Programmabrochure VELOV-conferentie 2015...Moetivatie of motivatie? De lerarenopleider en directie...

Programmabrochure

VELOV-conferentie 2015 Lerarenopleiders maken de brug

Identiteit – participatie – samenleving:

een voortdurende wisselwerking

26 februari 2015

http://www.google.be/url?sa=i&rct=j&q=velov+logo&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRw&url=https://madmimi.com/p/c7d955/preview&ei=0pWmVMvdPIP6UujQgtAL&bvm=bv.82001339,d.d24&psig=AFQjCNHqCZf2DmprGWL-qmtvS8JkbfzpWA&ust=1420289874033590

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave ...................................................................................................................... 3

Programma VELOV-conferentie 26 februari 2015 ................................................................. 7

Lerarenopleiders maken de brug ........................................................................................... 8

Conferentiepaden .................................................................................................................. 8

Identiteit ................................................................................................................................ 8

Team ..................................................................................................................................... 8

Interactie onderwijs – maatschappij ....................................................................................... 8

Ander .................................................................................................................................... 8

Keynote ................................................................................................................................. 9

Moetivatie of motivatie? De lerarenopleider en directie als motiverende coach ..................... 9

Parallelsessies reeks 1 .........................................................................................................10

1 Professionalisering van lerarenopleiders door praktijkonderzoek ...........................10

1.1 De ontwikkeling van een masterclass voor praktijkonderzoek ................................10

1.2 Een praktijkonderzoek uit de masterclass in verband met de betrokkenheid van

student-leerkrachten...............................................................................................11

1.3 Een praktijkonderzoek uit de masterclass in verband met één-op-ééncommunicatie

in de lerarenopleiding .............................................................................................11

1.4 De impact van een professionaliseringstraject rond praktijkonderzoek op het

professioneel leren van lerarenopleiders: Een kwalitatieve analyse .......................12

2 Lerarenopleiders maken de brug tussen neurowetenschappen en onderwijs .........12

2.1 De lerarenopleider als bruggenbouwer tussen neurowetenschappen en onderwijs 13

2.2 De lerarenopleider als onderzoeker van neurowetenschappen voor het onderwijs .13

2.3 De lerarenopleider als debater over de rol die neurowetenschappen kan betekenen

voor het onderwijs ..................................................................................................14

3 Sessie 3 .................................................................................................................14

3.1 Bewogen lessen .....................................................................................................14

3.2 Motivatie voor de les LO in het BSO .......................................................................15

4 Sessie 4 .................................................................................................................15

4.1 Actie-onderzoek en leesattitude van leraren in opleiding ........................................15

4.2 Talensensibilisering bij kleuters ..............................................................................16

5 Sessie 5 .................................................................................................................16

5.1 Naar een MOOC ICT-competenties voor lerarenopleiders en student-leraren ........16

5.2 EHBO: Understanding before blending...................................................................17

6 Sessie 6 .................................................................................................................17

6.1 Over een reflectieve omgang met bronnen in het onderwijs in geschiedenis en

cultuurwetenschappen ...........................................................................................17

6.2 Onderzoek en educatie ..........................................................................................18

7 Sessie 7 .................................................................................................................18

7.1 Talenten tijdens buitenlandse stages .....................................................................18

7.2 Interculturele communicatie ....................................................................................18

8 Sessie 8 .................................................................................................................19

8.1 Krachtig worden in samen opleiden ........................................................................19

8.2 Werkplekleren in de lerarenopleiding .....................................................................19

9 Sessie 9 .................................................................................................................20

9.1 Langlopend professionaliseringstraject lerarenopleiders ........................................20

9.2 Buurtsportwerking i.s.m. stad Hasselt & stad Genk ................................................20

10 Nieuwe methodiek vrijetijdsspel .............................................................................21

11 Wetenschapsethiek als fraudepreventie .................................................................21

12 Kinderrechten als brug identiteit, participatie en samenleving ................................22

13 STEM voor de basis ...............................................................................................22

14 Professionaliseringsmodel vanuit onderwijs op maat ..............................................23

15 Onderzoek in beweging ..........................................................................................23

16 Kennisclips via iPad ...............................................................................................23


17 Mini-seminarie lerend netwerk equity VVOB ..........................................................24

18 Leraar in school en samenleving ............................................................................24

19 Nijverheidstechniek: mechanica-elektriciteit ...........................................................25

20 Leermiddelennetwerk KlasCement .........................................................................25

21 Teacher design teams: een nieuwe kijk op het professionaliseren van

lerarenopleiders .....................................................................................................26

21.1 Condities voor de implementatie van teacher educator design teams voor ICT-

integratie: een Delphi studie ...................................................................................26

21.2 ICT-competenties van lerarenopleiders: van een ontwikkelingsprofiel via ICT-design

teams naar meer ICT-competente lerarenopleiders................................................27

21.3 Onderzoekende School?! Als lerarenopleiders en leerkrachten samen

professionaliseren ..................................................................................................27

22 Sessie 22 ...............................................................................................................28

22.1 Binnenklasdifferentiatie in de lerarenopleiding........................................................28

22.2 Hoogbegaafdheid in het secundair onderwijs .........................................................28

23 Sessie 23 ...............................................................................................................29

23.1 Beroepsprofielen voor leraren: kritische analyse ....................................................29

23.2 Leer- en onderwijsstijlen .........................................................................................29

23.3 De leraar en zijn identiteit .......................................................................................30

24 Sessie 24 ...............................................................................................................30

24.1 Praktijkgericht leren praktisch begeleiden ..............................................................30

24.2 Portfolio als instrument voor competentie-ontwikkeling ..........................................31

25 Sessie 25 ...............................................................................................................31

25.1 Leiden naar een Geïntegreerd Meersporencurriculum 2.0 .....................................31

25.2 Team teaching van aspirant-leraren .......................................................................31

26 Urban Education ....................................................................................................32

26.1 Urban Education ....................................................................................................32

26.2 Urban Education: Voorlezen aan Huis voor jongeren van 12 tot 16 ........................32

27 Probleemoplossend denken binnen wiskunde ........................................................33

28 Sociaal-emotionele ontwikkelingsbevordering bij kleuters ......................................33

29 Een krachtige leeromgeving voor wetenschap en techniek via multimedia cases

voor onderzoekend leren ........................................................................................34

30 Good practices supervisie ......................................................................................34

31 Educatie Duurzame Ontwikkeling: ontwikkelingsinstrument voor leraren ................35

32 Bewegingsexpressie: ‘Dans’ beleven in samenhang met deelgebieden

cultuureducatie .......................................................................................................35


33 Grootstedelijke onderwijscontext ............................................................................36

33.1 Lerarencompetenties in de grootstedelijke onderwijscontext ..................................36

33.2 Binnenklasdifferentiatie in de lerarenopleiding........................................................37

33.3 Naar een meer divers lerarenteam voor de grootstedelijke onderwijscontext .........37

34 Leergemeenschappen ............................................................................................38

34.1 Vakdidactische gemeenschappen ..........................................................................38

34.2 Leergemeenschappen voor cultuureducatie in de lerarenopleiding ........................38

35 Sessie 35 ...............................................................................................................39

35.1 Tablets in de les PAV .............................................................................................39

35.2 Reflectie in de wetenschapsklas ............................................................................39

36 Professionele leergemeenschappen via leesgroepen .............................................39

37 CLIL in Vlaanderen ................................................................................................40

38 Coach van een teacher educator design team? Train-the-trainerworkshop ...........40

39 Ontwikkelingsprofiel Vlaamse Lerarenopleiders .....................................................40

40 Leraren(opleiders): taakgerichte bruggenbouwers? ...............................................41

41 De (onderwijs)wereld ordenen ................................................................................41

42 Is Roodkapje nog sexy? Relatie tussen erfgoed en onderwijs ................................41

43 Ouderbetrokkenheid in de stagepraktijk .................................................................42

44 Pleased to meet you. Of toch niet altijd? ................................................................42

45 Innoveren door te excelleren ..................................................................................43

46 Spelvormen in wiskundeonderwijs ..........................................................................43

47 Lerarenopleiders op de brug naar de 'cloud' ...........................................................43

48 Conditietraining anders bekeken ............................................................................44

Posterpresentaties ...............................................................................................................45

49 Optimaal MaxiTAAL! ..............................................................................................45

50 Bewegingsintegratie in het curriculum kleuteronderwijs ..........................................45

51 Kaatje Klank ...........................................................................................................46

52 Blended leeromgeving: pedagogical content knowledge Frans ..............................46

53 (Professionele) Identiteit door cultureel bewustzijn .................................................47

54 Inclusief onderzoekend leren? ................................................................................47

55 Op stage met twee effectief leren vanuit een talentgerichte benadering .................47

56 Technologisch Professionele Ontwikkeling .............................................................48

57 INDIGO: inzetten op diversiteit in grootstedelijk onderwijs vanuit lerarenopleiding .48

58 Voorstelling departementaal kenniscentrum ...........................................................49

59 Boeiende Biodiversiteit ...........................................................................................49

Programmabrochure VELOV-conferentie 2015 7

Programma VELOV-conferentie 26 februari 2015

8.30 uur Ontvangst

9.15 uur Welkomstwoord

Marc Hermans, departementshoofd PXL-Education

Jean-Paul Peuskens, gedeputeerde van Onderwijs

Wil Meeus, voorzitter VELOV

9.30 uur – 10.30 uur Keynote prof. dr. Maarten Vansteenkiste

10.45 uur – 12.00 uur Parallelsessies reeks 1

12.00 uur – 13.15 uur Middagpauze

12.00 uur – 13.10 uur Leermiddelenmarkt

12.10 uur – 13.10 uur Algemene Ledenvergadering VELOV

12.10 uur – 13.10 uur Posterpresentaties

12.30 uur – 14.30 uur Leergemeenschappen


14.30 uur – 14.50 uur Koffiebreak


16.15 uur Prijsuitreiking “Ambassadeur Project Algemene Vakken 2015”,

door Hans Vanderspikken, coördinator Klasse TV

Blik op de toekomst vanuit het nieuwe bestuur VELOV,

door Anne Verhoeven

Toespraak Hilde Crevits, minister van Onderwijs

Dankwoordje & afsluitende receptie



Lerarenopleiders maken de brug

De VELOV-conferentie 2015 wil de lerarenopleider als bruggenbouwer in de schijnwerpers

plaatsen. Een bruggenbouwer binnen het team, tussen wetenschap en praktijk, tussen

lerarenopleiding en school, tussen opleiding en maatschappij,... We gaan voor een

voortdurende interactie en participatie!

We schuiven drie conferentiepaden naar voren. Binnen de thema’s proberen we bruggen te

leggen om de congruentie te benadrukken tussen de drie niveaus: het beleid, het team van

lerarenopleiders en de didactiek voor de student.

Conferentiepaden

Identiteit

Wie is eigenlijk “de lerarenopleider”? Zien we onszelf in de eerste plaats als lerarenopleider?

Of toch eerder als lector of vakdidacticus? Waarin onderscheiden lerarenopleiders van

andere docenten hoger onderwijs? Welke rollen nemen we op? Die van leraar, van

onderzoeker, van bruggenbouwer, van poortwachter,…? Hoe kunnen lerarenopleiders hun

professionele ontwikkeling vormgeven ? Hoe kan het beleid op dat vlak stimulerend werken?

De transfer naar de toekomstige leerkracht is niet ver weg: hoe kunnen we studenten helpen

stappen te zetten in hun professionele identiteitsontwikkeling?

Team

In team dragen we een gezamenlijke verantwoordelijkheid in de opleiding van toekomstige

leerkrachten. Hoe kan het beleid daarin ondersteunend werken? Waar ligt onze

gezamenlijke kracht als team? Vormen we zelf een professionele leergemeenschap vanuit

een onderzoekende houding? Hoe kunnen school en lerarenopleiding in een gedeelde

verantwoordelijkheid het leren van leerlingen optimaliseren? Hoe dragen we dit uit naar

studenten? Vragen met een impact op de visieontwikkeling voor de school van morgen.

Interactie onderwijs – maatschappij

Een lerarenopleiding is ingebed in de maatschappij. We leggen bruggen met de

(grootstedelijke) context, de buurt en de wereld . Hoe nemen we de rol van maatschappelijk

geëngageerd professional op? Wat is hier bijvoorbeeld de stem van de lerarenopleider bij

onderwijsvernieuwingen? Hoe kunnen we congruent opleiden zodat ook (toekomstige)

leerkrachten hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen? Dit kan bijvoorbeeld door

projecten die vanuit een emancipatorische visie inzetten op maatschappelijke

kwetsbaarheid? Hoe vertaalt zich dit naar een didactiek waarbij leerlingen gestimuleerd

worden om op een kritische en betrokken manier in dialoog te gaan met de samenleving?

Ander

Alle thema’s die relevant zijn voor het opleiden van toekomstige leraren verdienen een plaats

op de VELOV-conferentie.



Keynote Moetivatie of motivatie? De lerarenopleider en directie als motiverende coach

prof. dr. Maarten Vansteenkiste, Universiteit Gent

Sommige leerkrachten gaan graag naar hun werk: ze zijn gepassioneerd door hun vak.

Anderen vinden het voorbereiden van lessen een dagelijks karwei en moeten zich ’s

morgens al te vaak naar hun werk slepen. Nog andere leerkrachten voelen zich onzeker over

zichzelf: ze hebben niet het gevoel de klas onder controle te hebben en twijfelen of ze de

materie wel goed kunnen uitleggen. Welke soort motivatie vertonen deze verschillende

leerkrachten om les te geven? Wat zijn hun drijfveren om te kiezen voor het

leerkrachtberoep? Hoe hangt hun motivationele oriëntatie samen met hun lesstijl en wat is

een motiverende lesstijl?

