Samenvatting Recht 2 e bach

Geen eenvoudige definitie van recht Geheel van leefregels Verbonden met een maatschappij: ubi societas, ubi ius // ubi ius, ubi societas

STAAT Staat dwingt naleving van de rechtsregels af Doelstellingen

Algemeen welzijn Orde en ordening in de zin van rechtszekerheid en rechtvaardigheid Veiligheid, stabiliteit Beveiliging van waarden en/of belangen

Kritiek op klassieke definitie Geheel van leefregels: enkel zo in Westerncontinentale rechtssfeer + soms is rechtsregel

onvolledig of onduidelijk of niet aanwezig Verbonden met maatschappij/staat: ook recht buiten nationale staat vb volkenrecht, Eur.

recht Afdwingbaarheid: geen afdwingbaarheid bij volkenrecht, Eur. recht Doelstellingen: Westen = statische visie (wet) <-> Anglo-Amerikaans = dynamisch proces

(rechter)

Juristen:- Grondgedachten opsporen- Nieuwe begrippen ontwikkelen- Vragen beantwoorden waarover twijfel is

Rechtsregel = normatief (dwingend)Advies/aanbeveling ≠ echte rechtsregel, want niet normatief

Concreet feit wordt rechtsfeit als er rechtsgevolgen aan verbonden zijnIntern wetsconflict oplossen door exclusieve, alternatieve of panacherende (gedeeltelijke) toepassing van 1 van de rechtsregels

Bepaling ≠ opsommingOpsomming: beperkend, limitatief, exhaustief <=> niet-beperkend, exemplatief

Vermoedens rechterlijk/feitelijkWettelijk onweerlegbaar (geen tegenbewijs mogelijk)

Weerlegbaar (tegenbewijs mogelijk)Wie een wettelijk vermoeden in zijn voordeel heeft, moet de juistheid van zijn standpunt niet meer bewijzen.

Rechtsfeitnatuurlijke gebeurtenissen Menselijke handelingen

zonder bedoeling rechtsfeiten teweeg te brengenMet bedoeling = rechtshandeling

Alle rechtshandelingen zijn rechtsfeiten, niet alle rechtsfeiten zijn rechtshandelingen

1

RechtshandelingEenzijdigMeerzijdig

Eenzijdige overeenkomstWederkerige overeenkomst

Individuele draagwijdteNormatieve draagwijdteInhoud niet vrij door partijen bepaald

Vastgelegd door wetgever, partijen beslissen of ze aanvaarden of nietVastgelegd door 1 partij, andere kiest of hij toetreedt of niet

Onder bezwarende titelUit vrijgevigheid (om niet)Onder de levendenTerzake des doodsDaden van beschikkingDaden van beheerIndeling naar rechtsgevolgen

Vestigend/constitutiefOverdragendAanwijzend/declaratief

Geldigheid van een rechtshandeling Rechtsgeldige wilsuiting

Vrije bewuste wil van een normale mens Gericht op teweegbrengen van rechtsgevolgen Toestemming/wil is niet door wilsgebrek(vb dwaling, bedrog, geweld…) aangetast Uiting gericht tot degene waarmee rechtsbetrekking beoogd wordt

Wilsuiting is niet aan vormvereiste gebonden = consensueelUitzondering: plechtige rechtshandelingen, vb huwelijk, adoptie, …Noot: zakelijke overeenkomst: komt pas tot stand door afgifte van de zaak

Wilsuiting door handelingsbekwaam persoon Wijst op geschiktheid van een juridisch persoon om drager te zijn van subjectieve

rechten en plichten en/of deze rechten en plichten zelf uit te oefenen Rechtsbekwaamheid: iedereen

Uitzondering: vreemdelingen hebben geringe rechtsbekwaamheid Probleem: rechtspersonen hebben rechtspersoonlijkheid, zelfde rechtsbekwaamheid

als mensen, maar beperkte rechten Handelingsbekwaamheid

Wie handelingsbekwaam is, is rechtsbekwaam. Het omgekeerde is niet altijd het geval

Volledig handelingsonbekwamen worden vertegenwoordigd Gedeeltelijk handelingsonbekwamen worden bijgestaan

Voorwerp en oorzaak van rechtshandeling beantwoorden aan door het recht gestelde vereisten Oorzaak: intern of extern

Externe oorzaak: moet aanwezig zijn en moet geoorloofd zijn Geldigheid van het voorwerp

Bestaan of kunnen bestaan Bepaalbaar of onbepaalbaar zijn (niet ‘een huis’) Nuttig zijn, patrimoniaal of extrapatrimoniaal Geoorloofd = niet strijdig met dwingend recht

2

Nietigheid van een rechtshandelingElke inbreuk op een regel van het dwingend recht wordt gesanctioneerd met nietigheidAls nietigheid uitgesproken: rechtshandeling wordt met haar gevolgen uitgewist, wordt geacht nooit te hebben plaatsgegrepenNietigverklaring op grond van

- Inbreuk op de regels die de rechtshandeling en haar geldigheid betreffen- Inbreuk op de rechtsregels die niet de rechtshandeling betreffen (dus: oorzaak/voorwerp

Dwingend recht: openbare orde en goede zeden beschermen Voorschriften waarbij belangen van zwakkeren beschermd worden

