Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest.Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer ZiekenhuisIngeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot specialist, CLOK, de Bascule

Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK.

Programma

Wat is SOLK?

Verschijningsvormen en hoe vaak komt het voor?

Verklarings- en behandelmodel

Taal

Vragen aan de zaal• Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van

buikpijn, maagpijn, misselijkheid, hoofdpijn,rugpijn, gewrichtsklachten, vermoeidheid, hartkloppingen….etc?

• Was daar een medische verklaring voor te geven?

Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten

Onverklaarde lichamelijke klachtenHoe vaak komt het voor bij volwassenen?• 85-95% van de algemene bevolking geeft aan in de afgelopen

twee weken minstens één lichamelijke klacht te hebben gehad

• 33% geeft aan voortdurend moe te zijn• Bij de huisarts blijft 30-50% van de lichamelijke klachten

medisch onverklaard (Khan e.a., 2003)• Ook bij de specialist liggen deze percentages hoog (40-60%)

(Speckens e.a. 1995)

Artsen blijven (te) lang zoeken• Artsen bieden meer somatisch onderzoek aan

dan patiënten vragen (Ring et al. 2005)• Artsen bieden somatisch onderzoek of

vervolgconsulten aan in respons op het noemen van lichamelijke klachten (Salmon et al. 2006)

• Hebben niet altijd oog of tijd voor opmerkingen van patiënten over hun psychische toestand of problemen

Naamgeving…• Functionele klachten• Onbegrepen klachten• Onverklaarde lichamelijke klachten• Vage klachten• Psychosomatische klachten• Somatoforme stoornis (DSM-IV)• Somatisch-symptoomstoornis (SSRD; DSM-V)• Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten

(SOLK) (multidisciplinaire richtlijn GGZ)

DSM IV versus DSM V - ontbreken van een

medische verklaring stond centraal

- Symptomen kunnen wel of niet gepaard gaan met gediagnosticeerde aandoening

- Centraal staan abnormale gedachten, gevoelens en gedrag bij de klachten

Onderscheidend kenmerk SOLK• Niet de lichamelijke klachten zelf• Niet de afwezigheid van een somatische

verklaringMaar:

• De manier waarop de klachten worden ervaren en getoond

SOLK bij kinderen en jongeren

SOLK 10-15% van de jongeren(Janssens, 2011)

SOLK in de GGZ

18% van de jongeren(Kouijzer et al, 2013)

Chronische pijn

9.2% van de jongeren (Voerman et al, 2015)

CVS 0.001% van de jongeren, maar 10% is ernst en duur van de moeheid idem

aan CVS (Nijhof et al, 2010)

Verschijningsvormen SOLK

Pijnklachten Hoofdpijn, buikpijn, rugpijn, spier- en gewrichtspijn

Uitval van functiebewegingsapparaat, visus,

stem, epilepsie

Andere lichamelijke klachten

vermoeidheid, misselijkheid, maagklachten en duizeligheid

Psychische problemen bij medische diagnose

Meer moeheid of pijn dan passend bij de medische

diagnose

Vragen• Wannneer kinderen/jongeren last hebben van lichamelijke

klachten, waarvoor geen of onvoldoende medische verklaring werd gevonden, is behandeling dan nodig?

Behandeling nodig? Ja!Slechte prognose bij niet behandelen

Pijn na 10 jaar 25-50 %

Andere locatie pijn

25-30%

Volwassenheid Grotere kans op psychische problemen

Magni et all, 1987, Hotopf et al, 1998

Visies op SOLK• Aanstellerij

• Psychisch (‘zit tussen de oren’)

• Gemiste diagnoses

• Over- en onderbelastingsmodel

• Biopsychosociaal model

Biopsychosociaal modelBio

erfelijkheid aanleg ziekte

reactieve stress voeding

Sociaal familie

vriendenschoolwerk

Psycho Persoonlijkheid

StressCognitieEmotieGedrag

HealthIllness

CGT

Traumatische gebeurtenis(sen)

Langdurige stress

Engel, 1977

Biopsychosociaal model

Biologisch Psychologisch Sociaal

Predisponerende factoren

Genetische kwetsbaarheid, Evt. problemen in aandacht/executieve functies/int.prof.

Hoge eisen stellenOveractieve levensstijlNegatieve affectiviteit

Slechte start, verwaarlozing, misbruik, geweld

Direct uitlokkende factoren

Virale infectie, fysiek trauma, operatie,slaapstoornissen

Geen grenzen stellen, psychische traumata, overvraging, geen nee durven zeggen

Scheiding, overgang middelbare school, pesten, niet in groep horen

Onderhoudende factoren

Zeer wisselend slaap/waakritme, conditieverlies, minder eten

Angst/depressieWeinig positieve cognitiesPeriodes van overactiviteit

Gebrek aan sociale steun, veel aandacht op het ziekzijn (uit handen nemen)

In de communicatie met de cliënt is ONTSCHULDIGING belangrijk.

Acute vs chronische klachten (> 6 mnd)• Manier van omgaan wezenlijk anders (wat

helpt bij acute klachten helpt juist niet bij chronische klachten)

• SOLK: gaat meestal om chronische klachten

Hoe bent u om gegaan met uw lichamelijke klacht?

Welke emoties en gedachten had u over de ervaren lichamelijke klacht?

Basispatronen bij SOLK patienten (terugkerende reacties op pijn/klachten): 1. Niet-accepterende gedachten:

boosheid/irritatie en doorgaan ondanks de klachten /verzetten (‘fight’)

2. Catastroferende gedachten: angst en vlucht-/vermijdingsgedrag (‘flight’)

3. Defaitistische gedachten: somberheid, terugtrekken / opgeven (‘freeze’)

Houding en taalgebruik bij SOLK• Doel is Positief• Gericht op herstel van klachten• Straal vertrouwen en ervaring uit• Focus op de toekomst• Versterk gevoelens van controle bij cliënt • Vermijd negatieve suggesties!

FILM BEHANDELING ADOLESCENT met wegrakingen en hoofdpijn