1PB

lees verder op pag 2 >

Back to the Future 5Dit najaarscongres mag je niet missen

Mark van der Gaag wint ZonMw Parel voor EDIE onderzoek

Aandacht voor emoties 4

De mooiste parel 8

Op vrijdag 20 maart 2015 houdt de sectie Cognitief Gedragstherapeutisch Werkers hun jaarlijks congres.

Het thema is positieve psychologie in de cognitieve gedragstherapie. Positieve psychologie is de wetenschap-pelijke stroming die er van uitgaat dat ieder mens sterktes bezit om de kwaliteit van zijn of haar leven te bevorderen. Fredrike Bannink, klinisch psycholoog, cognitief gedrags-therapeut en supervisor, opent de dag met een keynote-lezing over positieve CGt. Sinds de jaren ’90 behandelt zij vooral vanuit de oplossingsgerichte CGt en maakt daarbij gebruik van de positieve psychologie, met de focus op niet alleen klachten, maar ook op krachten. Op het programma staan zeven workshops, waarin een aantal belangrijke con-structen van de positieve psychologie terugkomen: hoop, optimisme, geluk, veerkracht en dankbaarheid. Het volle-dige programma, meer praktische informatie en de aan-meldlink vind je op vgct.nl/verenigingsactiviteiten. •

En verder: • Positionering van niet BIG-geregistreerden 2 • Trots op ereleden 9 • Word ook lid van de NVGzP 10

04/2014

Op vrijdag 10 april 2015 staan de Voorjaarsworkshops in het teken van nieuwe loten aan de stam. Dat gaat uiteraard over nieuwe ontwikkelingen, die ontstaan vanuit een vertrouwde stevige stam, de cognitieve gedragstherapie.

Naast deze nieuwe loten is er ook aandacht voor jonge loten ofwel

jonge collega’s die zich onderscheiden door een promotieonderzoek of op andere wijze. Tot slot behoren bijzon-dere loten ook tot het programma; bewezen effectieve behandelmethoden die niet tot de gedragstherapie horen.

Op de Voorjaarsworkshops kun je je vaardigheden bijschaven en nieuwe inzichten opdoen, maar ook casuïstiek

Nieuwe loten aan de stam bespreken, praktisch oefenen en net-werken. Je kunt kiezen uit maar liefst achttien workshops waarin diverse onderwerpen en doelgroepen centraal staan. Een aantal workshopgevers aan het woord:

Kinderen uit de knel Margeet Visser: ‘Word je ook gek van gezinnen verwikkeld in een vechtschei-ding? Wie je ook spreekt van de ouders, ze hebben beiden een overtuigend ver-haal….met stapels bewijs. Wat je ook doet, de kinderen blijven in de knel. Kom dan naar mijn workshop. Kinderen uit de knel is een groepsinterventie waarin de therapeutische attitude van Omer wordt gecombineerd met inter-venties uit de systeemtherapie, de

Geef mij nu je angst 8VGCt-leden helpen mensen met een angst- en dwangstoornis in RTL4 programma

Nieuw bij de VGCt 9De sectie persoonlijkheids-stoornissen

Problematisch middelengebruik 4Trainen van automatische reacties naast CGt

En verder: • In memoriam Wim Brinkman 3• E-mental health in Parijs 5 • Het accreditatieproces 10

Vertrouwen, optimisme & veerkracht

CGW-congres

Nieuwsbrief

32

hechtingsrelatie. Je gaat met de jeugd dagelijks aan het werk in een vaardig-hedenboek met de thema’s: het accepte-ren van gezag, omgaan met emoties, sociale vaardigheden en zelfbeeld. De workshop is interactief en aan het eind kun je belangrijke elementen van de methodiek toepassen in de praktijk.’

Suïcidepreventie En daar zit je dan in je spreekkamer met je suïcidale patiënt. En je weet je moet iets, maar wat dan? In deze workshop helpen Hetty Vromen en Janet Liefers je op weg. Je gaat meteen aan de slag met het stellen van die schijnbaar moeilijke vragen en die mogelijk nog moeilijkere antwoorden. Je gaat ontdekken dat je gewone gedragstherapeutische stijl en technieken je van pas komen maar dat je eerst extra moet investeren in het con-tact maken met je patiënt en zijn suïci-dale neigingen en wanhoop. Valideren, exploreren, doorvragen, doorvragen en nog eens doorvragen gaan we uitgebreid oefenen en je leert een structuur diagno-se opstellen. De workshop is te kort om uitgebreid stil te staan en te oefenen met behandelmogelijkheden, maar ze helpen je goed op weg en geven je ideeën hoe je verder kan.

AutonomiegroepenWanneer patiënten met angst- en depressieve klachten behandeld worden volgens de richtlijnen, is de behandeling in twee derde van de gevallen effectief.

Drukbezette therapeuten MarieOdiel van Rhijn: ‘Heb jij stress van de hoeveelheid werk, door gedachten als ‘Ik moet nog zoveel doen’ of ‘Ik krijg het niet af’? In mijn workshop leer je je hoofd leegmaken met behulp van Inquiry Based Stress Reduction (IBSR). Hiermee verandert de dreigende cognitieve don-derwolk in een onschuldig schapen-wolkje, die vanzelf voorbij drijft. Er ontstaat een moeiteloze ‘flow’, waarbij je je volledig kunt wijden aan de taak van het moment.’

WRITEjuniorSacha Lucassen: ‘WRITEjunior is schrijf-therapie voor kinderen met PTSS. Tij-dens mijn workshop krijg je een aanzet tot het kunnen toepassen van WRITE-junior, maar er is met name aandacht voor de nieuwe toepassingen: Hoe ga je om met een (gezins)geheim? Hoe veran-ker je psycho-educatie met kind en ouders stevig in de schrijftherapie? Na deze workshop heb jij je deze twee nieu-we toepassingen eigen gemaakt!’

