ALGEMENE INLEIDING TOT HET RECHT

1. Het begrip recht

Geen eenvoudige definitie van recht -Een complex van gedragsregels: objectief recht-Een aanspraak van het subject, op het objectief recht gesteund, voor bevrediging van de behoeften: subjectief recht-Een dynamisch systeem waarin geschillen beslecht worden door de rechterOntleding:

1) Geheel van leefregels2) Verbonden met een maatschappij: ubi societas, ubi ius (elke maatsch veronderstelt regels) //

ubi ius, ubi societas (buiten maatsch geen rechtsregels) STAAT, waartoe iedereen behoort

3) Staat dwingt naleving van de rechtsregels af4) Positief recht= concreet geldende regels op een bepaald tijdstip in een bepaalde staat5) Doelstellingen

Algemeen welzijn Orde en ordening in de zin van rechtszekerheid en rechtvaardigheid Veiligheid, stabiliteit Beveiliging van waarden en/of belangen(=wat jij wil)

Kritiek op klassieke definitie:6) Geheel van leefregels: enkel zo in Westerncontinentale rechtssfeer + soms is rechtsregel

onvolledig of onduidelijk of niet aanwezig7) Verbonden met maatschappij/staat: ook recht buiten nationale staat vb volkenrecht, Eur.

recht = supranationaal recht8) Afdwingbaarheid: geen afdwingbaarheid bij volkenrecht, Eur. recht + steeds meer systemen

van bemiddeling9) Doelstellingen:

Westen = statische visie: regels voor orde, stabiliteit (wet) Anglo-Amerikaans = dynamisch proces (rechter staat centraal)

Sociale functies van het R- Distributief- Protectief- Beslechting- Transactie- Regulering en beheer- Constitutioneel-politiek

De rechtswetenschap, -dogmatiek, -leer of studie van het RVakdomein van de juristen:- Grondgedachten opsporen- Nieuwe begrippen ontwikkelen- Vragen beantwoorden waarover twijfel is

Andere begrippen& wetenschappen- Rechtspolitiek= betreft de keuze tussen alternatieve doelstellingen en waarden- Rechtstechniek= betreft de interne coherentie van een bepaald systeem. Een tekst mag niet

tegenstrijdig zijn met

1

- zichzelf of een andere tekst- Rechtsvergelijking= methode van de rechtswetenschap die erin bestaat de grondslagen,

technieken en oplossingen van rechtsstelsels vergelijkt- Rechtssociologie= studie van het recht zoals het feitelijk verschijnt ook in zijn wisselwerking

met de maatschappij- Rechtstheorie= studie van de juridische kennis en haar gevolgen voor de samenleving- Rechtsfilosofie= vraagstelling naar de grondslag van het recht

2. Rechtsregel, rechtshandeling, rechtsgevolg

Kernelement objectief R rechtsregel = normatief (dwingend) Bestaat uit: -rechtsfeiten (hypothese: als A, B zich voordoen)

-rechtsgevolgen (beschikking: dan treden C, D in)Geen advies/aanbeveling, wel gebod, verbod of toelatingConcreet feit wordt rechtsfeit als er rechtsgevolgen aan verbonden zijn

- Abstract rechtsfeit= feit zoals in de regel omschreven, heeft toepassing op alle concrete feiten, beschrijvend

- Concreet rechtsfeit= concreet feit waaraan de in de regel aan voorziene rechtsgevolgen worden verbonden :toepassing

- Samenloop van wetsbepalingen= als een concreet rechtsfeit onder verschillende abstracte rechtsfeiten gecatalogeerd kan worden

- Intern wetsconflict= als aan verschillende overlappende rechtsfeiten verschillende rechtsgevolgen verbonden zijn oplossen door exclusieve, alternatieve of panacherende (gedeeltelijke) toepassing van 1 van de rechtsregels

Technieken tot opbouw van de rechtsregelBepaling ≠ opsomming- R-opsomming: beperkend, limitatief, exhaustief <=> niet-beperkend, exemplatief- R-bepaling: een omschrijving van de inhoud van Rbegrippen

Vermoedens en ficties- Vermoeden= gevolgtrekking die door de rechter of de wet afgeleid wordt uit een bekend feit

om te besluiten tot een onbekend feit- Rechterlijk/feitelijk vermoeden= door de rechter gebruikt- Wettelijk vermoeden= door de wet zelf gebruikt

o -onweerlegbaar (geen tegenbewijs mogelijk)o -weerlegbaar (tegenbewijs mogelijk)

Invloed op bewijslast: wie een wettelijk vermoeden in zijn voordeel heeft, moet de juistheid van zijn standpunt niet meer bewijzen.- Fictie: een bewuste verdraaiing van de werkelijkheid

Rechtsfeit & rechtshandeling1) natuurlijke gebeurtenissen2) menselijke handelingen

-zonder bedoeling rechtsgevolgen teweeg te brengen(vb slagen bij twist)-met bedoeling = rechtshandeling (vb publiekR: KB uitvaardigen, privaatR: testament, contract)

door het stellen van een Rhandeling brengt het Rsubject het R in beweging-bepaalt zelf juridische omgeving en inhoud van R & P

Alle rechtshandelingen zijn rechtsfeiten, niet alle rechtsfeiten zijn rechtshandelingen

2

Soorten rechtshandelingen1) Eenzijdig= vereist slechts wilsuiting van 1 persoon

Meerzijdig= door het overeenstemmen van de wilsuiting van meerdere personen- Eenzijdige overeenkomst= slechts 1 partij verbindt zich tot een prestatie- Wederkerige overeenkomst= beide partijen verbinden zich tot een prestatie

2) Individuele draagwijdteNormatieve draagwijdte= zijn herhaaldelijk toepasbaar

3) Inhoud niet vrij door partijen bepaald- Vastgelegd door wetgever, partijen beslissen of ze aanvaarden of niet (huwelijk, adoptie)- Vastgelegd door 1 partij, andere kiest of hij toetreedt of niet

(toetredingscontract, abonnement telefoon)4) Onder bezwarende titel= beide partijen willen economisch voordeel &bezwaren elkaar

(koop,ruil)Uit vrijgevigheid (om niet)= 1 partij wil voordelen (testament, schenking)

5) Onder de levenden= heeft uitwerking onafhankelijk van het overlijden (koop, verkoop)Terzake des doods= pas uitwerking na dood (testament)

6) Daden van beschikking= daden waardoor recht uit handen gegeven wordt (schenking, verkoop)Daden van beheer= daden waardoor goederen worden behouden/onderhouden/uitgebaat (verhuren)

7) Indeling naar rechtsgevolgen- Vestigend/constitutief= brengen nieuw R tot stand (huwelijk, adoptie)- Overdragend= dragen bestaand R over op een nieuwe titularis (huur, koop)- Aanwijzend/declaratief= bevestigen het juridisch statuut v.e bep persoon/zaak/situatie

(schriftelijke bevestiging van mondelinge overeenkomst)

Geldigheidsvoorwaarden van een rechtshandeling1) Rechtsgeldige wilsuiting

Vrije bewuste wil van een normale mens Gericht op teweegbrengen van rechtsgevolgen Toestemming/wil is niet door wilsgebrek(vb dwaling, bedrog, geweld…) aangetast Uiting gericht tot degene waarmee rechtsbetrekking beoogd wordt

Wilsuiting is niet aan vormvereiste gebonden = consensueelUitzondering: plechtige rechtshandelingen (vb huwelijk, adoptie, …)Noot: zakelijke overeenkomst: komt pas tot stand door afgifte van de zaak

2) Wilsuiting door handelingsbekwaam persoonWijst op geschiktheid van een juridisch persoon om drager te zijn van subjectieve rechten en plichten en/of deze rechten en plichten zelf uit te oefenen

Rechtsbekwaamheid= iedereen geschikt om subjectieve R&P te hebben Uitzondering: vreemdelingen hebben geringe rechtsbekwaamheid, geen politieke

rechten in enge zin Probleem: rechtspersonen

= groeperingen (vzw, stichting,..), geen toneel of voetbalclub,…-hebben rechtspersoonlijkheid, zelfde rechtsbekwaamheid als mensen, maar geen familie-, politieke rechten en soms beperkte vermogensrechten

Handelingsbekwaamheid= geschiktheid om R&P uit te oefenen of aan te gaan Wie handelingsbekwaam is, is rechtsbekwaam. Het omgekeerde is niet altijd het

geval Volledig handelingsonbekwamen worden vertegenwoordigd (minderjarigen,

krankzinnigen) Gedeeltelijk handelingsonbekwamen worden bijgestaan (ontvoogde minderjarigen)

3) Voorwerp en oorzaak van rechtshandeling beantwoorden aan door het recht gestelde vereisten

3

Voorwerp= het teweegbrengen van Rgevolgen (doen ontstaan, wijzigen of tenietdoen v R&P) Het voorwerp moet:

Bestaan of kunnen bestaan Bepaalbaar of onbepaalbaar zijn (niet ‘een huis’) Nuttig zijn, patrimoniaal of extrapatrimoniaal Geoorloofd = niet strijdig met dwingend recht (niet huurmoord, pooier)

Nietigheid van een rechtshandeling= vaststelling van nietigheid door rechter als aan één van de voorwaarden niet voldaan isElke inbreuk op een regel van het dwingend recht wordt gesanctioneerd met nietigheidAls nietigheid uitgesproken: rechtshandeling wordt met haar gevolgen uitgewist, wordt geacht nooit te hebben plaatsgegrepenNietigverklaring op grond van

- Inbreuk op de regels die de rechtshandeling en haar geldigheid betreffen- Inbreuk op de rechtsregels die niet de rechtshandeling betreffen (dus: oorzaak/voorwerp)

1) Dwingend recht: - openbare orde en goede zeden beschermen -voorschriften waarbij belangen van zwakkeren beschermd worden -waarvan je niet mag afwijken

2) Aanvullend/ suppletief recht: waarvan je kunt afwijken3) Absolute nietigheid = - openbare orde en zeden, 30j

-kan door iedere belanghebbende ingeroepen worden - kan door partijen in elke stand van het geding ingeroepen worden - kan niet bekrachtigd w

4) Relatieve nietigheid= - andere regels van dwingend recht (dwaling, bedrog), 10j -kan enkel ingeroepen worden door degene wiens belang beschermd wordt -moet bij het begin van een procedure ingeroepen worden -wel bekrachtiging mogelijk

Tegenwerpelijkheid van een rechtshandeling=betreft de vraag of derden rechten en plichten kunnen putten uit een geldige rechtshandeling die buiten hen gesloten was tussen partijenDerden= al diegenen die noch partij, noch algemene rechtverkrijgenden van een partij, noch rechtverkrijgenden onder algemene titel zijn, vb. wel rechtverkrijgende onder bijzondere titel (bank, verzekeringen, schuldeiser, schuldenaar, erfgenaam)

