presentatie SOLK en activiteitenweger maart...

22
200316 1 SOLK: intro en nieuwe inzichten Activiteitenweger Angela Cornelissen, ergotherapeut “De Onderwijsspecialisten” 16 maart 2016 De Onderwijsspecialisten Informatie over SOLK Nieuwe inzichten Uitleg Activiteitenweger Project Energie4Me Programma 2

Transcript of presentatie SOLK en activiteitenweger maart...

Page 1: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

1  

De  Onderwijsspecialisten  

SOLK: intro en nieuwe inzichten

Activiteitenweger

• Angela Cornelissen, ergotherapeut “De Onderwijsspecialisten”

• 16 maart 2016

De  Onderwijsspecialisten  

Informatie over SOLK

• Nieuwe inzichten

• Uitleg Activiteitenweger

• Project Energie4Me

Programma

2

Page 2: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

2  

De  Onderwijsspecialisten  

Definitie SOLK: ‘We spreken van Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK) bij lichamelijke klachten die langer dan enkele weken duren en waarbij bij adequaat medisch onderzoek geen somatische aandoening wordt gevonden die de klacht voldoende verklaart.’

De  Onderwijsspecialisten  

• 1995: is een psychisch probleem dat wordt veroorzaakt • door een combinatie van vroege ervaringen en een • luxerende gebeurtenis, en in stand gehouden wordt door de gevolgen

• 2013: is een lichamelijke klacht die is blijven bestaan terwijl de aanleiding tot het optreden van de klacht is • verdwenen en waarvan het herstel wordt verhinderd • door de aanwezigheid voor de klacht specifieke, in • standhoudende gevolgen

• Elk specialisme heeft zijn eigen SOLK : fibromyalgie, cvs, prikkelbare darmsyndroom, spanningshoofdpijn. • (DSM-V: ongedifferentieerde somatoforme stoornis)

Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klacht …….

4

Page 3: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

3  

De  Onderwijsspecialisten  

• 85% van bevolking heeft elke week één of meer lichamelijke klachten

• SOLK klachten verschillen niet van lichamelijke klachten: geen onderscheid op basis van oorzaak of aanleiding

• Huisarts kan bij 1 op de 5 patiënten klachten niet verklaren (geruststellen) • Ook bij specialist: 25-60% niet verklaard door ziekte (na 15 mnd bij 76% klachten verdwenen) Huisarts : 30-50% SOLK • -Specialist: 40-60% SOLK • -20-25% chronisch of recidiverend • -Hoge eisen qua tijd, taalgebruik en bejegening <->

Incompetent voelen

Lichamelijke klachten

5 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

De  Onderwijsspecialisten  

• SOLK? • •67% van de kinderen begrijpen deze term niet • •43% van de ouders begrijpen deze term niet

• Somatoforme stoornis? • •80% van de kinderen begrijpen deze term niet • •Ouders vinden de term niet passend

• Functionele klacht/stoornis? • •70% van de kinderen begrijpen deze term niet • •30% van de ouders begrijpen deze term niet

• Somatisch symptoom stoornis? (nieuwe DSM V classificatie) 6

Hoe noemen we het?

Page 4: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

4  

De  Onderwijsspecialisten  

• Taalgebruik bij SOLK : • - Ziek voelen = ziekte zijn • - Zwart wit verwoorden • - Veel details • -‘Dat been’ -> distantie • - Labels, niet ervaringsgericht • - Agressie en afkeuring lijf/anderen • - Lege of weinig woorden

• ◊Niet herkennen van ‘somatische markers’

7

De rol van taal

De  Onderwijsspecialisten  

Intergenerationele factoren! • -Somatisatie van ouders • -Somatische ziekte belangrijke persoon • -Psychopathologie bij leden familie • -Dysfunctioneel gezinsklimaat • -Traumata in familie • -Onveilige gehechtheid

8

Voorspellers SOLK

Page 5: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

5  

De  Onderwijsspecialisten  

• Sensitisatie (versterker staat open)

• Somatisatie (alles wordt lichamelijk geduid)

• Arousal (autonome dysfunctie)

• Verstoorde hormoonaanmaak • (De HPA-as is een langzame respons op stress: het duurt ongeveer 30 minuten voordat cortisol in het bloed gemeten kan worden. De aanmaak van adrenaline als respons op stress gaat veel sneller, dat is namelijk na 60 seconden al te meten in het bloed)

9

Wat gebeurt er in het lichaam?