Op Stap Judith Westra: ‘Kom naar de workshop ‘Op Stap’! Een eclectisch groepsbehan-delprogramma voor jeugdigen van 6 tot 23 jaar met een lichte verstandelijke beperking en zeer complexe problema-tiek. Het behandelprogramma heeft tot doel het stabiliseren van jeugdigen en werken aan competenties, die nodig zijn voor het ontwikkelen van een goede

Bij een derde van de cliënten blijven de klachten bestaan. De vraag is: welke behandeling kunnen we deze cliënten bieden? Mary Ann van Helsdingen en Brenda Kouwenhoven geven een work-shop over autonomiegroepen. Er wordt verondersteld dat versterken van de autonomie leidt tot reductie van angst en depressie. De therapie is gericht op het versterken van het zelfgevoel en het ontwikkelen van zelfvertrouwen en eigen-waarde. Thema’s die aan de orde komen zijn: communicatiepatronen, grenzen stellen, herkennen en omgaan met emo-ties als boosheid en schuldgevoel, lichaamsbeleving, seksualiteit en relaties. In deze workshop maak je kennis met verschillende technieken om met deze thema’s te werken en raak je wellicht geïnspireerd om zelf een groep te star-ten die gericht is op autonomie-versterking! •

traumatheorie en de cognitieve gedrags-therapie. Deze methodiek heeft tot doel de-escalatie van conflicten tussen ouders, zodat kinderen zich weer veilig voelen en zich kunnen ontwikkelen.’ Met behulp van theorie, een rollenspel en beeldmateriaal maak je kennis met de interventie.

De bovengenoemde workshops zijn slechts een greep uit het totale aanbod van die dag. Ga voor het gehele programma naar vgct.nl/verenigingsactiviteiten en meld je aan! Je kunt ons ook volgen op twitter @VGCtwit en tweeten met #vgctvjw.

editieelfde

32

Per 1 januari 2014 is de structuur van de GGz veranderd in een Basis GGz en een Specialistische GGz. Per 1 januari 2015

komt de jeugdzorg inclusief de jeugd GGz via de jeugdwet onder gezag van de gemeentes. Deze overheidsmaatrege-len hebben als doelstelling om de kwaliteit van zorg te ver-beteren en de kosten in de hand te houden. Hier kan natuurlijk niemand tegen zijn en de VGCt dus ook niet.

Maar wat opvalt bij deze (en andere) veranderingen in de zorg is dat de professional heel weinig invloed heeft op de

uitwerking van deze ideeën. En in die uitwerking gaat het vaak mis. Zorgverzekeraars en overheden bepalen tot op groot detail

niveau hoe de zorg gegeven moet worden en welke ‘formulieren’ er ingevuld moeten worden om je als zorgaanbieder te verantwoorden en je geld te krijgen. Om als beroepsgroep meer invloed te krijgen op het beleid van over-heden en zorgverzekeraars moeten we ons anders organiseren dan nu. Hiervan zijn alle (leden van) beroeps-, branche- en wetenschappelijke verenigingen van psychologen, pedagogen en psychotherapeuten (en hbo-ers met aanvullende kwalificaties) overtuigd. Als je het optelt kom je wel tot ongeveer 20 van dit soort verenigingen. Samen vertegen-woordigen we ongeveer 20.000 professionals in de (geestelijke) gezondheidszorg en jeugdsector. Sinds begin 2014 zijn deze verenigin-gen in gesprek over ‘beter samenwerken’. Gedacht wordt aan een fede-ratie van verenigingen die ieder wel zelfstandig als vereniging blijven bestaan. Op 14 november was er een werkconferentie met een aantal van deze verenigingen en de stemming was goed. Er komt een ‘10 punten actieplan’ voor de bijdrage van het p-vak aan volwassenen- en jeugdzorg . De verenigingen gaan ook hun energie bundelen om zelf de kwaliteit te formuleren en samen de belangenbehartiging voor vak en beroep ter hand te nemen. Hoe we dit precies gaan doen is nu nog niet bekend maar er gaat beslist wat gebeuren. Alleen al hierdoor wordt 2015 voor cognitief gedragstherapeuten een bijzonder jaar. Ik wens jou, zowel privé als beroepsmatig, een heel goed 2015! Hubert van der Kleijdirecteur VGCt

ten geleide

Met deze dichtregel als motto heeft Wim Brinkman het aardse leven

losgelaten. Hij was sinds 2004 erelid van de VGCt en is binnen de vereniging actief geweest als vertrouwenspersoon. Veel mensen zullen hem zich herinneren als opleider, supervisor en docent binnen het Psycho-logisch Laboratorium van de Universiteit van Amsterdam.Het bekende bruin gele Handboek Gedragstherapie uit de jaren 70-80 van de vorige eeuw, onder redactie van Orle-mans en Eelen en Haaijman, is door hem voorzien van een inleidend hoofd-stuk ‘Het gedragstherapeutisch proces’ wat ook 30 jaar later nog staat als een huis. Als eindredacteur van het Tijd-schrift voor Psychotherapie heeft hij jarenlang een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van ons vak. Los van deze sterren en strepen kenmerkte Wim Brinkman zich vooral door zijn persoon-lijke stijl. Hij trad zelden op de voor-grond, was bescheiden, consciëntieus en integer.

BoeddhismeGeleidelijk is Wim toegegroeid naar het Boeddhisme. De dichtregel bovenaan is

van Emily Dickinson. Zij geldt als de eer-ste modernistische Amerikaanse dichte-res. Voor de boeddhist zijn hemel en hel symbolische aspecten van de geest en spiritualiteit. Je kunt er tijdelijk verblij-ven, bepaald door je karma en het more-le gedrag in je leven. Dat beïnvloedt hoe je transformeert naar een volgend bestaan.

