Romeins Recht

8/12/2019 Romeins Recht

1/7

ROMEINS RECHT

1. WetgevingEen gemeenschapheeft regelsnodig. Wanneer deze regels als bindend ervaren

worden en erkent worden door de overheid, dan veranderen deze regels in

rechtsregels, zodat deze adwingbaarworden.

Er zijn 5 instanties voor het formuleren van regels;

de comitia en het concilium plebis

de senaat

de magistraten

de keizer

de rechtsgeleerden

1.1 Comitia en het Concilium Plebis

e Comitiais de volksvergadering en levert leges.

!eges worden genoemd naar de indiener" de materie of beide #bv. !e$ %ulia&. 'e zijn

geldig voor iedereen.

(et Concili!m "lebisis de vergadering zonder de )atrici*rs en tevens ook het

gevolg van de Secessio "lebis#+,+ v. -hr.& en levert plebiscita. e )lebiscita zijn

enkel geldig voor de )lebejers.

(ier kwam verandering in toen de #e$ Hortensia#/0 v. -hr.& werd uitgesproken.

2 ut plebiscita universum populum tenerent

#= dat de volksbesluiten voor het gehele volk van kracht zouden zijn.&

2 )lebiscita staan gelijk aan leges.

1.2 Senaat

e senaat kunnen senat!scons!lta#3 consulere" advies van de senaat& invoeren.

it zijn adviezen van de senaat aan de magistraten met kracht van wet. 4ok deze

worden vaak naar de indiener of de materie genoemd #bv. enatusconsultum de

6acchanalibus&.

7n de keizertijd wordt de keizer echter de initiatiefnemer 2 princeps senatus8

1.3 Magistraten

9:5 v. -hr. 2 #egis #iniae; 1 van de consuls 4E< een plebejer zijn.

+ E v. -hr. 2 rechtspraak wordt gescheiden van het consulaat 2 praetorkrijgt de

macht over rechtspraak.

e praetorheeft het recht om edict!muit te vaardigen" waarin aangegeven wordt in

welke gevallen iemand proces mag aanspannen"

==> in de praktijd neemt hij edictum van voorganger over en past die aan.2 >omeins >echt werd zo gemakkelijk geactualiseerd.


2/7

=ls propraetor#provinciegouverneur& zijn deze edicten i.v.m. e provinciewaar hij

macht over heeft. =ls aediles c!r!lis#32 aediles plebis& zijn deze edicten i.v.m.

Marktsgelegenheden.

195 n. -hr. 2 keizer Hadrian!slaat alle edicten codiiceren# ordenen&.eze codificatie heette het Edict!m "erpet!!m# voortdurend edict&

1.4 Keizere kei%ervaardigt de Constit!tiones "rincipisuit. it zijn verordeningen van de

keizer met kracht van wet.

==> 2 De minimis non curat praetor. # ?et kleinigheden houdt de praetor

zich niet bezig.@& keizer schrijft niet alle -onstitutiones zelf

keizerlijke kanselarij speelt hierbij belangrijke rol.

/+ n. -hr. 2 dominaat

keizer belangrijkste bron van wetgeving

keizer ultieme instantie van beroep #heeft altijd het laatste woord&

keizer schept en interpreteert recht

keizerlijke ambtenaren treden op als rechter

,A n. -hr. 2 functie praetor verdwijnt

2 1 fase in procesvoering 1 magistraat bevoegd voor hele rechtsgang

1.5 echtsgeleer!en

eze rechtsgeleerden# i!riscons!ltiof i!rispr!dentes&"zijn geen oratores# advocati&" pleiters in een proces.

(un taak bestaat er enkel uit om adviezen te geven responsa pr!denti!m.

e responsa prudentium konden nieuw recht scheppen omdat ze als precedent

werden ingeroepen in gelijkaardige gevallen.

