews met

inspirerende doe-

ners en denkers

over de toekomst

van de wereld.

Haar persoonlijke

queeste: antwoor-

den vinden op de

prangende vragen

over de toekomst

van de mensheid,

haar eigen toe-

komst en die van

haar generatie.

Haar project:

FutureFuel,

oftewel de kracht

van jonge mensen

als brandstof voor

de toekomst.

1: Waar ben je nu mee bezig?‘Voor 80 procent van mijn tijd ben ik mijn boek FutureFuel aan het afronden dat in april 2016 verschijnt. Het is een verslag van de reizen en de persoonlijke zoektocht die ik de afgelopen drie jaar heb onderno-men, als laatste vorige zomer naar Groenland. In het laatste hoofdstuk, het FutureFuel-manifest, probeer ik in “zeven inzichten” antwoord te geven op de vraag hoe wij als mensen een positieve impact kunnen hebben op de toekomst van de wereld. Voor de overige 20 procent van mijn tijd laat ik me inhuren voor lezingen of projecten van het bedrijfsleven en de overheid, waarmee ik mijn inkomen verdien.’

2: Hoe heb je je eerste geld verdiend?‘Het geld voor mijn eerste reizen heb ik opgehaald door crowdfun-ding. Maar mijn eerstverdíende geld

was toen ik mijn eerste reizen had gemaakt en ik werd gevraagd – als duurzaamheidsexpert en als ver-vanger van astronaut André Kuipers – voor drie beleggingsbijeenkomsten van Robeco: Robeco Live. Ik was daar echt zo’n meisje dat aan tafel zat bij bijvoorbeeld een econoom als Bas Jacobs. Maar het grappige was wel dat ik toen doorkreeg wat mijn stem waard was.’

3: Waar heb je je eerste geld aan uitgegeven?‘Sinds ik door die opdracht van Robeco bij een sprekersbureau in de portfolio terechtkwam, ben ik vooral bezig geweest met het aflossen van mijn enorme studieschuld, want ik heb een hekel aan schulden. Aan aflossen heb ik de afgelopen 2,5 jaar enorme bedragen besteed, maar ik ben nu bijna klaar.’

4: Wat is de belangrijkste financiële beslissing die je tot nu toe hebt genomen?‘Mijn belangrijkste financiële beslis-sing was om na mijn afstuderen niet te kiezen voor de veilige weg van een vaste baan, maar voor het project met impact waaraan ik de afgelopen jaren heb gewerkt: FutureFuel. In eerste instantie leek dat niet verstandig, en ik heb inderdaad een tijd lang op een houtje moeten bijten. Maar in tweede instantie bleek het een heel goede zet, want hoewel niemand dat had kunnen bedenken, heb ik nu succesvol mijn droombaan gecreëerd.’

5: Wat is op dit moment jouw belangrijkstefinanciële doel?‘Dat wordt een saai antwoord: ver-sneld de hypotkeek aflossen op het

huis waar ik samen met mijn vriend woon. Waarschijnlijk door de onzeker-heden in mijn professionele bestaan ben ik ter compensatie op financieel gebied heel verstandig en degelijk. Ik ga me daardoor misschien minder dan anderen te buiten aan luxueuze uitspattingen.’

6: Wat zou je doen als je morgen € 1 miljoen zou winnen?‘Voor de helft zou ik eerst een stuk Amazonegebied kopen, zodat ik weet dat door mijn concrete bijdrage in ieder geval in dat deel van het oerwoud klimaatverandering wordt tegengegaan. En verder zou ik mijn idealen willen blijven verwezenlijken, door bijvoorbeeld FutureFuel 2 op te zetten en op zoek te gaan naar nog niet ontdekte inheemse stammen in Groenland. Als het bijvoorbeeld gaat om onze verbinding met de natuur zit bij inheemse stammen nog zo veel wijsheid, die wij hard nodig hebben.’

7: Welke boodschap wil je de lezers meegeven?‘Dat alle continenten op de wereld door onder meer globalisering en technologie meer dan ooit met elkaar verbonden zijn en dat jonge men-sen daardoor meer dan ooit de kans hebben om de toekomst positief te beïnvloeden. En dat geldt zeker ook voor beleggers. Want juist door te investeren in bedrijven die werken aan nieuwe duurzame technologieën, en niet in fossiele brandstoffen, kunnen beleggers hun invloed laten gelden.’

Lees meer over Anne Walraven op www.voormorgen.nu

of op www.futurefuel.nl


Minder kosten,meer vermogen?

-

-

VEB: FitVermogen biedt goedkoopste beleggingsproduct

Prijswinnende fondsen

VoorMorgen.Nu magazine 1

Documents

Transcript of VoorMorgen.Nu magazine 1