OvergedragenHet vuur heeft hij overgedragen. Samen met de passie voor het vak en de betrok-kenheid bij de cliënt en patiënt. Zo is ook Wim Brinkman getransformeerd in ons. •Marinus van de Weerd, vertrouwenspersoon VGCt

In memoriam Wim Brinkman Er gaat beslist wat gebeurenVlaardingen, 16 augustus 1936 - Bussum, 9 november 2014

Parting is all we know of heaven, And all we need of hell.Emily Dickinson

‘Bij veranderingen in de zorg heeft de professional

weinig invloed op de uitwerking’

544

Onderzoek heeft laten zien dat auto-matisch in gang gezette of ‘impul-

sieve’ processen in dergelijke gevallen een belangrijke rol spelen naast meer bewuste overwegingen. Deze processen uiten zich in psychologische vertekenin-gen van de werkelijkheid, zogenoemde ‘cognitive biases’ in aandacht, geheugen en actietendensen. Een glas alcohol trekt bij een probleemdrinker de aandacht en houdt deze vast, roept automatisch aller-lei geheugenassociaties op (bijv. ‘ont-spanning’) en leidt tot een automatisch in gang gezette neiging om in de richting van de alcohol te bewegen. Deze automatische processen dragen bij aan de voorspelling van problematisch middelengebruik naast meer bewuste overwegingen. Beide type processen voorspellen een uniek deel van de ver-schillen tussen mensen in problematisch middelengebruik, waarbij opgemerkt moet worden dat automatische proces-sen de betere voorspeller zijn bij mensen met relatief zwakke controleprocessen en bewuste afwegingen juist bij mensen met relatief sterke controleprocessen.

effectiviteit van een psychologische inter-ventie (bijv. Leefstijltraining) te vergroten door de cliënt naast de therapeutische gesprekken zelf te laten trainen. Dat kan via www.impliciet.eu, waar zowel een cliënt-portaal is (zelftraining) als een therapeut-portaal, waar de therapeut de cliënt kan laten trainen als aanvulling op de therapie. • (RW)

Volgende stapDe afgelopen jaren is de volgende stap gemaakt in deze lijn van onderzoek: het direct beïnvloeden van dergelijke cogni-tieve vertekeningen. Aanvankelijk was dit om de causaliteit van de cognitieve ver-tekeningen aan te tonen. Wanneer het gedrag verandert als gevolg van het beïn-vloeden van de cognitieve vertekening, dan is dat een sterk bewijs dat die verte-kening een rol speelde bij het gedrag. Vervolgens werd het therapeutische effect onderzocht. Inmiddels is bij pro-blematisch alcoholgebruik in diverse stu-dies met grote steekproeven vast komen te staan dat een toevoeging van een gerichte training van automatische cog-nitieve processen een therapeutische aanvulling vormt bovenop de gewone gedragstherapie. Er is een gerepliceerde toename van het percentage cliënten dat een jaar na afloop van de behandeling nog abstinent is van ongeveer 10%. Dit komt omdat reguliere therapie deze pro-cessen niet of nauwelijks beïnvloedt en vooral een effect heeft op motivatie om te veranderen en de bewuste overwegin-gen daarbij. Het is dus mogelijk om de

Nieuw bestuur sectie somatiek De sectie somatiek en somatoforme stoor-nissen heeft een nieuw bestuur: Anja Joos-ten, Jannie Lockefeer, Kosse Jonker en Sjoerd Salet. Met dit sectiebestuur wordt er nieuw leven in de sectie geblazen! Janie: ‘We werken hard aan de vernieuwing van ons kennisnet. De sectie hoort graag wat jouw ideeën en wensen daarover zijn! Je kunt met mij contact opnemen via jannie.lockefeer@gmail.com.’ Via het ledennet > secties kun je je ook aanmelden voor de sectie somatiek en somatoforme stoornis-sen. Daar kun je onder andere aan medele-den vragen stellen, een discussie starten en/of een artikel plaatsen.

Sectie forensische CGtMiranda Tong Sang heeft een verslag geschreven over de studiedag ‘Cognitieve gedragstherapie bij psychotische patiënten in een forensisch kader’. Je vindt het verslag op het ledennet > sectie forensische CGt > documenten. Elly Laarhoven: ‘In het najaar heeft er een bestuurswisseling plaatsgevon-den. Helaas moest ons gewaarde lid Koen Koster ons verlaten vanwege een nieuwe functie binnen een ander werkveld. Cecelia Karr, werkzaam in de Mesdagkliniek, gaat zijn plaats innemen. Bovendien gaan Nien-ke Streng, Joke Wijnen en Ragna Plomp het bestuur versterken door zitting te nemen in de klankbordgroep. Het sectiebestuur kijkt uit naar 2015, waarin we aandacht gaan schenken aan de LVB-problematiek en allochtonenvraagstukken binnen het forensische veld.’

Trainen van automatische reacties naast CGt

sectienieuws •

Problematisch middelengebruik

Veel mensen met problemen met middelengebruik weten dat doorgaan met overmatig drinken (roken/blowen) hun gezondheid schaadt en in veel gevallen tot negatieve sociale consequenties leidt. Toch lukt het vaak niet om te stoppen.

Meer lezen?Wiers, R. W. (2013). Grip op je pro-blemen. Cognitieve training bij ver-slaving en angst. Amsterdam: Bert Bakker.Schippers, G.M., Smeerdijk M. en Merx, M.J.M. (2014). Handboek cognitieve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken. Utrecht: Perspectief Uitgevers.Beide boeken zijn nu met korting verkrijgbaar in de VGCt Boekenclub. Log in op vgct.nl, ga naar mijn ledenvoordeel en klik op VGCt Boekenclub.

Lees ook de column van Kees Hoogduin op pagina 10.

54 5

Online behandelingen worden snel populairder. Patiëntenportals, apps en blended care brengen e-mental health steeds dichterbij behandelaren en hun patiënten. Maar kan een behandeling al helemaal online plaatsvinden? Marc Woltering, projectleider ROM en E-mental Health, vroeg het aan Bart Vemer.

Hij heeft sinds 2013 zijn behandel-praktijk in Parijs, nadat hij jaren als

behandelaar en manager bij GGz Noord–Holland-Noord heeft gewerkt. Zijn patiënten zijn onder meer expats en emigranten die in New Delhi, Rio de Janeiro en andere steden wonen waar geen cognitief gedragstherapeut te vin-den is. Bijna alle contacten vinden dus screen to screen plaats. Alsof dat niet digitaal genoeg is, combineert Vemer zijn behandelingen bij voorkeur met

online interventies. Daarvoor werkt hij met Minddistrict, een Amsterdamse leverancier die behandelplatformen op maat levert.

Is contact via Skype niet te mager?‘Vrijwel al mijn patiënten zijn hier heel erg tevreden mee. Ze ‘videobellen’ vanuit huis en voelen zich daar veel meer op hun gemak dan in een spreekkamer. Natuurlijk heb ik ook een paar patiënten die het jammer vinden dat ze me niet de hand kunnen schudden aan het begin en eind van een sessie.’