De  Onderwijsspecialisten  

BPS-model

10 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

Biologisch  (lichaam)

   

Sociaal  (gedrag)  

Psychisch  (geest)  

Page 6: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

6  

De  Onderwijsspecialisten  

11

Biologisch   Psychisch   Sociaal  (rol,  omgeving)  

Aanleg  

Triggers  

Onderhoudende  factoren  

Beschermende  factoren  

De  Onderwijsspecialisten  

12

Biologisch   Psychisch   Sociaal    

Aanleg     Hypermobiliteit   Depressie    Internaliserend    

Moeder  ook  klachten  

Triggers     Blessures  Pfeiffer  

Gepest     Schoolproblemen  (aantal  vakkente  moeilijk)  

Onderhoudende  factoren  

Zeer  wisselend  ritme  

Geen  eigen  verantwoordelijkheid:  doemgedachten  

Moeder  lijdt  mee:  sociale  isolaQe  

Page 7: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

7  

De  Onderwijsspecialisten  

• Verwijzing naar GGZ meestal teleurstellend (“het zit niet tussen de oren”) 1995: ontwikkeling Gevolgenmodel (vanuit cognitieve gedragstherapie) Basis is de erkenning van het bestaan van de lichamelijke klacht! • Voor werken aan de gevolgen van de klacht is er vaak een betere motivatie dan voor werken aan de mogelijke oorzaken van de klacht Doel : optimaliseren van omstandigheden voor herstel van de klachten

• Gevolgen : cognitief-emotioneel •  sociaal •  gedragsmatig •  lichamelijk

Gevolgenmodel

13

De  Onderwijsspecialisten  

14

BUIKPIJN  

Ideeën  over  de  klacht/  betekenis  

CogniQef    

OnrusQge  gedachten  

Problemen  met  aandacht  en  geheugen  

 Gedrag  

   

OnderacQviteit  Gebruik  

hulpmiddelen      

Lichamelijke  gevolgen  

   

Spierspanning  CondiQeverlies  slaapproblemen  

Sociale  gevolgen  

   

Verlies  sociale  rol  Verlies  contacten  

Page 8: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

8  

De  Onderwijsspecialisten  

Cognitief-emotioneel: dysfunctionele gedachten onderkennen • negatieve gevoelens omzetten

Gedragsmatig: dagritmeschema • re-integratie plan • opbouw lichamelijke conditie Sociaal: stimuleren om weer contacten te leggen, niet alleen via social media

Gevolgen

15

De  Onderwijsspecialisten  

• 1. catastroferende gedachten (bang)

• 2. niet accepterende gedachten (boos), •  doorzetten

• 3. defaitistische gedachten(bedroefd) •  terugtrekken,inactiviteit

Patronen

16

Page 9: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

9  

De  Onderwijsspecialisten  

Start met evenwicht vinden/balans (‘ontstressen’) • •Cognitieve gedragstherapie • •Niet richten op oorzaak • •Maar richten op doelen • •Niet laten leiden door klacht • •Maar laten leiden door gemeenschappelijk opgesteld stappenplan • •Belemmerende cognities bespreekbaar maken • •Helpende gedachten formuleren

• STOP MET / LEER LUISTEREN NAAR JE LICHAAM

17

Behandeling SOLK:

De  Onderwijsspecialisten  

Langzame opbouw activiteiten Autonomie bevorderen Gezonde relatie met je lichaam opbouwen Belemmerende cognities herkennen Ontdekken dat denken invloed heeft op doen en voelen Exploreer klacht/vragen (luister goed naar cues) Leg vicieuze cirkel uit (rugpijn---angst---niet bewegen---meer pijn)

Voorspellers voor behandeling succes: • –Duur klachten • –Mate van somatisatie bij moeder

18

Doel behandeling SOLK

Page 10: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

10  

De  Onderwijsspecialisten  

•Respect • •In acht nemen van autonomie • •Duidelijk advies geven, goed blijven luisteren en evalueren

•  Zo vroeg mogelijk starten met: • –Normalisatie, ritme • –Evidence based interventie

• •Indien niet akkoord met voorgestelde beleid: • –Met alle betrokkenen om de tafel! (zorgconferentie) • –In gesprek blijven met ouders en kind! • –Visie van ouders en kind meenemen in plan

19

Aanpak SOLK :pijlers

De  Onderwijsspecialisten  

• Luister naar wat iemand zegt, sluit aan • Richt je op de leerling (wat doen, wat niet doen,tovervraag) • Communicatie bepaalt resultaat interventie • Erken dat het moeilijk is voor ouders • Uitleg bouw je samen (gemeenschappelijk concept) • Gebruik metaforen (rugzak, filter, lift) • Onderzoek je eigen vooroordelen • Het is teamwork: boven water zie je iets anders dan onder • Relatie staat centraal: neem tijd, sta stil, wees wakker in de situatie, continue herevaluatie, verbinden • Onderscheid je eigen verhaal en dat van de ander

