TINEKE DE NOOIJ:BOVEN DE ZESTIG BEGINT HET GEGOOI IN DE GLAZEN

HAN KOORENEEFSCHREEF ‘OUD EN AFGEDANKT’ TWEEDE KAMERLID MONA KEIJZERBASISZORG VOOR OUDEREN WORDT STEEDS ONZEKERDERJOANNA BLAAK WIJ DOEN VEEL VOOR OUDEREN

Magazine van het Leger des HeilsJaargang 127 nr. 10

redactieHoofdredacteur Majoor Robert Paul Fennema

EindredacteurMenno de Boer

Redactie | redactie@legerdesheils.nlJurjen SietsemaWillemijn de JongNathan SudmeierMarko Mellema

VormgevingNathan SudmeierMichelle de Bree

TrafficArnoud van Roosmalen

reageren & abonnementenLEGER DES HEILST.A.V. REDACTIEPOSTBUS 3006, 1300 EH, ALMERERedactie | redactie@legerdesheils.nlAbonnement | www.legerdesheils.nl

drukSenefelder Misset BVMercuriusstraat 357006 RK Doetinchem

strijdkreetMAGAZINE VAN HET LEGER DES HEILSStichter | William BoothInternationaal leider | Generaal André CoxLeider Nederland | Commissioner Hans van Vlietwww.legerdesheils.nl | info@legerdesheils.nl

© Leger des Heils 2014Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie.

nr. 10

Men hoopt oud te worden, maar men vreest de ouderdom…Deze uitspraak van de Franse schrijver Jean de la Bruyère (17e eeuw) omschrijft misschien wel het beste het thema van deze Strijdkreet. We doen er alles aan om maar zo oud mogelijk te worden, maar weten ook dat de ouderdom met gebreken komt. Hoe voelt het om oud(er) te worden? Wat doe je nog wel, wat doe je niet meer? Hoe word je behandeld? Hoe gaan wij om met onze ouderen? Blijven we goed voor hen zorgen? Krijgen ze nog het respect dat ze verdienen? Oude mensen raken soms in een isolement, hun wereld wordt kleiner en kleiner, eenzaamheid ligt op de loer. Het probleem van de vergrijzing... Maar ouderen zijn niet alleen maar ‘een probleem’ natuurlijk!Zo kunnen we bijvoorbeeld leren leven en liefhebben door naar het voorbeeld van prachtige oudere mannen of vrouwen te kijken.

INHOUdBoven de zestig begint het gegooi met de glazen 4

“We hoeven nooit alleen te eten” 8

Joanne blaak: “wij doen veel voor ouderen’ 12

basiszorg voor ouderen wordt onzekerder 14

oma’s handen 18

Oud en Afgedankt 20

Wel oud worden, niet oud willen zijn 22

strijdkreet | 3

Boven de zestig begint het gegooi in de glazenTineke de Nooij over oud zijn

Willemijn de Jong

1,2,3,4,5,6,7,8,9… Tieneke! Dat herkent bijna elke Nederlander van boven de veertig. Tineke de Nooij is 73 jaar. Maar ze zit haar pensioen niet uit in een seniorenappartement. Ze werkt als DJ bij radio 5 Nostalgia. Radiomaken doet Tineke al sinds het begin van de jaren zestig, toen ze bij Radio Veronica begon als de eerste vrouwelijke DJ. Ze werd daarmee een boegbeeld voor de jonge, bruisende generatie. Echt jong is ze inmiddels niet meer. Hoe gaat Tineke om met ouder worden?

Omroep MAX

4 | strijdkreet

“Ik vind oud zijn helemaal niks. Vooral jonge mensen

denken ‘ach leuk om ouder te worden’. Natuurlijk

heeft oud zijn z’n voordelen: je kunt oma zijn, je

bent wijzer geworden, je kunt meer relativeren, je

hoeft niet meer zo… Maar om nou te zeggen: goh,

wat vind ik het leuk om in de zeventig te zijn, nee.

Ik realiseer me dat ik niet zoveel jaren meer heb.

Als ik tot mijn vijfentachtigste kan doordraaien

zoals ik nu doe, hoor je me niet klagen.

Maar ik heb de knop wel omgedraaid: mijn man zit in een

bejaardentehuis, gaat dementeren, is helemaal verlamd;

ik vind het verschrikkelijk om zo oud te moeten worden.”

Ben je bang voor het einde, of voor wat er vlak voor het einde komt?“Ik ben niet bang voor het einde. Wel voor het lijden

dat je voor het einde nog krijgt. Maar nog niet eens

zozeer het lijden. Het is meer de aftakeling. Ik heb

een grote vrienden- en kennissenkring, omdat ik

altijd in het volle leven heb gestaan en een groot

gezin heb. Maar ik heb al zoveel mensen inmiddels

begraven. Maar goed, dat zijn de nadelen. Er zijn

natuurlijk ook genoeg voordelen aan mijn leeftijd.”

Je bent nog heel actief, is dat een manier om het ouder worden uit te stellen?“Nee, dat is niet de reden dat ik nog werk. Ik houd

er gewoon zoveel van, ik ben mijn hobby aan het

beoefenen! Ik heb geen andere hobbies. Ik zit voor

radio 5 Nostalgia, dat is de doelgroep die met mij

is opgegroeid. Ik vind het leuk om voor hen een

programma te maken. En lekker bezig te zijn!”

Er zijn wel veel mensen van jouw leeftijd eenzaam. Dingen ondernemen schijnt een goede remedie tegen eenzaamheid te zijn…“Ik vind het buitengewoon tragisch dat er zoveel

mensen eenzaam zijn. Maar het ligt aan die mensen

zelf, hè. Waarom zijn mensen eenzaam? Dat komt

omdat ze niet in staat zijn te communiceren. Vroeger

“ Ik maak radio voor dezelfde mensen als ik het toen voor deed. Ze zijn samen met mij

oud geworden.”

hadden ze dan hun man of vrouw die de sociale

contacten onderhield. Je kunt niet altijd terugvallen

op je kinderen, die leiden ook hun eigen leven.