Wat spreekt je aan in online interventies?‘Heel erg veel. De psycho-educatie is veel beter dan ik zelf zou kunnen doen, patiënten kunnen nalezen wat er is besproken – normaal vergeten patiënten 80% van wat er tijdens een behandeling is besproken – en ze krijgen veel meer regie over de therapie. En ik merk dat e-mental health mij helpt om de proto-collen nog beter te volgen.’

De VGCt is een denktank e-mental health op LinkedIn gestart. Daar kun je ervaringen uitwisselen over blended care, apps, CBM etc., krijg je tips van ervaringsdeskundigen zoals Bart Vemer (aeffectivity.com) en kun je vragen stel-len. Ga naar VGCt-groep op LinkedIn, meld je aan en je kunt meedoen. •

E-mental health in Parijs

De verwachting is dat de gemoderni-seerde opleiding medio 2016 of in

2017 van start kan gaan. Op 4 september en op 28 oktober 2014 is door het bestuur met supervisoren overlegd over de aanpak. Het verslag van deze bijeenkomsten staat op het leden-net. De commissie Geertsema die het bestuur adviseert over deze modernise-ring had een idee dat samenwerkende supervisoren de opleiding zouden kun-nen gaan aanbieden. Dit idee kreeg op 4 september weinig weerklank. Er zijn veel andere goede ideeën aangedragen waarop de commissie nu aan het stude-ren is.

Op 28 oktober is gesproken over de mogelijke inhoud van de zogenaamde kopopleiding. Dat is dat deel van de opleiding dat GZ-psychologen zouden moeten volgen om Cognitief Gedrags-therapeut VGCt te worden. Uit het verloop van beide bijeenkomsten concludeert het bestuur dat de ambities en doelstellingen bij deze modernisering nog onvoldoende bekend zijn bij/gedra-gen worden door belangrijke betrokke-nen. De vragen die rezen, waren: Moet

de opleiding tot cognitief gedragsthera-peut een generieke opleiding zijn/wor-den? Dat is de denklijn van het bestuur. En zo ja, hoe en wanneer komen meer specialistische onderdelen aan bod? Wat wordt er in de gemoderniseerde GZ- opleiding aan CGt-onderwijs/competen-ties opgenomen, zodat wij er met onze kopopleiding goed op kunnen aanslui-ten? Wat kan de vereniging (beter) doen aan kwaliteitsborging en aan belangen-behartiging voor de registratie?

Om de doelstellingen, kaders en ver-wachtingen van de modernisering beter met elkaar te delen heeft het bestuur besloten in februari 2015 een nieuwe Invitational Conference te houden. We zoeken daarvoor opleiders die ideeën hebben over het meewegen van boven-genoemde vragen binnen de VGCt- doelstellingen. We zoeken ook GZ- of Klinisch psychologen die onze opleiding recent hebben afgerond en tips hebben hoe deze beter kan worden. Ben je geïnteresseerd in de bijeenkomst? Laat het weten aan opleidingsfunctiona-ris Hanneke van der Lende, h.vanderlende@vgct.nl.

Naar een competentiegerichte opleiding

De opleiding tot cognitief gedragstherapeut VGCt wordt gemoderniseerd. Niet omdat de huidige opleiding niet goed is (dus ga als je ‘in opleiding bent’ gewoon door) maar omdat er aan aantal ontwikkelingen is waar we op aan moeten sluiten zodat onze opleiding/registratie goed en aantrekkelijk blijft.

76

casus N=1

Elk aankomend cognitief gedragstherapeut doet tijdens zijn opleiding verslag van een (afgeronde) behandeling (N=1). Deze keer lees je over de N=1 van Laura Woppenkamp-van der Weg. Zij is als

cognitief gedragstherapeut en orthopedagoog in opleiding tot GZ-psycholoog werkzaam bij Accare, een kinder- en jeugdpsychiatrie

instelling. Laura heeft haar cliënten voor deze N=1 22 sessies gevolgd, waarvan zes individuele zittingen ten behoeve van de diagnostiek, vijftien groepszittingen en één zitting met ouders.

76

Pieken en dalen

Jack en Brent zijn ongeveer op hetzelf-de moment klinisch opgenomen op de

behandelafdeling van de kinder- en jeugdpsychiatrische instelling Accare. Jack ging al een aantal maanden niet meer naar school. Op zijn veertiende is hij gediagnosticeerd op PDD NOS wat bij overbelasting gepaard gaat met rand-psychotische problematiek en manifor-me ontremming. Jack kreeg in eerste instantie Risperdal en Dixarit voorge-schreven en daarna Abilify en Dixarit. Als Jack manisch is, dan is hij druk, boos en agressief. Hij praat aan één stuk door, vertelt verwarde verhalen, slaapt slecht en wordt overmoedig; hij springt over heggen, zet rare dingen op facebook en zit achter een beroemd fotomodel aan. Op zijn zestiende is hij twee maanden opgenomen, omdat het thuis een onhoudbare situatie was geworden. Jacks klachten bleven toenemen en daar-om vroegen zijn ouders een second opi-nion aan. Zij vroegen zich af of er sprake was van manische depressiviteit, wat veel in de familie van Jacks moeder voor-komt. Ten tijde van de start van de opna-me gebruikt Jack Orap.

DuobehandelingJack wilde van de drukte in zijn hoofd af, zich goed voelen en stabiel zijn in zijn gedrag en stemming. Met behulp van een psychiatrisch onderzoek, de afname van de ADIS en de K-SADS werd bij Jack en Brent een bipolaire I stoornis, laatste episode manisch, vastgesteld. De jon-gens vonden het lastig om terug te kij-ken naar hun gedrag. Ze leken zich te schamen, maar ze waren zich ook echt niet bewust wat ze allemaal gedaan had-den. Laura: ‘In overleg met Jack en Brent besloten we de cognitieve gedragsthera-pie gezamenlijk aan hen te geven, want op de dagbehandeling konden ze het goed met elkaar vinden.’ Cognitief gedragstherapeutisch werker en groeps-leider Brigitte heeft Laura tijdens de the-rapiesessies ondersteund. De CGt werd aangevuld met farmacotherapie en ouderbegeleiding.

