SOLK360⁰ perspectief

Rian Bierlaagh 12 april 2019

rl.bierlaagh@nwz.nl

Wie ben ik?

• Orthopedagoog• GZ-psycholoog• Psychotherapeut• Systeemtherapeut

• Triversum, 2003-2016, Kinder- en Jeugdpsychiatrie• NWZ Den Helder, 2016-heden, Medische Psychologie

Wie zijn jullie?

• Kennismaking

• Bespreken eigen casuïstiek

Inhoud workshop

• Inleiding• SOLK-poli Kind en Jeugd binnen NoordWest• Diagnostiek (adhv quizvragen)

• Verklaringsmodellen / psycho-educatie• Video’s vanuit de SOLK-poli

• Oefenen in rollenspel (adhv casuïstiek) • Motivatie en behandelmethoden • Afsluiting

Filmpje The Zorg of Holland

• The Zorg of Holland

SOLK-spreekuur Kind en Jeugd

• Alkmaar sinds september 2014• Den Helder sinds april 2017• Gezamenlijke poli kinderarts en psycholoog

• 30 minuten gesprek kind en ouders samen• 20 minuten kind-lichamelijk onderzoek: kinderarts

ouder-anamnese: psycholoog• 10 minuten overleg kinderarts-psycholoog• 30 minuten gepersonaliseerd verklaringsmodel en

vervolgbeleid met kind en ouders bespreken

Vervolg

• Advies tot behandeling: binnen of buiten het ziekenhuis• Aanvullend onderzoek• Fysiotherapie• Psycholoog Medische Psychologie• GGZ • Follow up door kinderarts en/of psycholoog

Doel gezamenlijke SOLK poli

• Goede diagnostiek medisch-psychologisch

• Gepersonaliseerde verklaring van klachten

• Gepersonaliseerde behandeling (gericht op individu, systeem en omgevingsfactoren)

• Herstel in de maatschappij en school

Dezelfde taal

• SOLK als multifactorieel fenomeen met meerdere unieke somatische, psychische en sociale factoren die elkaar wederzijds beïnvloeden of versterken (Spaans, van der Boom 2017)

• Patiëntgerichte, effectieve communicatie door zorgverleners heeft een gunstige invloed op het herstel en de gezondheid van patiënten met alledaagse, niet alarmerende klachten

• Gebrekkige communicatie tussen arts en patiënt draagt bij aan het in stand houden van SOLK

De volgende stap…..

• Huisarts als verwijzer

• Enkele huisartspraktijken als pilot ter inschatting van de doelgroep en aantal verwijzingen?

• Rechtstreekse verwijzing van huisarts naar medische psychologie?

Artikel: Directe verwijzing naar medische psychologie loont, Medisch Contact 43 (2018)

Diagnostiek Quiz

In de afkorting SOLK betekent de O onverklaard.

Ja of nee?

Onvoldoende verklaard

Geen klachtverklarende somatische pathologie.

Maar… wel consensus dat patiënten met SOLK daadwerkelijk klachten hebben. En dat cognities, emoties, gedrag en omgeving uitlokkende en instandhoudend zijn (Houtveen en van Doornen, 2017)

Diagnostiek

Als er een medische verklaring is voor klachten, kan er nooit SOLK zijn.

Waar of niet waar?

Niet waar

Vaak gepaard met lichamelijke klachten die somatische wel verklaard zijn (aan de Stegge, 2017 obv Creed 2016)

Bij SOLK speelt de arts een belangrijke rol vanwege:

a. Positieve uitlegb. Geruststellingc. Prognose

• Allen (a, b, c)

Is psychologische behandeling bij SOLK bewezen effectief?

Ja of nee?

Ja!

Echter…Welk type behandeling (CGT, hypnose, lichaamsgericht mentaliseren etc) het beste is, kan niet aangetoond worden (Bonvanie 2016).

Hoeveel procent van SOLK verbeterd binnen een jaar?a. 30-40%b. 50-70%c. 80-90%

b. 50-70%

Om van SOLK te spreken moet een jongere lijdensdruk en beperkingen hebben (de gevolgen van SOLK)

Ja of nee?

