Op zoek naar een kennisbasis voor kennisontwikkeling

Velov studienamiddagLeuven 28-02-2007

Joost Lowyck

2

Conceptueel kader

3

Druk van ‘kennis’ maatschappij ‘raplex’ maatschappij:

rapid & complex belang van informatie en innovatie

mens als ‘kenniswerker’ het ‘nieuwe leren’ socio-constructivisme: ‘kennisarchitect’ Kennismanagement

kennisontwikkeling en -deling toenemend gebruik van ICT

informatie/kennismanagement tools

4

Kennis: definitie

Kennis als diffuse term data: geïsoleerde elementaire deeltjes

getallen letters symbolen

informatie: gecontextualiseerde betekenis text – co-text- context

kennis: individueel verwerkte informatie cyclische interactie

data-informatie-kennis-informatie

5

Kennis: types externe kennis (= informatie) interne kennis

declaratieve kennis weten ‘dat’

procedurele kennis weten ‘hoe’

conditionele kennis weten ‘waarom’ en ‘wanneer’

expliciete kennis bewust, toegankelijk

impliciete kennis verzwegen, verborgen, inerte kennis

6

Kennis: toenemende abstractie kennis ingebed in wetenschaps- en/of beroepsdomein inzicht in ‘discours’ van dat domein

werkelijkheidsaspect en invalshoek (perspectief) conceptueel kader informatiestructuur

kennis ontwikkelt naar steeds grotere ‘abstractie’ conceptuele schema’s

samenhang kenniselementen slots (invulplaatsen) en relaties op diverse niveaus hiërarchisch of in ‘conceptmaps’ ontwikkelende kennisstructuur: ‘conceptual change’

7

Kennis expert-beginner

expert: omvangrijke domeinkennis specifieke concepten informatieverwerking strategieën multipele perspectieven en oplossingen

beginner: gefragmenteerde kennis (bits) ‘dagelijkse’ begrippen beperkte informatieverwerking hiaten in voorkennis en misconcepties

probleem: communicatie expert-beginner

8

Opvattingen over kennis:epistemologie

aard van kennis: juist/onjuist zeker/onzeker eenvoudig/complex absoluut/tentatief

aard van kennen: authoriteit vs. zichzelf als referentie ontvangen vs. zelf opgebouwd aanvaard vs. kritisch geëvalueerd formeel vs. contextueel

9

Kennis- of informatiemanagement?

10

Kennis in een organisatie

externalexplic it

knowledgeinternalexplic it

knowledge

internaltacit

knowledge

Validated knowledge

Information

Working knowledge

Competence centers

Individual

Community of interest

Community of experts

Training and education

Publications

Reports

Consulting

Training and education

Documentation

11

Benaderingen

informatiemanagement versus kennismanagement

neerwaartse versus opwaartse informatiestroom of beide?

standaardinformatie versus co-constructie van kennis

bezit (‘ownership’) door elite of hele organisatie vaste, bevroren informatie versus dynamische

kennisontwikkeling, -deling en evaluatie

12

Functies van ICT en informatiemanagement

informatie-uitwisseling: documenten, boeken, video, dvd, software, video-conferencing, online-conferencing

kennisopbouw door communicatie: e-mail, chat, listserv, MOO, MUD, (video)blogs, podcast…

specifieke tools voor CSCL (computer-supported collaborative learning), zoals CSILE (Computer Supported Intentional Learning Environment)

middelen voor informatie-organisatie (leerplatformen, informatiemanagement systemen,…)

13

ICT en (co)-constructie van kennis

impact van ICT maar gemedieerd door actoren: tutor, coach, expert, peers percepties van /opvattingen over kennis

aard van kennis (inhoud) aard van kennen (proces)

behoefte aan digitale geletterdheid domeinkennis communicatiestrategie

technologie middel tot kennisontwikkeling geen ‘technology push’

14

Kenniskringen, kennisgemeenschappen

15

Kennisontwikkeling als sociaal proces

individuele kennis geleidelijke ‘internalisering’ van externe

informatie uit omgevende cultuur sociale context als bron van kennis

mens is sociaal wezen samenwerking is natuurlijk

kennis is ‘verspreid’ over menselijke en culturele bronnen

samenwerking stimuleert cognitie, motivatie, self-efficacy, volharding sociale vaardigheden (Vygotsky; Piaget)