Vier fasesDe therapie was opgebouwd in vier fases: inventarisatie, psycho-educatie en zelfmonitoring, zelfcontrolevaardigheden aanleren, cognitieve herstructurering en follow-up contact. Vanwege de depressie

van Jack en de aanhoudende manie bij Brent zijn ze vóór de start van CGt al met farmacotherapie begonnen. Jack gebruikt Lithium en Brent Depakine. ‘Aan de hand van een quiz uit het werk-boek ‘Bipolaire stoornis’ (Basco, 2009) hebben Brigitte en ik op een ontspannen manier het thema ‘bipolaire stoornis’ ter sprake gebracht. Daarbij hebben we ook de DSM-IV-TR criteria voor een mani-sche en een depressieve episode doorge-nomen en samen bekeken of de jongens aan deze criteria voldeden.’ Daarna heeft Laura de lifechart en een stemmings-grafiek uit het werkboek geïntroduceerd. Wat zijn bij Jack en Brent de eerste sig-nalen van een manie of sombere stem-ming? De jongens stelden elkaar vragen en herkenden gedrag van de ander bij zichzelf. Jack en Brent hebben voor hun signaleringsplan ook oplossingen aan-gedragen om hun stemmingsniveau te normaliseren wanneer deze oploopt of afzwakt. Als Jack bijvoorbeeld veel gedachten heeft, dan kan hij rust nemen, structuur en regelmaat in de dag aan-brengen of sporten om energie kwijt te raken. ‘Tijdens de therapie hebben ze hun zelfcontrolevaardigheden niet kun-nen oefenen, omdat zij tijdens de (dag)behandeling stabiel waren.’

FOTO

: SHU

TTERSTO

CK

casus N=1

De toekomstBrent en Jack waren onzeker over de toe-komst en bang om afgewezen te worden. Ze hebben van hun disfunctionele gedachten een gedachterapport gemaakt. ‘Het was leuk om te zien dat ze elkaars gedachten veel beter konden uitdagen dan die van henzelf.’ Met de Hulp aan Huismedewerker bereidde Brent een gedragsexperiment voor, want hij was bang dat zijn vrienden hem, van-wege zijn bipolaire stoornis, zouden laten vallen. Als Brent over zijn stoornis vertelt, reageren zijn vrienden erg posi-tief; ze willen allemaal rekening met hem houden en accepteren dat hij niet overal bij kan zijn.

Twee vrienden Na de behandeling zijn Jack en Brent opgewekt en stabiel. Jack heeft leuk con-tact met Brent. Hij is een weekend naar Brent toe gegaan en met zijn vrienden op stap geweest. Een hele nieuwe erva-ring voor Jack, omdat hij verder geen vrienden heeft. Een jaar na de behande-ling heeft Jack helaas ook een flinke terugval gekregen. Hij heeft een forse en langdurige manische periode gehad, waarvoor hij op de crisisafdeling van Accare is opgenomen. •

Laura Woppenkamp-van der Weg heeft een cognitief gedragstherapeutische behandeling gegeven aan twee 17-jarige jongens met een bipolaire stoornis. Ze zijn allebei doorverwezen door een ggz-instelling voor jeugd.

98

LVB en oplossingsgerichte gedragstherapie Een therapie voor mensen met een licht ver-standelijke beperking, waarbij de nadruk wordt gelegd op oplossingen in plaats van problemen lijkt beter te helpen dan reguliere therapie. Dit blijkt uit promotieonderzoek van Gz-psycholoog John Roeden van de Universiteit van Maas-tricht. Roeden is lid van de sectie OCGt en de eerste in de wereld die hierop is gepromoveerd. In zijn onderzoek vergeleek hij een groep cliënten die werd behandeld met oplossings-gerichte therapie met een andere groep die een reguliere begeleiding kreeg. Zes weken na de start van de behandeling bleek dat de cliënten die de oplossingsgerichte therapie hadden gekregen psychologisch en sociaal beter functioneerden. Lees een uitgebreid interview met John Roeden op het Kennisnet in het domein oplossingsgerichte GCt.

Oplossingsgerichte interventies bij trauma De sectie OCGt gaat op 9 oktober op werkbe-zoek bij de Opvoedpoli in Amsterdam. Het the-ma is: Oplossingsgerichte interventies bij trauma. Een medewerker van de Opvoedpoli bespreekt Signs of Safety (oplossingsgerichte kinderbescherming). Door middel van film- en audiofragmenten van Berg en O’Hanlon wordt duidelijk hoe je oplossingsgericht kunt werken bij trauma’s. Fredrike Bannink presenteert haar boek Posttraumatic Success (Norton, 2014). Zij geeft over dit onderwerp een workshop op het najaarscongres. Ga naar verenigingsactiviteiten voor alle informatie.

sectienieuws •

Cognitief gedragstherapeuten Patricia van Oppen, Willemijn Scholten, Elsbeth Voorhaar en Len Hillen waren te zien in het RTL4 programma ‘Geef mij nu je angst’.

Irene Moors presenteerde het program-ma, waarin we kennis hebben gemaakt

met mensen met een dwang- of angst-stoornis. Met behulp van cognitief gedragstherapeuten hebben de deelne-mers hun problemen aangepakt. De eer-ste aflevering op dinsdag 28 oktober trok 1,4 miljoen kijkers. Het programma vormt daarmee een goede pr voor de cognitieve gedragstherapie.

Patricia: ‘Productiemaatschappij Blue Circle heeft ons afgelopen zomer bena-derd met de vraag of we mee wilden wer-ken aan het programma. Zij maakten al eerder het programma ‘Levenslang met dwang?’ Wij vinden dit een mooi pro-gramma en waren direct enthousiast. In de verkennende gesprekken bleek dat wij veel inspraak kregen bij de selectie van de cliënten en de inhoud van het pro-gramma. We besloten daarom om dit grote avontuur aan te gaan met onder-steuning van onze organisatie GGZ inGeest.’

