Superdiverse arbeidskrachten in en rondom GentDr. Pascal Debruyne & Marc Jans

Townhall Volvo GentVrijdag 27 november 2015

Inhoud1. Superdiversiteit

• In Gent• In het onderwijs en op de arbeidsmarkt in Gent

2. Actieve burgers van diverse culturele afkomst• Werkenden als burgers: Tower Automotive• Burgers als werkenden: Torekes in Rabot-Blaisenvest

3. Belang van professionele ondersteuning (teamleiders, HR, delegees,…)

4. Conclusie: we kunnen niet zomaar blijven doen wat we doen!

1. SUPERDIVERSITEIT

1. Superdiversiteit?Van multiculturalisme naar superdiversiteit?< kwantitief verschil: richting minority-majority cities< kwalitatief verschil: diversiteit binnen de diversiteit

1. Superdiversiteit?In 2011 waren er 400.000 mensen met een vreemde nationaliteit ingeschreven in het Vlaams Gewest.

Het aantal personen van vreemde herkomst lag in dat jaar vermoedelijk meer dan dubbel zo hoog (Noppe, e.a. 2012).

Antwerpen kent 186.000 mensen met migratieroots (38%)

Gent 63.000 (25%)

Legaal statuut bepaalt altijd de sociale rechten:

• Voorwaardelijkheid• Tijdelijkheid• Sociale hiërarchie in

sociale rechten

Focus op superdiverse groep onderaan de ladder

0 - 5

jaar

6 - 1

1 ja

ar

12 -

17 ja

ar

18 -

24 ja

ar

25 -

34 ja

ar

35 -

49 ja

ar

50 -

64 ja

ar

65 -

79 ja

ar

80 ja

ar e

n ou

der

0102030405060708090

100

49.6 48.5 43.4 40.6 36.931.6

16.37.8 2.8

50.4 51.5 56.6 59.4 63.168.4

83.792.2 97.2

Belgische herkomstbuitenlandse herkomst

Opgelet!!!: de definitie buitenlandse herkomst omvat geen migranten van de derde generatie wiens ouders als Belg geboren zijn.

Aandeel (%) personen van buitenlandse herkomst in Gent, naar leeftijdBron: Lokale inburgerings- en migratiemonitor. Editie 2015. Gent

Superdiversiteit en de arbeidsmarkt in Vlaanderen

Werkzaamheidsgraad (18-64 jaar) (2013) Werkloosheidsgraad (18-64 jaar) (2013)

Bron: Herkomstmonitor 2015, Departement Werk & Sociale Economie

Werkzaamheidsgraad = aandeel werkenden in de totale bevolking tss 18 en 64 jaar

Werkloosheidsgraad = aandeel uitkeringsgerechtigde werkzoekenden in de totale actieve beroepsbevolking

Bron: Departement Werk en Sociale Economie ism Steunpunt Werk en Sociale Economie: Gemeentefoto. De arbeidsmarktsituatie in Gent

Gedeelde taal, waarden en normen op de werkvloer Nu al en zeker morgen niet meer vanzelfsprekend.

Geen blauwdruk voor arbeidsorganisaties zoals Volvo Cars om met diversiteit om te gaan.

Volvo Cars moet net als andere arbeidsorganisaties van onderuit op zoek gaan naar manieren om met culturele diversiteit op de werkvloer om te gaan.

Voorbeelden en experimenten waaruit kan geleerd worden:- Tower Automotive- Torekes in Rabot

2. Actieve burgers van diverse culturele afkomst

Superdiversiteit in Tower AutomotiveDe fabrieksvloer kleurt superdivers: 47 nationaliteiten begin/ 38 nationaliteiten nu

Superdiversiteit in Tower Automotive

Superdiversiteit in Tower Automotive

– Dit komt omdat Tower Automotive een Amerikaans bedrijf

is dat diversiteit als bedrijfspolitiek ziet.

– Een 2de reden was één van pure economische noodzaak.

Tower Automotive zocht nieuwe werknemers op hetzelfde

moment als Volvo.

Burgerschap als praktijk

Convivialiteit en het normale verschil

Particuliere kwesties & gemeenschappelijke dialoog: Burgerschapskwesties

Claims op herverdeling, culturele erkenning en politieke participatie van onderuit: Burgerschapsclaims

Convivialiteit

Normalisering van “verschil” en diversiteit

Conviviale omgang Interpersoonlijke valorisatie obv “wat mensen doen” Praktijk bepaalt identiteit & conviviale werksfeer ‘C’est ce qu’on fait, qui defini qui tu es et quelle personne tu es’.