En je man of vrouw kun je zomaar verliezen. Daarom

is het belangrijk om je eigen vriendenkring of je eigen

hobby te ontwikkelen als je nog jonger bent. Ik denk niet

dat ik zelf ooit eenzaam zal zijn. Ik ben geen type om op

visite te gaan, maar ik nodig wel vaak mensen uit bij mij

thuis. Eigenlijk vind ik het nog een beetje te weinig, maar

ik doe wel mijn best om contacten te onderhouden.”

“Ik ben een positief mens. Het valt mij op dat als je

leeftijdsgenoten vraagt hoe het met hen gaat, je vaak

de pijntjes te horen krijgt. ‘Een nieuwe heup, last van

m’n hart, ik ben laatst naar de dokter geweest…’ Het

is wel begrijpelijk dat ze dat vertellen, want boven de

zestig begint het gegooi in de glazen. Maar je kunt

ook focussen op wat je allemaal nog wel kunt.”

Als je jong bent, ben je vaak erg gefocust op wat nog komt: de toekomst. Ik kan me voorstellen dat iemand van 73 vooral achterom kijkt – want het mooiste is vast al geweest…“Ik heb eigenlijk nooit zoveel vooruit gekeken. Ik wilde

gewoon goed worden in mijn vak, ik wilde een goede moeder

zijn. Ik heb een traumatische scheiding achter de rug.

Ik heb het altijd heel jammer gevonden dat we dat

niet tot een goed einde hebben kunnen brengen.

Maar je kunt nauwelijks iets plannen in je leven.

Natuurlijk kun je jezelf doelen stellen, maar er

hoeft maar iets te gebeuren of alles verandert.

Ik kijk ook nu bijna niet vooruit – ik moet er niet aan denken.

De gedachte dat ik 85 zal zijn, vind ik verschrikkelijk!”

Een tienerjongen met kanker in de populaire film ‘A fault in our stars’ vind het moeilijkste aan doodgaan dat hij straks in de vergetelheid zal raken. Dat hij niets groots aan de wereld heeft veranderd, geen held is geweest. Ben je bang om vergeten te worden?“Ik heb een steen verlegd in de rivier… Dat is van

Bram Vermeulen hè, dat prachtige gedicht. Daardoor

stroomt die rivier ook anders. Ik denk dat ik dat

gedaan heb, ik heb mijn stempel op de maatschappij

gedrukt. Dat heb ik me nooit gerealiseerd, dat realiseer

ik me nu. Dat is de verworvenheid van 73 jaar zijn;

strijdkreet | 5

Ik moet steeds meer dingen navragen aan mijn kinderen. Hoe dingen met de tv werken, of instellingen te veranderen.

ik kan zien wat ik voor mijn generatie betekend heb.

De laatste week van augustus heb ik

radio gemaakt op het Veronica-schip.

We hebben ooit, toen we begonnen, geschiedenis

gemaakt op dat schip. Veertig jaar na dato komen

daar honderden mensen naartoe, voor mij.

Dan realiseer ik me wat voor impact ik heb

gehad op die hele generatie. Dat is zo bijzonder!

Het is maar goed dat we dat niet wisten destijds,

want we deden maar wat. Maar ik ben eigenlijk

best trots op wat ik gedaan heb met mijn leven.”

Toen een belangrijk onderdeel van de jonge generatie, maar nu een oude rot in het vak. Maakt het verschil? “Nee, ik ben een bevoorrecht mens! Ik maak

radio voor dezelfde mensen als voor wie ik het

toen deed. Ze zijn samen met mij oud geworden.

Ik werk niet voor niets voor Nostalgia. En doordat ik

ouder ben, krijg ik ook meer respect van jongere mensen.

Dat houdt me bij de les. Ook qua taalgebruik.

Zij leren van mij en ik van hen. Het is leuk om

veel te kunnen delen, als je zoveel ervaring hebt.”

Is het radiolandschap erg veranderd in de loop der jaren?“O ja! Al was het alleen maar in het taalgebruik.

We spraken zo keurig. We hadden de N’s hoog in

het vaandel staan. Maakten onze woorden netjes af.

Maar dat is inherent aan deze tijd. Kinderen

zeggen nu ‘hè?’ in plaats van ‘wat zegt u?’. En

al die schuttingtaal en dat vloeken op de radio!

Daar ben ik ouderwets in hoor, daar ben ik niet

blij mee. Kom nou toch, ze zouden het moeten

verbieden. Misschien moet die bond tegen

het vloeken weer eens teruggehaald worden.”

Mensen takelen af, maar de wereld gaat hard vooruit?“Ja joh, alles gaat zo hard. Moet je nagaan wat voor

veranderingen mijn generatie allemaal mee heeft moeten

maken. Ons radiokanaal wordt ook digitaal, daar kan

ik niks tegen doen, hoor. Vijftien jaar geleden deed ik

interviews met mensen en dan vroeg ik: ‘kunt u zich

voorstellen dat u een mobiele telefoon heeft?’ Dan

reageerden ze: ‘nee, ik kan me niet voorstellen dat ik

op straat zou kunnen bellen.’ Vijftien jaar geleden, hè!

Moet je nu eens op straat kijken. Ik moet steeds meer

dingen navragen aan mijn kinderen. Hoe dingen met

de tv werken, of hoe ik instellingen kan veranderen. Ik

ben afhankelijk geworden van mijn kinderen, haha!”

Kun je jevoorstellen dat leeftijdsgenoten zich overbodig gaan voelen? “Ik kan het me voorstellen, maar aan de andere kant:

Nederland vaart wel bij de vrijwilligers. Als je het in je

hebt, kun je je ook op hoge leeftijd nog nuttig maken

in de maatschappij! Zeker als je in het werkzame

leven hebt gezeten, als je specifieke dingen kunt:

ga ermee aan de slag! Dat houd je jong van geest!”