Interne gevolgen van een rechtshandeling: de voortvloeiende R&PNiet-tegenwerpelijkheid = geen voor- of nadeel aan derde = relativiteitsprincipe Uitzonderingen: rechten voor derden (vb vordering van verkeersslachtoffer aan

verzekeraar schuldige)& plichten voor derden (vb voor werkgever door CAO)

Externe gevolgen: bestaan vd RhandelingTegenwerpelijkheid= derden moeten bestaan RH erkennen en kunnen dus medeplichtig geacht worden aan de contractbreuk van de partij

Rechtsgevolgen: rechtssancties en gedwongen uitvoeringSanctie= gevolg die door een wetgever of rechter gekoppeld wordt aan een bepaald gedragspatroon om de naleving van gedragsnormen te bevorderen, zijn positief of negatief, meestal met dwang opgelegdDwang= het grotendeels uitschakelen van het keuzevermogen van een persoon door een bepaald gedrag nadelig te makenGeweld= gebruik van fysieke of psychische kracht om iets te vernietigen of aan de wil te onderwerpen

4

Macht= het kunnen bepalen van andermans gedrag

Overzicht van de rechtssanctiesPrivaatrechterlijke sancties (rechtstreekse uivoering)

1) Verbintenis= rechtsband waardoor 1 of meer personen verplicht zijn tegenover 1 of meer personen een prestatie te doen (geven van een zaak, een doen, een niet-doen)= door het recht bekrachtigde aanspraak van een persoon tegenover een andere-ontstaat door wet of contract, rechtstreekse uitvoering wordt nageleefd-debiteur/schuldenaar tegenover crediteur /eiser

Als debiteur niet vrijwillig verbintenis aangaat:2) Geen vrijwillige uitvoering: dwangmiddelen (lukt bij GEVEN: in beslag nemen)3) Rechtstreekse uitvoering verplicht door rechter: uitvoering door derde op kosten van

debiteur OF andere gelijkwaardige prestatie = gelijkwaardige uitvoering (vb schadevergoeding), (bij DOEN, NIET-DOEN)

Privaatrechterlijke sancties (indirecte uivoering)1) Strafbeding = partijen kunnen het bedrag van de schadevergoeding vooraf vaststellen om

latere twist te vermijden=boetebeding, schadebeding2) Dwangsom= gaat uit van de rechter, betaling van een som geld per dag vertraging in

uitvoering van de veroordeling3) Niet-uitvoeringsexceptie= Bij een wederkerig contract kan de partij die de wanprestatie van

de tegenpartij vaststelt, weigeren haar eigen prestatie uit te voeren. Toepassing = retentierecht= exceptio non adimpleti contractus

Bijzondere sancties: (niet door betaling maar door:)1) ontbinding = beëindigen van overeenkomsten wegens wanprestatie van 1 van de partijen

waarbij de verbintenissen uitgewist worden (ook zonder wanprestatie) door rechter/partij-ex tunc :met terugwerkende kracht (vb koop ontbinden want inefficënt toestel)-ex nunc :vanaf moment van de uitspraak (vb huur ontbinden want niet betalen huurprijs) bij het begin wettige RH

2) herroeping = eenzijdige vorm van tenietgaan van verbintenissen-ex tunc (vb schenking)-ex nunc (vb lastgeving)

3) opzegging= eenzijdige vorm van beëindigen van verbintenissen, aan minder voorwaarden gebonden dan herroeping (vb huur- of arbeidsovereenkomst)

4) [nietigverklaring] bij begin al iets fout met RH

Strafsancties (rechterlijke macht)1) Eigenlijke straffen (op strafregister)

- Hoofdstraffen: die afzonderlijk knn worden opgelegd (opsluiting, geldboete)- Bijkomende straffen: samen met hoofdstraf (geldboete, verbeurdverklaring)

2) Beveiligingsmaatregelen (vb internering, voertuig niet mogen besturen wegens gebrek) Straffen burgerlijke gevolgen uit misdrijf

Disciplinaire sancties = tuchtsancties=maatregel uit het administratief recht om tucht en de eer van bepaalde ambten of beroepen te handhaven, wordt opgelegd door daartoe gemachtigde overheid (raad van geneesheren) (vb blaam, schorsing, waarschuwing)

Administratieve sancties (grondslag is wet)=rechtshandeling van individuele en repressieve aard die uitgaat van de uitvoerende macht tegen personen die overheidstaken uitvoeren of overheidssteun krijgen. Geen tussenkomst van een rechter, kan wel samen met strafsanctie door rechter opgelegd (vb verlies recht op uitkering, verlies vergunning)

5

Fiscale sancties=variant van administratieve sanctie om benadeling van de rechten van de schatkist te verkomen, kan samengaan met strafsancties door rechter opgelegd (vb boete, verdubbeling ontdoken belasting)

Gedwongen uitvoering in burgerlijke zakenMiddelen van tenuitvoerlegging=rechtplegingstechnieken om sancties af te dwingen

1) Uitvoerende beslagen=alle of sommige goederen van de schuldenaar worden onder de macht van justitie gebracht om ze openbaar te verkopen en (een deel van) de opbrengst aan de schuldeiser te gevenop roerend goed, op onroerend goed, onder derden

2) Bewarende beslagen= beslagprocedure dat, voor er een vonnis is, de schuldeiser toelaat zijn rechten preventief te beschermenop roerend goed, op onroerend goed, onder derden

3) Bijzonder geval= beslag op goederen van overheden

3. Subjectief recht en de rechtssubjecten

BegripSubjectief R= aanspraak of heerschappij toegekend door het objectief R aan een rechtssubject om de behoeften te bevredigen

Indeling en soorten subjectief R1) Politieke R= R op grond waarvan de burger deelneemt aan het leven van de staat en die hij

tegenover de overheid kan doen gelden2) PersoonlijkheidsR= beschermen de aspecten van de eigen persoonlijkheid van het

rechtssubject, werken zowel tegenover de overheid als tegenover medeburgers- R op morele integriteit (recht op naam, privacy, eer,…)- R op fysieke integriteit (recht op lichaam, euthanasie, leven,…)

3) Economische en sociale R4) Burgerlijke / private R =R die de burgers tegenover medeburgers kunnen uitoefenen

- familieR of expatrimoinale R= R die voortkomen uit verwantschapsbanden die geen geldelijke waarde hebben, niet verhandelbaar zijn en verdwijnen bij overlijden van de titularis

- vermogens of patrimoinale R= alle rechten die wel in geld waardeerbaar zijno zakelijke R= heerschappij van een persoon op een zaak, hebben een absoluut

karakter (kunnen dus door de titularis door iedereen ingeroepen worden)BRONNEN: wet of rechtshandeling

eigendomsR= Rom van een zaak genot te hebben en erover te beschikken als men er geen misbruik van maakt (variant mede-eigendom)

R op vruchtgebruik= gebruik- en genotsrecht op andermans goed onder de verplichting de zaak in stand te houden en in natura terug te geven

R van gebruik= enkel gebruiken R van bewoning= enkel bewonen afgezwakte vorm van vruchtgebruik Erfdienstbaarheid= last die op een lijdend erg is gelegd tot gebruik en tot nut van een

heersend erf van een andere eigenaar, geen heersend erf bij erfdienstbaarheid van openbaar nut

R van opstal= R om op andermans grond gebouwen/planten te hebben R van erf-/cijnspacht= soort huurrecht, afgesloten voor zeer lange duur waarbij de erfpachter

in ruil voor een jaarlijkse cijns, het volle genot heeft van een stuk grond zonder dat hij er eigenaar van is

6

pandR= Zakelijk zekerheidsrecht op een roerend goed door een pandovereenkomst waarbij een schuldenaar (pandgever) aan zijn schuldeiser (pandhouder) een zaak afgeeft tot zekerheid van zijn schuld

hypotheekR= Zakelijk zekerheidsrecht op een onroerend goed, gevestigd door de wet, bij testament of overeenkomst (ook op schepen)

voorrecht= Recht dat door de wet en wegens de bijzondere aard van de schuldvordering aan een schuldeiser wordt toegekend om bij voorrang boven andere schuldeisers betaald te worden, bij niet-bevoorrechte schuldverdeling: pondspondsgewijze verdeling

o persoonlijke R= R op een prestatie van een ander persoon (een doen, niet-doen of geven van een zaak),relatief karakter: titularis kan enkel van bepaalde personen een prestatie eisenBRONNEN: wet of overeenkomst

Wet: art 1382 BW: wie door zijn fout schade berokkent, moet deze vergoedenAls de 3 elementen: fout, schade, oorzakelijk verband tss die 2 aanwezig zijn, krijgt slachtoffer een schadevergoedingUitzondering: overmacht of geaccepteerd risico

Benoemde overeenkomst= wettelijk geregeld, meestal aanvullend van aard Contractuele vrijheid= partijen kunnen binnen de grenzen van het dwingend R vrij de inhoud

van hun vorderingsrechten bepalen= onbenoemde overeenkomst

o intellectuele /eigendomsR= door de wet erkende absolute R die een intellectuele prestatie van de menselijke geest tot voorwerp hebben en die aan de auteur of schepper ervan een exclusief recht tot exploitatie gevenArtistieke eigendom/auteursrechten= tijdelijk monopolierecht dat aan de schepper van een letterkundig of kunstwerk toegekend wordtIndustriële eigendom

Octrooirecht= tijdelijk monopolierecht voor iedere uitvinding die nieuw is, op uitvinderwerkzaamheid berust en vatbaar is voor toepassing op het gebied van de nijverheid

Merken- en designrecht= intellectueel recht op de benamingen, tekeningen, vormen en andere uiterlijke kenmerken die handelswaren of hun verpakkingen van elkaar onderscheiden

Recht op tekeningen en modellen= intellectueel recht dat het nieuwe uiterlijk beschermt van een product met een gebruiksfunctie

Kweekrecht= Intellectueel recht dat de productie voor handelsdoeleinden beschermt van een nieuw ras in land- tuin- of bosbouw en veeteelt

Rechtssubjecten of personen= al wie drager is van R&P1) Natuurlijke personen/mensen dieren

maar rechts- en handelingsbekwaamheid verschilt (vreemdelingen, minderjarigen)2) Rechtspersonen

Enkel rechtssubject kan voor zijn rechten optreden- Publiekrechtelijke rechtspersonen: deel van overheidsgezag

Vb. staat, gewesten, provincie, vreemde staten en instellingen, VRT, …- Privaatrechtelijke rechtspersonen

Vb. beroepsverenigingen, ziekenfondsen, stichtingen, … Orgaantheorie:

- Rechtspersoon heeft zelfde Rbekwaamheid als natuurlijk persoon, maar geen familieR en geen persoonlijkheidsR

- Moeten vertegenwoordigd worden door natuurlijke personen= organen= wettelijk aangewezen personen – organieke vertegenwoordiging

4. Objectief recht: inhoud en indeling

Publiek recht

7

= R met als voorwerp de onderlinge verhouding tussen overheden en de verhouding van overheden tot de rechtsonderhorigen ; dwingend recht

Privaat recht=regelt de verhoudingen tussen de rechtsonderhorigen (burgers) ; aanvullend recht en dwingend

Nationaal publiekrecht (vooral staatrecht&administratief recht)(bij elke materiële rechtstak hoort een formele rechtstak)

1) Staatsrecht/grondwettelijk recht= die de fundamentele regels bevat over de organisatie en werking van de 3 staatsmachten en over de grondrechten van de burgers

2) Administratief recht/bestuursrecht=Recht over de structuur en de werking van het bestuur(uitvoerende macht) en de bescherming van de burger hiertegen

3) Strafrecht: Strafwetboek Straf treft in vermogen(boete), vrijheid (gevangenis) of leven(doodstraf) Alle misdrijven zijn fouten, niet alle fouten zijn misdrijvenMisdrijven

- Misdaden: criminele straffen (Assissenhof)- Misdrijven/wanbedrijven: correctionele straffen (correctionele)- Overtredingen: politiestraffen (politierechtbank)

Rechtbanken kunnen straffen moduleren- Opschorting van de straf= schuldig maar geen straf- Uitstel van uitvoering van de straf= vb voor 1j gestraft, maar 6m effectief en 6m met

uitstelBeginselen modern strafrecht

- Legaliteitsbeginsel=enkel wetgever mag misdrijf en straf definiëren => strafwet heeft geen terugwerkende kracht en is beperkend

- Beginsel van toerekeningsvatbaarheid (schuldstrafrecht)= enkel toerekenings vatbaren kunnen schuldig verklaard worden

- Sanctierecht- Staatsmonopolie en geen private straf zoals wraak

4) Fiscaal recht (onoverzichtelijk!)= regelt de wijze waarop de staat en andere daartoe bevoegde instanties de middelen verwerven voor de financiering van hun taken

- Eigenlijke belastingen=financieren diensten van algemeen nut, zijn verplicht- Verhaalbelastingen/retributies= geldelijke vergoeding voor een dienst die de

overheid presteert ten voordele van de heffingsplichtige, voor specifieke tegenprestaties dus niet verplicht, louter vergoedend karakter

- Directe belastingen= worden periodiek geheven door een rechtstreekse aanslag van de persoon die zich in een bepaalde duurzame situatie bevindt (niet te vermijden als je in die situatie zit) vb. inkomensbelasting, kadastraal inkomen, …

- Indirecte belastingen= worden geheven ter gelegenheid van kortstondige en voorbijgaande gebeurtenissen (te vermijden door je aan de gebeurtenis te onttrekken) vb. BTW, successierechten, vergunningsrecht sterke dranken, …

8

5) Procesrecht/gerechtelijk recht=bevat de voorschriften betreffende de organisatie van de rechtbanken, de bevoegdheid en de rechtspleging,formeel recht, want betrekking op de wijze waarop de eerbiediging van R&P gerealiseerd wordt Burgerlijk procesrecht/gerechtelijk privaatrecht: Gerechtelijk Wetboek, bevatA. Rechterlijke organisatie: rechtbankenB. Gerechtelijke ambten: deurwaarder, advocaat, rechter, griffier, OMC. Bevoegdheid van de rechtbanken: territoriaal /relatief, materieel/absoluut, in kort gedingD. Rechtspleging:

-verloop van procedure, -rechtsbijstand voor behoeftigen-vonnissen en arresten,- rechtsmiddelen: (derden)verzet –beroep – cassatie, -rechtsingang: dagvaarding -- eenzijdig verzoekschrift-- vrijwillige verschijning

Bijzondere rechtsplegingen-Echtscheidingsprocedures-Verzegeling-Beslagprocedures-Arbitrage/scheidsrechters

6) Strafprocesrecht: afzonderlijke wetten (INHOUD:Gerechtelijke politieBewijskracht van de pvVerrichtingen van de onderzoeksmachten

-onderzoeksrechter, -raadkamer,-Kamer van Inbeschuldigingstelling

Procedure voor de rechtbanken ten gronde -politie rechtb-correctionele rechtb -hoven van beroep -rechtsmiddelen: verzet, beroep, cassatie

Procedure van de Hoven van Assisen

Politie: meervoudig begrip1) Taken

Administratieve politie: preventief = orde handhaven Gerechtelijke politie: repressief = opsporen

2) Overheden Administratieve: Koning(+reg), gouverneurs, commissarissen, burgemeesters Gerechtelijke: parketten, onderzoeksrechters

3) Korpsen 1 geïntegreerde politiedienst

Privaatrecht= regelt rechtsbetrekkingen tss burgers

1) Burgerlijk recht/gemeen privaatrecht: Burgerlijk Wetboek2) Internationaal privaatrecht: Wetboek van internationaal privaatrecht

9

Beginselen zijn gaandeweg uitgehold:- Bescherming vzn gezin en intern de hierarchie onder leiding van de man

Nu: co-ouderschap- Bescherming individueel eigendomsR

Nu van buitenaf en van binnenaf ingeperkt (ruimtelijke ordening, rechtsmisbruik en burenhinder)

- Vrijheid tot contracterenNu: ingeperkt tot dwingende wetgeving en machtsposities (toetredingscontracten)

- Individuele schuldaansprakelijkheidNu: afwijkingen door foutloze aansprakelijkheid (verzekeringssituatie en medische aansprakelijkheid in arbeidsongevallen)

5. Rechtsfilosofie en Rechtstheorie

Geschiedenis AESCHYLES, SOPHOCLES, EURIPEDES: nieuwe waarden testen, grenzen uitproberen PLATO: ideale staatsvorm: -topdown model met elites, heerserfilosoof

-geen zaak van de burgers en emotieloze staat ARISTOTELES: ingaan tegen Plato, gevoel naast rede ook belangrijk Middeleeuwen, THOMAS VAN AQUINO: ook topdown zoals Plato, sacraliteit en legaliteit zijn

een eenheid verhouding religie-politiek Renaissance(Verlichting), JEAN BODIN: radicale breuk: secularisatie van het sacrale& van

soevereiniteit door het esthetisch ideaal van het menselijke lichaam THOMAS HOBBES(Leviathan): staatsabsolutisme, sterk dualisme privaatrecht/publiekrecht Tegenhanger JOHN LOCKE: geen sterk bestuur nodig, visionaire democratische ideeën, vader

van de democratie Tegenstand tegen beide(vrijheid individu & absolute staat): ROUSSEAU, MARX, TOCQIEVILLE HOBBES, ROUSSEAU: sociaal contract tussen burgers (garantie voor veiligheid) en

machthebber(garantie voor vrijheid)

Tegenwoordig Juridisch pluralisme (René FOCQUÉ)

-1 persoon/levensbeschouwing mag niet de macht hebben-voortdurend mogelijk maken van consensus tss pluraliteit van levens-, wereldbeschouwing, culturen en belangen

Discourstheorieën (Michel FOUCAULT)Recht is een bepaald discours=communicatie-eenheidal sprekend komt het R tot stand

Critical Legal studies movement (R.M. UNGER)Zet zich af tegen rechtspositivisme, bestudeert rechtsspraakErkenning van het politiek, niet-democratisch karakter van het recht

Feministische rechtstheorie (Martha NUSSBAUM)~ aristotelesOndergraaft mannelijke uitgangspunten van juristenPleit voor zorgzaamheid, verantwoordelijkheid en betrokkenheid

Law and economisch beweging (POSNER)~platoPragmatisme/rechtsrealismeJuridische problemen analyseren in termen van marktefficiëntieEthische waarde?(DWORKIN)

Narratieve rechtstheorieënRecht verhalend tot stand brengen3 STROMINGEN:

10

Law and literature beweging POSNER: Grote gelijkenissen tussen literatuur en recht (strafrecht-sprookje, zelfde afloop)DWORKIN: teksten op zichzelf zijn niet duidelijk, actuele context belangrijk, vrijheid voor rechtersKORSTEIN: interpretatie is essentieel, recht&taal= intertwining webs

Semiotiek=leer van tekens die zich in verschillende wetenschapsgebieden uitdrukken zoals literatuur, wiskunde, filosofie Aandacht voor rechtstaal, recht en taal

Deconstructionisme (DERRIDA)Tekst heeft meerdere interpretaties, iedereen interpreteert anders, haalt taal en betekenis uit elkaar

John RAWLSIedereen heeft andere mening dus algemeen kader nodig

Jeremy WALDRONAanvaarding van wet moet gesteund zijn op overeenstemming van samenleving dat regeling nodig is & gelijke deelname aan proces, wetgever boven rechter

BELGISCH PUBLIEKRECHT EN BELGISCHE INSTELLINGEN

1. Onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht

Publiekrecht= geheel van regels die de verhoudingen tss overheden onderling en tss de overheid en de mensen regelen, is een dwingend recht, men kan niet afwijken van de rechtsregels.Privaatrecht= geheel van regels die de betrekkingen regelen tussen privaatrechtelijke personen (= natuurlijke en rechtspersonen: NV, vzw,bvba), is dwingend en aanvullend (=rechtsonderhorigen kunnen wel afwijken van recht)

Internationaal privaatrecht= geheel van interne rechtsregels die bepalen welk rechtssysteem van toepassing is indien er een vreemd element aanwezig is (vb huwelijk tss Tunesiër en Belg)

2. Onderscheid tussen staatsrecht en bestuursrecht

Staatsrecht= grondwettelijk rechtOnderdeel van publiekrecht= betreft werking van de machten en de rechten en vrijheden van de burger, ook het statuut van de koning en zijn verhouding met ministers

Bestuursrecht= administratief recht=geheel van rechtsregels die de uitvoerende macht betreffen, met uitzondering van de meest essentiële regels die in het grondwettelijk recht vervat zijnBevat:-structuur van het bestuur -werking van het bestuur-rechtsbescherming van de burger tg het bestuur

3. Kenmerken van de Belgische staatsinrichting

11

Wat is een staat?1) Een volksgemeenschap2) Een territorium3) Een georganiseerd gezag

opperste soeverein gezag met monopolie van de gewapende machtcontinuïteit van gezag

Pro: vermijden dat macht te gepersonaliseerd is door het abstracte begrip ‘staat’Contra: Marxisme zegt dat een staat verdrukkend is, is niet nodig (klassenloze maatschappij)Vaststelling: macht staat vermindert door regionalisme en internationalisering