In dit referaat wordt vanuit wetenschappelijk oogpunt een antwoord geformuleerd op deze

vragen. Er wordt ingegaan op de vraag welke verschillende types motivatie er bestaan,

welke types motivatie goed zijn en welke slecht, hoe deze verschillende types motivatie

samenhangen met de lesstijl van de leerkracht en hoe leerlingbegeleiders en mentoren

(beginnende) leerkrachten op een motiverende wijze kunnen coachen. Hiertoe wordt vooral

geput uit de Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 2008; Vansteenkiste, Niemiec, &

Soenens, 2010), een sterk gevalideerd motivationeel kader. Naast het bieden van een aantal

concrete oplossingsmogelijkheden wordt vooral een reflectiekader aangereikt.

Maarten Vansteenkiste is hoogleraar verbonden aan de Universiteit Gent in de vakgroep

ontwikkelings-, persoonlijkheid-, en sociale psychologie. Hij heeft zich gespecialiseerd in de

motivatiepsychologie, de tak van de psychologie die zich bezig houdt met de vraag “Waarom

mensen doen wat ze doen?”. Hij onderzoekt hij de impact van de kwaliteit van motivatie op

het psychosociaal functioneren en de rol van socialisatiefiguren in het voeden van optimale

motivatie. Hij publiceerde al talrijke bijdrages over dit thema in talrijke levensdomeinen, zoals

onderwijs, werk(loosheid), psychotherapie en hulpverlening, sport, en opvoeding (zie

www.vopspsy.ugent.be en www.selfdeterminationtheory.org). Samen met Bart Soenens

schreef hij het studieboek ‘Vitamines van groei: Over de motiverende rol van ouders in de

opvoeding’.


http://www.vopspsy.ugent.be/


Parallelsessies reeks 1

10.45 uur -12.00 uur

1 Professionalisering van lerarenopleiders door praktijkonderzoek

vorm: symposium

conferentiepad: identiteit

voorzitter: Ruben Vanderlinde, Universiteit Gent - discussiant: Mieke Lunenberg, Vrije

Universiteit Amsterdam

Ondersteund door het Expertisenetwerk Associatie Universiteit Gent ontwikkelden de

Arteveldehogeschool, CVO Het Perspectief en Universiteit Gent gedurende het project

‘Lerarenopleiders Onderzoeksvaardig’ een Masterclass waarbij praktijkonderzoek wordt

ingezet als middel om lerarenopleiders te professionaliseren. Na een eerste proeftraject in

2013-2014 worden in de huidige Masterclass 29 deelnemers uit negen lerarenopleidingen

begeleid in hun praktijkonderzoek. Daarnaast wordt de Masterclass volledig

onderzoeksmatig opgevolgd. In dit symposium belichten de drie organiserende instellingen

deze Masterclass vanuit drie standpunten: de praktijkonderzoeken van enkele deelnemers,

de ervaringen van de begeleiders en het bijhorende doctoraatsonderzoek.

1.1 De ontwikkeling van een masterclass voor praktijkonderzoek

Joke Hurtekant, Joris Pauwels, Elke De Muynck en Vicky De Windt

Arteveldehogeschool – CVO Het Perspectief

De laatste jaren wordt in literatuur en beleid op nationaal en internationaal vlak steeds meer

aandacht besteed aan de professionalisering van de lerarenopleider (Campbell et al, 2013).

Zo is er de Europese oproep tot een verhoogde aandacht voor de professionaliteit van de

lerarenopleider (European Commission, 2010) en verwijst Nederlands onderzoek naar het

gebrek aan overeenstemming over de rol van de lerarenopleider als onderzoeker

(Lunenberg et al, 2013).

Ook in Vlaanderen staat dit punt hoog op de agenda (beleidsevaluatie lerarenopleiding,

2013). Zo nam VELOV in 2012 in het ontwikkelingsprofiel Vlaamse lerarenopleider

uitdrukkelijk de rubriek ‘Lerarenopleider als innovator & onderzoeker’ op. Studies geven

bovendien aan dat praktijkonderzoek niet alleen een krachtige strategie is om

onderzoekscompetenties te ontwikkelen, maar ook om de professionele groei van

onderwijsgevenden te versterken en de onderwijspraktijk te verbeteren (Dobber, Akkerman,

Verloop & Vermunt, 2012; McLaughlin, Black-Hawkins & McIntyre, 2004).

Het project streeft twee doelstellingen na: vooreerst een professionaliseringstraject rond

praktijkonderzoek ontwikkelen en vervolgens dit traject aanbieden aan lerarenopleiders van

het ENW AUGent.



1.2 Een praktijkonderzoek uit de masterclass in verband met de

betrokkenheid van student-leerkrachten

Lien Bolle – Arteveldehogeschool

Dit praktijkonderzoek handelt over betrokkenheid bij student-leerkrachten. We onderzochten

dit thema binnen een didactisch opleidingsonderdeel van de lerarenopleiding secundair

onderwijs aan de Arteveldehogeschool Gent, namelijk Pedagogische Wetenschappen, dat

verplicht is voor alle eerstejaarsstudenten van de opleiding. Voor de opbouw van het

theoretisch kader hebben we ons gebaseerd op de jarenlange theorievorming rond het

thema ‘betrokkenheid’ door het Centrum voor Ervaringsgericht Onderwijs (CEGO). Ferre

Laevers en Ludo Heylen (2013) hebben in dit kader zeven betrokkenheidsbepalende

factoren geformuleerd. Deze factoren vormden de basis voor ons onderzoek, maar werden

aangepast naar de context van het hoger onderwijs. Zo definieerden we zes

betrokkenheidsbepalende factoren die het onderwerp werden van dit praktijkonderzoek. De

onderzoeksvraag is: “Hoe kan ik de betrokkenheid van mijn studenten verhogen tijdens de

lessen Pedagogische Wetenschappen?” Om deze vraag te beantwoorden, willen we inzicht

verkrijgen in factoren die de betrokkenheid van de studenten positief en negatief

beïnvloeden.

1.3 Een praktijkonderzoek uit de masterclass in verband met

één-op-ééncommunicatie in de lerarenopleiding

Jan Strybol en Joke Janssens - CVO Het Perspectief

Onze opleiding wil toekomstige leraren adequaat voorbereiden op de vaardigheid om één-

op-één te communiceren met leerlingen. Daarbij willen we een zicht krijgen op de situatie in

de praktijk. Hoe vaak voeren leerkrachten gesprekken met leerlingen? Wat vinden zij hierbij

belangrijk? Ervaren leerkrachten problemen met hun vorm van communiceren? Kunnen wij

onze cursisten voorbereiden op één-op-ééngesprekken? Zo ja, hoe? Het zijn vragen waar

we graag een antwoord op zouden hebben zodat we ons aanbod kunnen afstemmen op de

realiteit en de noden van beginnende leerkrachten.

De interesse in het onderwerp ‘één-op-ééncommunicatie’ werd gevoed en ondersteund door

verschillende theoretische inzichten in efficiënt leren. Zo toont John Hattie's (2012)

uitgebreide onderzoek dat feedback een grote impact heeft op leersucces. Een tweede

invloed was het werk van Frymier en Houser (2000) over de relatie leerkracht-leerling. Hun

bevindingen benadrukken het belang van 'nabijheid' en interpersoonlijke communicatieve

vaardigheden. We werden ook geïnspireerd door het onderzoek van Ryan en Deci (2000)

over intrinsieke motivatie en het belang van coaching als communicatievorm. De resultaten

van dit onderzoek kunnen ons in staat stellen de curriculuminhoud van onze opleiding te

verbeteren om zo meer tegemoet te komen aan de noden van aspirant-leerkrachten en

beginnende leerkrachten. De onderzoeksvragen zijn de volgende: “Welke deelaspecten van

één-op-ééncommunicatie met leerlingen vinden leerkrachten belangrijk?” en “Met welke van

die deelaspecten worstelen (vooral) beginnende leerkrachten nog?”



1.4 De impact van een professionaliseringstraject rond

praktijkonderzoek op het professioneel leren van

lerarenopleiders: Een kwalitatieve analyse

Hanne Tack & Ruben Vanderlinde – Universiteit Gent

Vanaf het begin van de 21e eeuw wordt in internationale onderzoeksliteratuur en

beleidsdocumenten steeds meer aandacht geschonken aan de professionele ontwikkeling

van lerarenopleiders (Loughran, 2014; Lunenberg et. al, 2014). Centraal in heel wat van

deze bijdragen is de focus op de verantwoordelijkheid van lerarenopleiders om

lerarenopleiders-onderzoekers te worden en een onderzoekende houding te ontwikkelen

(Tack & Vanderlinde, 2014). Praktijkonderzoek wordt hierbij vaak omschreven als een

beloftevolle strategie om de professionele ontwikkeling van lerarenopleiders te

ondersteunen. Praktijkonderzoek is namelijk de systematische, intentionele studie naar de

eigen praktijk met als doelstelling enerzijds deze praktijk te verbeteren en anderzijds kennis

te ontwikkelen relevant voor collega-opleiders (Cochran-Smith & Lytle, 2009).

Tegemoetkomend aan de significante vraag naar onderzoek met betrekking tot de impact

van beloftevolle professionaliseringsinitiatieven op het professioneel leren van

lerarenopleiders (Lunenberg et al., 2014), wordt in deze bijdrage gefocust op de volgende

onderzoeksvraag: “Wat is de impact van een Masterclass praktijkonderzoek op de

professionele ontwikkeling van lerarenopleiders?”

2 Lerarenopleiders maken de brug tussen neurowetenschappen en onderwijs

vorm: symposium

conferentiepad: interactie maatschappij - onderwijs

Voorzitter : Bert De Smedt, KULeuven - Discussiant : Geertrui De Ruytter, Vlaamse

onderwijsraad

Recent onderzoek naar misinterpretaties van neurowetenschappelijk onderzoek binnen het

onderwijs toont aan dat het ontsluiten van dit complexe domein voor onderwijspractici

essentieel is. Met dit onderzoeksproject beoogden we in de eerste plaats om

onderwijspractici een toegankelijk referentiekader aan te reiken dat hen ondersteunt zowel

bij het lezen en begrijpen van neurowetenschappelijke bevindingen als bij het beoordelen

van de praktijkrelevantie ervan. Daarnaast hadden we tot doel onderwijspractici nieuwe

handvatten aan te reiken bij de uitbouw van een krachtige leeromgeving (KLO). Hierbij

richtten we ons op drie kenmerken van effectief leren die volgens het sociaal-constructivisme

van belang zijn bij een KLO, met name: zelfregulerend, individueel verschillend en

(inter)actief leren. Tenslotte linkten we de resultaten van deze praktijkgerichte literatuurstudie

aan bevindingen uit de cognitieve neurowetenschappen en de instructiepsychologie. Met

deze bijdrage willen we getuigen over onze rol van lerarenopleiders als bruggenbouwers en

de gebruikte onderzoeksmethode toelichten, om te besluiten met een discussie over het

belang van neurowetenschappen voor het onderwijs.



2.1 De lerarenopleider als bruggenbouwer tussen

neurowetenschappen en onderwijs

Tinne Van Camp, Lijne Vloeberghs, Pieter Tijtgat - Odisee

Het doel van dit onderzoeksproject was de vooropgestelde onderzoeksvragen beantwoorden

op een manier die zinvol en toegankelijk is voor onderwijspractici. Om een methodisch

kwalitatieve uitvoering van de literatuurstudie te garanderen baseerden we ons op het

methodisch kader van Randolph (2009) waarin acht stappen in een reviewstudie worden

geformuleerd: een audit trail creëren, de focus van de reviewstudie aan de hand van

vooropgestelde onderzoeksvragen en deelvragen vastleggen, een zoektocht naar relevante

literatuur uitvoeren, de gegevens in een overzichtsschema classificeren, een database

creëren, belangrijke thema’s identificeren, alternatieve interpretaties zoeken en collega’s

betrekken als critical friends. We zullen getuigen hoe dit eerder een iteratief

onderzoeksproces werd (voortdurende aanpassingen op basis van feedback en insteek

experten en werkveld) en een zoektocht naar een evenwicht tussen praktijkrelevantie

(concreetheid en toegankelijkheid) en wetenschappelijke kwaliteit (abstractere

onderzoeksinformatie).

2.2 De lerarenopleider als onderzoeker van neurowetenschappen

voor het onderwijs


De centrale onderzoeksvraag van dit project was: “Op welke wijze kunnen

neurowetenschappelijke onderzoeksresultaten recente inzichten uit de instructiepsychologie

betreffende ‘actief leren’, ‘zelfregulerend leren’ en ‘leren-op-maat’ bevestigen/ aanvullen/

nuanceren/ weerleggen?” Dit resulteerde in een publicatie bestaande uit een inleidend

hoofdstuk waarin het referentiekader wordt voorgesteld, drie thematische hoofdstukken, met

name ‘zelfregulerend leren’, ‘leren-op-maat’ en ‘(inter)actief leren’ en een epiloog met

aanbevelingen voor het correct interpreteren van toekomstige bevindingen. Op het

symposium zullen de respectievelijke auteurs van de verschillende hoofdstukken de

belangrijkste bevindingen presenteren.