1." #us $ublicum %=& ius $rivatum

I&S "&'#IC&M I&S "RI()T&M

publiekrecht privaatrecht

>echt m.b.t.

organisatie vBd >omeinse staat

verhouding burger overheid

>echt m.b.t.

betrekkingen tussen particulieren

6elangrijker voor staat 6elangrijker in omvang

Ius civile ius gentium


3/7

1.' #us civile %=& ius gentium

I&S CI(I#E I&S *ENTI&M

Citsluitend voor >omeinse burgers Dolkerenrecht voor alle gentes in het

>omeinse >ijk

>echt m.b.t.

het dagdagelijks leven vBd burgers

2 familierecht

2 goederenrecht

2 verbintenissenrecht 2 erfrecht

>echt m.b.t.

het dagdagelijks leven vBd burgers

2 familierecht

2 goederenrecht

2 verbintenissenrecht 2 erfrecht

>echt ontstaan via traditionele rechtsbronnen

2 legesBplebiscitaBsenatusconsulta

>echt tot stand gekomen via magistraten

2 edicta

ius honorarium

. echts$raa(>omeinen waren praktische mensen. =an elke rechtsregel moest de mogelijkheid tot

het voeren van een proces verbonden zijn.

2.1 )u!icia $rivata %*& )u!icia $ublica

I&+ICI) "RI()T) I&+ICI) "&'#IC)

)rocessen i.v.m. )rivaatrecht )rocessen i.v.m. )ubliekrecht

2 delicta privata

onrechtmatige daden die iemand schade

berokkenen in zijn persoon" familie of

vermogen

2 crimina p!blica

onrechtmatige daden t.o.v. e gemeenschap

of de overheid

2.2 echtsvervolging van !e !elicta $rivata

Door +5A v. -hr. 2 gewoonterecht" geen geschreven wetten" mos majorum

2 e rechter velde een oordeel na raadpleging van de goden2 fas et jus

eerstwas dit een pontie$ # altijd een patrici*r&e E v- Chr-Werd dit een magistraat.

Er waren soorten procedures

de legis actioprocedure

de orm!laprocedure


4/7

2.2.1 +egis actio*$roce!ure

+5A v. -hr. 2 (et mondelinge aspect was belangrijker dan het schriteli.ke"

het had een zeer sterk ormalistisch karakter en gold enkel voor Romeinse

b!rgers.

1 n. -hr. 2 procedure wordt afgeschaft want hij is super formalistisch #bijna

acteren8& F legis )CTIO2 de burger moet in actie komen #2 acteren&

2 geschreven recht blijkt uiteindelijker toch handiger te zijn

2.2.2 ,ormula*$roce!ure per formulas" bestaat uit fasen

1& in jure # fase voor de praetor&

(ij hoort beide partijen en verleent daarop een actio# geschreven

procesformule" orm!la& die zij moeten afgeven aan de i!de$

# gelegenheidsrechter&.

actio in rem

zakelijke rechtsvordering m.b.t. Goederenrecht

#eigendom" bezit" vruchtgebruik"...&

procedure vindicatio

actio in personam

persoonlijke rechtsvordering m.b.t.Derbintenissenrecht

#contracten" delicten"...&

procedure condicio

& apud judicem# fase voor de rechter&

4p grond van de formula zal de rechter zijn uitspraak doen.

2.3 echtsvervolging van !e crimina $ublica

e procedure van de /!aestiones perpet!ae # permanente jurHrechtbanken van

gezworenen&

eze rechtbanken zijn voor;

Romeinse onderdanen#2 niet>omeinse onderdanen verschenen voor

een magistraat zonder jurH" proces was vaak willekeurig& Elke b!rger 0!it de betere stand1 met onbesproken gedrag

# klassenjustitie8&

voor gewone delin/!entenvolgt meestal een politionele aanhouding een

veroordeling

hij verschijnt voor de rechter in een armzalige plunje om er meelijwekkend

uit te zien F in het gezelschap van invloedrijke vrienden

# manipulatie8&


5/7

e rechtsprocedure verloopt in fasenI

1& door nominis delatio #indienen klacht bij bevoegde magistraat& wordt de klacht ontvankelijk verklaart

wordt de aanklager de procespartij

moet de aanklager zijn klacht bewijzen

indien veroordeling beschuldigde 2 aanklager ontvangt deel van diens

goederen als premie

indien aanklacht ongegrond 2 aanklager wordt veroordeeld wegens

cal!mnia # valse aanklacht&

& Een ontvankelijk verklaarde aanklacht wordt door de magistraat voor een J.).

# Juaestio )erpetua& gebracht ter beoordeling

J.). e parricidiis # moord op naaste bloedverwanten&

J.). e veneficiis # gifmoord&

J.). e vi # geweldpleging&

J.). e falsis # valsheid in geschrifte&

J.). e adulteriis # echtbreuk&

J.). e maiestate minuta # hoogverraad&

#was een makkelijke manier om christenen te vervolgen&

J.) wordt opgesteld door loting uit een lijst van.!dices.