Geef mij nu je angstVoorbereiding In aanloop van het programma deed Blue Circle een oproep voor deelnemers voor het programma op RTL4 en maakte vervolgens een selectie uit de vele aan-meldingen. Willemijn: ‘Wij bekeken de video-opnames van een deel van deze selectiegesprekken. Als wij de mensen geschikt achtten, dan nodigden wij ze uit voor een reguliere intake en werden ze bij onze polikliniek angst en dwang inge-schreven.’ Patricia en Willemijn hebben beiden jarenlange ervaring in het behan-delen van mensen met angst- en dwang-stoornissen, maar weinig ervaring in kortdurende intensieve thuisbehandeling en met behandelen op televisie. ‘Het in korte tijd zo intensief behandelen, ook met verschillende therapeuten, was voor ons heel spannend. Een format als dit programma bestond nog niet, maar we hebben wel alle afleveringen van Levens-lang met dwang? opnieuw bekeken.’

InterventiesPatricia: ‘De belangrijkste interventie die we hebben toegepast is exposure in vivo al dan niet gecombineerd indien nodig met responspreventie. Als het mogelijk was pasten we daarnaast korte cognitie-ve interventies toe. We hebben exposure opdrachten kunnen bedenken en uitvoe-ren die in de dagelijkse praktijk niet

Psymate app Eind september is op het mHealth con-gres de gratis Psymate app geïntrodu-ceerd. De sectie psychoses heeft Philippe Delespaul, hoogleraar zorginnovatie aan de Universiteit Maastricht daarover geïn-terviewd. Meer informatie vind je op psymate.eu of info@psymate.eu.

Wat is experience sampling (ESM)? ‘Een gestructureerd dagboek gebaseerd op een random steekproef van signaal-getriggerde rapportages van cognities, emoties en gedrag in context, in normale leefomstandigheden (synoniem: ‘ecolo-gical momentary assessment’ – EMA). Typisch worden 30-50 vragen tien keer per dag gedurende een week beant-woord, telkens in minder dan twee minuten tijd.’

Waarvoor dient het? ‘Voor onderzoek en zorg, zowel voor diagnostiek als voor mobiele interventies (coach in de broekzak). De gratis Psyma-te© App en de rapportagemodule ont-sluiten deze complexe methodiek voor de klinische praktijk.’

Heeft het gebruik consequenties voor de behandelrelatie? ‘Het gezamenlijk bekijken van de gege-vens versterkt de therapeutische relatie (shared decision making) en de betrok-kenheid bij de therapie.’

mogelijk zijn, zoals stuntvliegen, fietsen over de Zeelandbrug of de Over Datum Eetclub bezoeken. We gaven ook altijd aandacht aan de manier waarop gezins-leden het beste met angst om kunnen gaan.’ Na het programma zijn ze verder gegaan met het behandelen van de deel-nemers als dat nodig was. ‘Op dit moment zijn de eerste zeven deelnemers bij ons nog in therapie. Voor sommigen is dit een lange reis en als zij behande-ling te zijner tijd dichter bij huis willen hebben dan verwijzen wij ze door.’

Patricia en Willemijn hebben naar hun idee de deelnemers boven verwachting

v.l.n.r. Elsbeth Voorhaar, Len Hillen, Willemijn Scholten en Patricia van Oppen

>

98

kunnen helpen. Ze hebben intensief samengewerkt, doordat ze gezamenlijk het behandelprogramma opzetten en er veel overdracht tussen hen plaats vond. Willemijn: ‘Het was bijzonder om dit project met vier leuke collega’s tot een goed einde te brengen.’ •

Wat vind jij van het programma? Discussieer mee op het ledennet > sectie angststoornissen > berichten. Je kunt alle afleveringen terugkijken op www.rtl.nl/geef-mij-nu-je-angst.

Sinds september heeft de VGCt er een nieuwe sectie bij: de sectie persoonlijkheidsstoornissen. Het enthousiaste sectiebestuur bestaat uit Wies van den Bosch, Leen Dobbelaere, Remco van der Wijngaart en Guido Sijbers.

De VGCt heeft nu 15 secties rond stoornissen, therapievormen, doel-

groep of werksetting. Zij zorgen voor kennisuitwisseling door onder meer het kennisnet te voorzien van informatie en door het organiseren van studiedagen of netwerklunches. Sammy Peter, bestuurs-

Nieuw bij de VGCt lid VGCt: ‘Ik werk veel met cliënten met een persoonlijkheidsstoornis. Ik miste een sectie persoonlijkheidsstoornissen, zeker omdat dialectische gedragsthera-pie (DGT) en schematherapie (SFT) in de multidisciplinaire richtlijnen zijn opgenomen als eerste keuze behande-ling voor persoonlijkheidsstoornissen. Mijn gemis werd ondersteund door ver-schillende andere leden (ledenenquête) en het bestuur. Ik heb het vertrouwen dat deze sectie een waardevolle input kan leveren voor onze vereniging.’

Guido: ‘Mensen met persoonlijkheids-stoornissen houden vast aan gedrags-patronen die lijden veroorzaken bij zichzelf en in de relaties met belangrijke anderen.’ De sectiebestuursleden vinden het daarom belangrijk dat er speciale aandacht is voor persoonlijkheidsstoor-nissen.‘In deze tijd waar zo veel mogelijk kort protocollair gewerkt wordt met betrek-king tot As-I stoornissen, lijkt mij aan-dacht voor behandeling voor meer complexe problematiek van belang, zeker als in de behandeling verschillende gedragstherapeutische technieken en invalshoeken gecombineerd worden,’ vertelt Wies. In het bestuur is de kennis van twee van de meest evidence based behandelingen voor persoonlijkheids-stoornissen

vertegenwoordigd: dialectische gedrags-therapie en schematherapie. Twee behandelmodellen waaruit veel gemakke-lijk terug te vertalen is naar CGt termen volgens Remco. Maar hij vult aan dat leren toepassen, onderwijs krijgen, ook noodzakelijk is. Leen: ‘Ik wil informatie verstrekken over DGT en SFT, zodat we de therapievorm onder therapeuten pro-moten en cliënten helpen om een door-dachte keuze te maken bij de keuze van hun behandeling.’ En vult Remco aan: ‘We geven ook allemaal les, dus informa-tie over ontwikkelingen zal ook verstrekt worden.’ Op 28 januari vindt de officiële oprichtingsvergadering plaats, waarin de sectie een voorzitter zal kiezen en de plannen voor 2015 duidelijker moeten worden.