Staatsvormen1) Eenheidsstaat

= hoogste beslissingsrecht komt van 1 gezagskern, 1 centrale overheid(vb. Frankrijk tot Mitterand)sociologisch was Frankrijk nooit een einheidsstaat, juridisch welKan gedecentraliseerd zijn = vorm van gezagssplitsing bepaald door centraal gezag(vb gezag aan provincies en gemeenten)

2) Bondsstaat/Federale staatfederalisme= ideeënstroming die streef naar verstandhouding tussen de staten, o.a. door het sluiten van verdragen (vb EEG)= staat waarin naast een centraal gezag ook en autonoom gezag van de deelstaten bestaat(vb Canada, USA, Duitsland, België )

- residuaire bevoegdheid (=niet toegewezen, overige bevoegdheid)bij deelstaten (dus alle staten staan deel bevoegdheid af aan federatie)

- 2 rechtsordeningen, bevoegdheidsafbakening- Deelstaten vormen wetgevend lichaam dat federale wetgeving helpt maken(vb senaatVS)- Hooggerechtshof houdt toezicht op Grondwettigheid van de wetten

Statenbond/confederatie= statenverband van afzonderlijke soevereine staten die door een verdrag overeenkomen om bepaalde buitenlandse belangen gemeenschappelijk te regelen, elke staat heeft gelijke stem en vetorecht (unanimiteit) en houdt de volle macht.(vb. USA (vroeger))

Federale staat ConfederatieGrondwet VerdragNiet opzegbaar OpzegbaarWijzigen met meerderheid Wijziging met unanimiteit/vetorechtEigen driemachtenstructuur voor elke deelstaat & de federatie

Geen eigen driemachten

Organen zijn tegenover lidstaten en burgers bevoegd

Organen enkel tegenover staten bevoegd, niet tegenover burgers

Grondwettelijk Hof OntbreektOrganen door burgers gekozen Organen bestaan enkel uit vertegenwoordigers

van de staten

Separatisme= men wil onafhankelijke, afzonderlijke staten en geen federaal verband. Staten kunnen confederatie aangaan

3) Geregionaliseerde staat

12

(vb. Spanje (en eigenlijk België))- Residuaire bevoegdheid bij centrale overheid!- Wetgevende bevoegdheid naar regio’s- Raden van deelgebieden worden rechtstreeks verkozen- Uitvoerend college (=regering)in elke regio- Fiscale bevoegdheden voor de regio’s

De Belgische Staat1) Democratie: burgers nemen deel in het gezag

Klassieke democratie Wet maken door meerderheid van het volk, met respect voor minderheden Volksvertegenwoordigers van de meerderheid maken wetten Vrije meningsuiting, vrije verkiezingen Pluralisme in partijvorming (waardoor minderheid meerderheid kan worden) Minimale intellectuele ontwikkeling bevolking en naleving mensenrechten nodig

Volksdemocratie, vb. China 1 groep vertegenwoordigt het volk, verkiezingen binnen de partij Geen vrije meningsuiting Geen bescherming van minderheden Geen pluralistische partijvorming (waardoor grotere kans op machtsmisbruik)

2) Rechtsstaat=staat waarin niet alleen de burgers, maar ook de gezagsdragers gebonden zijn aan de rechtsregels en waarin de overheidsmacht door de individuele rechten en vrijheden van de burgers beperkt is

Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden moet grondslag in het recht hebben <-> Politiestaat= regeerders alle macht, burgers geen rechten Wetgevende macht = Koning&regering + Senaat +Kamer, kan grondwet niet zomaar

wijzigen Rechten en vrijheden burgers primeren op machten Sommige materies voorbehouden voor federale wetgever

3) Representatieve instellingen Vertegenwoordigende organen via vrije en geheime verkiezingen voor

minderhedenbescherming4) Instellingen berusten op principe van nationale soevereiniteit

5) Parlementair regime

=UM wordt uitgeoefend door een onverantwoordelijk staatshoofd en een regering wiens bestaan afhankelijk is van het parlement waartegenover ze verantwoordelijk zijnAndere regimesPresidentieel regime(USA)= uitvoerende macht wordt uitgeoefend door verkozen staatshoofd dat ministers kies die enkel tegenover hem verantwoordelijk zijn

Historisch tussenregime: Orléanistisch regime= ministers waren verantwoordelijk tegen over onverantwoordelijk staatshoofd en parlement. Ministers moesten van beiden het vertrouwen hebben

13

Nationale soevereiniteit volkssoevereiniteitAlle macht gaat uit van de natie= alle burgers samen uit het verleden, heden en toekomst

Alle macht gaat uit van de kiezers van het ogenblik

De verkozenen vertegenwoordigen de natie De verkozenen vertegenwoordigen de kiezersVerkozene kan partij verlaten maar behoudt zetel

Semi-presidentieel regime(FRANKRIJK)= staatshoofd wordt verkozen, maar daarnaast is er de eerste minister die door het staatshoofd aangesteld wordt en het vertrouwen van staatshoofd en parlement moet hebben

6) Erfelijke monarchie Koning vandaag: rol van bemiddelaar, want geen partijen met meerderheidspositie en

verschillende volksgemeenschappen7) Geschreven en starre/onlenige Grondwet

Geschreven voor duidelijke afspraken, maar ook ‘Grondwettelijke gewoonte’ Grondwet is aan starre herzieningsprocedure onderworpen:

Om een artikel uit de GW te veranderen moet er 2/3 meerderheid zijn8) Machtenstructuur

Wetgevende M: parlementUivoerende M : regering+ koningRechterlijke M: rechters

scheiding der machten, instanties die elkaar controleren Belgische Grondwet

Nauwe samenwerking WM – UM – RM en evenwicht ipv scheiding Voorrang aan WM, maar in realiteit overwicht van UM RM zo onafhankelijk mogelijk!! Taak RM: geschillen oplossen + straffen

Grondwetsherziening 1993: voorlopig eindresultaat1) 2 entiteiten: gemeenschappen en gewesten2) Tweeledig federalisme: pariteit in federale gezagsstructuur3) Beschermde, toegewezen(residuaire), niet-concurrerende bevoegdheden van

deelgebieden

Huidige onderverdeling van de Belgische staatBELGIË

Federale staat, samengesteld uit gemeenschappen en gewesten 4 taalgebieden: Nederlandse, Franse, Duitse, tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad (19

gemeenten) Taalwetten legden taalgrenzen vast Via taalgebieden worden territoriale bevoegdheden van gewesten en

gemeenschappen bepaald (territorialiteitsbeginsel) (probleem met faciliteitengemeenten)

3 gemeenschappen: Vlaamse, Franse, Duitstalige Geen volledige territoriale indeling Vl/Fr Gem bevoegd over Nl/Fr taalgebied en instellingen van het 2talig gebied B-H

3 gewesten: Vlaamse, Waalse(Franse en Duitse taalgebied), Brusselse Territoriale afbakening (p 43 codex)

10 provincies, 589 gemeenten, 1 agglomeratie (Brusselse)

4. Wetgevende macht

1) Algemeen 3 wetgevende machten: Federale WM, Gemeenschapsmacht, Gewestelijke macht Federale WM: 3 takken: Koning(+regering), Kamer, Senaat

14

Wetten in materiële zin kunnen worden uitgevaardigd door formele WM (zie hierboven)-> formele wet (kunnen ook in materiële zin zijn)Wet in materiële zin= algemeen abstract voorschrift dat niet verdwijnt na zijn uitvaardiging maar een herhaalde toepassing vindt, criterium: inhoud (vb theorie rijexamen)Wet in formele zin= elke handeling uitgaande van de Koning (+regering), Kamer en evt. Senaat ; criterium: vorm(vb naturalisatie) Meeste formele wetten zijn ook wetten in materiële zin (vb huurcontract)Formele wet biedt waarborgen, want kritiek mogelijk bij vorming

Verschil:Grondwet, Arbitragehof: formele zinBestuurlijk toezicht, Hof van Cassatie, Raad van State: materiële zin

Bevoegdheden FWM: beperkt door Grondwet, onbepaald=residuair Varianten van wetten

o Normatieve wet= stelt rechtsnormen vast, staat tegenover wet die administratief, eenmalig van inhoud is, zoals een begrotingswet ; = wet in materiële zin

o Organieke/institutionele wet= regelt een belangrijke sector of recht een instelling opo Interpretatieve wet= wet waarbij een andere wet wordt verklaard, heeft terugwerkende

krachto Opdrachtwet= wet waarbij aan de Koning een bredere regelgevende bevoegdheid wordt

gegeven dan die in de Grondwet Bijzondere wetten

o Kaderwet= legt algemene beginselen vasto Programmawet= wet die de begroting moet begeleiden en bevat doorgaans uitgebreide

bevoegdheidsopdrachten voor de koningo Bijzondere meerderheidswet= in elke Kamer aan te nemen met gewone meerderheid in

elk van de 2 taalgroepen en 2/3 meerderheid in totaal, vereist voor aangelegenheden i.v.m. Staatshervorming

2) Deelname van de Koning aan FWM Koning FWM: initiatiefrecht, bekrachtigt wetten, beslist mee bij Grondwetherziening Koning FUM: wetten afkondigen en bekend maken (Staatsblad), zitting van Kamers regelen,

recht Kamers te ontbinden

3) Bepalingen gemeenschappelijk aan beide Kamers Onderzoek van geloofsbrieven Onderzoeksrecht: controle van bestuur Vragenrecht: vragen aan ministers van parlementsleden Statuut van parlementsleden: parlementaire immuniteiten

Onverantwoordelijkheid Onschendbaarheid (uitzondering: op heterdaad betrappen)

Openbaarheid van vergaderingen Elke Kamer mag eigen reglement opstellen Ambtsduur: 4 jaar, Koning kan voortijdig ontbinden

4) Kamer van Volksvertegenwoordigers Samenstelling

-150 leden, verkiesbaarheid vanaf 21j, kiezer vanaf 18j-rechtstreekse verkiezingen, verplicht en geheim met algemeen enkelvoudig stemrecht-Evenredige vertegenwoordiging = volgens verkozenheid-Provinciale kieskringen

Bevoegdheden

15

- Wetgeving- Controle op regering: Kamer moet vertrouwen geven aan regering, motie van

wantrouwen mogelijk na interpellatie

5) De Senaat Samenstelling

- 71 leden, rechtstreeks verkozen senatoren- Gemeenschapssenatoren met dubbelmandaat- Gecoöpteerde senatoren- Kinderen van de Koning

Bevoegdheid- Gelijk bevoegd met Kamer voor materies Grondwet- Facultatief bevoegd als bezinningskamer- Als enige bevoegd als verzoeningskamer (advies in belangenconflicten)