2.3 De lerarenopleider als debater over de rol die

neurowetenschappen kan betekenen voor het onderwijs


Voor de realisatie van dit project werkten we samen met groepen onderwijspractici en

onderzoekers uit de cognitieve neurowetenschappen en instructiepsychologie. Naast het

leveren van een publicatie stelden we ons immers ook als doel een netwerk uitbouwen dat

gebruikt kan worden om samenwerkingsverbanden op te starten voor nieuwe

onderzoeksprojecten waarbij verschillende wetenschapsdisciplines en het werkveld

samenwerken om toegepast, praktijkgericht onderzoek op te zetten en uit te voeren. In dit

symposium wensen we dan ook, naast het presenteren van de onderzoeksmethodologie en

de belangrijkste bevindingen van het onderzoek, een forum te creëren waarop in de diepte

verder gediscussieerd kan worden over volgende vragen: “Wat kunnen

neurowetenschappen voor het onderwijs betekenen?” en “Hoe kunnen we

neurowetenschappelijke bevindingen in het onderwijs integreren?”

3 Sessie 3

vorm: onderzoekspresentatie


3.1 Bewogen lessen

Dafne Maes – Koninklijk Conservatorium Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen

Deze presentatie zal een bredere kijk verschaffen op de uitdagingen van dans- en

kunsteducatie en de rol van onderwijs en opleiding hierin. In een veranderende maatschappij

is het belangrijk dat lerarenopleiders hun competenties en methodieken regelmatig in vraag

stellen. Aan de hand van een tool (website) wordt dit onderzoek verduidelijkt in de praktijk en

kunnen lerarenopleiders zelf aan de slag. In deze presentatie wordt het Projectmatig

Wetenschappelijk Onderzoek naar danseducatie van Dafne Maes aan het Koninklijk

Conservatorium Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen (2010-2013) uitvoerig besproken.

We gaan dieper in op de uitdagingen/doelstellingen van kunsten danseducatie, de

competenties van een danseducatieve begeleider, de verantwoordelijkheid van leerkrachten

(in opleiding) en creatieve leermethodieken. In deze sessie maken we ook gebruik van de

danseducatieve website www.dansendansen.be die ontstond in het kader van het

onderzoek.


http://www.dansendansen.be/


3.2 Motivatie voor de les LO in het BSO

Lise Speleers – Hogeschool Gent

Met dit project wensen we kennis te ontwikkelen over de leerlinggerelateerde en contextuele

oorzaken van (a)motivatie voor de lessen Lichamelijke Opvoeding bij de leerlingen uit het

BSO. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan de rol van de leerkracht als motiverende

coach. De studie bestaat uit een kwalitatief explorerend onderzoek naar oorzaken van

(de-)motivatie bij leerlingen uit het BSO, een kwantitatief onderzoek naar oorzaken en gevolgen van motivatie bij leerlingen uit het beroepsonderwijs en de ontwikkeling en evaluatie van een trainingsmodule voor leerkrachten in het beroepsonderwijs en leerkrachten in opleiding. Kortom, een wetenschappelijk onderzoek met een praktische output naar het werkveld.

4 Sessie 4

vorm: good practice

conferentiepad: team

4.1 Actie-onderzoek en leesattitude van leraren in opleiding

Iris Vansteelandt, Deeviet Caelen, Ingeborg Landuyt en Magda Mommaerts– AP Hogeschool

Dit praktijkvoorbeeld zoomt in op actieonderzoek en hoe het een plaats krijgt binnen een

ruimer onderzoek rond leesattitude. Het is een voorbeeld van onderzoekend leren met

lectoren en studenten en dit over de opleidingen (kleuter-, lager en secundair onderwijs)

heen.

Uit de PISA (2009) en PIRLS (2006)-onderzoeken is duidelijk geworden dat het niet goed zit

met de leesattitude van onze kinderen en jongeren. Vlaamse scholieren lezen goed, maar

blijkbaar doen ze het niet graag. Leerkrachten spelen een belangrijke rol in het doorgeven

van een positieve leesattitude aan hun leerlingen. Daarom onderzoeken we hoe er binnen de

lerarenopleiding op een innovatieve manier kan worden gewerkt aan een betere leesattitude.

Dit driejarig onderzoek volgt in de eerste plaats studenten Lerarenopleiding Kleuteronderwijs,

Lager Onderwijs en Secundair Onderwijs van de Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen die

in het academiejaar 2012-2013 aan hun opleiding begonnen. In deze sessie focussen we op

het actieonderzoek met studenten uit de verschillende opleidingen dat wordt ingezet om de

leesattitude te versterken. Actieonderzoek is een agogisch instrument voor systematische

reflectie en verandering (Ponte, 2012). Het gaat hier om een contextgebonden analyse van

de eigen leesattitude, waarbij de studenten niet louter als passieve deelnemers in de

onderzoeksopzet beschouwd worden. Ze vormen een belangrijke informatiebron als

gelijkwaardige partners, die deskundigheid bezitten als betrokken doelgroep. De studenten

worden aangestuurd om eerst zelf hun eigen leesattitude te onderzoeken, te exploreren, te

beschrijven en kritisch te bekijken. Op basis van deze analyse formuleren de studenten in

groep drie hoofdproblemen waarop ze stoten in de vorm van onderzoeksvragen. Het

beantwoorden van deze onderzoeksvragen verloopt via brainstorming, het raadplegen van

vakliteratuur en reflectie. Vervolgens ontwerpen we gezamenlijk een actieplan om de

gevonden suggesties om de leesattitude bij te sturen uit te proberen. Deze acties worden

doorgevoerd en vervolgens gezamenlijk geëvalueerd.



4.2 Talensensibilisering bij kleuters

Ellen Vandewalle – Thomas More

Steeds meer kleuters spreken meer dan één taal. Ouders en kleuterleerkrachten spelen een

centrale rol in de taalontwikkeling van een kind. Met de steun van het Federaal Impulsfonds

voor Migrantenbeleid (FIM) startte Code Thomas More het onderzoeksproject

Talenrijk@home in vijf Antwerpse kleuterscholen. Het project richt zich op de ontwikkeling

van een begeleidingsprogramma met informatie en adviezen voor kleuterleerkrachten en

ouders over meertaligheid en taalstimulering. Het doel van het project is het stimuleren van

de taalontwikkeling bij meertalige kleuters zowel in de moedertaal als in de schooltaal. Het

project wordt geëvalueerd aan de hand van vragenlijsten voor leerkrachten en ouders.

Vergelijking van de voor- en nameting laat toe om de evolutie in kennis over meertaligheid, in

attitude tegenover talige diversiteit en in taalstimulerende vaardigheden te onderzoeken. De

onderzoeksresultaten van het project, de inhoud en de verdere implementatie van het

begeleidingsprogramma worden tijdens deze presentatie voorgesteld en bediscussieerd.

5 Sessie 5

vorm: good practice

conferentiepad: ander

5.1 Naar een MOOC ICT-competenties voor lerarenopleiders en

student-leraren

Wouter Hustinx, Yves Blieck, Jochen Didden, Lieven Vananderoye & Anne-Cathérine Quetin

NOvELLe, PXL

Het ICT-project van NOvELLe heeft als doel de ICT-competenties van lerarenopleiders en

studenten in de lerarenopleiding te verhogen. Een grondige veldverkenning met semi-

gestructureerde interviews bij de lerarenopleidingen van Novelle in het voorjaar van 2014 gaf

het projectteam een duidelijk zicht op de wijze waarop de lerarenopleidingen de ICT-

competenties van hun opleiders en studenten verhogen.

De projectgroep kwam tot een MOOC-scenario als innovatief instrument om de ICT-

competenties in lerarenopleidingen te versterken. We weerhielden vier prioritaire thema’s,

die werden uitgewerkt in de MOOC-omgeving EDx-open source. De uitwerking gebeurt aan

de hand van een taxonomisch classificatieschema waarin per niveau minimaal één

leerobject wordt gecombineerd met minimaal één leeractiviteit. We voorzien verschillende

uitvoeringsmodaliteiten van de MOOC: een x-MOOC waarin alle Vlaamse lerarenopleidingen

betrokken worden, een c-MOOC waarin we met een beperkte afgelijnde groep aan de slag

gaan en een blended ontwerp waarin online activiteiten afgewisseld worden met

contactonderwijs. Het is zelfs mogelijk dat een lerarenopleider er één thema uitlicht als basis

voor het vormgeven van het contactonderwijs. Het MOOC-ontwerp bestempelen we daarom

als ‘hybride’.



5.2 EHBO: Understanding before blending

Veerle Van Raemdonck – Erasmushogeschool Brussel

Reanimatie en EHBO zitten in het Vlaamse onderwijs ingebed in de vakspecifieke

eindtermen Lichamelijke Opvoeding en in de vakoverschrijdende eindtermen. Maar de

implementatie wordt bemoeilijkt door praktische drempels. Onderzoek toonde aan dat de

juiste mix van werkvormen het leerresultaat kan optimaliseren binnen een beperkte

tijdsspanne, al dan niet met goedkoop toegankelijk materiaal. In deze presentatie wordt

aandacht besteed aan de wijze waarop en waarom een leerkracht bepaalde leerstrategieën

combineert met het oog op een optimaal leerresultaat. Vanuit de lerarenopleiding wordt

praktijkgericht onderzoek ingezet als ondersteuning bij zowel de opleiding als binnen het

nascholingsaanbod. Op die manier dragen we bij tot permanente vorming van de

leerkrachten en het werkveld.

6 Sessie 6

vorm: good practice


6.1 Over een reflectieve omgang met bronnen in het onderwijs in

geschiedenis en cultuurwetenschappen

Hanne Roose, Karel Van Nieuwenhuyse, Kaat Wils, Fien Depaepe, Lieven Verschaffel, Griet

Frère, Olivier Loquet, Walter Smits, Koen Vandevenne, Ilse Van Hooydonck en Els Verlinden

KULeuven

Bronnen vormen een cruciale drager van en toegang tot informatie in elk vak. Leerkrachten

spelen een belangrijke rol in het denkproces van leerlingen over bronnen, en over de functie

die bronnen hebben in de constructie van kennis. Het is immers veelal de leerkracht die

bronnen van context voorziet, en ze bevraagt. Uit onderzoek blijkt echter dat de

instructiepraktijk bij bronnen door leraren een pijnpunt is. Vaak worden contextgegevens,

cruciaal voor de interpretatie, niet verstrekt, waardoor ook de bronnenbevraging mank loopt

en beperkt blijft tot een inhoudelijke bevraging. Deze presentatie brengt verslag van de

ontwikkeling, implementatie en evaluatie van een opleidingspakket inzake contextualisering

van en vraagstelling bij bronnen voor aanstaande leraren. Bij de ontwikkeling ervan werd

intens gebruik gemaakt van de resultaten van een empirisch onderzoek waarin de

instructiepraktijk m.b.t. de omgang met bronnen onderzocht is via 88 en 12 lesobservaties in

het secundair onderwijs en leerboeken.



6.2 Onderzoek en educatie

Joke Klaassen & Koen Cools - Thomas More Kempen - bachelor lager onderwijs

Elke lerarenopleiding en elke kandidaat-leraar staat met beide voeten in de maatschappij en

in de wereld. In het nieuwe opleidingsonderdeel Onderzoek en Educatie, dat een plaats

kreeg in de eerste twee jaren van onze opleiding, wordt de verhouding tussen de student en

de maatschappij/wereld op het spel gezet. Conform de visie van Masschelein en Simons

(KULeuven 2012) houden we vast aan de oude betekenis van educatie: ‘E-ducatie als het

(weg)geleid-worden-uit, als het naar buiten gevoerd worden, de straat op, de wereld in.’

In het opleidingsonderdeel Educatie willen we de student laten nadenken over zijn rol in de

maatschappij en over zijn latere rol als leraar. Hierbij werken we - op het niveau van de

student - onder andere aan de tiende typefunctie van het beroepsprofiel van de leraar: ‘de

leraar als cultuurparticipant’. We willen de student aan de hand van enkele experimenten

aandachtig en geïnteresseerd maken voor de wereld en voor zijn relatie tot die wereld:

uitdagen, prikkelen, uit de comfortzone brengen. Op die manier maken we de studenten

duidelijk dat de leraar met beide voeten in de maatschappij en de wereld staat.

7 Sessie 7

vorm: good practice

conferentiepad: interactie onderwijs - maatschappij

7.1 Talenten tijdens buitenlandse stages

Kristien Lacluyse – UC Leuven-Limburg

Aan GROEP T -Leuven Education College werden in het kader van een PWO-onderzoek

naar de leeruitkomsten van buitenlandse stages interviews afgenomen bij tien

derdefasestudenten die net een buitenlandse stage achter de rug hadden. In de interviews

werd met studenten stilgestaan bij welke talenten werden ingezet/ontwikkeld tijdens hun

buitenlandse stage en welke factoren bij zichzelf en/of de stageomgeving hierbij belangrijk

waren. Het doel was studenten bewust te maken van hun eigen ontwikkeling. Tijdens de

presentatie lichten we zowel de resultaten van het onderzoek toe als de in het onderzoek

gebruikte methodiek om met studenten te reflecteren over de inzet van talenten tijdens

buitenlandse stages.

7.2 Interculturele communicatie

Valeria Catalano – PXL Education

Interculturaliteit is in de huidige maatschappelijke context de facto, maar ook vanuit de visie

van de overheid op de lerarenopleidingen, een belangrijke pijler op alle niveaus van deze

leerorganisaties. De lerarenopleider als onderzoeker en als aangever van de interculturele

dimensie speelt een onontbeerlijke rol in het opbouwen van curricula, het begeleiden van

toekomstige leerkrachten, het evalueren van materialen en het overleggen met het directe

werkveld. Dit onderzoek ent zich op deze taakbeschrijving.