Interiorisering van diversiteit:

“Bijvoorbeeld, een aantal dagen geleden was het Ramadan. Ik heb nu wat geleerd van die moslimgemeenschap. En ik heb ook dingen geproefd,…De precieze naam ken ik niet maar het was wel zeer zoet,…lekker maar zeer zoet.” Of “Hoe ging het in Ghana? Wat eten jullie daar? Ik steek hier wat op over de wereld.”

Convivialiteit

Burgerschapskwesties

• Vakantieregelingen op de werkvloer, vraagt negotiatie en onderhandeling: particuliere claims.

Veel arbeiders hebben familie in thuisland. Nood aan langere periodes dan twee weken.

Zet discussie in gang over evenwicht tussen particuliere eisen (diverse vakantieregelingen) en universele rechten en plichten (gelijke vakantieregeling).

“Het is niet van…”het is hier zo,…en daar stopt het”. Het is ook leren luisteren naar hun verhaal. Waarom reageren mensen zus of zo? Waarom nemen ze op een bepaald moment een bepaalde houding aan? Wat zit er achter? Zit er een cultuur achter, een overtuiging of levensfilosofie achter? Eerst luisteren voor je uiteindelijk kan trachten dingen te verzoenen. Al is dat niet gemakkelijk, uiteindelijk zorg je ervoor dat je diversiteit binnen onze groep van militanten ook echt aanwezig is.”

Interview secretaris ACV Metaal (METEA), Gent, 10 december 2014

Burgerschapskwesties

Meertaligheid: taaldiversiteit en –experiment

Engels en Nederlands zijn de officiële talen. Daarnaast is er het uitgangspunt in de praktijk: “It’s what works that counts.””

Glenn Swaelen, de toenmalige HRM beschrijft de omgang met meertaligheid: “We geven mensen de mogelijkheid zich te bewijzen buiten de taalbarrière om, op basis van kwaliteit in plaats van alleen op basis van taal.”

Negotiaties over de taalwetgeving in Vlaanderen.

Burgerschapskwesties

Burgerschapsclaims‘Culturele erkenning’

• “De HRM manager was bijvoorbeeld gaan spreken met een Gentse Imam met

aanzien. Die kwam vervolgens ook op het bedrijf om te spreken over het gebed en de

Ramadan. Mensen op de werkvloer weten dat en hebben daar respect voor. Das

algemeen geweten dat dat hier kan.”

• Ook de bedrijfsmomenten die al het personeel uitnodigen, wat er nogal wat zijn

(terugkom-moment op 29 augustus 2014, feest voor de motorrijders ter plaatse,

personeelsfeesten, nieuwjaar en Sinterklaas), wordt er koosjer eten gemaakt of

verzorgd (halal voedsel) en alle varkensvlees wordt vermeden. Ook gebeurt het dat

mensen tussenin informeel bidden of hun pauzes verzetten voor het gebed.

(Gesprek ABVV délégué, 21 augustus, 2014Parafrase, gesprek met ABVV délégué, 24 augustus 2014)

Burgerschapsclaims:‘Politieke participatie’

Het hoofd van ACV Metaal illustreert de diversiteit van de syndicale delegatie:

“Onze groep militanten is ongelooflijk gemixt: vrouwen/gender, alle nationaliteiten

(Roemeens, Bulgaars, Turks, Marokkaans, Italiaan,…) Dat geeft een uitdaging naar

taal en meertaligheid, maar we spreken in het Engels, Frans, Italiaans,…Nederlands.

Dus ja, je verandert. En je leert nieuwe zaken opnemen die je anders niet opneemt,

omdat je omgeving is veranderd.”

(Interview hoofd ACV Metaal (METEA), Gent)

Burgerschapsclaims‘Herverdeling’

• Herverdeling doorheen sociale strijd

“Solidariteit komt wel voor als diegenen in het bureau iets anders willen. Dan is het allemaal tegen hen. In die zin, is er wel solidariteit in de fabriek.”