Absolute en relatieve nietigheidVerschil o.b.v. aanspraak, bekrachtiging

Tegenwerpelijkheid van een rechtshandelingBetreft de vraag of derden rechten en plichten kunnen putten uit een geldige rechtshandeling die buiten hen gesloten was tussen partijenInterne gevolgen van een rechtshandeling: niet-tegenwerpelijkheid = geen voor- of nadeel aan derde = relativiteitsprincipeuitzonderingen: rechten voor derden vb vordering van verkeersslachtoffer aan verzekeraar schuldige

plichten voor derden vb voor werkgever door CAO

Privaatrechterlijke sanctiesVerbintenisDoor wet of contract, rechtstreekse uitvoering wordt nageleefdDebiteur= schuldenaar tegenover crediteur = eiserPrivaatrechterlijke sancties

Geen vrijwillige uitvoering: dwangmiddelen Rechtstreekse uitvoering verplicht door rechter: uitvoering door derde op kosten van

debiteur OF andere gelijkwaardige prestatie Indirecte middelen tot uitvoering: strafbeding, dwangsom, niet-uitvoeringsexceptie Bijzondere sancties: ontbinding, herroeping, opzegging

StrafsanctiesEigenlijke straffen

HoofdstraffenBijkomende straffen

Beveiligingsmaatregelen

Disciplinaire sancties = tuchtsancties

Administratieve sancties

Fiscale sancties

Gedwongen uitvoering in burgerlijke zakenVb Beslagprocedures

Uitvoerende beslagen: op roerend goed, op onroerend goed, onder derden Bewarende beslagen: op roerend goed, op onroerend goed, onder derden Bijzonder geval: beslag op goederen van overheden

3

Zakelijke rechten (bronnen: wet of rechtshandeling)Zelfstandige zakelijke rechten

Eigendomsrecht (= naakt eigendomsrecht + vruchtgebruik)(recht op) vruchtgebruikRecht van gebruikRecht van bewoningErfdienstbaarheid: private of van openbaar nutRecht van opstalRecht van erfpacht/cijnspacht

Bijkomende zakelijke rechten – verbonden aan ander rechtPandrechtHypotheekrecht of hypotheekVoorrecht

Persoonlijke rechten/vorderingsrechtenBronnen: wet of overeenkomst

Wet: art 1382 BW: wie door zijn fout schade berokkent, moet deze vergoeden(3 elementen: fout, schade, oorzakelijk verband)Uitzondering: overmacht of geaccepteerd risico

Overeenkomst: contractuele vrijheid

Intellectuele rechten/intellectuele eigendomsrechtenArtistieke eigendom/auteursrechtenIndustriële eigendom

OctrooirechtMerken- en designrechtRecht op tekeningen en modellenKweekrecht

RechtssubjectNatuurlijke personen/mensenRechtspersonen (organieke vertegenwoordiging door natuurlijke personen)

Publiekrechtelijke rechtspersonen: deel van overheidsgezagVb. staat, gewesten, provincie, vreemde staten en instellingen, VRT, …

Privaatrechtelijke rechtspersonenVb. beroepsverenigingen, ziekenfondsen, stichtingen, …

Nationaal publiekrecht (vooral staatrecht&administratief recht)(bij elke materiële rechtstak hoort een formele rechtstak)

Staatsrecht/grondwettelijk rechtAdministratief recht/bestuursrecht

Structuur van het bestuurWerking van het bestuurRechtsbescherming van de burger tegen het bestuur

Strafrecht: Strafwetboek Straf treft in vermogen, vrijheid of leven Alle misdrijven zijn fouten, niet alle fouten zijn misdrijven Misdaden: criminele straffen (Assissenhof)

Misdrijven/wanbedrijven: correctionele straffen (correctionele)Overtredingen: politiestraffen (politierechtbank)

Opschorting van de strafUitstel van uitvoering van de straf

4

LegaliteitsbeginselBeginsel van toerekeningsvatbaarheid (schuldstrafrecht)SanctierechtStaatsmonopolie

Fiscaal recht (is onoverzichtelijk!)Procesrecht/gerechtelijk recht

Burgerlijk procesrecht/gerechtelijk privaatrecht: Gerechtelijk WetboekRechterlijke organisatie: rechtbankenGerechtelijke ambten: deurwaarder, advocaat, rechter, griffier, OMBevoegdheid van de rechtbanken: territoriaal /relatief, materieel/absoluut, in

kort gedingRechtspleging: verloop van procedure, rechtsbijstand voor behoeftigen,

vonnissen en arresten, rechtsmiddelen: (derden)verzet – beroep – cassatie, rechtsingang: dagvaarding, eenzijdig verzoekschrift, vrijwillige verschijning

Bijzondere rechtsplegingenStrafprocesrecht: afzonderlijke wetten

Gerechtelijke politieBewijskracht van de pvVerrichtingen van de onderzoeksmachten(onderzoeksrechter, raadkamer,

Kamer van Inbeschuldigingstelling)Procedure voor de rechtbanken ten gronde (politie, corr., hoven van beroep ;

rechtsmiddelen: verzet, beroep, cassatie)Procedure van de Hoven van Assisen

Politie Taken

Administratieve politie: preventief = orde handhaven Gerechtelijke politie: repressief = opsporen

Overheden Administratieve: Koning(+reg), gouverneurs, commissarissen, burgemeesters Gerechtelijke: parketten, onderzoeksrechters