Binnen de Euregio Maas-Rijn worden drie Europese talen en vijf culturen met elkaar

geconfronteerd. Daarnaast bestaat er een ruime allochtone diversiteit. Bevolkingsprognoses

tot 2050 wijzen bovendien op een nieuwe instroom van Turken, Marokkanen en Polen. De

BAMA-structuur stimuleert geografische mobiliteit in het hoger onderwijs: studeren en

werken in een ander land of andere regio zijn verrijkende ervaringen op vele vlakken. De

lerarenopleider en de leraar kunnen in deze niet achter blijven. Toch hebben jongeren een

negatief beeld van hun kennis van de twee andere regiotalen. En zelfs indien ze de taal

behoorlijk spreken blijven ze worstelen met interferentie-en andere taalfouten die al te vaak

leiden tot miscommunicatie. Deze is in even grote mate te wijten aan cultuurverschillen

tussen de deelregio’s. Soms zorgen negatieve stereotypen ervoor dat we a priori niet

geneigd zijn samen iets te ondernemen. Het is vanuit deze probleemstelling dat het

onderzoek werd opgevat.

8 Sessie 8

vorm: good practice


8.1 Krachtig worden in samen opleiden

Lieve Smets – UC Leuven-Limburg

Werkveld, opleiding en toekomstige leraars zijn volwaardige partners binnen de trialoog van

samen opleiden, wat een gepast engagement van iedereen vraagt. Ook vereist dit een

sterke inhoudelijke afstemming tussen werkveld en opleiding zodat toekomstige leraren

optimaal kunnen leren. Het betreft een gezamenlijke verantwoordelijkheid van opleiding en

werkveld in de vorming van kwaliteitsvolle toekomstige leraren. Hoe kwaliteitsvoller de

werkplek en de opleiding zijn, des te meer kunnen toekomstige leraren leren en voorbereid

zijn op het beroep van leraar. Bovendien wordt de relatie tussen theorie en praktijk sterker.

Samen opleiden brengt een cultuurverandering teweeg. Opleiding, werkveld en toekomstige

leraren worden ‘partners in leren’. Bij dit samen leren zijn heel wat stakeholders betrokken.

De focus verlegt zich naar ‘samen levenslang onderwijs ontwikkelen’. De relatie samen

opleiden, onderzoek en dienstverlening wordt sterker.

8.2 Werkplekleren in de lerarenopleiding

Mieke Keunen - Karel de Grote-Hogeschool

KdG heeft voor bepaalde doelgroepstudenten van de geïntegreerde lerarenopleiding

secundair onderwijs aangepaste verkorte trajecten uitgebouwd. Voor de begeleiding van

praktijkgerelateerde opleidingsonderdelen worden de studenten begeleid door

medeopleiders en werkplekbegeleiders. Dit zijn leerkrachten uit een secundaire school, bij

voorkeur één van onze partnerscholen. Om de werkplekbegeleiders en medeopleiders te

oriënteren op hun taak biedt de hogeschool overlegmomenten en vorming aan. Hierin komen

volgende onderdelen aan bod: belangrijke stappen in het stagetraject van de studenten, de

begeleiding en beoordeling van een praktijkonderzoek, de training in

coachingsvaardigheden, de werking met video–interactie en de begeleiding van

supervisiegesprekken.



9 Sessie 9

vorm: good practice

conferentiepad: team & interactie onderwijs-maatschappij

9.1 Langlopend professionaliseringstraject lerarenopleiders

Jo Van de Weghe – Karel de Grote-Hogeschool

De docenten van de opleidingen kleuter- en lager onderwijs van de Karel de Grote-

Hogeschool Antwerpen kozen ervoor een geïntegreerde leerlijn diversiteit binnen de nieuwe

curricula uit te werken. De opleidingseigen accenten professionele identiteit en

talentontplooiing voor alle kinderen binnen een grootstedelijke context staan in deze leerlijn

centraal. Om de doelstelling te ondersteunen werd een teamprofessionalisering opgezet

door de werkgroep diversiteit. Een vijftal trajecten werden aangeboden: Shadowstage i.s.m.

Expertisenetwerk Elant, literatuur, navorming, diversiteitsstage i.s.m. Antwerpse

partnerscholen en Brede school. De lerarenopleiders worden tijdens het gekozen traject

uitgenodigd voor intervisie o.l.v. het Steunpunt voor Diversiteit en leren (UGent). Tijdens

deze sessies staat de perspectiefwissel en het leren van elkaar centraal. Dit

teamprofessionaliseringstraject heeft een looptijd van vier jaar (2014-2018). Elke

lerarenopleider kan intekenen voor een bepaald deeltrajectproject. Na vier jaar heeft elke

lerarenopleider vier van de vijf keuzemogelijkheden doorlopen.

9.2 Buurtsportwerking i.s.m. stad Hasselt & stad Genk

Anniek Orye & Katrijn Mattijs – PXL- Education

Buurtsportwerking is er om drempelverlagende en anders georganiseerde sport aan te

bieden aan een doelgroep die tot nu toe steeds uit de boot viel. Thema's die hierbij een

centrale rol spelen zijn onder andere: kansarmoede, maatschappelijke kwetsbaarheid,

contextuele begeleiding, gezinsvormen (nieuw samengestelde gezinnen,

eenoudergezinnen...) en allochtone jongeren. Binnen het opleidingsonderdeel

Leerlingbegeleiding worden de theoretische achtergronden aangereikt aan studenten 3LO-

BR. Tijdens een opstartdag krijgen studenten uit het derde jaar informatie van belangrijke

partners (stad Genk, stad Hasselt, ISB, buurtsportwerkers stad Antwerpen, GIGOS en

Arktos). Deze informatie vertalen de studenten, d.m.v. een interactieve workshop, naar het

niveau van studenten uit het eerste jaar. Zij fungeren als assistenten tijdens de sessies

buurtsport. Het doel van deze studenten is jongeren bereiken via het medium sport.

Studenten worden opgevolgd door de lokale partners tijdens activiteiten en met behulp van

intervisiesessies die doorgaan binnen de hogeschool.



10 Nieuwe methodiek vrijetijdsspel

vorm: workshop

conferentiepad: interactie onderwijsmaatschappij

Houssein El Kouy – De 8 integratiecentra

Vrije tijd is belangrijk voor de ontwikkeling van elk kind. Niet alle ouders zijn zich hiervan

bewust of zijn vertrouwd met de mogelijkheden voor de invulling van vrije tijd. Dat geldt zeker

voor ouders in precaire omstandigheden, kansarmoede, enz. Het vrijetijdspel brengt op een

speelse manier het gesprek over het belang van zinvolle vrijetijdsbesteding op gang. Het

geeft ook een breed overzicht van het vrijetijdsaanbod en nodigt ouders uit om op zoek te

gaan naar de vrijetijdsbesteding die past bij hun kind. We richten ons hiermee tot

professionelen die werkzaam zijn in het onderwijs, jeugdwelzijnswerk, CLB,

schoolopbouwwerk, enz. en die een brugfunctie opnemen tussen de samenleving, de ouders

en de kinderen. Het vrijetijdspel is een realisatie van het Antwerpse integratiecentrum de 8

en de Schoolbrug vzw.

11 Wetenschapsethiek als fraudepreventie

vorm: workshop

conferentiepad: interactie maatschappij en onderwijs

Gustaaf Cornelis – Vrije Universiteit Brussel

Lerarenopleiders zijn bij fraudepreventie spilfiguren. Zij leiden de leerkrachten van morgen

op die de onderzoekers van de toekomst zullen vormen. Fraude in het wetenschappelijk

onderzoek en slordige wetenschap in het algemeen (onderzoek geeft aan dat één op drie

onderzoekers fouten maakt) kunnen ernstige maatschappelijke gevolgen hebben. Er zijn

verschillende oorzaken aan te wijzen: van kortzichtig management, publication pressure en

stress, tot ongeschiktheid, een ontoereikend beeld van wetenschap en een ongepaste

attitude.

De zaadjes voor de laatste factoren planten we in het SO. Wetenschapsethiek wordt

vandaag nauwelijks aangeboden in het SO en aan fraudepreventie wordt geen aandacht

geschonken. Wetenschapscompetenties worden ondoordacht aangereikt. Wat zijn

wetenschappelijke waarden? Hoe kan je fraude voorkomen, in plaats van het te gedogen of

te bestraffen? Welke wetenschapscompetenties breng je over en hoe doe je dat optimaal?

En hoe moet een leerkracht in het SO met fraude omgaan en hoe kan een lerarenopleider

hierbij helpen? Na een korte situering van de problematiek gaan we in kleine werkgroepen

zoeken naar antwoorden (consensus building).



12 Kinderrechten als brug identiteit, participatie en samenleving

vorm: workshop

conferentiepad: interactie onderwijs-maatschappij

Naima Charkaoui – Kinderrechtencoalitie Vlaanderen, Anneleen Van Kelecom – UNICEF

België en Nele Willems – Artesis Plantijn Hogeschool Antwerpen

Wanneer we onderwijs en kinderrechten samenbrengen, komen tal van thema’s in beeld. In

literatuur heeft men het vaak over het recht op onderwijs (kosteloze toegang, inclusief

onderwijs, non-discriminatie,…), rechten in onderwijs (inspraak en participatie,

examenregeling en de rechtspositie van de leerling,…), en rechten door onderwijs

(kinderrechten als leerinhoud…). Deze onderwerpen zijn met elkaar verbonden: het ene kan

niet zonder het andere. Daarom hanteren we in deze workshop een ruime definitie van

kinderrechteneducatie, die verder gaat dan lessen over kinderrechten.

Vijf kinderrechtenorganisaties (Kenniscentrum Kinderrechten, Kinderrechtencommissariaat,

UNICEF België, de Ambrassade en Kinderrechtencoalitie Vlaanderen) bevroegen meer dan

tweehonderd leerkrachten over kinderrechteneducatie op school. Uit de enquête blijkt een

duidelijke oproep voor meer aandacht voor kinderrechten in de lerarenopleiding. We willen

deze aandacht niet inbrengen als iets nieuws of iets extra’s, maar trachten samen met de

opleidingen bestaande praktijken van kinderrechteneducatie explicieter te maken. Aspecten

van kinderrechten zijn immers al impliciet en expliciet in tal van onderwijspraktijken

aanwezig. Ook in de lerarenopleiding vinden we heel wat aanknopingspunten. Deze

workshop heeft drie doelstellingen: kinderrechteneducatie en de resultaten van het

onderzoek presenteren, ideeën over mogelijkheden en drempels binnen de lerarenopleiding

uitwisselen en een concrete methode rond kinderrechteneducatie voorstellen.

13 STEM voor de basis

vorm: workshop


Hilde Van Houte – Arteveldehogeschool

In deze interactieve workshop zullen we dieper ingaan op de doelen en de aanpak van

STEMeducatie (Science Technology, Engineering en Mathematics) in het basisonderwijs en

de lerarenopleiding kleuter- en lager onderwijs. We doen dit op basis van inzichten die in het

interENW project “STEM voor de basis” aan bod komen. In de sessie zullen we onder meer

gebruik maken van het STEMreflectie-instrument en van de placemat-methode. Het

interENW project “STEM voor de basis" heeft als opdracht acties op te zetten ter verbetering

van STEM-didactiek, in het bijzonder voor techniek. De focus ligt daarbij op de attitude en de

rol van de leraar en de ontwikkeling van een leergemeenschap/netwerk ter

professionalisering van leraren binnen en buiten de school. Het Expertisenetwerk AUGent is

penvoerende instelling van dit project dat wordt uitgevoerd in samenwerking met de

Expertisenetwerken BEO, ELAnt, SoE en het Regionaal Platform NOvELLe.



14 Professionaliseringsmodel vanuit onderwijs op maat

vorm: workshop


Leen Stoffels – Karel de Grote-Hogeschool

We kunnen leerwinst bij studenten maximaliseren door te werken op maat en vanuit

intrinsieke motivatie. Daartoe vertrekken we in de opleiding zoveel mogelijk vanuit hun

professionaliseringsvragen bij de samenstelling van hun leertraject, hun takenpakket in het

werkplekleren, de vormgeving van de opleidingsonderdelen, enz. Als opleiding hebben we

ervaren dat studenten op die manier al de competenties doorlopen en zich eigen maken,

ieder weliswaar vanuit een andere insteek of op een andere manier. Hiermee menen we de

lerarenopleiders te inspireren. Zij staan meer dan ooit voor de uitdaging met het onderwijs

dynamisch in te spelen op de snel veranderende maatschappij, de grote uitval in het

reguliere onderwijs en de diversiteit aan leerlingen (cfr. inclusie). In onze opleiding bieden we

onderwijs op maat aan waarin we de puzzelstukken ‘professionaliseringsnoden van de

student’, ‘de noden in het werkveld op micro-, meso- en macroniveau’ en de ‘te verwerven

competenties’ in elkaar schuiven door een ruim instrumentarium (toolkit) aan te bieden

waarmee de studenten vanuit een model voor levenslang leren (PDCA) aan de slag gaan.

15 Onderzoek in beweging

vorm: workshop


Laura Tamassia – UC Leuven-Limburg

In het kader van een brede wetenschappelijke vorming voor alle leerlingen, is het van belang

dat jonge mensen op school de kans krijgen door de dynamische en complexe

onderzoekspraktijk aangesproken te worden. Om vorming door onderzoek mogelijk te maken

in het onderwijs, is het in de opleiding van toekomstige leerkrachten cruciaal dat studenten

zelf blootgesteld worden aan de complexiteit van de onderzoekspraktijk en dat ze

leermaterialen en didactische ideeën aangeboden krijgen om de wereld van het onderzoek

te kunnen ontsluiten voor leerlingen. Het doel van deze workshop is mogelijkheden te

exploreren en leermaterialen evenals didactische strategieën door te geven om de wereld

van het onderzoek op een authentieke manier in de klas en in de lerarenopleiding te

brengen. Deelnemers exploreren de onderzoekspraktijk met de digitale leeromgeving

ontwikkeld door het SoE project ‘Onderzoek als Authentieke Leerinhouden’ en worden

uitgedaagd om een eigen scenario te schetsen.