Via het ledennet > secties kun je je ook aanmelden voor de sectie persoonlijk-heidsstoornissen. Daar kun je onder andere aan medeleden vragen stellen, een discussie starten en een artikel plaat-sen. VGCt-lid Cor Visser ging je al voor. In een e-mail schrijft hij: ‘Bij deze wil ik het bestuur van de sectie persoonlijk-heidsstoornissen van harte geluk wensen met dit goede initiatief. Zo’n acht jaar geleden heb ik al een poging gedaan, maar de tijd was er kennelijk nog niet rijp voor. Mooi dat het nu wel lukt. Ik heb me meteen als lid aangemeld.’ •

Nieuwe brochure

Bij deze nieuwsbrief ontvang je de nieuwe brochure ‘Cognitieve

gedragstherapie bij borderline per-soonlijkheidsstoornis: schemathera-pie en dialectische gedragstherapie.’ In de brochure krijgt de cliënt uitleg over de stoornis en de bewezen effectieve behandeling met schema-therapie en dialectische gedragsthe-rapie. Meer brochures (€ 0,60 per stuk) kun je bestellen via het ledennet > ledenservice > brochures cliënten.

Cognitieve gedragstherapiebij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie

Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken

2014-12 bps brochure VGCt.indd 1

03-12-14 11:28

>

1110

Het accreditatieproces van de voorzitter

CGt bij middelen- gebruik en gokken

Op 18 november vond het symposium ‘Cognitie-ve gedragstherapie bij middelengebruik en gokken’ plaats. Het symposium werd gehouden naar aanleiding van het verschijnen van het gelijknamige handboek onder redactie van Gerard Schippers, Maarten Smeerdijk en Maarten Merkx.Jacobine Geel, voorzitter van GGZ Nederland, sprak zeer lovende woorden over het boek en de betekenis ervan – lees van de CGt – voor de Geestelijke Gezondheidszorg. Jullie voorzitter was uitgenodigd het eerste exemplaar uit haar handen in ontvangst te mogen nemen. Duidelijk is dat het boek geschreven is voor de behandel-praktijk met onder andere een prachtig protocol voor de behandeling van middelengebruik. In dat protocol wordt het accent gelegd op zelfcon-trole- procedures met zeer gedetailleerde instruc-ties hoe je deze met succes kunt toe passen.Het boek is een van de initiatieven van de stich-ting ‘Resultaten scoren’. Een bezoek aan resulta-tenscoren.nl laat zien hoe groot de betekenis van de CGt is voor de behandeling van middelenge-bruik. De site geeft een fraai overzicht van recent verschenen boeken, protocollen en mono-grafieën over de verslavingszorg. Met als bijzon-derheid dat een aantal boeken gratis te downloaden zijn. Bravo voor de stichting, maar vooral ook voor ons lid professor Gerard Schip-pers, een werkelijke motor voor de hoge kwaliteit van de verslavingszorg in Nederland.Kees Hoogduin, voorzitter bestuur VGCt

De accreditatiecommissie beoordeelt aanvragen voor accreditatie van opleidingsactiviteiten (basis-, vervolgcursus, nascholing en supervisorencursussen). Sinds november 2011 is Maarten Lange, voorzitter van de accreditatiecommissie, die bestaat uit 10 leden. In deze nieuwsbrief vertelt hij over zijn werk.

De accreditatie is aangevraagd als een docent het draaiboek via PE-online

indient. De docent ontwerpt een draai-boek voor een cursus volgens de richtlij-nen van het accreditatiereglement. Op vgct.nl staat een voorbeeld voor een draaiboek voor de basiscursus en bin-nenkort komen er ook voorbeelden van andere cursussen en nascholingsactivi-teiten. Maarten: ‘Peter Bouwman, mede-werker van het opleidingssecretariaat, neemt de aanvraag in behandeling. Hij wijst twee leden van de accreditatiecom-missie als beoordelaars aan die onafhan-kelijk van elkaar tot een oordeel komen. Als een lid van de commissie zelf docent is of bij de organisatie werkt die de cur-sus heeft ontwikkeld, dan is hij of zij uiteraard geen beoordelaar. Als een bepaalde cursus door een commissielid is beoordeeld dan zal hij/zij ook verge-lijkbare cursussen gaan beoordelen. De aanvragen voor nascholing worden veelal door één commissielid beoordeeld.’

BeoordelingscriteriumMaarten vervolgt: ‘Bij de beoordeling gebruiken we de accreditatiereglementen als criterium. Het oordeel heeft drie uit-

komsten: goedkeuren zonder overleg met de rest van de commissie, dan han-delt Peter de goedkeuring af; als tweede uitkomst afkeuren en de derde mogelijk-heid is twijfel waarna we in overleg gaan met de leden van de commissie. In de laatste twee situaties plaatsen we de aanvraag op de agenda van de maande-lijkse vergadering van de commissie. Bij afkeuring leggen we onze argumenten in een brief aan de docent voor. Als de commissie twijfelt over een cursus en deze in de vergadering gaat bespreken, dan kost dat natuurlijk extra tijd. Dat is >

Voorzitter Maarten Lange

1110

opleidingsnieuws • oc

Wijzigingen reglementen voor CGt-ers en supervisoren

Het registratie- en het accreditatiere-glement voor cognitief gedrags-

therapeuten en supervisoren zijn aangepast. In het registratiereglement zijn alleen tekstuele verbeteringen door-gevoerd. Het accreditatiereglement kent wel inhoudelijke wijzigingen. De regels voor de basiscursus zijn nu grotendeels gelijkgetrokken voor cursussen binnen

en buiten de Gz-opleiding. Ook is in dit reglement toegevoegd dat de accredita-tiecommissie cursussen steekproefs-gewijs mag visiteren.

Kijk voor een overzicht van alle wijzigingen op vgct.nl > opleiding en registratie > reglementen, formulieren en richtlijnen.