Korpsen 1 geïntegreerde politiedienst

PrivaatrechtBurgerlijk recht/gemeen privaatrecht: Burgerlijk WetboekInternationaal privaatrecht: Wetboek van internationaal privaatrecht

Rechtsfilosofie en RechtstheorieGeschiedenis

AESCHYLES, SOPHOCLES, EURIPEDES: nieuwe waarden testen, grenzen uitproberen PLATO: staatsvorm: topdown model met elites, heerserfilosoof ARISTOTELES: ingaan tegen Plato, gevoel naast rede ook belangrijk Middeleeuwen, THOMAS VAN AQUINO: ook topdown zoals Plato, sacraliteit en legaliteit zijn

een eenheid Renaissance, JEAN BODIN: radicale breuk: secularisatie van het sacrale THOMAS HOBBES(Leviathan): staatsabsolutisme, sterk dualisme privaatrecht/publiekrecht Tegenhanger JOHN LOCKE: geen sterk bestuur nodig, visionaire democratische ideeën Tegenstand tegen beide: ROUSSEAU, MARX, TOCQIEVILLE

5

HOBBES, ROUSSEAU: sociaal contract tussen burgers en machthebber: garantie voor vrijheid en veiligheid

Tegenwoordig Juridisch pluralisme (René FOCQUÉ)

1 persoon mag niet de macht hebben Discourstheorieën (Michel FOUCAULT)

Recht is een bepaald discour=communicatie-eenheid Critical Legal studies movement (R.M. UNGER)

Zet zich af tegen rechtspositivismeErkenning van het politiek, niet-democratisch karakter van het recht

Feministische rechtstheorie (Martha NUSSBAUM)Ondergraaft mannelijke uitgangspunten van juristenPleit voor zorgzaamheid, verantwoordelijkheid en betrokkenheid

Law and economisch beweging (POSNER)Pragmatisme/rechtsrealismeJuridische problemen analyseren in termen van marktefficiëntieEthische waarde?

Narratieve rechtstheorieënRecht verhalend tot stand brengen

Law and literature beweging POSNER: Grote gelijkenissen tussen literatuur en rechtDWORKIN: teksten op zichzelf zijn niet duidelijk, actuele context belangrijk, vrijheid voor rechtersKORSTEIN: interpretatie is essentieel

SemiotiekAandacht voor rechtstaal, recht en taal

Deconstructionisme (DERRIDA)Tekst heeft meerdere interpretaties, iedereen interpreteert anders

John RAWLSIedereen heeft andere mening dus algemeen kader nodig

Jeremy WALDRONAanvaarding van wet moet gesteund zijn op gedeelde overtuiging. Wetgever boven rechter

StaatPro: vermijden dat macht te gepersonaliseerd isContra: verdrukkendStaatsvormen

Eenheidsstaat Kan gedecentraliseerd zijn = vorm van gezagssplitsing (vb RM centraal, WM ni)

Bondsstaat/Federale staat residuaire bevoegdheid bij deelstaten 2 rechtsordeningen, bevoegdheidsafbakening Deelstaten vormen wetgevend lichaam dat federale wetgeving helpt maken Hooggerechtshof houdt toezicht op Grondwettigheid

Statenbond/confederatieSeparatismeGeregionaliseerde staat, vb. Spanje

Residuaire bevoegdheid bij centrale overheid Wetgevende bevoegdheid naar regio’s Raden van deelgebieden Uitvoerend college in elke regio Fiscale bevoegdheden voor de regio’s

6

Belgische Staat Democratie: burgers nemen deel in het gezag

Klassieke democratie Wet maken door meerderheid van het volk, met respect voor minderheden Volksvertegenwoordigers van de meerderheid maken wetten Vrije meningsuiting, vrije verkiezingen Pluralisme in partijvorming (waardoor minderheid meerderheid kan worden)

Volksdemocratie, vb. China 1 groep vertegenwoordigt het volk, verkiezingen binnen de partij Geen vrije meningsuiting Geen pluralistische partijvorming (waardoor grotere kans op machtsmisbruik)

Rechtsstaat Legaliteitsbeginsel: elk overheidsoptreden moet grondslag in het recht hebben <-> Politiestaat Wetgevende macht = Koning+regering – Senaat – Kamer Rechten en vrijheden burgers primeren op machten

Representatieve instellingen Vertegenwoordigende organen via vrije en geheime verkiezingen voor

minderhedenbescherming Instellingen berusten op principe van nationale soevereiniteit

Nationale soevereiniteit <-> volkssoevereiniteit Parlementair regime Erfelijke monarchie

Koning: rol van bemiddelaar Geschreven en starre/onlenige Grondwet

Geschreven voor duidelijke afspraken, maar ook ‘grondwettelijke gewoontjes’ 6 strenge aspecten voor Grondwetherziening:

Federale WM herziet Grondwet Geen herziening in oorlogstijd Deeltakken van WM moeten verklaring (redenen geven) tot Grondwetsherziening Beide kamers worden ontbonden -> nieuwe verkiezingen Nieuwe kamers: gewoon parlement + constituante(=Grondwetgevende vergadering) 2/3 meerderheid

Machtenstructuur WM, UM, RM: scheiding der machten, instanties die elkaar controleren Belgische Grondwet