16 Kennisclips via iPad

vorm: workshop


Nick Sauvillers - Thomas More

Studenten kunnen met behulp van een iPad zelf op een eenvoudige manier een kennisclip

opnemen als opdracht tijdens de opleidingsactiviteiten. Een iPad biedt veel mogelijkheden

om de kennisclip te monteren. Het resultaat kan geïntegreerd worden in een leerplatform of

gepubliceerd worden op You Tube. Dit hele proces kost relatief weinig tijd en is eenvoudig.




Opgelet! Leergemeenschappen gaan door van 12.30 uur tot 14.30 uur,

andere sessies gaan door van 13.15 uur tot 14.30 uur

17 Mini-seminarie lerend netwerk equity VVOB Toelatingsproeven voor de lerarenopleidingen: Wat kunnen we leren van Cambodja?

vorm: professionele leergemeenschap


12.30 uur tot 14.30 uur

Soetkin Bauwens – VVOB Education for development

VVOB zet met een programma “Gelijke onderwijskansen in Noord en Zuid” in op het delen

van ervaringen tussen lerarenopleiders en studenten in Noord en Zuid over een gedeeld

thema nl. gelijke onderwijskansen. Als lerend netwerk organiseren we driemaandelijks voor

en door onze partners een miniseminarie over een GOK-gerelateerd thema. We brengen

een aantal cases uit verschillende landen, onderzoeken de uitdagingen voor Vlaanderen en

laten ons inspireren door voorbeelden uit het Zuiden.

Tijdens de sessie op de VELOV- conferentie buigen we ons over de brede instroom in de

lerarenopleiding en de toelatingsproef. In Cambodja reguleert een toelatingsproef de

instroom in de lerarenopleidingen. We laten studenten en lerarenopleiders aan het woord

over de voor- en nadelen, over ongewenste neveneffecten, enz. Eén van de

stafmedewerkers van VVOB uit Cambodja reflecteert samen met de leden van het lerend

netwerk over aanbevelingen voor Vlaanderen.

18 Leraar in school en samenleving



12.30 uur tot 14.30 uur

Andy Thys – CVO De Oranjerie

De School of Education 'Leergemeenschap Leraar In School en Samenleving' (LLISS) wil

lerarenopleiders verenigen die vanuit verschillende invalshoeken naar onderwijs-

maatschappelijke kwesties en thema's kijken. Tijdens een interactieve sessie zullen we

dieper ingaan op een aantal voorstellen en methoden om deze invalshoeken te illustreren.

Deze leergemeenschap staat open voor iedereen die betrokken is bij onderwijsactiviteiten

die zich richten op het snijvlak onderwijs en maatschappij. We denken daarbij in de eerste

plaats aan docenten/lerarenopleiders die volgende thema's aan bod laten komen: diversiteit

in onderwijs, onderwijsbeleid, kansarmoede in onderwijs, onderwijsgeschiedenis,

kwaliteitsbewaking in onderwijs, de pedagogische rol van de leraar, enz.



19 Nijverheidstechniek: mechanica-elektriciteit



12.30 uur tot 14.30 uur

Christa Grosemans – CVO STEP, NOvELLe

We werken samen rond vakdidactiek 'mechanica-elektriciteit'. Door uitwisseling van ervaring,

deskundigheid en vakinhoudelijke expertise willen we noden en knelpunten detecteren en

aanpakken. We richten ons met onze lerende gemeenschap vakdidactiek 'mechanica-

elektriciteit' op lerarenopleiders, vakleerkrachten, technisch adviseurs en toekomstige

vakleerkrachten. Als ondersteuning maken we o.a. gebruik van de website

www.nijverheidsdidactiek.be. Om de lerende gemeenschap optimaal te laten functioneren,

organiseren we tweemaal per jaar een samenkomst. Tijdens deze werksessies behandelen

we de noden en de knelpunten, aangereikt door de deelnemers.

20 Leermiddelennetwerk KlasCement


conferentiepad: interactie onderwijs- maatschappij

12.30 uur tot 14.30 uur

Philip Lambrechts – KlasCement

Het delen van leermiddelen is een succesverhaal binnen het Vlaamse leermiddelennetwerk

KlasCement. Het netwerk registreert dagelijks meer dan vijfduizend gebruikers, ruim

driehonderdduizend downloads per maand en op 7 november 2014 meldde zich de

tachtigduizendste actieve gebruiker. Het netwerk blijft indrukwekkend aangroeien met

gemiddeld vijftig nieuwe gebruikers per dag en kenmerkt onderwijsactoren die nood hebben

aan het uitwisselen van pedagogische en didactische expertise.

Aan de hand van tien metaforen worden lerarenopleiders geprikkeld om na te denken over

wat een deelcultuur binnen hun lerarenopleiding kan betekenen, welke instrumenten en

voorwaarden zij eraan zouden koppelen en hoe zij ermee aan de slag kunnen gaan. De

opzet van de metaforen is gebaseerd op recente wetenschappelijke literatuur en wil

lerarenopleiders tot het inzicht brengen dat het delen van leermiddelen louter groeikansen

biedt. Het werk dat (beginnende) leerkrachten leveren krijgt immers meer erkenning en

verdieping. Het netwerk beoordeelt de kwaliteit, wisselt expertise uit en faciliteert bovendien

betekenisgerichte reflectie. De leermiddelen die leerkrachten ontwikkelen zijn enerzijds een

aanvulling op het materiaal van uitgeverijen en spelen anderzijds in op de context waarin de

leerkracht zich op een bepaald moment bevindt. Zowel op het vlak van differentiatie als van

ICT neemt de leerkracht dankzij het creëren en delen van leermiddelen een voorsprong op

commerciële producten. Binnen KlasCement zijn er projectsites voor onder andere STEM,

CLIL, leerzorg, herinneringseducatie, het gebruik van apps, leerpaden en ICT-eindtermen.


http://www.nijverheidsdidactiek.be/


21 Teacher design teams: een nieuwe kijk op het professionaliseren van lerarenopleiders

Vorm : symposium


13.15 uur – 14.30 uur

Voorzitter: Jo Tondeur - Discussiant : Wouter Hustinx

Dit symposium bundelt drie studies die elk vanuit een ander perspectief het thema van de

Teacher design teams (TDT’s) bestuderen. In een eerste presentatie worden de bevindingen

gerapporteerd uit een Delphi-studie over de condities voor de implementatie van TDT’s voor

ICT-integratie in de lerarenopleiding. Een tweede bijdrage richt zich op de uitkomsten van

TDT’s en hoe de processen tijdens de interventie geleid hebben tot nieuwe

curriculummaterialen. De derde onderzoeksbijdrage gaat na hoe de participatie van

lerarenopleiders aan onderzoekende leergemeenschappen, in samenwerking met leraren,

kan bijdragen tot de eigen professionele ontwikkeling.

21.1 Condities voor de implementatie van teacher educator design

teams voor ICT-integratie: een Delphi studie

Heleen Becuwe, Natalie Pareja Roblin, Jo Tondeur, Jeroen Thijs en Els Casteleins

– Universiteit Gent, vakgroep Onderwijskunde

Van de lerarenopleidingen kan verwacht worden dat zij leraren met de nodige

startkwalificaties afleveren. De integratie van ICT in onderwijsleerprocessen is daar een

voorbeeld van. Uit onderzoek blijkt echter dat er een kloof bestaat tussen de manier waarop

ICT aan bod komt in de lerarenopleiding en hetgeen van toekomstige leraren wordt verwacht

(Tondeur e.a., 2012). Dit komt enerzijds doordat lerarenopleiders zelf nog onvoldoende

vertrouwd zijn met ICT en anderzijds doordat ICT nog niet systematisch in de opleiding wordt

ingezet (Lerarendirect, nd). Lerarenopleiders in teamverband hun eigen lessen laten

(her)ontwerpen is een veel genoemde strategie voor het ontwikkelen van competenties voor

ICT-integratie (cf. Alayyar e.a., 2012; Angeli & Valanides, 2005; Polly, 2011).

In het kader van een School of Education-project werden vier design teams bestaande uit

drie tot vijf lerarenopleiders geïmplementeerd in vier Vlaamse hogescholen. De doelen van

deze Teacher Design Teams (TDT’s) in deze context zijn zowel het gezamenlijk ontwikkelen

van digitale curriculummaterialen voor de lerarenopleiding als het professionaliseren van

lerarenopleiders op het vlak van de integratie van digitale middelen. Met deze studie gaan

we na welke condities op zowel team- als institutioneel niveau van cruciaal belang zijn voor

de implementatie van dergelijke TDT’s.



21.2 ICT-competenties van lerarenopleiders: van een

ontwikkelingsprofiel via ICT-design teams naar meer ICT-

competente lerarenopleiders

Bram Pynoo, Jo Tondeur, Griet Lust , Veronique Sanctobin, Jouri van Landeghem en Mark

Verbeke – interENW/RP

Het ENW AUGent is gedurende de tweede beheersovereenkomst met de Vlaamse Overheid

(2012-2015) de penvoerende instelling van het interENW/RP-project “ICT-competenties van

lerarenopleiders”. In de eerste projectperiode (2012/13) werd het ontwikkelingsprofiel ICT-

competenties van lerarenopleiders ontwikkeld en verspreid over de lerarenopleidingen in

Vlaanderen (Verliefde & Vanlanduyt, 2013). Het doel van de tweede projectperiode is dit

profiel in de praktijk te brengen. Hiertoe worden vier ICT-design teams (IDT’s) opgezet en

gefinancierd die zichzelf professionaliseren op het vlak van hun ICT-competenties en

bovendien producten ontwikkelen. Deze curriculummaterialen dienen voor de eigen praktijk

en ook als praktijkvoorbeeld voor collega-lerarenopleiders.

De vier ICT-design teams ontwerpen elk vanuit een verschillend perspectief. Het IDT Smart

Science vertrekt vanuit de probleemstelling “Hoe kunnen lerarenopleiders (toekomstige)

leraren stimuleren en ondersteunen om mobiele toestellen meer ingang te laten vinden in de

klaspraktijk (als ondersteunende middelen) bij het creëren van een krachtige leeromgeving

die inspirerend wetenschapsonderwijs faciliteert?” Het IDT Kunst & Cultuur werkt naar een

specifiek eindproduct met betrekking tot ‘Street Art in Gent’ waarbij deelnemers via diverse

ICT-tools informatie verzamelen. Hiertoe wordt een traject opgesteld met als doel het

versterken van de ICT- en mediacompetenties van de lerarenopleiders betrokken bij het IDT.

Het derde team, het IDT Moderne Vreemde Talen, wil vanuit het principe van ‘Flipping the

classroom’ tot een betekenisvolle didactiek moderne vreemde talen komen. Het IDT

Blended Learning ten slotte vertrekt vanuit de vaststelling dat docenten bereid zijn hun

cursussen te herontwerpen in het kader van blended leren, maar dat ze daarbij

ondersteuning nodig hebben. Het doel van dit IDT bestaat uit het ontwikkelen van een

stappenplan voor het hertekenen van een ‘klassieke’ cursus naar een ‘blended’ cursus. De

vraag stelt zich hoe dergelijke professionaliseringactiviteiten leiden tot succesvolle

curriculummaterialen die geïntegreerd kunnen worden in een lerarenopleiding. Deze bijdrage

richt zich specifiek op de uitkomsten van teacher design teams en hoe de processen tijdens

de interventie geleid hebben tot nieuwe materialen.

21.3 Onderzoekende School?! Als lerarenopleiders en

leerkrachten samen professionaliseren

Vicky Willegems, Els Consuegra & Nadine Engels - Brussels Expertisenetwerk Onderwijs

Hoewel het “onderzoekend en reflecterend handelen” een plaats heeft gekregen in de

meeste opleidingen, stellen we vast dat de inbedding ervan in de context van het

opleidingsinstituut en het leren in de stageplaats nog los van mekaar staan (EVALO, 2012).

De Onderzoekende School?! -een interENW/RP-project met als penvoerende organisatie

Brussels Expertisenetwerk Onderwijs -mikt op een betere integratie van de

competentiecluster ‘de leraar als onderzoeker en innovator’. Zowel in de lerarenopleiding als

in het lerarenberoep wil de Onderzoekende School ?! een opleidingsdidactische aanpak naar

voor schuiven die onderzoekend handelen mogelijk maakt.



Centraal staat een systematische onderzoekende samenwerking tussen leerkrachten,

student-leerkrachten, lerarenopleiders en onderzoekers rond relevante vragen uit de praktijk,

met het oog op het verbeteren van het leren van leerlingen. Leerkrachten en student-

leerkrachten werken dus op de school parallel aan hun professionele ontwikkeling waardoor

de kennisproductiviteit toeneemt (Darling-Hammond & Bransford, 2005). Lerarenopleiders

versterken op hun beurt hun band met de onderwijspraktijk en kunnen zich op die manier

professionaliseren. De verantwoordelijkheid voor het opleiden van toekomstige leraren en

het garanderen van een verdere professionalisering binnen de lerarenopleiding en het

werkveld wordt gedeeld. Deze aanpak gooit de traditionele vormen van opleiden van

leerkrachten over boord en vraagt hierdoor een wijziging in de invulling van de traditionele rol

van onder andere lerarenopleiders. De lerarenopleider treedt binnen het onderzoeksteam op

als ‘actieve’ bruggenbouwer tussen theorie en praktijk. De vraag stelt zich hoe

lerarenopleiders omgaan met deze nieuwe rol en welke stappen er ondernomen moeten

worden zodat ook de lerarenopleider zich als onderzoeker ontwikkelt.