6) Totstandkoming van de nationale wet: 6 fases Eerste fase

Wetsvoorstel= op initiatief van een parlementslidWetsontwerp= regeringsinitiatief dat KB is eens een wetsvoorstel goedgekeurd in 1 Kamer, is het een wetsontwerp

Tweede faseVoorstellen of ontwerpen gaan naar de Parlementaire “vaste commissies”= kleinere afgezonderde groep van volksvertegenwoordigers of senatoren die door hun partij werden aangewezen omdat ze specialist zijn in een bepaald domein. Ze vergaderen over wetsvoorstellen en ontwerpen

Derde faseOpenbare plenaire zitting: volstrekte meerderheid van stemmen nodig voor goedkeuring (aantal ja = aantal nee + 1)

Vierde faseBekrachtiging door de Koning

Vijfde faseAfkondiging

Zesde faseBekendmaking in Belgisch Staatsblad, wet van kracht 10 dagen na bekendmaking

7) Gemeenschappen en gewesten Vlaams Parlement, Parlement Waalse Gewest, Parlement Franstalige Gemeenschap

Initiatiefrecht Bevoegdheden: gemeenschapsaangelegenheden(onderwijs, taalgebruik, cultuur,

persoonsgebonden) en gewestaangelegenheden (ruimtelijke ordening, leefmilieu,landbouw, economie, huisvesting, openbaar vervoer,tewerkstellingsbeleid…)

Bijzondere wet artikel 6 (p43 codex) Parlement Duitstalige Gemeenschap

Bevoegdheden: gemeenschapsaangelegenheden en gewestaangelegenheden (monumenten en landschappen)

Parlement Brussels Hoofdstedelijk Gewest Verkiezingen per taalgroep N/F Bevoegdheden:

- gewestbevoegdheden: zie Vlaams/Waals Parlement + ordonnanties- agglomeratiebevoegdheid: verordeningen

8) Conflictenbeheersing (p893 codex)

16

Samenwerkingsakkoorden tussen Staat, Gemeenschappen en Gewesten Grondwettelijk Hof(vroeger= Arbitragehof): bevoegdheidsconflicten

Prejudiciële vragen= facultatief of verplicht te stellen door rechtbanken over problemen i.v.m. verenigbaarheid van wetten, decreten of ordonnanties

Beroep tot vernietiging van decreten, ordonnanties, wetten Overlegcomité Regeringen: belangenconflicten

5. UITVOERENDE MACHT

1) Koning Staatshoofd: Grondwettelijk en erfelijk

Onschendbaarheid t.a.v. rechtsgedingen Politieke onschendbaarheid/onverantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk

Tak van nationale WM Orgaan van UM

Uitvoering van wetten Benoeming en ontslag van ministers en staatssecretarissen Verleent graden in het leger, opperbevelhebber, hoofd van algemeen bestuur Genaderecht= recht om een straf te verminderen of kwijt te schelden in een individueel

geval, individuele maatregel van UM RM: benoemt rechters en parketleden, uitvoering van vonnissen en arresten

2) Federale Regering Regeringsraad: ministers en staatssecretarissen(minder bevoegd), door Koning benoemd,

moet niet paritair zijn Ministerraad/kabinetsraad: alleen ministers (max 15, paritair) Kernkabinet: eerste minister + vice eerste ministers Elke minister heeft kabinet= adviesploeg Minister: politieke verantwoordelijkheid tegenover kamer van volksvertegenwoordigers Taak: beleidsfunctie, beheersfunctie/administratief (coördineren tussen departementen)

Ministers ook tweeledige functie: beleid(lid van regering)&bestuur(hoofd van dep.) Premier: extra coördinerende functie

Verantwoordelijkheid minister: politieke verantwoordelijkheid tov de kamer van volksvertegenwoordigers strafrechtelijke verantwoordelijkheid

Minister van Staat= eretitel, vormen samen de Kroonraad

3) Gewest- en Gemeenschapsregeringen Meerderheidsregeringen en verantwoordelijk voor de raden Vlaamse regering, Franse gemeenschapsregering, Waalse gewestregering, Regering van de

Duitstalige Gemeenschap, Brusselse Hoofdstedelijke regering

6. RECHTERLIJKE MACHT

1) Algemeen Weinig tussenkomst van UM: benoeming, uitvoering vonnissen en arresten, parket(OM)

lokt reactie uit van rechtbanken

17

Taak: beslechten van geschillen en straffen opleggen Geschillen over burgerlijke rechten: gewone rechtbank + geschillen over politieke

rechten: gewone rechtbanken of administratieve rechtscolleges Rechtbanken geven nooit algemeen bindende uitspraken

2) Statuut van rechters Grondwet: loting, benoeming door Koning op gemotiveerde voordracht Levenslange aanstelling, onafzetbaar

3) Organisatie van rechtbanken volgens Grondwet (artikel 156-158)4) Rudimentaire procedureregels die rechtbanken moeten volgen reeds in Grondwet

Openbare zitting, uitspraak in openbare zitting, vonnissen en arresten motiveren, jury instellen voor criminele zaken, politieke misdrijven

5) Ambtenaren van het OM (= leden van staande magistratuur, parket) Geen rechters, niet levenslang benoemd, wel benoemd door Koning, onder toezicht Onafhankelijkheid inzake individuele dossiers opsporing en vervolging + op zitting soms

zin doordrijven + onafhankelijkheid bij hervormingen

7. Belastingswezen en openbare financiën

Belastingen (art 170-171)1) Belastingswezen

Uitgevaardigd door vertegenwoordigend orgaan(staat-kamer-wet), jaarlijkse inningBegroting en rekening (art 174)2) Begroting = handeling waarbij ontvangsten en uitgaven van een toekomstig tijdvak geraamd

worden en toegestaan worden/project voor de toekomst-Sluitend : inkomsten = uitgaven-Deficitair: men voorziet al dat men tekort zal hebben

3) Rekening= opgave of staat van de werkelijke ontvangsten en uitgaven over een bepaald afgesloten tijdsvak

4) Rekenhof= Instelling, soort boekhoudkundige controle-instantie, uitgaande van de Kamer van VolksvertegenwoordigersTaken: controleren of begroting nauwkeurig wordt uitgevoerd, uitspraak doen in geval van geschil met rekenplichtigen, van jaarboeken naar projectstudies

Financiering gemeenschappen en gewesten(Artikel 175-176)

8. Grondwettelijke rechten en vrijheden

Internationale rechten en vrijheden1) Universele verklaring van de rechten van de mens: UNO, geen bindend verdrag, louter moreel2) Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden

(E.V.R.M.): van Raad van Europa, wel bindend(want sancties, procedures en oprichten instellingen), Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg(=internationale rechtbank)

3) Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten4) Internationaal verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten (B.U.P.O.)

Meest gunstige regeling geldt!

Rechten en vrijheden in onze Grondwet 1) Gelijkheid (art 10,11,131)

objectiviteitcriterium: verschillende behandeling mag als voldaan is aan-verbod van willekeur= onderscheid moet een wettig doel nastreven

18

-pertinent criterium= onderscheid moet steunen op adequate criteria in redelijk verband met aard, doel en gevolgen van de maatregel-evenredigheids- of proportionaliteitsbeginsel= aangewende middelen moeten in redelijke verhouding staan tot het nagestreefde doel

Niet elke ongelijkheid is discriminatie

2) Persoonlijke vrijheid (art 12)gerechtelijke of bestuurlijke aanhouding

Misdrijven enkel bij wet bepaald (art 14) Onschendbaarheid van de woning: huiszoeking (art 15) Briefgeheim (art 29)

3) Vrijheid van meningsuiting-vrijheid van eredienst (art 19,20)-persvrijheid (art 25)-vrijheid van vergadering (art26)

Privé: overheid kan niets regelen Openbaar in gesloten ruimte: kan door overheid geregeld worden, maar voorafgaande

toelating niet verplicht Openbaar in open lucht: mag 100% door overheid geregeld worden, voorafgaande

toelating-vrijheid van onderwijs (art 24)-vrijheid van vereniging (art 27)-taalvrijheid (art 30)

4) Nieuwe rechten: -recht op menswaardig leven (art 23)-recht v elk kind op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit (art 22 bis)-plicht om rekening te houden met duurzame ontwikkeling (art 7bis)-eerbieding privéleven en gezinsleven (art 22), …

ADMINISTRATIEF RECHT

1. Hiërarchie van de rechtsnormen

RechtsbronnenAlgemene rechtsbeginselenBeginselen van behoorlijk bestuur= beginselen die het gedrag van het bestuur regelen-vooral van toepassing als bestuur niet of weinig aan concrete teksten gebonden is = een discretionaire (=vrije) bevoegdheid heeft.

gebonden bevoegdheid: maar 1 juiste oplossing, want tekst kan maar op 1 manier geïnterpreteerd worden

2. Rechtsbescherming van de burger tegen het bestuur

A priori (preventief)

19

1) Specialiteit van elk bestuur2) Motiveringsplicht=

Eenzijdige individuele bestuursbeslissingen moet men formeel motiveren. Anderzijds moet het bestuur altijd een intern motief hebben (= materiëel)

3) Soms voorbereidingseisen4) Openbaarheid van bestuur: iedereen heeft het recht een bestuursdocument te raadplegen

A posteriori (na beslissing)1) Politieke controle

Direct: door parlement o.b.v. ministeriële verantwoordelijkheid voor Kamer Indirect: door instanties aangeduid door parlement

2) Administratief beroep: beroep bij bestuur zelfessentieel = bestuur kan beslissing volledig opnieuw nemen en steunen op rechtmatigheid (wettelijkheid, legaliteit) en evt. opportuniteit (politieke motieven)

3) Klachtrecht4) Jurisdictioneel beroep: beroep bij rechterlijke instanties, betreft enkel rechtmatigheid

Soorten: Schadevergoeding Exceptie van illegaliteit van besluiten en verordeningen Beroep bij Raad van State

BELGISCHE INSTELLINGEN

1. Centralisatie- decentralisatie - deconcentratie

Bestuurssystemen1) Centralisatie= (eenheidstaat) 1 gezagskern: de staat

2) Decentralisatie= naast het staatsgezag bestaan er nog andere gezagskernen: gedecentraliseerde overheden met eigen gezag Territoriale decentralisatie (gemeenten, provincies):

omschreven gebied, rechtstreeks verkozen organen, algemeen omschreven bevoegdheden functionele decentralisatie (openbare instellingen):

eigen gezag in technische sfeer, geen rechtstreekse verkiezingen, nauwkeurig omschreven bevoegdheden (vb VRT, OCMW)

3) Deconcentratie= binnen een gecentraliseerde overheid aan ambtenaren bevoegdheden geven die bij de uitoefening de overheid verbinden, maar deze ambtenaren blijven onder hiërarchisch gezag van e hoogste verantwoordelijke van hun bestuur Interne (binnen hoofdbestuur) Externe ( naar buitendiensten)