Nauwe samenwerking WM – UM – RM Voorrang WM, maar in realiteit overwicht van UM RM zo onafhankelijk mogelijk: geschillen oplossen + straffen

2 entiteiten: gemeenschappen en gewestenTweeledig federalismeBeschermde, toegewezen, niet-concurrerende bevoegdheden

BELGIË Federale staat, samengesteld uit gemeenschappen en gewesten 4 taalgebieden: Nederlandse, Franse, Duitse, tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad

7

Taalwetten: taalgrenzen Via taalgebieden worden territoriale bevoegdheden van gewesten en

gemeenschappen bepaald (territorialiteitsbeginsel) (probleem met faciliteitengemeenten)

3 gemeenschappen: Vlaamse, Franse, Duitstalige Geen volledige territoriale indeling Vl/Fr Gem bevoegd over Nl/Fr taalgebied en instellingen van het 2talig gebied B-J

3 gewesten: Vlaamse, Waalse, Brusselse Territoriale afbakening

10 provincies, 589 gemeenten, 1 agglomeratie (Brusselse)

WETGEVENDE MACHT Algemeen

3 wetgevende machten: Federale WM, Gemeenschapsmacht, Gewestelijke macht FWM: 3 takken: Koning, Kamer, Senaat Wetten in materiële zin kunnen worden uitgevaardigd door formele WM -> formele wet

(kunnen ook in mat zin zijn)Meeste formele wetten zijn ook wetten in materiële zinFormele wet biedt waarborgen, want kritiek mogelijk bij vorming

Verschil:Grondwet, Arbitragehof: formele zinBestuurlijk toezicht, Hof van Cassatie, Raad van State: materiële zin

Bevoegdheden: beperkt door Grondwet, onbepaald, toegewezen Deelname van de Koning aan FWM

Koning FWM: initiatiefrecht, bekrachtigt wetten, beslist mee bij Grondwetherziening Koning FUM: wetten afkondigen en bekend maken (Staatsblad), zitting van Kamers

regelen, recht Kamers te ontbinden Bepalingen gemeenschappelijk aan beide Kamers

Onderzoek van geloofsbrieven Onderzoeksrecht: controle van bestuur Vragenrecht: vragen aan ministers van parlementsleden Statuut van parlementsleden: parlementaire immuniteiten

Onverantwoordelijkheid Onschendbaarheid (uitzondering: op heterdaad betrappen)

Openbaarheid van vergaderingen Elke Kamer mag eigen reglement opstellen Ambtsduur: 4 jaar, Koning kan voortijdig ontbinden

Kamer van Volksvertegenwoordigers Rechtstreekse verkiezingen, verplicht en geheim met algemeen enkelvoudig stemrecht Evenredige vertegenwoordiging = volgens verkozenheid Provinciale kieskringen Bevoegdheden

Wetgeving Controle op regering: Kamer moet vertrouwen geven aan regering, motie van

wantrouwen mogelijk

De Senaat Rechtstreeks verkozen senatoren Gemeenschapssenatoren met dubbelmandaat Gecoöpteerde senatoren

8

Kinderen van de Koning Totstandkoming van de nationale wet: 6 fases

Wetsvoorstel/wetsontwerp: eens een wetsvoorstel goedgekeurd in 1 Kamer, is het een wetsontwerp

Parlementaire “vaste commissies” Openbare plenaire zitting: volstrekte meerderheid van stemmen nodig voor goedkeuring

(aantal ja = aantal nee + 1) Bekrachtiging door de Koning Afkondiging Bekendmaking in Belgisch Staatsblad, wet van kracht 10 dagen na bekendmaking

Gemeenschappen en gewesten Rechtstreekse verkiezingen voor 5 jaar, geen voortijdige ontbinding mogelijk Provinciale kieskringen Vlaams Parlement, Parlement Waalse Gewest, Parlement Franstalige Gemeenschap

Initiatiefrecht Bevoegdheden: gemeenschapsaangelegenheden(onderwijs, taalgebruik, cultuur,

persoonsgebonden) en gewestaangelegenheden (landbouw, economie, huisvesting, vervoer,…)

Parlement Duitstalige Gemeenschap Bevoegdheden: gemeenschapsaangelegenheden en gewestaangelegenheden

(monumenten en landschappen) Parlement Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Verkiezingen per taalgroep Bevoegdheden

# gewestbevoegdheden: zie Vl Parlement + ordonnanties# agglomeratiebevoegdheid: verordeningen# 3 nieuwe rechtspersonen voor gemeenschapsaangelegenheden: Vlaamse, Franse en Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie

Conflictenbeheersing Samenwerkingsakkoorden tussen Staat, Gemeenschappen en Gewesten Grondwettelijk Hof: bevoegdheidsconflicten

Prejudiciële vragen Beroep tot vernietiging van decreten, ordonnanties, wetten

Overlegcomité Regeringen: belangenconflicten

UITVOERENDE MACHT Koning

Staatshoofd: Grondwettelijk en erfelijk Onschendbaarheid t.a.v. rechtsgedingen Politieke onschendbaarheid/onverantwoordelijkheid: ministers zijn verantwoordelijk

Tak van nationale WM Orgaan van UM

Uitvoering van wetten Benoeming en ontslag van ministers en staatssecretarissen Verleent graden in het leger, opperbevelhebber, hoofd van algemeen bestuur genaderecht

RM: benoemt rechters en parketleden, uitvoering van vonnissen en arresten Federale Regering