6 | strijdkreet

strijdkreet | 7

8 | strijdkreet

“We hoeven nooit alleen te eten”

Hoe het begon“We wilden verhuizen,” vertelt Ineke van Dok-Mak, de

oma in de familie. “We dachten erover om in Oostenrijk

te gaan wonen en af en toe in Nederland te zijn. We

hebben nog een dochter in Londen, dus we zijn sowieso

flexibel qua locatie.” Zij en haar man Philip zetten hun

huis in de verkoop en gingen in de buurt van Utrecht

op zoek naar iets nieuws. Intussen was hun dochter

Carianne ook op zoek naar een nieuwe woning. “We

hadden toen nog geen kinderen en wilden een deel van

het nieuwe huis verhuren,” zegt Carianne. “We waren

op dat moment natuurlijk ook bezig met hoe we het

zouden gaan doen met onze ouders. Als er iets met

hen zou zijn, kon ik niet een uur gaan rijden om een

boodschap voor hen te doen of hen naar het ziekenhuis

te brengen.” Uiteindelijk ging het heel snel. Carianne en

David konden een pand kopen aan de Nieuwe Gracht,

en dat pand bleek nogal groot. Vooral Ineke wilde

heel graag bij haar dochter en schoonzoon intrekken.

Ineke: “We konden ook wel kiezen voor een appartement

voor senioren, maar de servicekosten zijn dan zo hoog,

dat je in vijf jaar door je pensioen heen bent. Ik was met

een aantal zestigplusvriendinnen aan het brainstormen

over de vraag: wat doen we met ons grote huis? Als de

kinderen weg zijn, heb je ineens zoveel ruimte. Ik kan nu

nog nadenken en zelf bepalen waar mijn spullen naartoe

gaan. Daar hoef ik mijn nageslacht niet mee op te zadelen.”

Ineke en Philiip wonen op de benedenverdieping van het

pand aan de Nieuwe Gracht; Carianne met David en de

kinderen op de eerste verdieping. “We hebben onze eigen

keuken en badkamer. We wonen in hetzelfde huis, maar

Drie generaties onder één dak, is dat niet vragen om problemen? De familie Van Dok/Ros bevalt het goed. Tijdens de avondmaaltijd in hun woning aan de Nieuwe Gracht in Utrecht vertellen ze hoe samenwonen met je ouders of kinderen in de praktijk gaat. “Er zijn genoeg mensen die er niet aan moeten denken, maar we hebben het heel goed.”

wel los van elkaar,” vertelt schoonzoon David.

Hoe het gaatEr worden wel eens sceptische vragen gesteld. Of mensen

zeggen: ‘Bij je schoonouders in één huis? Ik zou gek

worden!’ Toch vinden zowel ouders als kinderen en

kleinkinderen deze oplossing heel positief. Carianne:

“We dachten: wij kunnen iets voor onze ouders doen,

en zij voor ons. In de toekomst kan het natuurlijk wel

gebeuren dat we intensief voor onze ouders moeten gaan

zorgen. Nu is de praktijk dat zij vooral veel op onze

kinderen passen.”

“Natuurlijk breng ik mijn ouders wel eens naar het

ziekenhuis of ik neem een boodschap mee, maar verder

zijn ze nog erg zelfstandig en ondernemend.” Opa Philip:

“Normaal gesproken eten we apart. Maar als Ineke

naar Londen is, schuif ik boven aan. We hoeven dus

nooit alleen te eten. Eens per maand eten we sowieso

met z’n allen. Dan maken Ineke en ik kaasfondue klaar.

Vinden de kleinkinderen ook geweldig!” David: “En bij

opa en oma staat de deur altijd open. Het is heel leuk

om te zien hoe goed de band tussen mijn schoonouders

en de kinderen is.” Carianne lacht: “Ja, dat gaat heel

natuurlijk. Toen we laatst thuiskwamen moest Olivia,

onze dochter, heel nodig naar de wc. Die zegt dan: ‘Ik

ga gauw bij oma!’ Even bij elkaar theedrinken doen we

ook regelmatig hoor, even vragen hoe het gaat.” Tegen

anderen zegt Carianne dan ook ‘we zijn met z’n achten’,

omdat dat zo voelt. “Dan denken ze dat ik zes kinderen

heb, haha. Toen ik weer zwanger was, telden we of we

allemaal nog wel aan één tafel zouden passen.”

Willemijn de Jong Michael Damen

Ineke en Philip wonen met hun kinderen en kleinkinderen onder één dak

strijdkreet | 9

Ze zijn nog maar vier en zes en ze geven al uit zichzelf de bril van oma aan.”

10 | strijdkreet

Is het dan voor iedereen een aanrader om met

verschillende generaties in één huis te wonen? “Er zijn

genoeg mensen die er niet aan moeten denken,” vertelt

Carianne, “maar we hebben het heel goed. Ik denk dat

ons geloof daarin ook wel een basis is. We willen met

God leven en ik denk dat God je helpt om geduldig en

liefdevol te zijn naar elkaar. Af en toe moet je wel een

goed gesprek hebben met elkaar. Dan moet we weer

even onze grenzen aangeven bij elkaar.” Het is wel heel

duidelijk dat David en Carianne een eigen gezin vormen.

“Ik val onder de verantwoordelijkheid van mijn man en

niet onder die van mijn ouders. Toen ik me als volwassene

liet dopen, was mijn vader het daar niet mee eens. Maar

dat moment is wel belangrijk geweest om te laten zien:

dit is mijn keuze, mijn leven.”

Hoe het zal wordenAls Ineke en Philip ouder worden en minder mobiel,

zullen hun kleinkinderen dat van heel dichtbij meemaken.