• Liefdevol aanmodderen! (compassionate care)

20

Tips

Page 11: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

11  

De  Onderwijsspecialisten  

• EMPATHIE

• -Voorspeller uitkomst • -Bij psychotherapie meer invloed dan behandelmethode • -Tuchtzaken: ~80% gebrek aan empathie

• COMPASSIE • aandacht, registratie van je lichaam, gronden, onderscheid jezelf en de ander (blijf bij het ongemak)

Trainen van 4 persoonlijkheidskenmerken: • -Sensitiviteit • -Non-conformisme • -Gelijkmatigheid • -Zelfvertrouwen Onderscheid maken

21

Geheime wapen

De  Onderwijsspecialisten  

• Harm of healing:

• -Somatische fixatie is interactioneel (rode vlaggen, gedoseerd onderzoek)

• -Persoonlijke reacties komen terug bij patiënt • -Furor sanandi: redderfantasieën • -Hulpverlener onderbreekt na 18 sec in 1984, na 23 sec 1999 • -Onveiliger gehecht: stressmanagement ontregeld / zelfreflectie

vermindert

22

Hulpverleners en SOLK

Page 12: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

12  

De  Onderwijsspecialisten  

• Ziekteverzuim heeft altijd een reden

• Complicerende factor: ouders

23

SOLK op school

De  Onderwijsspecialisten  

24

Page 13: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

13  

De  Onderwijsspecialisten  

• Waarom is dat toch zo lastig? • 1.Missen van medische expertise • 2.Relatie met ouders: • a.Bemoeizucht • b.Controle

• Eerste gesprek vanuit aandacht en betrokkenheid: • •Deel je zorgen: (Probleem---ziekteverzuim---probleem ) • •Schoolgerelateerde problematiek? (pesten, leerprobleem, etc.) • •Hoe kan school ondersteunen? • •Bij medische klachten aan ouders vragen hulp te zoeken, de jeugdarts kan hierin helpen

25

Het verzuimgesprek…. ….tips en tricks

De  Onderwijsspecialisten  

• •Onderwijs veilig stellen: • –Wat zijn je capaciteiten, zit je op de goede plek, je hebt altijd energie nodig voor herstel

• •Aansluiting school/klas veilig stellen • –Contact met de mentor • –Contacten met klasgenoten • –Wat wil je, heb je nodig • –Afspraken maken over communicatie, verwachtingen, etc.

26

Wat kun je als school doen?

Page 14: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

14  

De  Onderwijsspecialisten  

27

Activiteitenweger

De  Onderwijsspecialisten  

• Heeft u pijn- en/of vermoeidheidsklachten? • Heeft u moeite om vast te stellen welke activiteiten u kunt doen, zonder uzelf over of onder te belasten? • Zijn uw dagen onevenwichtig verdeeld? • Heeft u behoefte aan een hulpmiddel om dit weer in balans te krijgen? • Dan is de Activiteitenweger misschien wel iets voor u. De Activiteitenweger is een methode die ontwikkeld is voor het hanteren van belastbaarheid, door twee ergotherapeuten.

28

Wanneer gebruiken?

Page 15: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

15  

De  Onderwijsspecialisten  

Hulpmiddel voor het meetbaar maken van activiteiten: plannen van dagelijkse activiteiten Middel oordeelt niet Spanningsveld tussen omgeving en de rollen van een cliënt Gaat uit van het handelen, niet van de klacht Helpt bij opbouwen van belastbaarheid en vinden van een balans tussen belasting en belastbaarheid

29

Wat is het?

De  Onderwijsspecialisten  

• Client ervaart problemen met: • Dagstructuur • Over- onderbelasting • Weinig grip op eigen situatie • Verstoord evenwicht belasting en belastbaarheid • Opbouw van belastbaarheid • Inzicht in belastbaarheid • Aangeven van grenzen aan anderen

30

Inclusie criteria

Page 16: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

16  

De  Onderwijsspecialisten  

• Client laat zien: • Afhankelijk van externe sturing • Overmatig controle behoeftig • Activiteitenweger gebruiken om vermijding in stand te houden • Nog niet toe aan veranderen Heel veel andere vragen Geen kennis van de Nederlandse taal

31

Exclusiecriteria

De  Onderwijsspecialisten  

• Beginniveau: aantal dagen bijhouden wat je doet, per half uur • Representatieve dagen bijhouden.