Nee

Jongeren ervaren weinig beperkingen, ‘slechts’ 1 op de 6 kinderen met SOLK ervaren beperkingen, zoals schoolverzuim en vermindering in activiteiten.Het kan ook een behoorlijke druk op het systeem leggen (angst, moedeloosheid, irritatie).Ook staat het los van een angst- of depressieve stoornis.

Wat is SOLK?

• Er is sprake van SOLK als lichamelijke klachten langer dan enkele weken duren en als er bij adequaat medisch onderzoek geen aandoening is gevonden die de klachten voldoende verklaart.

Wat helpt?

• Patiënt die zich gehoord en begrepen voelt rekening houdend met overlap tussen somatische verklaarde en onverklaarde klachten (Creed 2016)

• Geïntegreerde, gepersonaliseerde medisch-psychologische verklaring (de Roos, Bonvanie, van Rood, 2017)

• Plan van aanpak: medische en psychologische behandeling toegespitst op persoonlijke kwetsbaarheden (Bonvanie, 2016)

Voorspellers beloop

Specifiek voor jongeren

• GezinBeïnvloed door en afhankelijk van ouders en diens emoties, gedachten en gedrag.Hoewel geen causaal verband is aangetoond, lijken psychopathologie bij ouders, veel aandacht voor klachten en catastroferen van de klachten, factoren die van invloed zijn op het voortbestaan van SOLK.

Medisch- Psychologische verklaringen

1. Pijnsensitisatie modelDe ervaring van pijn gaat door na acute fase, gevoeligheid voor pijn neemt toe, meer signalen vanuit centraal zenuwstelsel als pijn worden aangevoeld

2. Somatosensore filter hypothese filter is lek,meer signalen uit lijf naar brein, meer klachten, door angst en gevoeligheid pijnsensatie nog intenser

Foto sensitisatiemodel

3. Stress model

Ontregeld alarm systeem, continue staat van paraatheid

Foto stresssysteem

Video verklaring (medisch)

• MAH00022 Totaal 15”

• Sensitisatiemodel bij een 13-jarige jongen met pijn na een val op de rug (tot 9’30”)

• Verdere medische diagnostiek naar vermoeidheid • Tevens nog een buikgriep

Video verklaring (psychologisch)

• MAH00023 totaal 7’25”

• Sensitisatiemodel bij 6-jarig meisje met buikpijn en uitleg waarom CGT bij buikpijn helpt.

Trainen

Verklaringsmodelen:Oefenen in rollenspelEigen casuïstiek?

Motivatie

Martin Appelo

Martin Appelo

Maar…

Hoe zit dat bij onze doelgroep?

Behandelen wij tegen de formule van Martin Appelo in?

Doel: verminderen klacht, verbeteren kwaliteit van leven en participatie aan maatschappij (school)

Niet opleggen, maar aansluiten!

Behandeling van SOLK

Gepersonaliseerde verklaring rekening houdend met individuele kwetsbaarheden die aangrijpingspunten biedt voor therapie.

Vooralsnog onduidelijk of bepaalde behandelingen effectieve zijn voor bepaalde typen SOLK of voor specifieke leeftijdsgroepen.

Hiërarchie

specialistische opname

revalidatie

SOLK-poli

kinderarts

huisarts

Biopsychosociale model SOLK

Voorbeelden van risicofactoren voor het ontwikkelen van SOLK

Biologisch Psychologisch Sociaal

Predisponerend

- genetische aanleg- langdurige somatische ziekte

- vroeg psychisch trauma-persoonlijkheidskenmerken- onveilige hechting

- Langdurig gezins/relatieproblemen- omgang met ziekte in de familie- emotionele verwaarlozing

Luxerend - acute somatische ziekte- ongeval- fysieke uitputting

- psychosociale problemen- hevige onhanteerbare emoties- innerlijk conflict

- ingrijpende sociale gebeurtenissen, zoals: ziekte in familie, verhuizing, scheiding, overlijden van dierbare etc.