“Maar kinderen om je heen, houdt je ook jong. Als

we met leeftijdsgenoten zouden wonen, ligt de nadruk

misschien vanzelf meer op je beperkingen. Of op het

verleden en op wat er allemaal niet meer kan. Kinderen

kijken naar wat opa en oma nog wél kunnen. Als we

niet met ze op de trampoline kunnen, kunnen we nog

wel samen kibbeling halen in de stad. Het is ook wel

eens confronterend, hoor. Mijn kleinkinderen stellen

veel ‘waarom-vragen’. Waarom ik dingen niet meer kan,

bijvoorbeeld. Ik ervaar dat als positief; het houdt me bij

de tijd. En als ik zeg dat mijn knie zeer doet, dan zegt

mijn kleindochter: ‘Ik heb ook pijn aan mijn knie, want

ik ben net gevallen’.”

Carianne vervolgt: “Voorlopig zullen we hier nog wel

zitten. Als David en ik hier alleen met ons gezin zouden

wonen, waren we waarschijnlijk al weer verhuisd. Maar

doordat we hier met z’n allen wonen, zijn we wel heel

erg verbonden met deze plek.” Ineke beaamt dat ze hier

graag lang wil blijven wonen, dicht bij haar kinderen

en kleinkinderen. “Er zijn hier in de binnenstad veel

mogelijkheden. Alles is dichtbij en ook qua zorg is het

goed geregeld. En hoe verder wij achteruit gaan, hoe

meer de kleinkinderen ons ook helpen. Dat gaat bijna

vanzelf. Ze zijn nog maar vier en zes en ze geven al uit

zichzelf de bril van oma aan zodat ze hen kan voorlezen.”

strijdkreet | 11

“Wij doen veel voor ouderen,” zegt Joanne. “Naast de

24 buurtsteunpunten ‘Bij Bosshardt’, waar veel ouderen

komen die daar plezier hebben, nieuwe contacten

leggen en weer zin in het leven krijgen, heeft het Leger

bijvoorbeeld het programma Grijs Genoeg(en). Dat

laatste ‘en’ staat niet voor niets tussen haakjes. Het richt

zich op zorg mijdende ouderen die in een isolement leven.

De stille narigheid achter de voordeur, zeg maar. Het

leven was grijs genoeg, maar het moet weer een genoegen

worden. Grijs Genoeg(en) doen we in het hele land. We

krijgen signalen van buren, politie, woningcorporaties

of wijkverpleegkundigen die bezorgd zijn. Die zien dan

dat ergens de gordijnen alsmaar dicht blijven of de tuin

verwaarloosd is. Dan gaan wij erop af.”

Volgens Joanne is er veel verborgen ellende onder

ouderen. “In onze regio hebben wij zo’n zestig tot tachtig

ouderen onder onze hoede. Landelijk is dat aantal

natuurlijk veel groter. Het Leger des Heils vraagt geregeld

aandacht voor deze vaak vergeten ‘stille narigheid’. Na

zo’n oproep stromen de aanmeldingen meestal binnen.”

“Toen we net begonnen met Grijs Genoeg(en) hebben

we huisartsen gevraagd om eens in hun systeem te

kijken welke zeventigplussers ze de afgelopen twee

jaar niet hadden gezien. De huisartsen zeiden dat ze

iedereen van die leeftijd regelmatig zagen. Toch kregen

we daarna telefoontjes van huisartsen die zeiden dat ze

waren geschrokken, omdat er toch meerdere ouderen

waren die ze al een tijd niet hadden gezien. Dat was

voor ons een start en een bevestiging. We zijn bij die

ouderen langsgegaan. Niet iedereen was eenzaam en

verwaarloosd, maar een aantal wel.”

De ouderen die het Leger dan aantreft, zijn vaak mensen

met psychiatrische problemen.

“Ze dementeren of vertonen zonderling gedrag. Ook

is er vaak sprake van gedragsproblematiek. Kinderen

komen niet meer omdat vader of moeder zo eigengereid

of onmogelijk is. Soms zijn het mensen die zich gewoon

hebben teruggetrokken. Zo troffen we eens een echtpaar.

Hoogbejaard en helemaal niet arm of zo. De vrouw was

dement en de man verzorgde haar en liet geen hulp toe.

Dat tref je ook. Hun huis was verwaarloosd. De vrouw

lag hele dagen op bed en was incontinent, maar hulp

wilden ze niet.”

“En dan komen we mensen tegen die je ook weleens

op televisie ziet. Van die verzamelaars die hun hele huis

hebben volgestouwd met van alles en nog wat. Zwaar

vervuild en soms vervreemd van alles en iedereen. Zelf

ben ik eens met een collega naar een adres gegaan waar

ik wilde aanbellen toen ik zag dat er een omgekeerde

punaise op de bel was geplakt. De brievenbus was

volgestopt met doeken zodat er geen post in kon. De

tuin was een wildernis en een plek waar jongelui drugs

dealden. Je komt dus van alles tegen.”

Het Leger des Heils gaat zich, als het daarvoor de kans

krijgt, met deze mensen bemoeien. Bemoeizorg dus.

Een aantal jaren geleden nog een vies woord maar

tegenwoordig een geaccepteerd verschijnsel. Het doel

is om ouderen de kans te geven om hun leven weer

leefbaar te maken en hen weer onder de mensen te laten

komen. De verhalen van ouderen van wie het enige

contact dat met de kassière van de supermarkt is, zijn

talloos en daar wil het Leger iets aan doen. Eenzaamheid

is een wijdverbreid en steeds groter wordend probleem.

“En daar nemen wij geen genoegen mee,” zegt Joanne.

“Iedereen hoort erbij. Deze ouderen dus ook. Ook zij

hebben recht op een waardevol leven.”