Vernieuwd CGW-reglement

Het Reglement Registratie en Opleiding Cognitief Gedragstherapeutisch Werkers VGCt® is verduidelijkt en opgedeeld in een registratiereglement

en een accreditatiereglement. Qua vorm komen de reglementen voor cognitief gedragstherapeutisch werkers nu overeen met die van de cognitief gedragsthe-rapeuten en supervisoren. Alles wat je als CGW-er moet weten over registratie en herregistratie staat in het registratiereglement. Alles wat je als opleider moet weten voor het geven van cursussen en het verkrijgen van accreditatie staat in het accreditatiereglement. Dit is ook interessant voor toekomstige leden die willen weten wat ze gaan leren in de basiscursus. •

Alleen digitaal aanleveren

Om het jou als gedragsthera-peut in opleiding makkelijker

te maken, heeft de registratiecom-missie besloten dat je je N=1-ver-slag alleen nog maar digitaal hoeft in te leveren bij de VGCt. Dit kan door je verslag toe te voegen aan je PE-dossier. •

Wat verandert er allemaal per

1 januari 2015?

Volop herregistraties!

In 2010 is de herregistratietermijn van vijf jaar voor cognitief gedragstherapeu-

ten en supervisoren ingesteld. Dat bete-kent dat vóór 2015 veel van onze leden hun herregistratie moeten aanvragen. De registratiecommissie ziet dat het aantal aanvragen voor herregistratie de laatste maanden flink is toegenomen. Het is goed om te merken dat leden bezig zijn met nascholing om zo hun vaardigheden en kennis op peil te houden. Geldt deze herregistratietermijn ook voor jou en heb je je dossier nog niet via PE-online aan-gemeld? Kijk dan snel op vgct.nl > opleiding en registratie > reglementen, formulieren en richtlijnen > PE-online. •

ook de reden dat we vanaf volgend jaar weer wat strenger gaan zijn op de ter-mijn voor het indienen. Drie maanden voor het begin van de cursus moet de accreditatie aangevraagd zijn, zo is er genoeg tijd voor beoordeling en even-tuele aanpassingen.

Twijfel?Twijfel je over de accreditatiemogelijkhe-den van je cursus? Via PE-online of via het opleidingssecretariaat kun je altijd contact met ons opnemen. Of zoek con-tact met andere docenten die ervaring hebben met het geven van cursussen. Wanneer je ideeën hebt over een cursus die afwijkt van het reglement of als je nieuwe werkvormen of thema’s wilt behandelen, dan is het wenselijk om vooraf contact te zoeken. Wij helpen je graag verder!’ •

>

N=1

PB12

Vrijdag 20 maart

Congres cognitief gedragstherapeutisch

werkers

Vertrouwen, optimisme en veerkracht:

positieve interventies in de cognitieve

gedragstherapie

Woensdag 8 april

Onderlinge toetsing supervisoren

Vrijdag 10 april

Voorjaarsworkshops

Nieuwe loten aan de stam

11-13 november

VGCt Najaarscongres

Shiny happy people - Van onbeheers-

bare hunkering en zelfverheerlijking tot

gezond optimisme en veerkracht.

Agenda 2015 Beter worden in je vak

ColofonDeze nieuwsbrief is een uitgave van de Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve therapie en verschijnt vier keer per jaar.

Overname en vermenigvuldiging van artikelen is niet toegestaan zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de VGCt.

T 030 254 30 54 E info@vgct.nlW vgct.nl

LinkedIn: VGCt Twitter: @VGCtwit You Tube: VGCtube

Deadlines diginieuws 22 december 2014, 19 januari, 9 februari, 9 maart 2015

Deadlines nieuwsbrief 20152 februari, 13 april, 31 augustus, 23 november

Redactie: Renée de Roon, Lena Weber

Aan dit nummer werkten mee: Fredrike Bannink, Nelleke van de Bilt, Wies van den Bosch, Leen Dobbe-laere, Frans Joris Esmeijer, Kees Hoogduin, Hubert van der Kleij, Ernestine de Koff, Elly Laarhoven, Maarten Lange, Hanneke van der Lende, Jannie Lockefeer, Sacha Lucassen, Patricia van Oppen, MarieOdiel van Rhijn, Bart Vemer, Margreet Visser, Berber van der Vleugel, Marinus van de Weerd, Judith Westra, Reinout Wiers, Marc Woltering, Laura Woppenkamp - van der Weg, Willemijn Scholten, Guido Sijbers.

Het bestuur van de sectie CGt voor mensen met een verstandelijke beperking staat op het punt om uitgebreid te worden.

Judith Westra: ‘Het sectiebestuur heeft Ylona Brooymans en Ragna Plomp als nieuwe sectiebestuursleden verwel-

komd. Zij zijn ter goedkeuring voorgedragen aan het bestuur van de VGCt.’ Voor het opstellen van behandelrichtlijnen voor depressie bij verstandelijk beperkten is het sectiebe-stuur op zoek naar leden die hiermee ervaring hebben. Wil je hieraan meewerken? Meld je dan aan bij sectie coördinator Esther Oomen via e.oomen@vgct.nl. •

Depressie bij verstandelijk beperkten

Call for papers

In 2015 staat het najaarscongres in het teken van de positieve kant van

de mens. In plaats van ons te richten op negatieve emoties, zoals angst en depressie, keren we de focus om en richten we ons volledig op positieve emoties en gedrag in alle soorten en maten. De Commissie Najaarscongres VGCt is op zoek naar bijdragen binnen dit the-ma. Maar ook bijdragen die niet direct aansluiten zijn van harte welkom. Bij deze nieuwsbrief vind je een flyer met meer informatie. •

E-health

De sectie kinder- en jeugdgedragstherapie wil in 2015 verder met het organiseren van gratis studie-middagen, zodat iedereen gevoed blijft vanuit nieu-we ontwikkelingen in het werkveld. De eerste interessante studiemiddag op het E-lab van de GGzE staat al op de agenda. Frans Joris Esmeijer: ‘Op 24 februari zal Sonja van Heumen namens de sectie in Eindhoven een middag organiseren over E-health. Hoe kunnen we dit in gaan zetten binnen onze the-rapiecontacten? Tegen welke beperkingen lopen we dan aan? Wat is nodig om ervoor te zorgen dat het daadwerkelijk iets toevoegt en niet enkel een leuke afwisseling betreft? We kijken uit naar je komst.’ •