2. Overheidsdiensten

Ministeriehoofd = Secretaris-Generaalfederaal hoofd: voorzitter van directiecomité

20

Minister is geen ambtenaar, maar mandataris: hij moet verkozen worden (zoals burgemeester, schepenen)

Hervormingen1) Federaal: COPERNICUS-hervorming:

regering – administratie – zelfstandige dienstenministeries vervangen door Federale OverheidsDiensten & Programmatorische Overh.Diensten

-4 horizontale FOD: Kanselarij en Algemene Zaken, ICT, personeel en organisatie, Budget- en beheerscontrole

-10 verticale FOD: o.a. justitie, binnenlandse zaken, …-POD’s ( vb. duurzame ontwikkeling, consumentenzaken, …)

2) Vlaamse overheidMinder adviesorganenHomogene beleidsdomeinen met departement en evt. IVA’s met zonder rechtspersoonlijkh.Per beleidsdomein kunnen IVA’s met rechtspersoonlijkh. en/of EVA’sDepartementen: beleidsondersteuning, IVA’s en EVA’s voor uitvoering

*IVA= Intern verzelfstandigd overheidsagentschap, openbaar karakter EVA= Extern verzelfstandigd overheidsagentschap, evt. participatie van externen

3. Ambtenaren=Persoon die in principe in ‘statutair’ verband werkt voor een overheid, tijdelijk of vast benoemd(meer voordelen op LT) contractueel (voor bepaalde periode)-Werving via SELOR, waar je examen aflegt-Top van overheidsdiensten: mandaten van 6 jaar-Niveau’s: A – B – C – D met doorgroeimogelijkheden, competentieonderzoek en premies

4. Openbare instellingen =vormen van functionele decentralisatieStatuten1) Regie= bestuurseenheid met veelal technische opdracht, geen afzonderlijke bestuursorganen

-zonder rechtspersoonlijkheid: onder direct gezag van de minister -met rechtspersoonlijkheid: ook onder gezag maar meer onafhankelijkheid

2) Openbare instellingen in enge zin= rechtspersoon met eigen bestuursorgaan waarvan de voor die sector bevoegde minister geen deel uitmaakt(vb RSZ, RVA). Soms neemt privésector deel (vb Nationale Bank)

3) Publiekrechtelijke beroepsorganisaties/-verenigingen= instelling met rechtspersoonlijkheid om de uitoefening van bepaalde beroepen te controleren (vb ordes van geneesheren, apothekers, advocaten,..)

4) Openbare adviesorganen: meeste zonder rechtspersoonlijkheid5) Vereniging van overheden(= publiekrechtelijke verenigingen): wordt opgericht voor meer dan 1

overheid (vb Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden)6) Autonome overheidsbedrijven: beheerscontracten waarin opdracht beschreven wordt, kan

daarnaast andere activiteiten ontwikkelen in concurrentie met private ondernemingen (vb NMBS, BELGACOM, DE POST)

7) openbare diensten door erkenning= privaat initiatief dat erkenning en dus een openbaar karakter krijgt (vb gezinsbijslagkassen)

Beheer (p 611 codex)opdeling van instellingen in 4 categorieën (A-B-C-D) A meest gecontroleerd

21

drievoudig controlesysteem1) Toezicht op extern beleid (toezicht mindert van A naar D)

A minister bestuurt B minister controleert via regeringscomissarissen C+D min of meer zoals B

5. Fondsen Fonds= afgezonderd deel van de begroting dat 1 concrete beleidslijn moet ondersteunenleidt een eigen leven naast begrotingheeft eigen inkomsten en uitgavenVb: Begrotingsfonds voor de gezondheid en de kwaliteit van de dieren en dierlijke productenOm een deel van het beleid uit te voeren: bestaande administratie/instelling of nieuwe instelling/fonds

6. Private organisatiesKunnen ook een taak van algemeen belang waarnemen door het oprichten van VZW (Vereniging zonder Winstoogmerk) of Stichting. (= rechtspersonen)

-VZW= vereniging met rechtspersoonlijkheid die geen nijverheids- of handelszaak drijft en die geen voordeel voor haar leden nastreeft-Stichting= vermogen wordt ingebracht in een rechtspersoon met een privaat belangloos doel Stichting van openbaar nut: filantropisch, levensbeschouwelijk, religieus, wetenschappelijk, cult, artistiek of pedagogisch

7. Enkele organogrammen1) Koning:

-Koninklijke schenking= openbare instelling beheerd door de minister van financiën waarin goederen zijn ondergebracht die Leopold II aan de Belgische staat heeft geschonken-Koninklijke orde (= eretekens): Leopoldsorde, Kroonorde, Orde van Leopold II-Adelstand-Koninklijke vereniging = een titel toegekend aan verenigingen die bestaan >50j

2) Structuur van de Sociale zekerheid: zie blad p 150+ zelfstandigen: RSVZ = inningorganisme

3) Rijkswacht/politie/krijgsmachtwet tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, op 2 niveaus:

-lokale politie: basispolitiezorg + enkele federale opdrachten Gezag: burgemeesters en parketten-federale politieGezag: minister van Binnenlandse Zaken en van Justitie beiden autonoom en afhangend van verschillende overheden, tussen beide een functionele band

4) Ministeries/federale overheidsdiensten: (vb. FOD Financiën)

AfdelingenFiscale administratie:

- administratie van ondernemings- en inkomensfiscaliteit SECTOR DIRECTE BELASTINGEN SECTOR BTW Met gewestelijke directies: elke directie heeft plaatselijke

22

kantoren met 2 activiteiten: inning(=ontvangen belasting) & controle-administratie van het kadaster

Houdt alle onroerende goederen in België bij op een kadastrale legger Houdt kadastrale plannen bij Moet kadastrale inkomen schatten= fictieve huurwaarde waarop onroerende

voorheffing geheven wordt5) Erediensten en vrijzinnigheid

8. Openbare instellingen en overheidsrelevante organisaties

1) Onderwijs Structuur- Basis (kleuter en lager) + secundair (ASO,TSO, KSO, BSO)+ hoger (bach – ma – doc) +

buitengewoon + permanente vorming (oa volwassenenonderwijs)Netten- Officieel onderwijs = door overheden opgerichte scholen

(gemeenten, provincies, gemeenschappen)- Vrij onderwijs= door particulieren opgerichte scholen

(katholiek net, vrijzinnig net, methodenscholen)Financiering- Gemeenschapsonderwijs met fondsen- Gesubsidieerd onderwijs (gemeenten, provincies, vrije netten)

2) Ambtenaren, via SELOR= staatsdienst met afzonderlijk beheer, richt aanwervings- of bevorderingsexamens in vergelijkende en bekwaamheidsexamens

3) Zelfstandigen: - RSVZ =Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen

ontvangt en splitst bijdragen uit over 3 sectoren: kinderbijslag, pensioen, ziekteverzekering

- Commissie voor erkenning van aannemers: aannemers krijgen erkenning in klassen (financiële grootte) & categorieën (aard van het werk)

4) Sociaal en economisch overleg- NAR (Nationale Arbeidsraad): paritair (werknemers, -gevers)adviesorgaan met

geldigheidskracht over land, sluiten CAO’s- Paritaire comités/commissies: adviserende overlegorganen tussen werknemers en

werkgevers die gelden voor bepaalde sectoren, adviesfunctie, sluiten CAO’s

5) Beroepsverenigingen: geen openbare instellingen, soms rechtspersonen, belangen van beroepsgroep verdedigen- Werknemersorganisaties:

o ACV= Algemeen christelijk vakverbondo ABVV= Algemeen Belgisch vakverbondo ACLVB= Algemene centrale der liberale vakbonden van België

- Werkgeversorganisaties: VBO (beroepsfederaties), VEV, UNIZO, Belg. Boerenbondo VBO= Verbond van Belgische ondernemerso VEV= Vlaams economisch verbondo Unizo= Unie van Zelfstandige Ondernemers

6) Financiën en verzekeringen

23

- Nationale bank van België (NBB): NV, helft aandelen van staat, uitgiftemonopolie, regionale kantoren, deel van Eur stelsel van nationale banken,openbaarkarakter:Regentenraad

- Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen

7) Buitenland: Belgische ambassades, consulaten en permanente vertegenwoordigingen- Diplomatieke ambtenaren die ‘politieke’ staat vertegenwoordigen- Administratieve, technische en commerciële taken voor bijstand in buitenland- Ereconsul= invloedrijk persoon uit het land zelf, niet als beroep- Nationale Delcrederedient: verzekert deposito’s NCOS= Nationaal Centrum voor Ontwikkelingssamenwerking

-VZW, verenigt ngo’s (11.11.11, rode kruis, amnesty international)

8) Culturele wereld en media- Sabam= private organisatie die auteursrechten beschermt, geleid door Johan Verminnen

= Société des Auteurs Belges Auteurs kunnen zich bij deze organisatie aansluiten

9) Vervoer- NMBS= Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (federaal)

hervormd tot INFRABEL, NMBS-exploitatiemaatschappij en NMBS-holding- VVM “ De Lijn”= Vlaamse VervoerMaatschappij (Vlaams Gewest)

10) Leefmilieu- Aquafin: waterzuivering riolen eigendom Vlaams Gewest- INDAVER: verwerkt gevaarlijk afval geprivatiseerd- OVAM: Openbare Vlaamse AfvalMaatschappij- VMM: Vlaamse MilieuMaatsch- VMW: Vlaamse Maatsch voor Watervoorziening- VLM: Vlaamse Landmaatsch

11) Gemeenten en provincies=toepassingen van territoriale decentralisatieGemeenteBevoegdheid

-gemeentelijke belangen-bestuurlijk toezicht tegen schendingen wet of algemeen belang-volksraadplegingen-oprichting autonome gemeentebedrijven

Organen-Gemeenteraad (directe verkiezingen)-College van Burgemeester en Schepenen (indirecte verkiezingen)-Burgemeester (verkozen door gemeenteraad)

ProvincieBevoegdheid

-provinciale belangen-bestuurlijk toezicht tegen schendingen wet of algemeen belang-volksraadplegingen-oprichting autonome provinciebedrijven

Organen-Provincieraad (directe verkiezingen)-Deputatie (indirecte verkiezin)

24

-Provinciegouverneur (door Vlaamse regering benoemd)

INLEIDING TOT HET HANDELSRECHT

Handelsrecht= deel van het privaatrecht dat speciaal van toepassing is op de daden van koophandel en op de verbintenissen van handelaars, doorgaans met inbegrip van het vennootschapsrechtHandelsrecht + marktrecht = economisch recht