22 Sessie 22



13.15 uur – 14.30 uur

22.1 Binnenklasdifferentiatie in de lerarenopleiding

Els Castelein - UC Leuven Unesco Lerarenopleidingen

Dit onderzoeksproject vertrekt vanuit de ervaring dat binnenklasdifferentiatie in

lerarenopleidingen secundair onderwijs veelal op theoretische wijze wordt aangebracht in

lessen (vak)didactiek of opvoedkunde, maar minder expliciet in de lespraktijk van docenten

zichtbaar wordt gemaakt. De algemene doelstelling van het project is dan ook het aanreiken

van materiaal om binnenklasdifferentiatie VOOR en DOOR studenten in de lerarenopleiding

secundair onderwijs mogelijk te maken. Daartoe wordt een digitale coachingsmodule

ontwikkeld rond binnenklasdifferentiatie voor lerarenopleiders. Lerarenopleiders zijn

vragende partij voor een volledig en overzichtelijk kader, dat zowel voor lerarenopleiders als

studenten kan fungeren als brug tussen theorie en (vak)praktijk. We ontwikkelden een

dergelijk kader en koppelden daaraan praktijkvoorbeelden van binnenklasdifferentiatie uit

lerarenopleidingen in Vlaanderen. Dit kader vormt de basis van de coachingsmodule. We

willen dit kader kort voorstellen en erover in discussie treden.

22.2 Hoogbegaafdheid in het secundair onderwijs

Greet De Clerck – KA Geel

Het Fun-traject, dat staat voor Fantasie, Uitbreiding en Nieuwsgierigheid, biedt aan

hoogbegaafde leerlingen uit het secundair onderwijs de mogelijkheid om hun talenten te

ontplooien. Bovendien geeft het hen de ruimte om te leren omgaan met de eisen en

verwachtingen van een schoolse structuur. Via het traject willen we hoogbegaafde jongeren

voorbereiden op een succesvolle loopbaan in het hoger onderwijs en hen helpen zich te

handhaven in een maatschappij die trager denkt, zich minder snel ontwikkelt en allerlei eisen

kan stellen aan een individu. Door middel van de voorstelling op een congres voor



lerarenopleiders trachten we de doelgroep onder de aandacht te brengen en op die manier

aan alle toekomstige leerkrachten mee te geven welke sterktes en talenten er bij

hoogbegaafde jongeren kunnen groeien.

23 Sessie 23



13.15 uur – 14.30 uur

23.1 Beroepsprofielen voor leraren: kritische analyse

Carlijne Ceulemans – Universiteit Antwerpen

Competentielijsten, beroepsprofielen en professionele standaarden vormen vandaag een

(pedagogische) realiteit. Hun aanwezigheid is zo vertrouwd geworden dat hen in vraag

stellen hetzij als irrelevant (“het zijn toch maar woorden, waar maak jij je druk om?!’), hetzij

als een aanval op de redelijkheid wordt beschouwd (“wil jij dan geen competente leraar voor

je kind?!’). Het spreekt in veel gevallen “voor zich” dat men ermee werkt: als student-leraar

bij het evalueren van een stage bijvoorbeeld, als lerarenopleiding bij het uittekenen van een

curriculum of als expertisenetwerk bij het ontwikkelen van professionaliseringstrajecten voor

lerarenopleiders. Met dit onderzoek willen we deze geroutineerde manier van kijken naar en

omgaan met beroeps- en competentieprofielen voor leraren(opleiders) problematiseren. De

wijze waarop zulke competentieprofielen autoriteit verkrijgen waardoor ze ontegensprekelijk

worden, willen we ter discussie brengen.

23.2 Leer- en onderwijsstijlen

Jo Stijnen - Luca School of Arts specifieke lerarenopleiding

Hoewel leerstijlen een belangrijk onderdeel vormen van diverse leer- en onderwijstheorieën

(bijv. Dunn & Dunn ,1978, 1998; Reichman & Grasha, 1974; Belenky, 1986 en Vermunt,

1992) wordt het concept voornamelijk geassocieerd met het ervaringsleren van Kolb (1984).

De voorkeursverschillen tussen lerenden gaan binnen dit model terug op één van de vier

leeractiviteiten of kernhandelingen van de leercirkel (ervaren, reflecteren,

conceptualiseren, experimenteren). Leerstijlen zijn vormen van diversiteit en roepen in die

zin op tot didactische differentiatie. In de onderwijspraktijk van (beginnende) leraren blijkt

binnenklasdifferentiatie echter geen evidentie. Hiervoor kunnen verschillende redenen

worden aangehaald. Dit onderzoek stelde als hypothese dat leraren bij het ontwerpen van

leeromgevingen zich vooral laten beïnvloeden door hun eigen favoriete leerstijl. Via een

online-survey werden ruim 200 leraren muzikale en plastische opvoeding bevraagd om zicht

te krijgen op hun onderwijs- en leerstijl. De vier leer- en onderwijsstijlen werden uitgezet in

een correlatiematrix waaruit significant sterkere correlaties tussen overeenkomstige stijlen

naar voor kwamen. Vanuit de concepten subjectieve onderwijstheorie en professioneel

zelfverstaan (Kelchtermans, 1994) worden mogelijke verklaringen voor deze resultaten

aangebracht.



23.3 De leraar en zijn identiteit

Rudy Vandamme – Het Ontwikkelingsinstituut

In dit promotieonderzoek werd de identiteit van leraren uit hogescholen in beeld gebracht

door middel van de theorie van het dialogische zelf (Hermans). Tot de onderzoeksgroep

behoorden enkele lerarenopleiders. De resultaten leveren een lijst van patronen op waarmee

docenten in hogescholen hun beroepsidentiteit vorm geven. Daarnaast werden drie

verbindende patronen in beeld gebracht. Ten eerste werd bij senior docenten een hoge mate

van personalisering vastgesteld. Ten tweede zien docenten in hogescholen zich niet zozeer

als kennisoverbrengers, maar als mediators tussen bronnen van kennis en de studenten.

Ten derde beschouwen docenten zich als semiprofessionals die zoeken hoe ze binnen hun

professionele ruimte zelfsturing kunnen behouden. De resultaten zijn algemeen voor zowel

de beroepsidentiteit van de lerarenopleider zelf, als voor de student-leraren. De lijst van

patronen is de aanzet voor identiteitsgesprekken en de didactiek van het meerstemmig

lesgeven.

24 Sessie 24

vorm: good practice

conferentiepad: team & identiteit

13.15 uur – 14.30 uur

24.1 Praktijkgericht leren praktisch begeleiden

Indra Wolfaert - Specifieke lerarenopleiding voor Beeldende Kunsten, Koninklijke Academie

voor Schone Kunsten Antwerpen

Een aantal aspecten van onze manier van begeleiden zorgen ervoor dat de studenten

praktijkgerichter leren. Anderzijds heeft het praktisch (inspelen op het werkveld en rekening

houden met de mogelijkheden binnen de opleiding) begeleiden effect op het

timemanagement van de docenten. We spenderen blijkbaar minder tijd aan het

teamgedragen en praktisch begeleiden doordat we efficiënter en in team werken. Het succes

van de lezing van Fred Korthagen op 20 november aan de UA, toont dat er nog veel nood is

aan informatie over praktijkgericht leren en aan de praktische invulling van deze theorie.

Hoe kunnen we te werk gaan? Welke stappen kunnen we zetten? Is het haalbaar qua timing

en middelen? Tijdens deze presentatie beantwoorden we graag deze vragen door onze

‘good practices’ te delen in verband met praktijkgericht leren en het individueel,

praktijkgericht en teamgedragen begeleiden om daarna in dialoog te treden.



24.2 Portfolio als instrument voor competentie-ontwikkeling

Lisa Brille - Volwassenenonderwijs KISP

Het opleidingsportfolio combineert enerzijds het evalueren op basis van meetbare criteria

gebaseerd op de basiscompetenties en een geïndividualiseerde begeleiding met ruimte voor

maatwerk en differentiatie anderzijds. Daarbij wordt de leraar in opleiding gecoacht met oog

voor groeikansen en in wederzijds dialoog. Inspelen op de concerns van de student maakt

dus deel uit van de begeleiding bij het opleidingsportfolio. Het instrument wordt onder andere

ingezet ter begeleiding van het werkplekleren in de (vak)didactische-pedagogische

competenties.

25 Sessie 25

vorm: good practice


25.1 Leiden naar een Geïntegreerd Meersporencurriculum 2.0

Kris Van Speybroek - VSKO/VVKHO

Twee opleidingen hebben een ‘geïntegreerd meersporencurriculum’ (GMC) om hun

studenten optimaal te kunnen begeleiden. Vanuit een christelijk geïnspireerde achtergrond

stellen de opleidingen zich pluralistisch op en trachten zij ook scholen te laten open staan

voor de inbreng van andere religies in het katholiek pedagogisch project van de school.

Tijdens deze presentatie maken we gebruik van de methodiek Appreciative Inquiry. Dit is

een aanpak voor organisatieontwikkeling waarbij mensen samen onderzoeken wat er werkt

in plaats van wat er verkeerd gaat. Uitgangspunt is de vraag welke meerwaarde het GMC

heeft voor de eigen lerarenopleiding. Via de eerste stap van discovery krijgt elke deelnemer

inzichten en ervaringen waarin het kernthema van het GMC nu reeds zichtbaar is in de

opleiding kleuteronderwijs aan de Odisee Hogeschool te Aalst en in de opleiding lager

onderwijs aan de Thomas More Hogeschool te Mechelen. Bij het ontdekken van de sterkten

van het GMC verschuift de aandacht naar wat het GMC in de toekomst kan worden. Na de

actiegerichte vragen ‘Wat is er’ en ‘Wat kan er zijn’ komen in de discussie de vragen ‘Wat

kan er zijn’ en ‘Wat zal er komen of gebeuren’ aan bod.

25.2 Team teaching van aspirant-leraren

Marlies Baeten – Mathea Simons & Peggy Roumans – Universiteit Antwerpen, Karel de

Grote-hogeschool Anwerpen, Expertisenetwerk Lerarenopleidingen Antwerpen

Lerarenopleidingen tonen een toenemende interesse voor team teaching van aspirant-

leraren tijdens stages. In deze presentatie gaan we in op twee praktijkvoorbeelden, één aan

de SLO (UAntwerpen) en één aan de GLO (KdG), waarbij we diverse team teaching

modellen vergelijken. In de SLO worden twee modellen (parallel en sequentieel lesgeven)

toegepast. Aspirant-leraren ervaren voordelen (bv. steun, dialoog) en nadelen (bv. werkdruk)

van beide modellen. Mentoren ervaren voornamelijk voordelen van sequentieel lesgeven,

terwijl leerlingen meer voordelen van parallel lesgeven ervaren. In de GLO worden drie

modellen (parallel lesgeven, stationsonderwijs en assistent-leraarmodel) toegepast.



De concrete uitwerking van de team teaching modellen en voorwaarden voor implementatie

worden toegelicht. De deelnemers van deze sessie krijgen een inzicht in voor- en nadelen

van diverse modellen, zoals ze toegepast worden binnen de betrokken lerarenopleidingen.

Tezamen met de deelnemers bekijken we hoe zij voor- en nadelen van de modellen

inschatten en de implementatiemogelijkheden voor hun praktijk.

26 Urban Education

vorm: good practice


13.15 uur – 14.30 uur

26.1 Urban Education

An Van Uytvanck - Arteveldehogeschool bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs

De term Urban Education verwijst zowel naar het opgroeien in de stad in de brede zin van

het woord (opvoeding, onderwijs, vrije tijd, het lokale jeugdbeleid, de wijkenaanpak,

werkgelegenheid), als naar alles wat de stad vraagt van beleidsmakers, onderzoekers,

leraren en andere professionals en hun opleidingen en organisaties. Het doel is leraren en

pedagogen opleiden en begeleiden zodat ze beter kunnen omgaan met de steeds

toenemende multiculturele samenleving en de superdiversiteit in de stad. Om tegemoet te

komen aan dit doel werkten we met onze studenten Nederlands, bachelor in het onderwijs:

secundair onderwijs van de Arteveldehogeschool Gent een project rond Urban Education uit.

We willen hen laten participeren door anderstalige nieuwkomers of kansengroepen te

coachen vanuit een talige, culturele en/of sociale invalshoek.

26.2 Urban Education: Voorlezen aan Huis voor jongeren van 12

tot 16

Elena Lievens - Arteveldehogeschool bachelor in het onderwijs: secundair onderwijs

De (multiculturele) superdiversiteit in het (groot)stedelijke straatbeeld wordt ook

weerspiegeld in de klas. Bijgevolg moet een toekomstige leerkracht voldoende middelen en

oefenkansen krijgen om te leren omgaan met culturele verschillen, met talige diversiteit en

met fysieke heterogeniteit binnen de stedelijke context én binnen de klasgroep. Om

studenten Nederlands in de lerarenopleiding aan de Arteveldehogeschool bachelor in het

onderwijs: secundair onderwijs voor te bereiden op deze uitdaging wordt het project

Voorlezen aan Huis georganiseerd. Wat dit project zo uniek maakt, is dat het doelpubliek

geen kleuters of lagereschoolkinderen zijn, maar jongeren tussen twaalf en zestien jaar die

ofwel anderstalige nieuwkomers zijn of een motorische beperking hebben.