9A0A leden

voorzitter magistraat

beide procespartijen kunnen aantal gezworenen wraken

oordelen over schuld of onschuld

e straf voor het misdrijf is door de wet voorgeschreven; dit kan ofwel een geldboete

zijn" of de doodstraf.

isdrijven waarop de doodstraf staat zijn crimina capitalia.

in cruam # aan het kruis&

in ludum # in de spelen& ad bestias # door dieren" bv. !eeuw&

Een eventuele omzetting van de doodstraf naar een ballingschap is echter mogelijk.

de schuldige verliest >omeins burgerrecht

2a/!a et igni interdictio2

3 goederen worden verbeurd verklaard.

en kon de doodstraf ook laten omzetten tot een levenslange dwangarbeid # ad

metallas&


6/7

9. echts-etenscha$>echtspraak was een lange tijd in handen van nietprofessionele rechters

2 behoefte aan adviezen van i!rispr!dentes2 ontstaan van rechtswetenschap

>echtswetenschap nauw met praktijk verbonden 2 pragmatisch en casuKstisch

>ond iurisconsulti schaarden zich leerlingen" zodat ze zich ook met het onderwijs

gingen inlaten.

(et onderricht gebeurde eerst informeel 2 geKnteresseerden volgden de

iurisprudentes bij hun werkzaamheden

!ater vonden de activiteiten van iurisprudenteshun neerslag in geschriften

3.1 eschri/tenElementaire leerboeken

werken geschreven met didactische bedoeling

sHstematisch en eenvoudig overzicht >omeins >echt meestal 2Instit!tiones2 genoemd #bv. L7nstitutionesL van Gaius"

rechtsgeleerde uit e E n. -hr.&

Commentaren op rechtsbronnen

3 tekst van een rechtsbron le$BedictumBsenatusconsultum wordt grondigdoorgelicht

meestal 2)d2 4 titel gecommentarieerde tekst genoemd

Handboek.es voor magistraten en ambtenaren

3 vragen die samengaan met de competentie vBe bepaalde magistraat ofambtenaar in het kort behandeld

meestal 2#ibri de oicio2 F naam vBd magistraat of ambtenaar genoemd

Monograie5n

verhandelingen over bijzondere onderwerpen uit alle rechtsgebieden

Cas!6stische geschriten

3 roem van >omeinse >echtswetenschappen hierop gebaseerd

uiteenlopende problemen werden hierin a.d.h.v. -oncrete gevallen

gedetailleerd behandeld afkomstig uit de rechtspraktijk of antwoorden op vragen van mensen die een

advies hebben gevraagd

meestal 2Responsa2" 2+isp!tationes2"2Epist!lae2" of 27!aestiones2

genoemd

3.2 Keizer 0ustinianus%ustianus was een 6Hzantijnse keizer en regeerde van 50 tot 5:5" en wilde het

geldende recht tot MMn geheel laten bundelen.


7/7

eze verzameling heette het 2Corp!s I!ris Civilis2" en is een hoofdbron van ons

recht. (et omvat;

Instit!tionesI handboek voor beginnende rechtsstudenten

+igestaeI bloemlezing uit werken van rechtsgeleerden

Code$ I!stinian!sI keizerlijke verordeningen tot 59+ n. -hr. NovellaeI verordeningen van %ustinianus van 59+5:5

+. ot Slot(et >omeinse >echt is het recht van zowel het oude >ome #:e E v. -hr.&" als het

recht onder keizer %ustinianus #:e E n. -hr.&

2 >omeins >echt is ge*volueerd" gewijzigd" verbeterd en verfijnd over 1 eeuwen

heen.

Waarom nu nog omeins echt bestu!eren

>> onder keizer %ustinianus werd deels in verscheidene hedendaagse

wetgevingen opgenomen 4ok in de rechtstaal van verschillende Europese landen wordt het >>

regelmatig gehanteerd

2 verwijzing naar actiones

8 verwijzing naar rechtsadagia

7n het burgerlijk wetboek van verschillende Europese landen treffen we

romeinsrechtelijke elementen aan.

Romeins Recht

Documents

Transcript of Romeins Recht