Regeringsraad: ministers en staatssecretarissen(minder bevoegd), door Koning benoemd, moet niet paritair zijn

Ministerraad/kabinetsraad: alleen ministers (max 15, paritair)

9

Kernkabinet: eerste minister + vice eerste ministers Elke minister heeft kabinet Minister: politieke verantwoordelijkheid tegenover kamer van volksvertegenwoordigers Minister van Staat Taak: beleidsfunctie, beheersfunctie/administratief (coördineren tussen departementen)

Ministers ook tweeledige functie: beleid(leid van regering)&bestuur(hoofd van dep.) Gewest- en Gemeenschapsregeringen

Meerderheidsregeringen en verantwoordelijk voor de raden Vlaamse regering, Franse gemeenschapsregering, Waalse gewestregering, Regering van

de Duitstalige Gemeenschap, Brusselse Hoofdstedelijke regering

RECHTERLIJKE MACHT Algemeen

Weinig tussenkomst van UM: benoeming, uitvoering vonnissen en arresten, parket(OM) lokt reactie uit van rechtbanken

Taak: beslechten van geschillen en straffen opleggen Geschillen over burgerlijke rechten: gewone rechtbank + geschillen over politieke

rechten: gewone rechtbanken of administratieve rechtscolleges Nooit algemeen bindende uitspraken

Statuut van rechters Grondwet: loting, benoeming door Koning op gemotiveerde voordracht Levenslange aanstelling, onafzetbaar

Organisatie van rechtbanken volgens Grondwet Rudimentaire procedureregels reeds in Grondwet

Openbare zitting, uitspraak in openbare zitting, vonnissen en arresten motiveren, jury soms

Ambtenaren van het OM (= leden van staande magistratuur, parket) Geen rechters, niet levenslang benoemd, wel benoemd door Koning, onder toezicht Onafhankelijkheid inzake individuele dossiers opsporing en vervolging + op zitting soms

zin doordrijven + onafhankelijkheid bij hervormingen Hoge Raad voor de Justitie

Nederlandstalig en Franstalig college met magistraten(rechtstreekse verkiezing) en niet-magistraten(door Senaat benoemd): binnen elk college benoemings- en aanwijzingscommissie + advies- en onderzoekscommissie

Los van regering en parlement

BelastingenUitgevaardigd door vertegenwoordigend orgaan, jaarlijkse inningBegroting (sluitend of deficitair) <-> rekeningRekenhof: controleren of begroting nauwkeurig wordt uitgevoerd, uitspraak doen in geval van geschil met rekenplichtigen

Internationale rechten en vrijheden Universele verklaring van de rechten van de mens: UNO, geen bindend verdrag, louter

moreel Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele

vrijheden (E.V.R.M.): van Raad van Europa, wel bindend, Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg

Internationaal verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten Internationaal verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten (B.U.P.O.) Meest gunstige regeling geldt

10

Rechten en vrijheden Gelijkheid: objectiviteitcriterium: verschillende behandeling mag bij verbod van willekeur,

pertinent criterium, evenredigheids- of proportionaliteitsbeginsel Niet elke ongelijkheid is discriminatie

Persoonlijke vrijheid: gerechtelijke of bestuurlijke aanhouding Misdrijven enkel bij wet bepaald Onschendbaarheid van de woning: huiszoeking briefgeheim

Vrijheid van meningsuiting: vrijheid van eredienst, persvrijheid, vrijheid van vergadering (privé, openbaar in gesloten ruimte, openbaar in open lucht), onderwijs, vereniging, taal

Nieuwe rechten: recht op menswaardig leven, duurzame ontwikkeling, eerbieding privéleven en gezinsleven, …

Algemene rechtsbeginselenBeginselen van behoorlijk bestuur, vooral van toepassing als bestuur niet of weinig aan concrete teksten gebonden is vb. zorgvuldigheidsplicht

Rechtsbescherming van de burger tegen het bestuurA priori (preventief)

MotiveringsplichtA posteriori (na beslissing)

Politieke controle Direct: door parlement o.b.v. ministeriële verantwoordelijkheid voor Kamer Indirect: door instanties aangeduid door parlement

Administratief beroep: essentieel = bestuur kan beslissing volledig opnieuw nemen en steunen op rechtmatigheid (en evt. opportuniteit)

Jurisdictioneel beroep: betreft enkel rechtmatigheidSoorten:

Schadevergoeding Exceptie van illegaliteit van besluiten en verordeningen Beroep bij Raad van State

BestuurssystemenCentralisatieDecentralisatie

Territoriale decentralisatie (gemeenten, provincies):omschreven gebied, rechtstreeks verkozen organen, algemeen omschreven bevoegdheden

functionele decentralisatie (openbare instellingen): eigen gezag in technische sfeer, geen rechtstreekse verkiezingen, nauwkeurig omschreven bevoegdheden

DeconcentratieInterne (binnen hoofdbestuur)Externe ( naar buitendiensten)

Ministeriehoofd = Secretaris-Generaalfederaal hoofd: voorzitter van directiecomitéMinister is geen ambtenaar, maar mandataris. Hij moet verkozen wordenHervormingenFederaal: COPERNICUS: regering – administratie – zelfstandige diensten

Ministeries vervangen door Federale Overheidsdiensten & programmatorische overh.dienstn4 horizontale FOD: Kanselarij en Algemene Zaken, ICT, personeel en organisatie,

11

Budget- en beheerscontrole10 verticale FOD: o.a. justitie, binnenlandse zaken, …POD vb. duurzame ontwikkeling, consumentenzaken, …

Vlaamse overheidMinder adviesorganenHomogene beleidsdomeinen met departement en evt. IVA’s met zonder rechtspersoonlijkh.