Hoewel het aantal aanmeldingen de afgelopen tien jaar

stabiel is gebleven, maakt Joanne zich wel zorgen over de

toekomst van ouderen in onze samenleving. “Sinds een

“De ‘bemoeizorg’ van het Leger des Heils. Eenzame ouderen hebben recht op een waardevol leven”

De zorg voor ouderen is een belangrijke activiteit van het Leger des Heils. Joanne Blaak, directeur van Leger des Heils Zuidwest Nederland, vertelt over ouderenzorg en de stille narigheid achter de voordeur.

Jurjen Sietsema Wendy Bos

12 | strijdkreet

aantal maanden groeit het aantal aanmeldingen. Er lijkt

een verband te bestaan met de bezuinigingen. Mensen

krijgen minder huishoudelijke hulp of begeleiding

wordt helemaal niet geïndiceerd. Er wordt door de

gemeenten en het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg)

al voorgesorteerd op de nieuwe regelgeving vanaf 2015.

Zo is er een mevrouw over wie de buren klaagden. Haar

huis was ernstig vervuild. Ze kan best iets zelf, maar

heeft iemand nodig die haar iedere week aanmoedigt en

prijst. Hoe eenvoudig kan het zijn?”

De gedachte dat de participatiesamenleving zoals

de overheid die voor ogen heeft dé oplossing vormt,

vindt Joanne naïef. “We hebben een verzorgingsstaat

opgebouwd in enkele tientallen jaren, die we in twee jaar

moeten gaan ombuigen naar een participatiesamenleving.

Dat werkt niet. De maatschappij zit anders in elkaar

dan dertig jaar geleden. Mensen hebben het drukker en

zijn meer gericht op hun eigen ontwikkeling. Bovendien

vinden mensen dat het vrijwillig verlenen van zorg ook

gewaardeerd moet worden. Als je dan een ingewikkeld

iemand tegenkomt, die je soms uitscheldt of ander

vervelend gedrag vertoont, dan wordt het toch een stuk

moeilijker.”

“Natuurlijk gebeuren er ook mooie dingen in één-op-

één-contact met mensen of in groepen. Een gemeentelid

van een kerk die op Moederdag rozen langsbrengt bij

gezinnen die problemen hebben of iemand die aan

een eenzame oudere vraagt: ‘Ik ga een dagje uit, heb

je zin om mee te gaan?’ Ik ben dus niet somber, maar

de veronderstelling dat wij binnen twee jaar met zijn

allen weer gaan zorgen voor de zwakkeren in onze

samenleving, is niet reëel. Toch blijven we ons inzetten

voor deze doelgroep, door mensen bij elkaar te brengen

en ze te stimuleren iets met en voor elkaar te doen. En

dat is een rol die we graag voor onze rekening nemen.”

strijdkreet | 13

Ouder worden in Nederland is niet meer wat het was. Zo’n veertig jaar geleden

woonden grote groepen gezonde bejaarden in bejaardentehuizen waar ze, van

alle gemakken voorzien, in alle rust oud konden worden. Zieke ouderen werden

zonder al teveel rompslomp opgenomen in een verpleeghuis. Dat is anno 2014

ondenkbaar. De bejaardentehuizen zoals die er in de jaren ’70 en ’80 waren,

bestaan niet meer en de vanzelfsprekendheid van opname bij ziekte is ook

verdwenen. De huidige generatie ouderen woont thuis, en dat het liefst zo lang

mogelijk. Opname in een verzorgings- of verpleeghuis is alleen weggelegd voor

de ernstigste ziektegevallen.

De veranderingen in de ouderenzorg in de laatste tientallen jaren zijn het gevolg

van de steeds maar stijgende kosten én van de groeiende groep ouderen. De

naoorlogse generatie die nu met pensioen gaat, de ‘babyboomers’, is vele malen

groter dan de generatie waarvan hun ouders deel uitmaakte. Bovendien leven we

gemiddeld langer.

Geen wonder, want de medische zorg is de afgelopen 40 jaar met sprongen

vooruit gegaan. Een voordeel met een keerzijde. De zorgkosten. Want ouderdom

komt met gebreken. De ouderen van nu maken gebruik van huisarts, specialist,

fysiotherapeut en noem maar op. In de afgelopen jaren is er stevig bezuinigd op

de zorg. Vooral nadat het nieuwe zorgverzekeringsstelsel werd ingevoerd met zijn

eigen risico en zijn basis- en aanvullende pakketten. Sinds de invoering stijgt de

premie alleen maar en met ingang van volgend jaar wordt ook het eigen risico

verhoogd. En dat terwijl steeds meer zorg uit het basispakket verdwijnt. Geen

probleem voor ouderen met een riant pensioen en voldoende geld achter de hand,

maar wel voor ouderen die minder te besteden hebben. Zij moeten steeds meer

zelf gaan betalen, en daar wringt het. Want, hoe moet dat in de toekomst? Kunnen

zij nog rekenen op voldoende basiszorg en zo ja, waar bestaat die dan nog uit?

Mona Keijzer: “Laten we eerst vaststellen dat we in Nederland één van de beste,

zo niet het beste zorgstelsel van de wereld hebben. En dat moeten we zo zien te

“De veranderingen in de ouderenzorg gaan veel te snel en dat gaat problemen opleveren. Goede basiszorg voor ouderen wordt steeds onzekerder,” zegt CDA Tweede Kamerlid Mona Keijzer, belangrijk voorvechtster voor een rechtvaardig zorgstelsel.

Jurjen Sietsema CDA

Tweede kamerlid Mona Keijzer:

Verandertempo Nederlandse ouderenzorg veel te hoog

14 | strijdkreet

strijdkreet | 15

moeten voeren. Niemand wil zijn geliefde kwijt. Daar

moet de politiek zich niet mee bemoeien.”