• Activiteiten wegen: in overleg met therapeut

• Hoeveel kost deze activiteit mij: • -Meestal, gemiddeld genomen • -Onafhankelijk van het tijdstip van de dag • -Onafhankelijk van andere activiteiten

• Scores: licht (1), gemiddeld (2), zwaar (3) en • Ontspannen (-1)

32

Hoe werkt het?

Page 17: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

17  

De  Onderwijsspecialisten  

• 1.Licht: activiteit kost beetje energie, je wordt er niet erg moe van, het kost je toch wat.

• 2.Gemiddeld: activiteit kost niet weinig energie maar ook net echt veel: het zit ertussen in

• 3.Zwaar: activiteit kost veel energie, je wordt er moe van.

• -1. Ontspannen: echt rust, dus uitrusten. Activiteit moet je energie geven, waardoor energie is ontstaan voor andere activiteiten.

• Is het probleem in de kern fysiek of mentaal? • Activiteit krijgt in principe maar één weging (activiteit blijft gelijk)

• Geluk en pech en omstandigheden tellen niet mee 33

Scores

De  Onderwijsspecialisten  

• Punten geef je per half uur, afronden op kwartieren

• Aantal punten optellen en dan delen door aantal gescoorde dagen: basisniveau

• In overleg met therapeut basisniveau bepalen: • -negeren van lichaamssignalen • -vermijden activiteiten • -of combinatie van beiden Eventueel : + of – 10% Client kiest altijd zelf basisniveau, in overleg met therapeut. Voor/nadelenmatrix: voor- en nadelen van huidig en gewenst gedrag invullen

34

Basisniveau

Page 18: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

18  

De  Onderwijsspecialisten  

• Weten, willen en kunnen (gedragsverandering)

• Overschrijd nooit het basisniveau

• Bepaal samen de ondergrens van het puntenaantal: wat moet elke dag gehaald worden?

• Grafiek/ inkleuren rooster helpt om patroon duidelijk te maken

• Graded activity: gestructureerde begeleiding (training en coaching), gericht om binnen een vooraf afgesproken tijd in kleine stappen te komen tot een toename of verbetering van het lichamelijk functioneren. Zowel in het werk, alsook bij activiteiten uit het dagelijks leven.

35

Spelregels

De  Onderwijsspecialisten  

• Doel bepalen

• Plannen

• Keuzes maken

• Prioriteiten stellen

• Plan van aanpak terugval

36

Balans bereiken

Page 19: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

19  

De  Onderwijsspecialisten  

37

De  Onderwijsspecialisten  

• Doel: Voorkomen en verminderen van schoolverzuim Actief en bewust keuzes maken Leren plannen van activiteiten zonder zich te laten lijden door de vermoeidheid of pijn

Doelgroep: Leerlingen met pijn en/of energie problemen

38 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

Energy4Me

Page 20: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

20  

De  Onderwijsspecialisten  

Fysieke klacht of diagnose, m.u.v. hoofd- en buikpijn als enige klacht • Pijn en/of energieproblemen • Verzuim (n.a.v. de klacht) • Geen (lopende) revalidatiebehandeling • Motivatie van de leerling In staat zijn om te reflecteren (m.n. op eigen gedrag)

Criteria deelname

39

De  Onderwijsspecialisten  

• Onderwerpen: 1. Kennismaking 2. Pijn, vermoeidheid en bewegen 3. Ontspanning/slapen 4. Samen met een ander 5. Social media en energie 6. Evaluatie

Cursus Energy 4me

40 Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (SOLK)

Page 21: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

21  

De  Onderwijsspecialisten  

• Individueel leerlingen zien ; gebruik Activiteitenweger

• Groepscursus ontwikkeld

• Onderzoek HAN : App ontwikkelen door studenten

• Stichting Vraagstelling: energy game ontwikkelen (ontwerpsessies op VO school gedaan)

Zoektocht Energy 4 Me

41

De  Onderwijsspecialisten  

• Meer informatie

• http://www.meandermc.nl/wps/portal/patientenportaal/patienten/afdelingen-specialismen/ERG/Activiteitenweger

• http://facta-organiseert.nl/sitefiles/34/file/15-06%20Angst%20en%20school/Carolien%20Kruyff%20Presentatie.pdf

42

Linkjes

Page 22: presentatie SOLK en activiteitenweger maart 2016dossotog2015.weebly.com/uploads/5/3/1/1/53116139/... · social media Gevolgen 15 DeOnderwijsspecialisten# • 1. ... situatie, continue

20-­‐03-­‐16  

22  

De  Onderwijsspecialisten    |    Dienstverlening  

www.ergotherapieopschool.weebly.com

[email protected]

Vragen

43