27 Probleemoplossend denken binnen wiskunde

vorm: workshop


13.15 uur – 14.30 uur

Stefan Haesen - Thomas More

Binnen het School of Education project Grenzen verleggen werd een leerlijn voor

probleemoplossend denken binnen wiskunde in de lagere school opgesteld. Deze leerlijn

vormt de basis van een cursus voor de opleiding lager onderwijs waarin studenten zowel

vakinhoudelijk (de zogenaamde heuristieken) als vakdidactisch aan probleemoplossend

denken werken. Deze cursus werd het afgelopen jaar reeds meerdere malen uitgetest aan

verschillende hogescholen en bijgestuurd. Tijdens dit symposium gaan de deelnemers zelf

aan de slag met praktijkvoorbeelden. Lesfragmenten uit handleidingen worden herwerkt op

basis van de ontwikkelde leerlijn. Deze herwerkingen van lerarenopleiders worden geplaatst

tegenover deze van studenten en worden afgetoetst aan de reacties van leerlingen op de

opdrachten in deze lesfragmenten in gefilmde demolessen. Door middel van deze

interactieve werkvorm willen we de discussie stimuleren over de manier waarop men gericht

probleemoplossend denken, en bijgevolg zinvol wiskundeonderwijs, kan organiseren in de

lagere school.

28 Het Toverbos: Sociaal-emotionele ontwikkelingsbevordering bij kleuters

vorm: workshop


13.15 uur – 14.30 uur

Marlies Algoet & Ruth Van Wichelen - Odisee

Het Toverbos is een methode om de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen te

bevorderen en om hen te leren dat er verschillende (geweldloze) alternatieven zijn voor het

oplossen van een probleem. In een veilige omgeving experimenteren de kinderen aan de

hand van een dierenhandpop met allerlei rollen en situaties. De onderwijzer doet ook mee en

is in het Toverbos geen juf of meester meer, maar ‘Grote Vogel’. Onderwijzer en kinderen

leren elkaar in het Toverbos op verrassende, nieuwe manieren kennen. In deze workshop

verkennen we het Toverbos actief, zowel in de rol van het spelende kind als in de rol van de

begeleidende, meespelende en observerende volwassene (Grote Vogel). Zo ervaart de

lerarenopleider het verrassende effect van het Toverbos aan den lijve.



29 Een krachtige leeromgeving voor wetenschap en techniek via multimedia cases voor onderzoekend leren

vorm: workshop


13.15 uur – 14.30 uur

Peter Dejonckheere – Vives

In deze workshop stellen we een tool voor gebaseerd op case-based learning die de

didactiek van ‘onderzoekend leren’ in de praktijk van de lerarenopleiding (bachelor

kleuteronderwijs en bachelor lager onderwijs) kan helpen introduceren. ‘Cases’ kunnen

verschillende vormen aannemen. In deze workshop gaan wij ons echter focussen op het

gebruik van multimedia-cases, en in het bijzonder video-cases. De bedoeling is de theorie

van onderzoekend leren te laten indalen in de onderwijspraktijk. Hiervoor wordt gebruik

gemaakt van video-lessen met bijhorende reflectietaken voor leraren-in-opleiding en/of

lerarenopleiders. Inhoudelijk geven de multimediacases praktijksituaties weer waarin

onderzoekend leren aan bod komt en die reflectie over deze didactiek mogelijk maken.

Vormelijk bestaan de multimediacases uit videobeelden en analysetaken. Bij deze

multimediacases zijn de videobeelden de triggers om een grondige analyse en discussie op

gang te brengen bij leraren-in-opleiding en/of lerarenopleiders. In de workshop gebruiken we

de werkvorm die eigen is aan de tool: de videofragmenten worden geanalyseerd en

besproken op basis van het didactisch kader voor onderzoekend leren. Op die manier wordt

meteen getoond hoe je met de tool aan de slag kan in de lerarenopleiding.

30 Good practices supervisie

vorm: workshop


13.15 uur – 14.30 uur

An Leroy - Karel de Grote Hogeschool, Nadra Beyram - Karel de Grote Hogeschool ,

Universiteit Antwerpen & Els Tanghe - CVO Crescendo, Supervisiewerkgroep VELOV

De werkgroep supervisie van VELOV biedt deelnemers enkele handvatten rond supervisie

en intervisie aan. Tijdens deze interactieve workshop komen verschillende methodieken aan

bod, zoals vraagtechnieken en video-interactie. De werkgroep demonstreert enkele korte

maar breed inzetbare reflectietools. We bespreken de bruikbaarheid in de eigen context.

Iedereen die reflecterend handelen bij studenten/cursisten wil stimuleren, is welkom.



31 Educatie Duurzame Ontwikkeling: ontwikkelingsinstrument voor leraren

vorm: workshop


13.15 uur – 14.30 uur

Eef Thoen & Bea Merckx – Arteveldehogeschool

Educatie duurzame ontwikkeling (EDO) staat voor ‘genoeg, voor altijd en voor iedereen’.

Daarbij wordt een diepgaande implementatie in de praktijk nagestreefd, waarbij ‘traditionele’

vormen van educatie worden herzien. Het leren is niet gericht op een vooraf bepaalde

uitkomst (gewenst gedrag, waarden, toekomstvisie, …), maar wel op de autonome zoektocht

naar een eigen standpunt. Actief burgerschap is het uiteindelijke doel. De voorbije jaren zijn

er in Vlaanderen tal van materialen met betrekking tot EDO ontwikkeld. Toch blijkt dat EDO

zich moeilijk laat implementeren in de praktijk. Scholen maken wel een gemotiveerde keuze

voor een duurzaamheidsthema, maar hebben moeite om een diepgaande educatie in te

richten. In dit ontwikkelingsonderzoek richten we ons op het ontwikkelen van een instrument

voor de leraar dat hen in staat stelt de eigen EDO-competenties en -lespraktijk te evalueren

en bij te sturen.

32 Bewegingsexpressie: ‘Dans’ beleven in samenhang met deelgebieden cultuureducatie

Opgelet: deze sessie vindt plaats in de sportzaal, Campus Vildersstraat

vorm: workshop

conferentiepad : interactie onderwijs - maatschappij

13.15 uur – 14.30 uur

Inge Joosen – PXL-Education

Om het vak ‘Bewegingsexpressie’ / ‘Dans’ in het onderwijs goed te geven, moet je weten

hoe kinderen en tieners deze praktijk beleven. Dit bewegingsdomein kan gebruikt worden in

zowel sociale, artistieke als educatieve context. We bespreken de specifieke competenties

dans voor de studenten, zowel vakinhoudelijk, didactisch en cultureel. Ook worden de

verschillende invalshoeken van dans, zowel als cultuurgoed, als didactisch en pedagogisch

middel gekaderd. Hierbij zijn de opbouw van dansvaardigheden en zijn ontwikkelingslijn niet

los te koppelen. Al deze weetjes zetten we om in de praktijk, waarbij we de didactische

principes en werkvormen toepassen. Dit gebeurt aan de hand van voorbeeldmomenten rond

‘Bewegingsexpressie’ / ‘Dans’. Het zelf leren ontwerpen van een les

‘Bewegingsexpressie’/’Dans’ is noodzakelijk om al deze principes toe te passen in het

werkveld.

Enkele kapstokken worden aangereikt opdat men de creatieve ontwikkeling kan stimuleren,

voor de leerkracht en de leerling. Dans in samenhang met andere vakken zoals erfgoed,

media, literatuur en beeld geeft een brede invalshoek en is een absolute meerwaarde, opdat

er vakoverschrijdend kan gewerkt worden.




14.50 uur – 16.05 uur

33 Grootstedelijke onderwijscontext

vorm: symposium


Voorzitter: Heidi Depraetere, Vrije Universiteit Brussel, BEO - Discussiant: Wouter Cools,

BEO

Leraren blijken onvoldoende voorbereid op complexe onderwijscontexten zoals grootsteden.

De aanwezige culturele en talige diversiteit, de concentratie van kansarmoede, maar ook de

systematische ongelijkheid tussen leerlingen met specifieke sociaaleconomische kenmerken

en een dreigend lerarentekort maken goed voorbereide ‘grootstedelijke’ leraren nochtans

broodnodig. Hoewel lerarenopleidingen steeds meer aandacht hebben voor

grootstedelijkheid is meer inzicht nodig in de uitdagingen van lesgeven in een grootstedelijke

context en in de mogelijkheden om de opleiding beter af te stemmen op de noden van het

werkveld. Vanuit drie perspectieven gaan we na hoe lerarenopleidingen grootstedelijkheid

nog beter kunnen integreren. De eerste twee bijdragen bekijken hoe lerarenopleidingen

toekomstige leraren kunnen leren omgaan met de diversiteit in de leerlingenpopulatie.

Daarbij wordt eerst bekeken welke impact de context heeft op de onderwijssituatie in

grootsteden en wat dit betekent voor de huidige basiscompetenties.

Vervolgens focussen we op differentiatie als een basishouding voor ‘grootstedelijke’ leraren

die effectief en gelijkwaardig onderwijs nastreven voor alle leerlingen. Een laatste bijdrage

focust op het belang van diversiteit onder de aspirant-leraren. Het bekijkt welke hindernissen

en mogelijkheden de talige vereisten in de lerarenopleidingen bieden om meer diversiteit

binnen te brengen in de lerarenopleiding en bijgevolg in lerarenteams werkzaam in de

grootstedelijke onderwijscontext.

33.1 Lerarencompetenties in de grootstedelijke onderwijscontext

Heidi Depraetere - Vrije Universiteit Brussel – BEO

In deze bijdrage trachten we een beter inzicht te krijgen in de aspecten die de grootstedelijke

onderwijscontext kenmerken en de competenties waarover startende leraren moeten

beschikken om gelijke onderwijskansen na te streven voor elke leerling. We nemen daarbij

het voorbeeld van Brussel als een grootstad die zich door de aanwezigheid van twee

onderwijsgemeenschappen en de afwezigheid van het Nederlands als dominante taal in de

dagelijkse omgeving onderscheidt van andere steden in Vlaanderen. Hoewel het

Nederlandstalige onderwijs van hoge kwaliteit is, wordt het gekenmerkt door een grote mate

van ongelijkheid. In het Brusselse onderwijs worden gelijke onderwijskansen bemoeilijkt door

onder andere sterke sociaaleconomische tegenstellingen, etno-culturele segregatie en

ruimtelijke segregatie. Schoolachterstand, hoge dropoutcijfers en laag schoolwelbevinden

wijzen op een grote impact van de context.

Bovendien beïnvloedt de context ook de voorbereiding van leraren op het lesgeven in

dergelijke contexten. Lesgeven in een grootstedelijke context is meer dan het hanteren van

strategieën vertrekkende van de achtergrond van de leerlingen. ‘Grootstedelijke’ leraren

moeten in staat zijn om inzicht te verwerven in de specifieke context van de school waarin ze



lesgeven en de relatie tussen de (ruimere) omgevingsaspecten en onderwijs kunnen

interpreteren. De vraag rijst in hoeverre de basiscompetenties afstuderende leraren in staat

stellen om een inzicht te verwerven in de context?

33.2 Binnenklasdifferentiatie in de lerarenopleiding

Karin Goosen – projectmedewerker diversiteit Elant

In onderwijscontexten wordt naar differentiatie verwezen als het positief en planmatig

omgaan met verschillen tussen leerlingen met het oog op het grootst mogelijke

leerrendement voor elke leerling (Vanderhoeven, 2004, p.29). Uitgaande van het idee dat

elke leerlingenpopulatie divers is in gender, interesses, culturele en talige achtergrond,

sociale klasse, schoolloopbaan, karakterkenmerken, stellen we dat leraren een cruciale rol

spelen wanneer het gaat over omgaan met deze diversiteit in het leerproces. Niet alleen het

afstemmen van het onderwijsleerproces op de noden van de leraar (Gettinger&Kohler, 2006)

maar ook het hebben van hoge verwachtingen ten aanzien van alle leerlingen blijkt volgens

diverse onderzoeken effectief voor het schoolsucces van leerlingen (Tauber, 1998;

Schilling&Schilling, 1999; Agirdag et al., 2012). Lerarenopleidingen moeten dan ook

focussen op het ontwikkelen van de attitudes en vaardigheden die nodig zijn om met

diversiteit om te gaan. Centraal staat de vraag hoe lerarenopleidingen differentiatie als

basishouding kunnen ontwikkelen bij toekomstige leraren?

33.3 Naar een meer divers lerarenteam voor de grootstedelijke

onderwijscontext

Ingrid Vermeiren – projectmedewerker diversiteit Elant

Bij een goede voorbereiding op het lesgeven in de grootstedelijke onderwijscontext gaat het

er niet enkel om aspirant-leraren te leren omgaan met de grootstedelijke diversiteit, maar is

eveneens het binnenbrengen en benutten van de diversiteit onder studenten essentieel.