Gesprek met werknemer Tower Automotive Tower Automotive, 27 augustus 2014

“Nu zijn ook de lonen van de operatoren op het gemiddelde van de regio hier voor dergelijke bedrijven. Met mooie woorden enzo,...daar komt het niet op aan. Mensen weten wie ze zijn door te kijken op hun loonbriefje. Als dat briefje zegt dat je aan de ondergrens zit, dan weet je dat dat secundaire burgers zijn,...ge zijt dus maar “da” (wijst laag). Das niet eerlijk.”

Interview met vakbondssecretaris, Gent, 10 december 2014

Burgerschapsclaims:‘Herverdeling’

Over arbeid en activering in Rabot

Superdiversiteit in Rabot - Blaisantvest

Over arbeid en activering in Rabot

Kerngetallen (Wijkmonitor Gent) Rabot - Blaisenvest

Gent

Aantal inwoners (2014) 8.271 252.333Bevolkingsdichtheid (inw/km2) (2014) 9.611 1.597Aantal Belgen (2014) 5.972 (73,2%) 86,8%Aantal niet-Belgen (2014) 2.296 (27,2%) 13,1%Aantal ECM (2014) 4.262 (51,3%) 20,1%Rechthebbenden leefloon per 1000 inw. (2014)

42 20

Gem. Netto belastbaar inkomen (inkomen 2012)

13.940 euro 21.328 euro

Werkloosheidsdruk (%NWWZ) (31/03/2015) 16,7% 9,6%Dekkingsgraad kinderopvang (2014) 28% 47%Wijkmonitor, stad Gent

Actieve burgers in Rabot –Blaisenvest zetten zich in voor buurtzorg (stadslandbouw op de site, inrichting en onderhoud Witte Kaproenenplein, voetbaltrainingen jongeren uit de buurt, …)

Aantal uitgekeerde Torekes voor buurtzorg

Aantal deelnemers

Aantal werkuren

2011 41.589 217 1.6642012 99.561 244 3.9822013 257.397 117 10.2952014 193.700 Geen cijfers 7.748Cijfers Samenlevingsopbouw Gent, rapporten 2012, 2013 en 2014

VRAAG

waardering ≈ productiviteit flexibiliteit discriminatie …

AANBODZOGENAAMD NIET- ACTIVEERBAAR statuut laat werken niet altijd toe capaciteit (tijd, mogelijkheden, kinderopvang, verplaatsingen, gezondheid, …) MAAR WEL sociaal actief in Rabot en voor Torekes …

BEMIDDELINGaanbod op vraag afstemmen (inzetbaarheid) vraag op aanbod afstemmen (werk op maat)

Zogenaamde voor de arbeidsmarkt niet-activeerbaren zijn in Rabot onder specifieke voorwaarden (Rabot, Torekes,…) wel sociaal actief:

tijd: autonomie om te bepalen wanneer en hoe lang inhoud: taakverdeling op basis van onderling overleg verhouding: gelijkwaardige relaties op basis van vertrouwen waardering: betekenisvol werk voor zichzelf en anderen

3. Belang van professionele ondersteuning

Culturele diversiteit speelt een rol op de werkvloer: “méfiance”

“In je syndicaal werk zie je dat je meer terug krijgt van de mensen, soms vragen ze ook wel meer. De invulling van een vakbond is niet voor elk land hetzelfde, in sommige landen zijn de vakbonden zeer corrupt. Hier vraagt het om meer uitleg over je eigen taak en de vakbond in België.”

Belang van professionele ondersteuningErkenning van de uitdaging (Vakbond)

“Het is opvallend omdat in ons klein dorp, je wel Habib bent, en wel moslim, maar ook Habib die aan cel zoveel staat. En dan moet je werken met die anderen die een andere mens is. Het is hier een klein dorp. Je kunt oog hebben voor wie mensen zijn, en dat moet, maar ook voor wat mensen hier doen, en samendoen. Iedereen is hier gelijk. Daarom draagt iedereen dezelfde kledij. Dat maakt het misschien ook anders dan in het echte leven. We hebben hier ook hetzelfde doel: de boel doen draaien, goeie producten maken, maken dat iedereen op tijd komt,…”, aldus het hoofd van de HRM.

Interview met Directeur HRM Tower Automotive, 23 januari 2015

Belang van professionele ondersteuningErkenning van de uitdaging (Werkgever)

Belang van professionele ondersteuningAan de slag met superdiversiteit (vakbond)

“Onze groep militanten is ongelooflijk gemixt: vrouwen/gender,

alle nationaliteiten (Roemeens, Bulgaars, Turks, Marokkaans,

Italiaan,…) Dat geeft een uitdaging naar taal en meertaligheid,

maar we spreken in het Engels, Frans, Italiaans,…Nederlands.