Rechtbank van Koophandel= HandelsrechtbankSamenstelling

- Voorzitter, 2 rechters in handelszaken, parket (lid OM)Behandelde zaken

- Geschillen tussen handelaars boven €1860, faillissementen, vennootschapstwisten Beneden €1860 gaan ze naar de vrederechter= handelsrechter

Ondernemingen=elke duurzame organisatie van mensen en goederen voor productie, ruil of circulatie van goederen of diensten firma= ‘naam’ in handelsrechtOnderscheid: eenmanszaken (geen vennootschap) – familieondernemingen – grote anonieme ondernemingen(beiden vennootschap)

1. Kooplieden (handelaars)

= Zij die daden uitoefenen, bij de wet daden van koophandel genoemd, en die daarvan hun gewoon beroep maken met winstoogmerkBelang van statuut handelaar1) Enkel handelaar kan failliet verklaard worden2) Soepeler bewijsrecht3) Hoofdelijkheid tussen handelaars (verbintenissen nakomen)4) Komt voor de Rechtbank van Koophandel5) Heeft bijzondere verplichtingen (inschrijving, boekhouding)

2. Daden van koophandel

BepalingEen handeling is een daad van koophandel als ze voorkomt in de lijst van objectieve daden en als ze met winstoogmerk is gesteldGroepenObjectieve daden van koophandel: = Bezitten handelskarakter wegens de aard van de daad zelf, ongeacht of de persoon die de daad stelt handelaar is of niet. Vermeld in Wetboek van Koophandel

-daden die elk afzonderlijk daden van koophandel zijn-Ondernemingen van koophandel: meer dan 1 daad

Subjectieve daden van koophandel: =alle verbintenissen die een handelaar op zich neemt zijn handelsverbintenissen tenzij hij kan bewijzen dat ze niets met handel te maken hebben (vb als je ongeval veroorzaakt moet je schadevergoeding betalen= handelsverbintenis)

25

Wet op handelspraktijken Doel: consumentenbescherming & eerlijke concurrentie tss handelaars Sancties: strafsancties & vordering tot staken van een handelspraktijk

3. Bewijs van handelsverbintenissen

1) Algemeen (bewijsmiddelen uit burgerlijk recht) Geschriften: authentieke akte primeert boven onderhandse akte (door partijen zelf)

Meerzijdig <-> eenzijdig (schuldbrief) Getuigenbewijs (geldt niet altijd) Eed (zeldzaam) Vermoedens

2) Bijzondere regels Bij getuigenbewijs: in zaken boven €375 Bewijskracht van boeken

Als bewijs tegen handelaar, ook als ze onregelmatig zijn Als bewijs voor handelaar, enkel als ze regelmatig zijn + inzake handelsverbintenissenProcedure Overlegging: omvat hele boekhouding Openlegging: enkel op plaatsen die geschilpunten betreffen

Bewijskracht van factuur: factuur moet genummerd zijn bewijst transactie

4. De handelszaak

= Geheel van bestanddelen dienstig voor de opbrengst van een onderneming. GEEN rechtspersoonVolgens Hof van Cassatie: onlichamelijk roerend goed dat onroerende goederen kan bevatten

Bestanddelen- Cliënteel- Uithangbord- Naam- Uitvindingsoctrooien- Rechten uit het lopend huurcontract- Voorraden-meubilair-gereedschap- winkeluitrusting

Goodwill= verschil tussen de gezamenlijk waarde van de bestanddelen, afzonderlijk gewaardeerd, en de som van de waarde van alle bestanddelen als geheel

Er zijn overeenkomsten die de handelszaak tot voorwerp hebben (vb. verkoop, verhuring, inpandgeving)

RELATIES IN HET HANDELSVERKEER

1. Tussenpersonen en distributieovereenkomsten

Tussenpersonen Meest bekende: Handelsvertegenwoordigers: niet in eigen naam, niet voor eigen rekening. Hij is geen handelaar, wel een bediende. Tussenpersonen die wel handelaar zijn:1) Makelaar: niet in eigen naam, niet voor eigen rekening. Brengt partijen bij elkaar. (vb

verzekeringsmakelaar, makelaar in onroerende goederen)

26

2) Commissionair: in eigen naam, niet voor eigen rekening. Sluit handelsovereenkomsten. (vb inkoopcommissionair(koffie Brazilie), commissionair-expediteur(alle vervoersverrichtingen))

3) Handelsagent: niet in eigen naam, niet voor eigenrekening.Heeft agentuurovereenkomst met opdrachtgever en probeert voor hem cliënteel te verwerven. = zelfstandig handelsvertegenwoor.

Distributieovereenkomst1) Concessie: vaak verbonden met exclusiviteit

Verkoopsconcessie= overeenkomst waarbij een concessiehouder van een concessiegever het recht krijgt om in eigen naam en voor eigen rekening producten te verkopen die de concessiegever vervaardigt of verdeler van is (vb mode, voertuigen, machines, dranken,…)concessiehouder≠ gerant= bediende die onder gezag van iemand en voor diens rekening diens producten verkoopt

2) Franchisering/systeemlicentie= Frachisegever stelt tegen ene vergoeding een commercieel imago en systeem ter beschikking van een andere partij, de franchisenemer, die eigenaar is van zijn zaak en in eigen naam en voor eigen rekening handelt (vb Standaard Boekhandel)

2. De handelsdocumenten

1) WISSELbrief (betaalmiddel & kredietmiddel) zie p190 ommezijdeWisselbrief= waardepapier dat een vormelijk geschrift is waardoor de opsteller (trekker) opdracht geeft aan een aangewezen persoon (betrokkene) om aan een derde of aan diens order op een vastgestelde plaats en datum een bepaalde som te betalenWaardepapier (effect)= akte waarin het recht op zo’n manier is geïncorporeerd dat het alleen d.m.v. het papier kan worden uitgeoefend en overgedragen

Betrokkene is hoofdschuldenaar en acceptant tov de houderAltijd naam van begunstigde vermeldenAval: avalgever moet aanwijzen voor welke ondertekenaar hij borg staatde derde aan wie de betaling wordt gedaan is de nemer

o Houder= Persoon die de wissel in zijn bezit heefto Acceptatie= Verbintenis die wordt aangegaan door de betrokkene tegenover iedere houder,

om de wisselbrief te betaleno Aval/borgtocht= Verbintenis waarbij een derde of een ondertekenaar van de wisselbrief

instaat voor de verplichtingen van een medeverbondene van de wisselbrief (geavaleerde)o Endossement= Normale vorm waaronder de begunstigde van een wissel deze overdraagt

aan een derde, door vermelding op achterkant (soorten: eigendom, incassering)o Disconto= Vorm van bankkrediet waardoor de bank voorschotten verleent middels

endossering in haar voordeel van commerciële waardepapieren zoals de wisselbrief

2) Cheque (variant van de wissel)=Betalingsdocument waarmee de houder van een rekening (de trekker) aan de bankier(betrokkene) de opdracht geeft, in zijn voordeel of dat van een derde (nemer), een bepaald bedrag te betalen met het fonds of krediet waarover de rekeninghouder beschikt bij de bankier

o Cheque aan order= Naam van begunstigde is vermeld, met of zonder clausule ‘aan order van’. Overdraagbaar door endossement

o Cheque op naam= Naam van begunstigde is vermeld met de clausule ‘niet aan order’. Niet de endosseren

o Cheque aan toonder= Naam van de begunstigde is niet vermeld, iedereen kan hem innen. Endossement is overbodig

27

Betaalmiddel & middel tot terugtrekking van het fonds:ten voordele van de trekker die fonds terugtrekt van zijn eigen rekeningAfgifte van de cheque is juridisch geen betaling, want cheque kan ook niet gedekt zijn

VerschillenCheque Wissel

Vooral betaalmiddel Vooral kredietmiddelBetrokkene altijd bankier Betrokkene niet altijd bankierAltijd op zicht Meestal op termijn (met datum)Altijd fonds nodig bij uitgifte Meestal later fonds nodigGeen acceptatie Wel acceptatieNemer vermeld of niet Altijd nemerGelijkenis: beiden vormelijk geschrift = bepaalde gegevens moeten er zijn

3. Verzekeringen

Basisbronnen: Burgerlijk Wetboek en Wetboek van Koophandel1) Algemeen

verzekeringsovereenkomst (polis) =Overeenkomst waarbij de verzekeraar er zich tegenover een andere partij, de verzekeringsnemer, toe verbindt een in de overeenkomst bepaalde prestatie te leveren als een onzekere gebeurtenis zich voordoet waarbij de verzekerde of begunstigde belang heeft dat die zich voordoet. Verzekeringsnemer betaalt premie aan verzekeraar.risico= Onzekere gebeurtenis, ontstaan uit toeval of overmacht, waarvan de prestatie van de verzekeraar afhangt en waartegen de verzekerde ‘is gedekt’ ramp/schadegeval =Verwezenlijking van het risicopremie=Vergoeding die de verzekeringsnemer moet betalen aan de verzekeraar die winst nastreeft en handelaar isbijdrage= Vergoeding die betaald wordt aan de verzekeraar die geen winst nastreeft en dus geen handelaar is betrokken personen

- Verzekeraar=Partij die de verbintenis op zich neemt om de prestatie te leveren- Verzekeringsnemer=Partij die het contract sluit met de verzekeraar en zich verbindt om

de premie te betalen- verzekerde =Wie zich kan beroepen op de dekking van het contract als de ramp zich

voordoet, wie het verzekeringssysteem in werking doet tredeno bij persoonsverz: ziek, dood, ongevalo bij goederen en belangenverz: familiale

- begunstigde= Degene in wiens voordeel prestaties bedongen zijn2) Geldigheidsvoorwaarden

Mededelingsplicht: verzekering is nietig bij opzettelijke verzwijging of valse verklaring van verzekeringsnemer

Belang hebben: verzekeringsnemer moet belang hebben bij behoud van een zaak of het leven van een persoon

3) Bewijs van contract: geschreven contract4) Rechten en plichten van de partijen

28

Verzekeringsnemer: premie betalen, risicoverzwaring meedelen, schade beperken, dadelijk aangifte doen

Verzekeraar: prestatie leveren wanneer ramp zich voordoet (dienst leveren of bedrag betalen) Sommenverzekering= Verzekering tot uitkering van een bepaald bedrag, er is geen

raming, vergoeding wordt betaald ongeacht de schade (vb levensverzekering) Schadeverzekering= Verzekering ter vergoeding van schade, werkelijke schade wordt

vergoed, vergoeding wordt berekend volgens waarde komt niet tussen bij zelfmoord, dronkenschap, intoxicatie of opzet

5) Einde van het contract: door opzegging, nietigheid, verstrijken van termijn of risico/belang verdwijnt

Schorsing is geen einde van het contract6) Verjaring: na 3 jaar7) Soorten verzekeringen