16

Fasen in co-constructie van kennis

delen/vergelijken van informatie ontdekken van frictie, dissonantie of

inconsistentie onderhandelen over betekenis uittesten en wijzigen van synthese verwoorden van consensus en

toepassing nieuwe kennis

17

Co-constructie van kennis in gemeenschappen

open omgevingen eisen ondersteuning om ‘lost in hyperspace’ te vermijden

kennisgemeenschappen zijn meer dan zelfhulpgroepen

vermijden van ‘plafondeffect’ door input nieuwe informatie

gemeenschappen van lerenden, kennisontwikkelaars en practici zijn doelgericht

gemeenschappen delen niet alleen kennis, ze bouwen die ook op

18

Genetwerkte gemeenschappen

leden van gemeenschappen creëren en delen doelen

gemeenschappen zijn flexibel, meervoudig en natuurlijk functioneren niet in anonieme ruimte, wel in een plaats of plek die ze met

symbolische betekenis vullen activiteiten van gemeenschappen zijn

meerzijdig: cognitief, emotioneel, sociaal, ethisch, cultureel…

19

Kenniskringen ‘communities of practice’: kenmerken

gemeenschap geborgenheid in sociale eenheid, ideeën uitwisselen,

vragen stellen, zorgvuldig luisteren… kenniscreatie door kennisdeling kennisverspreiding

handelingspraktijk standaarden voor uitvoeren van werk,

communicatie, oplossen van problemen

gemeenschappelijk domein algemene kennis, gespecialiseerde expertise, leden met zelfde beroep, functie of afnemend veld

20

Kenniskringen: onderzoek M. Kuijpers (1)

kennisdeling en –creatie proces- of productgericht betrokkenheid, niet alleen belangstelling continuïteit (aanwezigheid) noodzakelijk ownership

succesfactoren voor betrokkenheid: vrijwilligheid aandacht voor voor individueel leren gemeenschappelijke inhoud en resultaten

samenstelling kenniskring verwachtingen verschillen in ervaring

(weinig-veel): belemmerend anderssoortig: bevorderend

21

Kenniskringen: onderzoek M. Kuijpers (2)

kennisverspreiding vooral intern, weinig extern afhankelijk van kennisproducten vooral visie als product wordt verspreid

voorwaarden mensen uit meerdere organisatie-afdelingen afstemming ambitie kringleden-organisatie tijd voorzien voor kennisverspreiding

kennisontwikkeling vooral kennis van kringleden, weinig gebruik van

externe bronnen gevaar voor ‘heruitvinden van wiel’ te weinig gericht op handelingspraktijk en

beroepsgroep

22

Aandachtspunten ontwikkeling van kenniskringen volop aan de gang grote diversiteit van doelen, inhoud, organisatie vaak nieuwe wijn in oude zakken individu behoort tot vele kringen en gemeenschappen behoefte aan betrokkenheid, engagement spanning m.b.t.

opbrengst voor individu, groep, organisatie interne kring en externe input proces en product

empirisch valideren van bestaande modellen op zoek naar evaluatie SWOT

23

Referenties

Gunawardena, Lowe , C.A. & Anderson, T. (1997). Analysis of a Global Online Debate and the Development of an Interaction Analysis Model for Examining Social Construction of Knowledge in Computer Conferencing. Journal of Educational Computing Research, 17(4), 395-429.

Heeren, E., Wit, D. de, Dijksta, J., & Verwijs, C. (1999). Kennismanagement en ICT. Opleiding & Ontwikkeling, 12(3), 23-26.

Hofer, B.K., & Pintrich, P. (1997). The development of epistemological theories: Beliefs about knowledge and knowing and their relation to learning. Review of Educational research, 67(1), 88-140.

Kessels, J. (2001). Verleiden tot kennisproductiviteit. Enschede: Universiteit Twente Kuijpers, M. (2005). Kenniswerk in kenniskringen. Onderzoek naar het fucntioneren van kenniskringen. CINOP. Lowyck, J. & Pöysä, J. (2003). Communities of learners: leergemeenschappen als context voor opleiding en

ontwikkeling. Opleiding en ontwikkeling, 3, 9-12. Lowyck, J. (2003). Bouwen aan een leergemeenschap. Velon, Tijdschrift voor lerarenopleiders, 24(1), 34-35. Nonaka, I. & Takeuchi, H. (1995). The Knowledge-creating Company. New York/Oxford: Oxford University Press. Pieters, J. & de Vries, B. (2005). Kennisproductie en kennisdisseminatie in het Nederlandse onderwijsveld. Een

voorstudie naar de rol van kennisgemeenschappen. Enschede: Universiteit Twente. Scardamalia,M. & Bereiter, C. (1991). Higher levels of agency for children in knowledge building: A challenge for the

design of new knowledge media. Journal of the Learning Sciences, 1(1), 173-190. Simons, P.R.J., van der Linden, J., &. Duffy, T., (Red.). (2000) New learning. Dordrecht: Kluwer Academic

Publishers. Vanmaele, L. (2002). Leren schrijven van informatieve teksten. Leuven: Universitaire Pers Leuven. Vanmaele, L., Lowyck, J. & Wielemans, K. (1992). Vak- en taalstructuren: een verkenning van hun samenhang.

Leuven: CIP & T. Vygotsky, L.S. (1978). Mind in society. Camvridge, MA: Harvard University Press Weggeman, M. (2002). Verhogen van kennisproductiviteit. KWAPO netwerk, 15 maart