Kan er eigenlijk nog wel meer worden bezuinigd? “Je moet goed kijken waarop je bezuinigt. Als ik nu zie dat

verplegend en verzorgend personeel een groot deel van de

tijd kwijt is aan het invullen van allerlei rapportages en

formulieren, omdat de regels dat voorschrijven, dan denk

ik dat je daar vooral op moet bezuinigen. Ik was laatst

in een verpleeghuis waar medicijnen werden uitgedeeld.

houden. Daarin moet je, denk ik, twee dingen scheiden.

Aan de ene kant de cure (de geneeskunde) en aan de

andere kant de care (de langdurige zorg). Ouderen die

gebreken krijgen en die bijvoorbeeld geholpen moeten

worden met douchen. Of ouderen die dement worden

en daardoor naar de dagbesteding moeten. Op het

gebied van de care gaat er heel veel veranderen in een

gigantisch hoog tempo. Wat mij betreft veel en veel te

snel. Gemeenten zijn hier niet klaar voor, maar het moet

en zal per 1 januari 2015 worden ingevoerd en dat gaat

problemen opleveren.”

Problemen? “Als jij een dementerende partner verzorgt, dan houd

je dat vol omdat je partner naar de dagbesteding kan.

Als dat straks niet meer geregeld is en je partner hele

dagen thuis is, dan houd je dat niet vol. Zeker niet als

je hoogbejaard bent. Die zorg valt dus weg en dat gaat

behoorlijke problemen opleveren.”

Dat is één probleem, zie je er nog meer?“Omdat de kwaliteit van de geneeskundige zorg zo

goed is, zijn er steeds meer hoogbejaarden. Een grote

kostenpost zijn de dementerenden, maar we krijgen ook

steeds meer chronisch zieken. Als je dertig jaar geleden

kanker kreeg, dan ging je bijna altijd snel dood. Nu

overleven heel veel mensen de ziekte, maar die blijven

dan wel chronisch ziek. En als je dan in een rolstoel

terecht komt, dan moet je geholpen worden. En dat kost

vervolgens ook wat.”

In Engeland hebben ze becijferd wat een mensenleven aan zorg mag kosten. Hebben we dat hier ook al gedaan? “Nee. Er wordt wel over gesproken en gedaan alsof dat

de oplossing is. Maar voor veel ziektes weten we nog niet

wat een behandeling kost en hoe effectief die is. Voor

sommige kankermedicijnen weten we dat trouwens wel.

Ethisch gezien vind ik dat een erg ingewikkelde discussie.

Wat is een mensenleven waard? Het leven van mijn

kinderen bijvoorbeeld is onbetaalbaar. Hoe moet je daar

een bedrag aan hangen? Als je dat doet, dan zeg je tegen

heel veel mensen: ‘we gaan je niet behandelen omdat

het economisch niet uit kan’. Die weg moeten we niet

op. Dat wordt een hele enge discussie. Daarom vind ik

dat mensen dat gesprek met hun arts en met hun familie

16 | strijdkreet

Dat gebeurde door twee verzorgenden zodat de één

kon controleren of de ander het wel goed deed. En dat

terwijl het in 99% van de gevallen goed gaat. Die andere

verzorgende had dus eigenlijk net zo goed even met een

bewoonster kunnen praten of even een bewoner een

extra douchebeurt kunnen geven. Dat schiet er dan bij

in. We moeten echt iets gaan doen aan al die regels die

we aan de zorg hebben opgelegd. Dat betekent ook dat

we risico’s moeten accepteren.”

De regering zegt dat we meer voor elkaar moeten gaan zorgen. Kinderen zouden bijvoorbeeld hun ouders moeten verzorgen als ze zorg nodig hebben of zelfs de ouders in huis moeten nemen… “Een participatiemaatschappij kun je niet vanuit Den

Haag opleggen. Bovendien bestaat die al tussen mensen.

Er zijn veel mantelzorgers in ons land. Zij hebben

het al behoorlijk zwaar en de regering maakt het hen

ook nog eens moeilijker. De zorg wordt in een razend

tempo over de schutting gegooid bij gemeenten, de

inkomstenbelasting wordt verhoogd en dan tegen

mensen zeggen dat ze het zelf moeten doen. Dat vind ik

niet kunnen. Als je echt wilt dat mensen voor elkaar gaan

zorgen, dan moet je ook regelen dat ze dat kunnen en

hen niet het leven zuur maken met allerlei regels. Ook

daarover maak ik me zorgen, omdat ik zie hoe zwaar

het is om voor een familielid te zorgen dat ernstig ziek is.

Het vraagt alles van je. Daar moet je je handen voor vrij

hebben en de overheid kan die ruimte bieden.”

Zie je een rol voor het Leger des Heils weggelegd als het om ouderen gaat? “Ik ken het Leger des Heils als een door het geloof

geïnspireerde organisatie die zich inzet voor de zwakkeren

in de samenleving. Daar zijn ook veel verslaafden en

mensen met psychiatrische klachten bij. Die worden ook

oud en krijgen lichamelijke klachten of worden dement.

Deze mensen zitten nu vaak met een lichamelijke of

GGZ-indicatie in een verpleeghuis. Daar zijn ze een

vreemde eend in de bijt. Deze mensen dreigen in de

nieuwe situatie tussen wal en schip te raken omdat ze

die indicatie niet meer krijgen. In de opvang van deze

groep zie ik een rol voor het Leger. Het is ook een groep

waarvoor ik aandacht ga vragen bij de staatssecretaris.”

Van jou is bekend dat je je bij het nemen van besluiten afvraagt: kan ik dit uitleggen aan de buurman, mijn moeder, de mensen in de bedrijven in mijn stad? Kun je de manier van omgaan met de ouderenzorg in Nederland nog aan je moeder uitleggen?“Dat er iets moest gebeuren in de zorg, ook voor de

ouderen, was wel duidelijk. Maar ik vind het tempo

waarin en de manier waarop het gebeurt steeds moeilijker

uit te leggen. Dat gaat problemen opleveren en maakt de

toekomst voor ouderen alleen maar onzekerder.”

strijdkreet | 17

Oma's handenIk kan hier een heel betoog gaan houden over

het belang van respect voor de ouderen in onze

samenleving. Ik kan ook vertellen dat de Bijbel dit

van ons vraagt. Kijk maar eens in het Bijbelboek

Leviticus, hoofdstuk 19, vers 32. “Je moet hoffelijk

zijn tegenover oudere mensen en hen met respect

behandelen; daardoor wordt duidelijk dat je

eerbied en ontzag hebt voor Mij. Ik ben de Heer,”

zegt God daar.