Per beleidsdomein kunnen IVA’s met rechtspersoonlijkh. en/of EVA’sDepartementen: beleidsondersteuning, IVA’s en EVA’s voor uitvoering

Ambtenaren: statuutWerving via SELORTop van overheidsdiensten: mandaten van 6 jaarNiveau’s: A – B – C – D met doorgroeimogelijkheden, competentieonderzoek en premies

Vlaams: ook niveau E

Openbare instellingen (vormen van functionele decentralisatie)Statuten

Regie zonder rechtspersoonlijkheid: onder direct gezag van de minister met rechtspersoonlijkheid: ook onder gezag maar meer onafhankelijkheidOpenbare instellingen in enge zinPubliekrechtelijke beroepsorganisaties/-verenigingenOpenbare adviesorganen: meeste zonder rechtspersoonlijkheidVereniging van overheden: wordt opgericht voor meer dan 1 overheidAutonome overheidsbedrijven: beheerscontracten waarin opdracht beschreven wordt, kan

daarnaast andere activiteiten ontwikkelenopenbare diensten door erkenning

Beheeropdeling van instellingen in 4 categorieën (A-B-C-D)drievoudig controlesysteem1) Toezicht op extern beleid (toezicht mindert van A naar D)

A minister bestuurt B minister controleert via regeringscomissarissen C+D min of meer zoals B

FondsenOm een deel van het beleid uit te voeren: bestaande administratie/instelling of nieuwe instelling/fonds

Private organisatiesVZW (Vereniging zonder Winstoogmerk)Stichting

Enkele organogrammen Koning: Koninklijke schenking, Koninklijke orde, adelstand, Koninklijke vereniging (+50j) Sociale zekerheid: zie blad + zelfstandigen: RSVZ = inningorganisme Rijkswacht/politie/krijgsmacht Ministeries/federale overheidsdiensten: vb. FOD Financiën

Fiscale administratie: o.a. administratie van ondernemings- en inkomensfiscaliteit met gewestelijke directies: elke directie heeft plaatselijke

kantoren met 2 activiteiten: inning & controle

12

Erediensten en vrijzinnigheid: 6 erkende (katholiek, protestants, orthodox, anglicaans, islamitisch, Israëlitisch)

Openbare instellingen en overheidsrelevante organisaties Onderwijs

Basis (kleuter en lager) – secundair – hoger (bach – ma – doc) – buitengewoon – permanente vorming

Netten: officieel onderwijs = door overheden opgerichte scholenRaad van het Gemeenschapsonderwijs, scholengroepen

Vrij onderwijs = door particulieren opgerichte scholenKatholiek, vrijzinnig, methodescholen

Financiering: gemeenschapsonderwijs met fondsen subsidies

Ambtenaren, via SELOR: vergelijkende en bekwaamheidsexamens Zelfstandigen: RSVZ ontvangt en splitst bijdragen uit over 3 sectoren: kinderbijslag, pensioen,

ziekteverzekering Commissie voor erkenning van aannemers: aannemers krijgen erkenning in klassen

(financiële grootte) & categorieën (aard van het werk) Sociaal en economisch overleg

NAR (Nationale Arbeidsrad): paritair adviesorgaan met geldigheidskracht over land Paritaire comités/commissies: adviserende overlegorganen tussen werknemers en

werkgevers die gelden voor bepaalde sectoren Beroepsverenigingen: geen openbare instellingen, soms rechtspersonen, belangen van

beroepsgroep verdedigen Werknemersorganisaties: ACV, ABVV, ACLVB Werkgeversorganisaties: VBO (beroepsfederaties), VEV, UNIZO, Belg. Boerenbond

Financiën en verzekeringen Nationale bank van België: NV, helft aandelen van staat, uitgiftemonopolie, regionale

kantoren, deel van Eur stelsel van nationale banken,openbaarkarakter:Regentenraad Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen

Buitenland: Belgische ambassades, consulaten en permanente vertegenwoordigingen Diplomatieke ambtenaren die ‘politieke’ staat vertegenwoordigen Administratieve, technische en commerciële taken voor bijstand in buitenland Ereconsul Nationale Delcrederedient: verzekert deposito’s

Culturele wereld en media Raad voor Cultuur, Raad voor de kunsten, Raad voor de Volksontwikkeling en

Cultuurspreiding, adviserende beroepscommissies Vlaamse Regulator voor de media: omroeperkenningen radio en tv Sabam

Bronnen van het handelsrechtWetboek van Koophandel, bijzondere wetten van koophandelGebruikenRechtspraak en rechtsleer

Rechtbank van Koophandel Voorzitter, 2 rechters in handelszaken, parket Geschillen tussen handelaars boven €1860, faillissementen, vennootschapstwisten

13

OndernemingenOrganisatorisch onderscheid: eenmanszaken – familieondernemingen – grote anonieme ondern.