Dus ja, je verandert. En je leert nieuwe zaken opnemen die je

anders niet opneemt, omdat je omgeving is veranderd.”

Interview hoofd ACV Metaal (METEA), Gent,

Belang van professionele ondersteuning Nabijheid en basisdienstverlening (vakbond)

“Solidariteit voor mij? Dat is “er zijn”. Er zijn, altijd, in elk moment, voor elke

vraag. (…) Er leeft het stereotype van strijd, staking en piketten, maar op de

werkvloer wordt je geconfronteerd met alledaagse noden. Dat zijn noden die

ze meebrengen vanuit hun gezin, levenssituatie, vanuit hun wijken en

woonplaats. Dat gaat om papieren, papieren allerhande,

scheidingsproblemen, kinderopvang, schulden,… (…) We moeten aan

dienstverlening doen, een echt levensknooppunt zijn op de werkvloer voor

mensen.”

(Interview met délégué ACV Tower Automotive, Gent)

“We hebben een personeelsdienst van 3 personen met mij erbij. Die mensen draaien letterlijk overuren. We hanteren een “open door policy”: onze deur staat letterlijk open. We nemen een groot deel van de zorg op voor de werknemers, een dienstverlening die hun problemen kan opvangen. Veel mensen zitten hier met een reeks problemen rond papieren, rond kinderbijslag, tot schulden en loonbeslag, of zelf scheidingsproblemen en alimentatie. Soms gaan we quasi loonbegeleiding doen. De dienst werkt met een open door policy. Onze deur staat altijd open, er is geen drempel, we zijn gewoon altijd en direct aanspreekbaar.”

Interview met Directeur HRM Tower Automotive, 23 januari 2015

Belang van professionele ondersteuning Nabijheid en basisdienstverlening (werkgever)

Verwevenheid van diversiteit in aanwerving-, promotie-, en evaluatiebeleid

Antidiscriminatiebeleid & nultolerantie voor racisme gedragen door HRM en vakbonden

Reeks culturele aanpassingen

Belang van professionele ondersteuningEen kader voor een positieve praktijk

Twee professionele invalshoeken voor stadsontwikkeling in Rabot - Blaisantvest:

Belang van professionele ondersteuning eigen krachten mobiliseren

Van buiten af: binnenbrengen van extern kapitaal als hefboom voor de wijk

Van onder uit: mobiliseren van krachten en dynamieken in de wijk

Wat doet een dynamiek van onder uit?

- Buurtbewoners vinden op de stadsakker werk op maat- Extreme nabijheid: buurtwerkers bekommeren zich niet alleen over de inzet op de stadsakker, maar ook over het leven van buurtbewoners (papieren, familierelaties, kinderopvang, doktersbezoeken, huisvesting,…)

En hoe zit het nu met solidariteit in culturele diversiteit?Verschillende dynamieken:

- soort zoekt soort - de andere opzoeken

Globale inschatting: vooroordelen nemen af, nieuwe vormen van delen en herverdelen over culturele verschillen heen nemen toe

2. Conclusies: we kunnen niet zo maar blijven doen wat we doen!

Superdiversiteit: Scenario’s Scenario van openheid en hoopOppakken en als arbeidsorganisatie moeite doen om te groeien in een superdiverse samenleving Scenario van geslotenheid en angstNegeren en vastlopen op een steeds krimpende autochtone werfreserve in een duale samenleving & exclusie bestendigen

Gelukkig is er ruimte voor experiment! Nu al heel wat succesvolle praktijken en netwerken waar ook Volvo cars in betrokken is en kan uit leren

Enkele inspirerende voorbeelden: Anders werven en werken

Solidariteit in diversiteit op de arbeidsmarkt en in arbeidsorganisaties bevorderen

Leerrijke voorbeelden• blind solliciteren (meer ruimte voor authentiek

ontmoeting tijdens wervingen)• Project schone job, Cibo Cleaning (na meer divers

werven ook een ander HR-beleid ontwikkelen)• Van de Velde (meer autonomie voor werknemers)

Onze sterkste troeven zijn onze mensenvandaag al cultureel divers, morgen nog meer