Particuliere/commerciële verzekeringen/premieverzekering: sommen of schadeverzekering=ontstaan uit privé-initiatief en beogen bescherming tegen bepaalde risico’s. verzekeraar en verzekerde hebben tegenstrijdige belangen Persoonsverzekeringen

= prestatie of premie is afhankelijk van een onzeker voorval dat iemands leven, fysieke integriteit of gezinstoestand aantast sommen of schadeverzekering Levensverzekering= op een bepaalde leeftijd nog leven, dan krijg ik een bepaalde som

geld: vast bedrag, sommenverzekering bij uitstek Overlijdensverzekering= voor een bepaalde leeftijd overlijden, dan krijgt familie een

bepaalde som geld Gemengde verzekering= vb 2 milj als je overlijdt voor 60j en 1 milj als je nog leeft op 60j Ongevallenverzekering= dekt bij ongeval de medische kosten en geeft ook soms en

uitkering van kapitaal bij invaliditeit Ziekteverzekering=eerst medisch onderzoek door verzekeraar. Dekt medische kosten bij

ziekte, dekt soms uitkering van kap. bij invaliditeit= arbeidsongeschikth.(ongeval, ziekte) Goederen en belangenverzekeringen

=prestatie afhankelijk van een onzeker voorval met schadelijke gevolgen voor iemands vermogenaltijd schadeverzekering Aansprakelijkheidsverzekering= geven dekking tegen aanspraken van derden op

patrimonium van verzekerde omdat die derden geschaad zijn door de verzekerde of door wie/wat waarvoor hij aansprakelijk is(familiale verzekering, verplichte voertuigverzekering)

Herverzekering= Verzekering tussen verzekeraars om hen te dekken tegen grote vergoedingen die ze moeten uitkeren

Rechtsbijstandsverzekering= voor proceskosten, soms bij familiale of autoverzekering gevoegd

Bijstandsverzekering= voor pechgevallen, reishulp Zaakverzekering= brand, oogst, diefstal, krediet, verzekering voor eigen schade(perte

totale)

VENNOOTSCHAPPEN

1. Vennootschappen in het algemeen

Bronnen: Burgerlijk Wetboek, Vennootschappenwet, Boekhoudwet

Vennootschap wordt opgericht door contract tussen meerdere personen of wilsuiting van 1 persoon

29

Doel: 1 of meer nauwkeurig omschreven activiteiten met of zonder winstoogmerkvereniging: algemenere term en geen winstoogmerkIndeling1) Naargelang handelsvennootschap - burgerlijke vennootschap

- Burgerlijke vennootschap= Het doel is een burgerlijke activiteit en geen daad van koophandel- Handelsvennootschap= Doel is daden van koophandel- Burgerlijke vennootschap met handelsvorm= Vennootschap waarvan het doel burgerlijk is

maar die de rechtsvorm van een bepaalde handelsvennootschap aanneemt om rechtspersoonlijkheid te krijgen (vb sociale bouwmaatschappijen)

2) Naargelang rechtspersoonlijkheid (ontstaat bij neerlegging oprichtingsakte op griffie rechtbank v Kooph)

handelsvennootschap met rechtspersoonlijkheid: NV, BVBA, VOF, CV, SE,… worden vennootschappen met sociaal oogmerk genoemd

burgerlijke vennootschap met rechtspersoonlijkheid: LV (Landbouwvennootschap) zonder rechtspersoonlijkheid:

- maatschap= vennootschap met burgerlijk doel of handelsdoel- tijdelijke handelsvennootschap= doel is 1 of meer handelsverrichtingen en heeft

geen rechtspersoonlijkheid- stille vennootschap= 1 of meer personen nemen belang in verrichtingen van 1 of

meer anderen die in eigen naam optreden ontstaan door contract, deelgenoten bepalen doel, winstverdeling, voorwaarden

3) Naargelang aansprakelijkheidAansprakelijkheid= mate waarin de vennoten met hun persoonlijk vermogen moeten instaan voor de verbintenissen van de vennootschap

beperkt aansprakelijk: NV, (eenpersoons)BVBA, CV(coöperatieve venn.) met beperkte aansprakelijkheid aansprakelijk afhankelijk van aandeel (betaald/volgestort of toegezegd)

onbeperkt aansprakelijk: VOF, CV met onbeperkte aansprakelijkheid

4) Naargelang nadruk op personen of kapitaal Persoonsvennootschap= de persoon van de vennoten is doorslaggevend en de aandelen

zijn niet of moeilijk overdraagbaar-BVBA, CV,VOF, commanditaire vennootschap

Kapitaalvennootschap= beogen kapitaalverzameling ongeacht de herkomst ervan, grote overdraagbaarheid-NV(=naamloze venn.), commanditaire vennootschap op aandelen

Aantal vennoten: -minstens 2 (rechtspersonen) -Uitzonderding: 1 bij eenmans-BVBA, minstens 3 bij CV

Regels gemeen aan rechtspersonen Vennootschap met rechtspersoonlijkheid heeft:

- rechten en plichten afzonderlijk van vennoten, eigen naam, domicilie, nationaliteit- eigen vermogen, afzonderlijk van vennoten- kan eiser of verweerder zijn voor de rechtbank- organieke vertegenwoordiging

Naam: eigen originele naamEinde van vennootschap

30

- ontbinding= mogelijke vorm waarop vennootschap met rechtspersoonlijkheid aan een einde komt--na ontbinding behoudt vennootschap rechtspersoonlijkheid tot de sluiting van de vereffening

- vereffening= geheel van verrichtingen na de ontbinding door de vereffenaar(s)- verdeling= eventueel batig saldo wordt verdeeld onder de vennoten

2. De handelsvennootschappen

Naamloze vennootschap (art 437)= Vennootschap waarin de vennoten (aandeelhouders) slechts aansprakelijk zijn naargelang hun inbreng1) Oprichting-voorwaarden:

- minimum 2 vennoten en minimum €61500 volgestort-gehele kapitaal moet geplaatst zijn (op alle aandelen ingeschreven)-geplaatste kapitaal is geheel van de door de aandeelhouders beloofde inbrengen

2) Effecten= waardepapieren Indeling naar de vorm:

-effect op naam= Wordt in een register ingeschreven en bevat de naam van de houder-effect aan toonder= Was naamloos, bezitter werd geacht de eigenaar te zijn-gedematerialiseerd effect= boekingen, bankrekeningen

Aandelen Kapitaalsaandeel= recht dat een deel vertegenwoordigt van het kapitaal van de

vennootschap Materieel document: aandeel + dividendenblad Onderaandelen/coupures <-> verzameleffecten (verzameling enkelvoudige aandelen) Gewone of preferente/bevoorrechte Rechten: jaarlijkse uitkering van dividend(deel vd winst), stemrecht in algemene

vergadering van aandeelhouders, recht op uitkering bij ontbinding uit restkapitaal Winstbewijzen/winstaandelen= toegekend als beloning voor zeker prestaties die niets als

inbreng te waarderen zijn en waaruit de vennootschap baat heeft gehaald. Meestal geen kapitaal of stemrecht, wel recht op winstuitkering

Obligaties: Schuldbewijzen ontstaan uit een collectief leningscontract. Manier voor de NV om aan geld te raken

VERSCHIL Aandeel ObligatieGeeft recht op dividend Brengt vaste rente opIs niet terugbetaalbaar Is op bep moment terugbetaalbaarAandeelhouder bestuurt de NVmee via algemene vergadering

Obligatiehouder heeft slechts adviserende stem in algemene vergadering

Gemeenschappelijk: beiden zijn manier voor de NV om aan geld te raken

Warrants= autonome inschrijvingsrechten op de aandelen, voorkeurrecht

3) Werking: organieke vertegenwoordiging Raad van Bestuur: statutaire bestuurders Aansprakelijkheid van bestuurders

Regelmatig gestelde daden= daden volgens alle wettelijke regels. Verbinden alleen de vennootschap en niet de bestuurders zelf

Foutieve dadeno bestuursfout: door onoplettend bestuurder, kan vordering tot schadevergoeding

31

o Fout tegen statuten of wet: bestuurders persoonlijk aansprakelijk, vordering tot schadevergoeding lastens bestuurder

Na faillissement: bijzondere aansprakelijkheid = doorbraak rechtspersoonlijkheid Algemene vergadering van aandeelhouders: meest uitgebreide bevoegdheid

Gewone algemene vergadering: jaarlijks, minder bevoegd

Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid= BVBA(art 210)1) Algemeen

Één of meer vennoten Vennoten verbinden zich slechts tot hun inbreng De deelbewijzen kunnen slechts onder bepaalde voorwaarden worden overgedragen Gelijke aandelen: gelijk recht, geen preferente, op naam en ondeelbaar Overdracht aandelen: enkel met toestemming van helft van vennoten die ¾ kapitaal bezitten

Uitz.: vennoten, echtgenoten, bloedverwanten, statuten2) WerkingZaakvoerder(s)

kunnen vennoot zijn, benoemd door vennoten voor een onbepaalde duur. Kan rechtspersoon zijn

kan statutaire zaakvoerder zijn: bijzonder beschermd

HET FAILLISSEMENT1. Enkele algemeenheden

Faillissement (geen strafbaar feit!)1) Definitie= handelaar/handelscennootschap, in staking van betaling, geschokt krediet2) Vonnis van faillietverklaring

-door Rechtbank van Koophandel3) Totstandkoming

op aangifte van handelaar: hij legt zelf zijn boeken neer, automatisch na 1maand staking van betaling

op vordering van schuldeiser(s) of OM dagvaarding wegens niet betalen van factuur na 1 maand niet betalen: dagvaarding in faillietverklaring

4) Inhoud van het vonnis faillissement vaststellen curator(en)(= vereffenaars) benoemen rechter-commissaris benoemen datum staking van betaling vaststellen beveelt schuldeisers aangifte te doen binnen 30 dagen

5) Gevolgen van het vonnis persoon van de gefailleerde wordt vertegenwoordigd door curator goederen worden door curator beheerd handelingen die niet tegenwerpbaar zijn:

handeling uit verdachte periode(vanaf staking van betaling) handeling van voor staking van betaling met opzettelijke benadeling van schuldeiser

6) Afwikkelingen van het faillissement schulden betalen aan bevoorrechte schuldeisers faillissementsproces = collectief beslag onder toezicht van curator

32

rechtbank beveelt sluiting van faillissement en beslist of gefailleerde al dan niet verschoonbaar is= niet meer te vervolgen door schuldeisers

Misdrijven i.v.m. faillissement schuldeiser betalen of bevoordelen om faillissement uit te stellen buitensporige persoonlijke uitgaven verzuimen aangifte te doen gedeelten van de activa verbergen of verduisteren

33