Kooplieden: winstoogmerk!Belang van statuut handelaar

Enkel handelaar kan failliet verklaard worden Soepeler bewijsrecht Hoofdelijkheid tussen handelaars Rechtbank van Koophandel Bijzondere verplichtingen

Daden van koophandelObjectieve daden van koophandel

Daden die elk afzonderlijk daden van koophandel zijnOndernemingen van koophandel: meer dan 1 daad

Subjectieve daden van koophandel: alle verbintenissen die een handelaar op zich neemt zijnHandelsverbintenissen tenzij hij kan bewijzen dat ze niets met handel te maken hebben

Wet op handelspraktijken Doel: consumentenbescherming & eerlijke concurrentie Sancties: strafsancties & vordering tot staken van een handelspraktijk

Bewijs van handelsverbintenissen Algemeen

Geschriften: authentieke akte primeert boven onderhandse akte Meerzijdig <-> eenzijdig

Getuigenbewijs Eed Vermoedens

Bijzondere regels Bij getuigenbewijs: boven €375 Bewijskracht van boeken

Als bewijs tegen handelaar, ook als ze onregelmatig zijn Als bewijs voor handelaar, enkel als ze regelmatig zijn + inzake handelsverbintenissen Overlegging: omvat hele boekhouding Openlegging: enkel op plaatsen die geschilpunten betreffen

Bewijskracht van factuur: factuur moet genummerd zijn Bewijst transactie

HandelszaakGoodwillEr zijn overeenkomsten die de handelszaak tot voorwerp hebben vb. verkoop, verhuringTussenpersonen in handelsrechtHandelsvertegenwoordigers: niet in eigen naam, niet voor eigen rekening. Hij is geen handelaar.Makelaar: niet in eigen naam, niet voor eigen rekening. Hij is wel handelaarCommissionair: in eigen naam, niet voor eigen rekening. Hij is handelaar

InkoopcommissionairCommissionair-expediteur

Handelsagent: niet in eigen naam, niet voor eigenrekening. Hij is handelaar. Heeft agentuurovereenkomst met opdrachtgever

Distributieovereenkomsten

14

Concessie: vaak verbonden met exclusiviteit Gerant ≠concessiehouderFranchisering/systeemlicentie

Wisselbrief (betaalmiddel & kredietmiddel)Betrokkene is hoofdschuldenaar en acceptantAltijd naam van begunstigde vermeldenAval: avalgever moet aanwijzen voor welke ondertekenaar hij borg staat

Cheque (variant van de wissel)Betaalmiddel & middel tot terugtrekking van het fondsAfgifte van de cheque is juridisch geen betalingCheque aan toonder, op naam, aan order

Cheque WisselVooral betaalmiddel Vooral kredietmiddelBetrokkene altijd bankier Betrokkene niet altijd bankierAltijd op zicht Meestal op termijn (met datum)Altijd fonds nodig bij uitgifte Meestal later fonds nodigGeen acceptatie Wel acceptatieNemer vermeld of niet Altijd nemerGelijkenis: beiden vormelijk geschrift = bepaalde gegevens moeten er zijn

VerzekeringenBasisbronnen: Burgerlijk Wetboek en Wetboek van Koophandel

Algemeen: verzekeringsovereenkomst (polis) – risico – ramp/schadegeval – premie –bijdrage – betrokken personen (verzekeraar, verzekeringsnemer, verzekerde, begunstigde)

Geldigheidsvoorwaarden Mededelingsplicht: verzekering is nietig bij opzettelijke verzwijging of valse verklaring van

verzekeringsnemer Belang hebben: verzekeringsnemer moet belang hebben bij behoud van een zaak Bewijs van contract: geschreven contract

Rechten en plichten van de partijen Verzekeringsnemer: premie betalen, risicoverzwaring meedelen, schade beperken,

dadelijk aangifte doen Verzekeraar: prestatie leveren (dienst leveren of bedrag betalen)

Sommenverzekering Schadeverzekering

Einde van het contract: door opzegging, nietigheid, verstrijken van termijn of risico/belang verdwijnt Schorsing is geen einde van het contract

Verjaring: na 3 jaar Soorten verzekeringen

Particuliere/commerciële verzekeringen/premieverzekering: sommen of schadeverzekering Persoonsverzekeringen

Levensverzekering: vast bedrag, sommenverzekering bij uitstek Ongevallenverzekering ziekteverzekering

Goederen en belangenverzekeringen: altijd schadeverzekering

15

Aansprakelijkheidsverzekering: familiale verzekering, verplichte voertuigverzekering Herverzekering Rechtsbijstandsverzekering bijstandsverzekering

VennootschappenBronnen: Burgerlijk Wetboek, Vennootschappenwet, BoekhoudwetVennootschap wordt opgericht door contract tussen meerdere personen of wilsuiting van 1 persoon

