twitter.com/janrotmans

Verandering van Tijdperk:wat betekent dat voor Fryslân?

Akkrum, 31 Mei 2014

We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

• Industriële revolutie

• Modernisering samenleving

• Machtswisseling

Laatste Kantelperiode

Nederland bevindt zich nu weer in een kantelperiode

bron: Renée Westerink

Kantelperiode

1. samenleving wordt decentraal en bottom-up

2. economie wordt decentraal en circulair

3. nieuwe macht ontstaat

centrale systemen zijn niet meer nodig

voor

geld, data, kennis, zorg, muziek, energiefilms, verzekering, boeken, reizen, educatie

Nieuwe Macht opkomende middenklasse

tornt aan traditionele instituties

kennis, netwerken, sociale media

micromacht

Macht ‘ gemakkelijker te verwerven,

lastiger uit te oefenen en eenvoudiger te verliezen ’

Moisés Naím

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

Horizontaal

Decentraal

Bottom-up

Verticaal

Centraal

Top-down

Tijd

Opbouw van Samenleving 3.0

We zitten hier

Kantelperiode

Overgang naar Samenleving 3.0

• Energiebedrijven vallen om

• Massale ontslagen in thuiszorg

• Welzijnsorganisaties verdwijnen

• Bouwbedrijven saneren op grote schaal

Kantelperiode

Oude orde Nieuwe orde

banken financiële coöperaties

energiebedrijven lokale energie initiatieven

bouwbedrijven 3D-netwerken / hubs

verzekeringsbedrijven broodfonds netwerken

thuiszorg organisaties lokale zorg initiatieven

Oude Orde vs Nieuwe Orde

Oude paradigma Nieuwe paradigma

exploitatieco-operatie

structurenmensen

waarde ontlenen waarde creëren

lineaircyclisch

Paradigma Wisseling

Oude sturing Nieuwe

sturing

centrale sturing netwerksturing

controleruimte

zekerheidonzekerheid

regisseren faciliteren

Sturings Wisseling

Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam

Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat

Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst

Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht

Waar zien we die wisseling?

BurgerInitiatieven

Broodfondsen

Lokale energiemaatschappijen

Lokale zorg coöperaties

CO2-arm

biobased kleinschalig circulair

maatwerk bottom-up

nieuwe maakindustrie

Economie 3.0

tijd van makkelijk winbare grondstoffen is over

17 kritische aardmetalen worden schaarsscandium, neodymium, dysprosium, gadolinium, lanthanum

windmolens, elektrische auto’s, smartphones, zonnecellen

China heeft 97% in handen

Grondstoffen Crisis

Terug naar de kern op moderne manier

nieuwe soberheid

menselijke schaal

Voordeel van het nadeel

Philips transformeert tot zorgbedrijf

DSM transformeert tot fijn/biochemie

Schoonmaakbedrijf stapt in de zorg

Energiebedrijven gaan in verzekeringen

Bedrijven in Transitie

3 van 5 bedrijven sneuvelenin kantelfase van transitie

Survival of the Fittest

niet de grootste bedrijven overleven,

ook niet de slimste bedrijven, maar

de meest adaptieve bedrijven

Nederland Duurzaam in 2039

Lessons

Lessons

McDonalds Biologisch – McFast + McSlow

BIOMASSA CENTRALE

Wat betekent dit nu voor Fryslân?

Is Fryslân toekomstbestendig?

Nee

Ja

Wat is het Probleem in Fryslân?