Ik kan laten zien dat onze samenleving meer

aandacht heeft voor jeugdige onbezonnenheid dan

voor oudere wijsheid. Ik kan erop aandringen dat

we moeten leren van ouderen. Dat we ouderen

moeten aanmoedigen hun wijsheid met ons te

delen. Dat we hen moeten liefhebben…

Maar de Amerikaanse soulzanger en componist

Bill Withers schreef ooit een liedje over zijn oma,

dat alle argumentatie op het punt van liefde en

respect voor ouderen overbodig maakt. Het is zo’n

mooi, klein liedje, met zo’n bijzonder waardevolle

boodschap.

Dat we kunnen leren liefhebben door naar het

voorbeeld van prachtige oudere mannen of

vrouwen te kijken. In dit geval Billy’s oma.

“Grandma’s hands” vind je op YouTube:

18 | strijdkreet

Oma’s handen, Klapten in de kerk op zondagmorgen Oma’s handen, Speelden prachtig tamboerijn Oma’s handen, Vertelden van haar zorgen Ze zei: ‘Billy, loop toch niet zo rap, Straks trap je in een stukje glas’ ‘Misschien zit er wel een slang in ’t gras’ Oma’s handen…

Oma’s handen, Troostten een ongetrouwde mama, Oma’s handen, Ook als waren ze pijnlijk en gezwollen. Oma’s handen, Pakten zachtjes beide wangen Ze zei: ‘Meisje, oma snapt best hoe het kan, Dat je echt houdt van die ene man Leg je leven daarom maar in Jezus’ hand’ Oma’s handen… Oma’s handen, Gaven vaak een handvol dropjes Oma’s handen, Pakten altijd op als ik weer viel Oma’s handen, O, wat was ik in mijn nopjes Als ze zei: ‘Meissie, doe dat joch geen zeer Waarom geef je hem toch slaag? Hij deed toch eigenlijk niets verkeerd?’ Maar ik heb geen oma meer…

Als ik in de hemel kom, dan ga ik meteen op zoek naar oma’s handen…

strijdkreet | 19

Han Kooreneef schreef

'Oud en afgedankt'

20 | strijdkreet

Oud en afgedankt. Het nummer is alweer 17 jaar oud, maar de tekst raakt nog steeds een gevoelige snaar. Het trieste beeld van ‘de oude vrouw achter het raam, in een straatje zonder bomen en door niemand serieus genomen’. Het staat symbool voor de eenzaamheid waarmee veel, vooral alleenstaande, ouderen te maken hebben. Mensen die zelfs van hun eigen kinderen nog maar mondjesmaat aandacht krijgen; ‘we rennen in sneltreinvaart aan hen voorbij’. De schrijver is Han Kooreneef, verantwoordelijk voor de teksten van hits van onder andere Jeroen van der Boom, Marco Borsato en Liesbeth List.

“Het nummer is geschreven in een periode waarin ik erg

geïnspireerd was. Ik moest een aantal teksten aanleveren

voor het album ‘De Waarheid’ van Marco Borsato en deze

tekst had ik al liggen. Het lied ontstond toen ik een aantal

jaren na het overlijden van mijn vader mijn moeder bezocht.

Het was in mijn ouderlijk huis waar zij nog alleen woonde.

Ik liet haar hond uit en zag haar zitten achter het raam.

Dat deed iets met me. Oud was ze niet, in de zestig, en

zeker niet afgedankt. Maar met dat beeld heb ik toen wel

het thema voor het nummer bepaald. Tijdens het schrijven

heb ik trouwens helemaal niet meer aan haar gedacht.”

“Het rare aan het professioneel schrijven is dat ik na

vijfentwintig jaar nog steeds niet kan zeggen hoe zo’n

nummer nu precies is geworden wat het is. Er zit ook wel

iets in van een boodschap. Ik zie mezelf wel als ‘a man

with a mission’. Bij sommigen in de muziekwereld heb

ik de bijnaam ‘dominee Kooreneef’… een geuzennaam.”

“Wat ik in elk geval hoop, is dat je mensen met een

nummer aan het denken kunt zetten. Muziek heeft

een belangrijke maatschappelijke functie. Ik denk

bijvoorbeeld aan het festival Live Aid in de jaren

’80. Muziek kan geen dingen oplossen, maar wel

aanjagen en zichtbaar en bespreekbaar maken. Als een

boodschap mooi gezongen wordt, met een goede band

en bijvoorbeeld strijkers, dan gaat dat dwars door alle

huidlagen heen. Het heeft meer effect dan wanneer een

politicus zo’n thema als ouder worden op de agenda zet

en het op (hoop ik) weloverwogen manier onder woorden

brengt. Muziek komt binnen. Het raakt je in je hart.”

Han is inmiddels 51, maar kan zich niet voorstellen

dat het schrikbeeld uit zijn liedje ook voor hem gaat

gelden: “Ik heb een vrouw, drie kinderen en vrienden.

Maar je weet het natuurlijk nooit. Er kunnen rare

dingen in een leven gebeuren. Er leven mensen die ooit

miljoenen euro’s op de bank hadden staan, onder een

brug in een kartonnen doos. In principe kan alles. Ik

hoop wel, dat als mij dat te wachten staat, ik er voor

die tijd niet meer ben. Ik hecht aan de kwaliteit van

leven en daar horen voor mij absoluut dierbaren bij.