In stand houdend

- inactiviteit- overactiviteit- conditieverlies

- kinesiofobie- catastroferen- vermijden

- stigmatisering- verlies van werk en inkomsten- gebrek aan sociale steun

Gevolgenmodel bij SOLK

Behandelingen

• Cognitieve gedragstherapie • ACT (for kids)• EMDR (protocol lichamelijke sensaties)• Mentaliseren Bevorderende Therapie (lichaamsgericht mentaliseren)

• Hypnose in de Medische Setting

• Systeemtherapie/ ouders betrekken bij behandeling

Cognitieve gedragstherapie

• Goed in je Vel (Wösten en Van Ree, 2015)• Protocollaire behandeling bij somatoforme stoornissen

(Moens en Braet, 2014)• Buikpijn de baas (De Haan en Thiadens, bewerkt door Plak

2010)

• Geen protocol voor conversiestoornissen voor jongeren (Vaak protocol volwassenen met hypnose)

ACT (for kids)

• Acceptance and Commitment Therapybij kinderen en adolescenten

EMDR

• EMDR• Verhalenmethode• EMDR protocol bij lichamelijke sensaties

Mentaliseren Bevorderende Therapie

• Mentaliseren is vermogen eigen binnenwereld den die van een ander te kennen en ervaren.

• ‘Locus of control’ ligt buiten patiënt of gezin. Trauma, hechting, aanleg en omgevingsfactoren spelen een rol.

• Interventies om inzicht te krijgen in uitlokkende en instandhoudende factoren.

• Meer controle, reductie stress en klachtenvermindering

Knottnerus, Cohen en Derkx, tijdschrift Kindergeneeskunde 2011

Hypnose in de Medische Setting

• Protocol Medische Hypnose bij buikpijn

• AMC en Antoniusziekenhuis studie naar het effect van klinische hypnotherapie bij 260 kinderen met onverklaarde buikpijn.

Care as usual had in 25% effect en hypnotherapie 85% (Vlieger et al. 2007)5 jaar later: Care as usual 20% klachtenvrij, 68% hypnotherapie (Vlieger 2012)

www.hypnosebijbuikpijn.nl

Systemisch werken

• Gezien het belang en de invloed van ouders

• “De wisselingen tussen medeleven, zorg, veiligheid en nabijheid enerzijds en argwaan, afstand, onveiligheid en vijandigheid anderzijds geven stress en belemmeren het welbevinden van de patiënt, maar ook van partners en alle gezinsleden”.

• ALTIJD ouders/ opvoeders betrekken bij de behandeling!

De toekomst…

Schematherapie?

Waarbij de somatisatie/ SOLK gezien kan worden als een patroon in het reguleren en de adequate schema’s kunnen helpen bij herstel?

Literatuur

• Appelo, M. Waarom veranderen (meestal) mislukt, Boom Amsterdam (2014)• Bonvanie, I.J., Functional somatic symptoms in adolescence and young adulthood. Proefschrift

(2016).• Creed, F. Exploding myths about medically unexplained symptoms. Journal of Psychosomatic

Research 85 (2016) 91-93• Knottnerus, A.C., Cohen, A.P., Derkx, B.H., Ernstige functionele klachten bij kinderen, een uniek

integrale aanpakTijdschrift Kindergeneeskunde 79, nr. 5 (2011)• Schuitemaker, G, Busch, A. Bakker, T, Felix P. Directe verwijzing naar medische psychologie loont,

Medisch Contact 43 (2018)• Spaans, J., Rosmalen, J., Van Rood, Y., Van der Horst, H, Visser S. Handboek Behandeling van

somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (2017):Hoofdstuk 3: Spaans, J., van der Boom, K.J., Theoretische modellenHoofdstuk 4: Houtveen, J., van Doornen, PsychofysiologieHoofdstuk 17: De Roos, C., Bonvanie, I., Van Rood, Y. Diagnostiek en behandeling bij kinderen en adolescenten

• van de Stegge, B., Mythes over SOLK, een pleidooi voor een bredere benadering (2017).• NTvG, nov. 2017 (Denise J.C. Hanssen, Hans Knoop en Judith G.M. Rosmalen)• Tomenson, B et al, Total somatic symptoms score as a predictor of health outcome in somatic

symptom disorders, Britsch Journal of Psychiatry (2016)• www.hypnosebijbuikpijn.nl

Bedankt en tot ziensBedankt en tot ziens