Ecologisch

Economisch

Sociaal

Ecologisch Probleemkarakteristiek Fries landschap verdwijnt door

• schaal vergroting in de landbouw• uitbreiding steden en bedrijventerreinen• ruimtelijke planologie

gevolgen• aantasting Friese cultuur• minder aantrekkingskracht toerisme / recreatie• verlies aan flora/fauna

Ecologische Woestijn

“ als het zo doorgaat zijn er in 2030 nog 4 soorten over plus wat tuinvogels ”

Economisch Probleem

Friese Economie is kwetsbaar

zwakke kennisinfrastructuur

tekort schietend onderwijs

laag innovatief vermogen

achterblijvende technologische innovatie

economie is toe aan herijking

Landbouw Fryslân was en is een landbouw provincie

80% van vasteland is landbouwgrond 70% van landbouwgrond is voor melkveehouderij

1980 10.000 boeren en tuinders 2014 6.000 boeren en tuinders (200 per jaar stoppen)

5.5% bijdrage aan bruto regionaal product 6% bijdrage aan werkgelegenheid

Landbouw Economische Woestijn

in 2030 zijn er nog 100 boeren over nog 90% van landbouwgrond waarmee

1% van het Friese BNP wordt verdiend

Sociaal ProbleemFriese bevolking neemt af vanaf 2025

daling sterkst in Noord(Oost)-Frieslân en eilanden

bevolkingsdaling in sommige gemeenten > 10%

beroepsbevolking daalt tot 2030 met 8%

aantal jongeren daalt met ca. 7%

Sociaal Probleem

voorzieningen zijn nog steeds goedmaar komen onder druk te staan

Op weg naar Duurzaam Fryslân?

ze zijn versnipperd

geen groot Fries verhaal

raakt niet aan oergevoel Fries

Fryslan barst van duurzame initiatieven

Fan de Minsken en de Grûn

Uskooperaasje

Keningfanegreide

Duurzame Initiatieven Van Onderop

Bestuurlijke orde Nieuwe orde

top-down bottom-up

bureaucratischpragmatisch

traagsnel

techniekmensen

rationeelgevoel, emotie

Bestuurders vs Mensen

Faciliterende Rol voor Gemeenten

richting geven

&

innovatieruimte bieden

Richting Geven

richting geven

duidelijke, ambitieuze kaders stellen

werken volgens heldere spelregels / principes

afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

Ruimte Bieden innovatieruimte bieden mentale ruimte, juridische ruimte, organisatorische ruimte

belemmeringen wegnemen

ongedachte coalities stimuleren

niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk

maken dat anderen het zelf kunnen organiseren

Verhaal van Fryslân?

• Fryslân heeft wenkend perspectief nodig

• waar zet Fryslân op in en waarop niet?

• waar verdient Fryslân zijn geld mee over 20 jaar?

• waar zitten de kantelaars in Fryslân?

• zit er voldoende leiderschap bij bestuurders?

Pijlers van Friese Economie 3.01. groene life sciences

2. duurzame watertechnologie

3. duurzaam toerisme

4. duurzame afvalverwerking

5. duurzame zorg

Visie Fryslân 2040samenredzame samenleving

schoon, fossielvrij Fryslân

multi-functionele en zilte waterlandbouw

innovatieve industrie, gedreven door MKB

maakindustrie, kennisintensief, gaming, schone technologie

Icoon Projecten

Regionaal

Wadden Wellness Friese algen

Friese Hennep mode

Wadden producten Waterboeren

visie, strategie, actie in één

doorbraakprojecten

wonen werken vervoer

oeding

Kantelplan voor Fryslân

Verduurzaming Woningvoorraad

woningen energieneutraal maken

woningen zonder energierekening

Stroomversnelling: 110.000 woningen in 5 jaar

huurwoningen en koopwoningen

300.000 woningen energieneutraal maken

30.000 woningen per jaar energieneutraal maken

levert duizenden banen per jaar op

in 2024 woningvoorraad energieneutraal

Verduurzamen Woningen in Fryslân

elektrische bussen

vanaf 2020 elektrische bussen in heel Fryslân

elektrische auto’s / elektrische boten

oplaadpunten bij huizen & publieke voorzieningen

Verduurzamen Vervoer in Fryslân

van 6 biologische winkels naar 100

verduurzaming van supermarkten (à la EkoPlaza)

biologisch boeren en biovergisting

stimuleren van aantal flexitariërs

Verduurzamen Voeding in Fryslân

kantelaars

koplopers

verbinders

passie, energie, inspiratie

Friese Burgers nemen leiding

Fryslân op een kantelpunt