Mijn vader is 23 jaar geleden veel te jong overleden,

maar hij maakt nog steeds deel uit van mijn leven. Mijn

moeder ook, ze is er gelukkig nog, ze is 88 en nog erg

actief. Maar ik weet ook dat er mensen zijn die geen

contact meer hebben met de mensen die ze liefhebben.

Dat zou voor mij een ondraaglijke gedachte zijn.”

Helpt een nummer als ‘Oud en afgedankt’ in het streven

naar een betere omgang met ouderen? “Je hoopt het. Het

zou mooi zijn, maar ik ben bang dat het zo niet werkt.”

We rennen in sneltreinvaartaan onze ouderen voorbij…

Jurjen Sietsema Wendy Bos

strijdkreet | 21

Hoeveel ouderen hebben we in Nederland?Volgens het CBS telt Nederland in 2014 ruim 2,9 miljoen

65-plussers. Dit aantal zal de komende jaren stijgen. Naar

verwachting is in 2060 26% procent van de bevolking

ouder dan 65, dat zijn 4,7 miljoen mensen.

Mannen worden gemiddeld 79,1 en vrouwen 82,8 jaar.

Rond 2050 zal 10% van onze bevolking ouder zijn dan

80 jaar.

Hoe is het met hun gezondheid?Volgens een onderzoek van het VU Medisch Centrum van

dit jaar, is ruim 15% van de 85-plussers ernstig depressief.

Meestal wordt deze depressie niet herkend, waardoor ze

niet wordt behandeld. 40% van de 55-plussers is zes tot

acht jaar na behandeling overleden aan de gevolgen van

een depressie. Meer dan 140.000 ouderen met ernstige

beperkingen krijgen daar geen zorg voor. Van de mensen

tussen de 75 en 84 jaar heeft ongeveer 75% langdurige

lichamelijke beperkingen.

En hoe zit het met dementie?In Nederland zijn er ruim 235.000 mensen met

dementia, aldus Alzheimer Nederland. Dit zal

stijgen naar meer dan een half miljoen in 2050.

Zijn onze ouderen wel gelukkig?Er zijn meer dan 4,1 miljoen 55-plussers. Van hen voelt

meer dan 1 miljoen zich eenzaam en 200.000 daarvan

voelen zich extreem eenzaam. De laatste groep heeft maar

eens per maand een sociaal contact. Dit is de uitkomst

van een onderzoek van TNS/NIPO van november 2012.

Bepaalde mensen lopen een hoger risico om eenzaam te

zijn, zoals chronisch zieken, gehandicapten en ouderen.

Van alle 65-plussers woont ongeveer 52% alleen en van

alle 75-plussers ongeveer 64,6%. Het eenzaamst zijn

alleenwonende ouderen die gescheiden zijn en weinig

sociale relaties hebben.

Volgens een onderzoek van het Leger des Heils in 2012

krijgen bijna 10.000 ouderen in een zorginstelling nooit

bezoek.

1 op de 5 bewoners van zorginstellingen komt minder

dan eens per maand buiten. En er zijn er die maar één

keer per jaar buiten komen door gebrek aan vrijwilligers

en bezoek van familie of vrienden.

Wel oud worden, niet oud zijnHoewel iedereen graag oud wordt, kijken niet veel mensen uit naar het moment waarop ze achter een rollator moeten lopen. In Nederland is de zorg, dus ook de ouderenzorg, relatief goed geregeld. Toch komt ouderdom volgens het gezegde met gebreken... Hoe gaat het volgens de cijfers met onze opa’s en oma’s?

Willemijn de Jong Emanuele Colombo

22 | strijdkreet

20% (420.000 ouderen) van de ouderen viert Kerst en

Oud & Nieuw niet. Ruim 200.000 ouderen (10 % van

de ouderen) in Nederland zitten tijdens de feestdagen

zonder bezoek.

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau

(2013) blijkt dat de groep kwetsbare ouderen in

Nederland de komende jaren sterk toeneemt van

750.000 tot 1 miljoen in 2025. Kwetsbare ouderen lopen

extra risico op gezondheidsproblemen of opname in een

tehuis. Daarnaast vereenzamen zij sneller en de kans op

overlijden binnen drie jaar is twee tot drie keer zo groot.

Maar ze hebben wel een aardige spaarpot, toch?Volgens het armoedesignalement 2013 ligt het aantal

65-plussers dat onder de armoedegrens leeft in 2013 op

3,2%. Ouderen krijgen een AOW en een pensioen. Veel

ouderen komen daarmee net boven de armoedegrens uit,

maar kunnen nog steeds heel moeilijk rondkomen. Wat

betreft allochtone ouderen: daarvan leeft 33% onder de

armoedegrens.

Wat helpt tegen eenzaamheid?Volgens een onderzoek van ‘coalitie erbij’ zal zelf

actief blijven en bijvoorbeeld vrijwilligerswerk doen of

deelnemen aan (laagdrempelige) activiteiten de kans

op eenzaamheid en sociaal isolement onder ouderen

verkleinen.

Het Leger des Heils organiseert regelmatig activiteiten

voor ouderen, bijvoorbeeld in de Bij Bosshardt

buurthuizen. Maar ook worden op tal van plaatsen

maaltijdprojecten georganiseerd voor eenzame ouderen,

zodat ze niet alleen hoeven te eten.

Waar kun je zo’n Bij Bosshardt vinden? Kijk op http://www.legerdesheils.nl/bij-bosshardt voor

alle locaties.

strijdkreet | 23

“Je moet hoffelijk zijn tegenoveroudere mensen en hen met respectbehandelen; daardoor wordt duidelijk dat je eerbied en ontzag hebt voor mij. Ik ben de Heer.”

Bijbelboek Leviticus, hoofdstuk 19, vers 32.

www.legerdesheils.nl doen wat we geloven