Doel: 1 of meer nauwkeurig omschreven activiteiten met of zonder winstoogmerk<-> vereniging: geen winstoogmerkIndeling

handelsvennootschap - burgerlijke vennootschap burgerlijke vennootschap met handelsvorm, vb. sociale bouwmaatschappij

rechtspersoonlijkheid (ontstaat bij neerlegging oprichtingsakte op griffie rechtbank v Kooph) handelsvennootschap met rechtspersoonlijkheid: NV, BVBA, VOF, CV, SE,…

worden vennootschappen met sociaal oogmerk genoemd burgerlijke vennootschap met rechtspersoonlijkheid: LV (Landbouwvennootschap) zonder rechtspersoonlijkheid: maatschap, tijdelijke handelsvennootschap, stille

vennootschap ontstaan door contract, deelgenoten bepalen doel, winstverdeling, voorwaarden

aansprakelijkheid beperkt aansprakelijk: NV, (eenpersoons)BVBA, CV met beperkte aansprakelijkheid

aansprakelijk afhankelijk van aandeel (betaald/volgestort of toegezegd) onbeperkt aansprakelijk: VOF, CV met onbeperkte aansprakelijkheid met gemengd karakter: commanditaire vennootschappen

gecommanditeerde vennoten commanditaire vennoten

nadruk op personen of kapitaal persoonsvennootschap: BVBA, CV,VOF, commanditaire vennootschap kapitaalvennootschap: NV, commanditaire vennootschap op aandelen

Oprichting: minstens 2 (rechtspersonen) Uitzonderding: 1 bij eenmans-BVBA, minstens 3 bij CV

Vennootschap met rechtspersoonlijkheid heeft:- rechten en plichten afzonderlijk van vennoten, eigen naam, domicilie, nationaliteit- eigen vermogen, afzonderlijk van vennoten- kan eiser of verweerder zijn voor de rechtbank- organieke vertegenwoordiging

Einde van vennootschap ontbinding: na ontbinding behoudt vennootschap rechtspersoonlijkheid tot de sluiting van

de vereffening vereffening: door algemene vergadering

vereffenaar is aangewezen door rechtbank, statuten of algemene vergadering en geeft jaarlijks verslag over stand van vereffening

verdeling

Naamloze vennootschap Oprichting: minimum €61500 volgestort, gehele kapitaal moet geplaatst zijn Effecten

Indeling naar de vorm: effect op naam, effect aan toonder, gedematerialiseerd effect

16

Aandelen Materieel document: aandeel + dividendenblad Onderaandelen/coupures <-> verzameleffecten (verzameling enkelvoudige aandelen) Gewone of preferente/bevoorrechte Rechten: jaarlijkse uitkering van dividend, stemrecht in algemene vergadering van

aandeelhouders, recht op uitkering bij ontbinding Winstbewijzen: vertegenwoordigen geen kapitaal, geven geen stemrecht Obligaties: manier voor de NV om aan geld te raken warrants

werking: organieke vertegenwoordiging Raad van Bestuur: statutaire bestuurders Aansprakelijkheid van bestuurders

Regelmatig gestelde daden Foutieve daden

# bestuursfout: door onoplettend bestuurder, kan vordering tot schadevergoeding#Fout tegen statuten of wet: bestuurders persoonlijk aansprakelijk, vordering tot schadevergoeding lastens bestuurder

Na faillissement: bijzondere aansprakelijkheid = doorbraak rechtspersoonlijkheid Algemene vergadering van aandeelhouders: meest uitgebreide bevoegdheid

Gewone algemene vergadering: jaarlijks, minder bevoegd

Aandeel ObligatieRecht op dividend (=veranderlijk) Vaste renteNiet terugbetaalbaar TerugbetaalbaarAandeelhouder bestuurt mee Adviserende stemGemeenschappelijk: beiden zijn manier voor de NV om aan geld te raken

BVBAGelijke aandelen: gelijk recht, geen preferente, op naam en ondeelbaar

Overdracht aandelen: enkel met toestemming van helft van vennoten die ¾ kapitaal bezittenUitz.: vennoten, echtgenoten, bloedverwanten, statuten

Zaakvoerder(s) kunnen vennoot zijn, benoemd door vennoten. Kunnen rechtspersoon zijn statutaire zaakvoerder: bijzonder beschermd mag afzonderlijk handelen vertegenwoordigt vennoot tegenover derden

BVBA is voor onbepaalde duurOntbinding mogelijk bij kapitaalsverliezen (zoals NV)

Faillissement (geen strafbaar feit!) handelaar, in staking van betaling, geschokt krediet vonnis van faillietverklaring door Rechtbank van Koophandel totstandkoming

op aangifte van handelaar: hij legt zelf zijn boeken neer, automatisch na 1maand staking van betaling

op vordering van schuldeiser(s) of OM dagvaarding wegens niet betalen van factuur na 1 maand niet betalen: dagvaarding in faillietverklaring

inhoud van het vonnis faillissement vaststellen curator(en) benoemen

17

rechter-commissaris benoemen datum staking van betaling vaststellen beveelt schuldeisers aangifte te doen

gevolgen van het vonnis persoon van de gefailleerde wordt vertegenwoordigd door curator goederen worden door curator beheerd handelingen die niet tegenwerpbaar zijn:

handeling uit verdachte periode handeling van voor staking van betaling met opzettelijke benadeling van schuldeiser

afwikkelingen van het faillissement schulden betalen faillissementsproces = collectief beslag onder toezicht van curator rechtbank beveelt sluiting van faillissement gerechtelijk akkoord: vereisten: geen kennelijke kwade trouw, economisch herstel lijkt

mogelijk, financiële toestand kan worden gesaneerd misdrijven i.v.m. faillissement

schuldeiser betalen of bevoordelen om faillissement uit te stellen buitensporige persoonlijke uitgaven verzuimen aangifte te doen gedeelten van de activa verbergen of verduisteren

18