Studenten van andere culturele en talige achtergrond zijn immers ondervertegenwoordigd bij

de afstuderende leraren en in het gemiddelde lerarenteam dat nog steeds overwegend blank

is en tot de middenklasse behoort. De centrale vraag is dan ook hoe lerarenopleidingen

ervoor kunnen zorgen dat een meer divers studentenpubliek afstudeert? De focus in deze

bijdrage ligt op de taaltesten die de lerarenopleidingen organiseren bij aanvang van de

opleiding. Uit een analyse van de taaltests blijkt dat deze testen veelal gericht zijn op een

evaluatie van de academische taalvaardigheden zoals schrijfvaardigheid, begrijpend lezen,

‘lecturing’ en academische woordenschat. Bij deze taaltesten beschikken studenten met een

talige achtergrond anders dan het Nederlands vaak niet over de vereiste talige

vaardigheden. Bovendien zorgt de focus op talige competenties doorheen het hele

curriculum er veelal voor dat deze studenten hun talige achterstand blijven meedragen. Dit

resulteert tevens in een studentenpopulatie binnen de lerarenopleiding die nauwelijks divers

is…



34 Leergemeenschappen



34.1 Vakdidactische gemeenschappen

Wouter Schelfhout, Kristien Bruggeman, Mie Bruyninckx & Paul Janssenswillen –

Universiteit Antwerpen specifieke lerarenopleiding

Uitdagingen wat betreft professionalisering van leraren secundair onderwijs vormen de basis

van dit project. Professionalisering blijft nog vaak beperkt, inzichten worden weinig vertaald

naar de klaspraktijk of verspreid onder collega’s, nascholingen zijn te weinig praktijkgericht.

Leergemeenschappen kunnen inspelen op deze noden. Er bestaat echter nog weinig gericht

onderzoek dat focust op de wijze waarop via leergemeenschappen op een praktijkgerichte,

haalbare wijze concrete vakdidactische competenties kunnen worden verworven. Doelen van

dit project zijn de ontwikkeling van VLG’s vanuit vier ontwerpprincipes zodat authentieke

onderzoekbare settings ontstaan, het toetsen van deze ontwerpprincipes, het formuleren

van eerste inzichten wat betreft succesvolle ontwikkeling, het formuleren van

werkhypothesen voor verder onderzoek. Concluderend stellen we dat het concept kan

bijdragen tot een praktijkgerichte professionalisering. Een succesvolle ontwikkeling van een

VLG is niet vanzelfsprekend en hangt af van de evenwichtsoefening tussen zelfsturing,

stimuleren, verwachtingen stellen, gericht aansturen. De procescoach speelt hierbij een

essentiële rol.

34.2 Leergemeenschappen voor cultuureducatie in de

lerarenopleiding

Leen Alaerts, Katrien Goossens - UC Leuven - Limburg, Lysbeth Jans – Odisee, Koen Crul –

Vives, Wim Lauwers- UC Leuven-Limburg & Lode Vermeersch - HIVA

Dit praktijkgericht onderzoeksproject werd uitgevoerd door de Associatie KULeuven - School

of Education en het consortium VUB-HIVA-KULeuven. Een van de doelstellingen van dit

onderzoek was het uitwerken van een praktisch didactisch model voor cultuureducatie in de

lerarenopleidingen, gebaseerd op de theoretische inzichten van “Cultuur in de Spiegel’. Deze

theorie analyseert de verschillende cognitieve vaardigheden die cultuur(educatie) typeren.

Over de implicaties hiervan voor de didactische praktijk doet de CiS-theorie evenwel weinig

expliciete uitspraken. In dit onderzoeksproject werd de CiS-theorie vertaald naar een

praktisch didactisch kader voor cultuureducatie in de lerarenopleiding. Het kader omvat

onder meer didactische richtlijnen voor de opbouw en ordening van lesonderdelen,

suggesties om cultuurreflectie in de les te stimuleren, enzovoort. Het onderzoeksproject werd

uitgevoerd aan de hand van in het totaal vier professional learning communities (PLC’s),

verspreid over 4 lerarenopleidingen in Vlaanderen. In het totaal namen vierendertig

lerarenopleiders deel aan meer dan twintig PLC-bijeenkomsten.



35 Sessie 35

vorm: good practice


35.1 Tablets in de les PAV

Hanne Rosius – PXL-Education

Steeds meer scholen beschikken over een aantal tablets. Leerkrachten weten niet altijd wat

hiermee te doen. Bovendien berichten de media over heel wat pro's en contra's. Vanuit dit

gegeven werd er beslist om studenten aan den lijve te laten ondervinden hoe het is om met

behulp van een tablet te leren. Gedurende een volledig semester volgen zij alle lessen op de

tablet. Na elke les worden studenten betrokken in de reflectie op de plaats van de tablet in

die les. TPACK vormt het kader voor deze reflectie. Wat verliep technisch vlot? Wat liep er

technisch mis? Was het ook sterk qua leerrendement, of niet? Hoe kunnen we dit oplossen?

Was de tablet voor dit lesonderwerp het meest geschikte instrument? Kunnen bepaalde

manieren van werken getransfereerd worden naar eigen stagelessen? Onder welke

omstandigheden? Reacties en bemerkingen worden via een openbaar Padletbord verzameld

en besproken. Op die manier worden de studenten ondergedompeld in het proces van

onderwijsinnovatie. Bedoeling van het project is niet om voorstanders van tabletonderwijs te

creëren, wel studenten kritisch te laten omgaan met wat nieuwe technologie mogelijk maakt.

Het project werd zowel door lector als student als erg zinvol ervaren omwille van het samen

leren.

35.2 Reflectie in de wetenschapsklas

Jelle De Schrijver – Odisee

Het Vlaamse wetenschapsonderwijs heeft zowel in het basis als secundair onderwijs nood

aan goed geschoolde leraars om leerlingen te laten reflecteren over wetenschap en kennis.

In het bijzonder is er nood aan leermateriaal om aan de slag te gaan met ‘nature of science’

(NoS).Daarom ontwierpen we voor de lerarenopleiding -in de eerste stap van een

ontwerponderzoek - nieuw leermateriaal om het inzicht in het wetenschappelijke proces te

vergroten bij toekomstige leraars (natuur)wetenschappen en wereldoriëntatie. We

ontwikkelden een didactiek geïnspireerd op dialogische en Socratische gesprekstechnieken

die de lerarenopleider en de aspirant-leraar toelaten reflectie bij lerenden op te wekken.

36 Professionele leergemeenschappen via leesgroepen

vorm: workshop


Ruth Wouters - UC Leuven-Limburg

In deze workshop wordt een methodiek uitgeprobeerd zoals toegelicht in het boek

‘Laat leraren schitteren’(R. Wouters et al., 2014). We bestuderen de kenmerken en de do's

en don'ts van een leesgroep voor professionals. Deze methodiek kan ingezet worden in

oprichting en/of werking van een professionele leergemeenschap. We lezen tijdens de

workshop samen een actueel artikel en passen de techniek daarop toe. Tot slot bespreken

we samen de mogelijkheden om een leesgroep te installeren in de eigen werkcontext.



37 CLIL in Vlaanderen

vorm: workshop


Liesbeth Martens - UC Leuven-Limburg

In deze interactieve workshop gaan we na wat de invloed is van meertalig onderwijs op het

gebied van kennis van de doeltaal - kennis van de leerstof - beheersing van het Nederlands -

leerresultaten van minder begaafde leerlingen - attitude en motivatie van de leerlingen. We

leggen daarbij verbanden tussen meertaligheid, de werking van het brein en de cognitieve

ontwikkeling van de leerlingen binnen CLIL-onderwijs.

38 Coach van een teacher educator design team? Train-the-trainerworkshop

vorm: workshop


Jeroen Thys (begeleider), Els Castelein (begeleider), Heleen Becuwe, Natalie Pareja Roblin

en Jo Tondeur - UC Leuven Unesco Lerarenopleidingen – Universiteit Gent

In het kader van het SoE-project Teacher Design teams werd een

professionaliseringsmodule opgezet voor coaches van teacher design teams in

lerarenopleidingen. Een teacher educator design team (TeDT) is een groep van twee of

meer lerarenopleiders die samen (digitale) curriculummaterialen ontwerpen. Uit onderzoek

blijkt dat een coach een cruciale factor kan zijn in het welslagen van teacher design teams.

Het doel van deze workshop is deelnemers in te leiden in teacher educator design teams,

basiskennis aan te reiken over de coachende rol en zicht te krijgen op mogelijke

opportuniteiten en aandachtspunten. De beoogde doelgroep zijn lerarenopleiders of

onderwijsondersteuners die een ontwerpteam willen coachen. Enige ervaring met coaching

is handig, maar niet noodzakelijk.

39 Ontwikkelingsprofiel Vlaamse Lerarenopleiders

vorm: workshop


Jo van den Hauwe - Expertisenetwerk Lerarenopleidingen Antwerpen

Geef het Ontwikkelingsprofiel Vlaamse lerarenopleiders mee vorm! Je krijgt een bondige

introductie op de nieuwe versie van het ontwikkelingsprofiel Vlaamse lerarenopleiders. Je

werkt vervolgens met andere lerarenopleiders aan visuele representaties van de rollen uit

het profiel. We willen zo de essentie van de rollen beter bevatten en komen tot een rijker

beeld van de samenhang tussen de rollen.



40 Leraren(opleiders): taakgerichte bruggenbouwers?

vorm: workshop

conferentiepad: identiteit, team & interactie onderwijs-maatschappij

Carolien Frijns & Jeroen Lievens - Centrum voor Taal en Onderwijs, KU Leuven

Hoe kunnen we aspirant-leraren degelijk voorbereiden op hun toekomstig beroep? Kan dat

met levensechte taken, in interactie met elkaar en vanuit het idee dat fouten een ‘hotspot for

learning’ zijn? Hoe bouwen we bruggen tussen de leraar en de ouders, en de hogeschool en

het werkveld? In deze workshop exploreren we de betekenis van taakgericht onderwijs voor

de lerarenopleiding. Samen zoeken we een antwoord op de vraag hoe we taken kunnen

bedenken waarbij de lerarenopleiding en het werkveld in rijke verbinding met elkaar staan,

alsof er een draaideur tussen beide staat die de stroom continu voedt. We vinden inspiratie

in casussen uit lerarenopleidingen die, naar aanleiding van onderwijsinnovatieprojecten in

het hoger onderwijs in Vlaanderen, het taakgerichte pad zijn ingeslagen.

41 De (onderwijs)wereld ordenen

vorm: workshop


Willy Poppelmonde & Peter Visser - VEFO vzw/De Oranjerie CVO/ UA-IOIW-SLO

De animatiefilm ‘Tarzan’(1999) is een zeer vrije adaptatie in de overbekende ‘Disney- stijl’

van het boek ‘Tarzan of the Apes’(1912) van Edgar Rice Burroughs. We bekijken als

instapactiviteit een filmfragment met als onderliggende thematiek de inbreuk van het

‘Verlichte’ westen op de haast volstrekte duisternis van het oerwoud. Samen met Tarzan

krijgen we via de ‘toverlantaarn/beamer’ van Jane een echte snelcursus

‘inburgering/wereldbeschouwing’ bij de overgang van de 19de naar de 20ste eeuw. Vanuit

de verzamelde toverlantaarnbeelden volgen verschillende activiteiten die door een

voortdurend en gevarieerd prikkelen van het ‘muzische cogito’ aanzetten tot filosofisch

denkwerk:

- diverse muzische domeinen exploreren in functie van het Filosoferen Met Kinderen en

jongeren (FMKJ);

- eigen toepassingen en invullingen uitproberen bij universele thema’s: (eigen)

wereldbeeld(en), vrijheid, kunst, cultuur, …;

- diverse aspecten van het filosofisch (begeleidings)proces onderzoeken en verbeteren.

42 Is Roodkapje nog sexy? Relatie tussen erfgoed en onderwijs

vorm: workshop


Els Vinckx & Nancy Tilkin – PXL-Education

Een subgroep van het netwerk Erfgenoten – het netwerk erfgoededucatie van de provincie

Limburg – focust op de relatie tussen lerarenopleiding en de erfgoedsector. Samen met het

Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed (PCCE), het Gallo-Romeins Museum, het

Openluchtmuseum Bokrijk, Museum De Mindere, de stedelijke Musea Hasselt en de

Abdijsite Herkenrode werken PXL-docenten aan actieplannen om toekomstige leerkrachten



te enthousiasmeren voor erfgoed en erfgoededucatie. Het hele proces wordt begeleid door

Tijl Bossuyt, artistiek en zakelijk leider van de kunsteducatieve organisatie De Veerman. Het

onderzoeksproject wordt gesubsidieerd door de provincie Limburg.

We vertrekken vanuit volgende onderzoeksvragen:

1 Hoe kunnen we leerkrachten-in-spe vanuit de opleiding warm maken voor erfgoed?

2 Hoe kunnen we leerkrachten-in spe een museumbezoek op maat aanbieden opdat zij het

museum /de erfgoedsite later gebruiken als leeromgeving met hun leerlingen?

Tijdens de workshop delen we onze voorlopige resultaten en gaan we samen op zoek naar

verdere antwoorden.

43 Ouderbetrokkenheid in de stagepraktijk

vorm: workshop


Katleen Van de Velde – De Schoolbrug

De leerkracht van vandaag krijgt te maken met tal van maatschappelijke uitdagingen waarop

hij onvoldoende voorbereid is. In deze interactieve workshop gaan we samen op zoek hoe

we de toekomstige leerkracht beter kunnen voorbereiden op deze uitdagingen, in het

bijzonder op de rol van de leerkracht om ouders te betrekken bij het onderwijsgebeuren.

Kunnen we naast de gewone lesopdracht in de stage ook mogelijkheden voorzien voor de

student om ervaring op te doen in het betrekken van ouders bij het schoolgebeuren? Hoe

kunnen we dit dan het best organiseren? We mikken dus vooral op de lerarenopleiders die

verantwoordelijk zijn voor de praktijkervaringen van de student op school: stagebegeleiders

en -coördinatoren, praktijklectoren, opleidingscoördinatoren,...

44 Pleased to meet you. Of toch niet altijd?

vorm: workshop


Katrien Mertens - UC Leuven-Limburg

In deze workshop gaan we samen op zoek naar antwoorden op belangrijke thema’s gelinkt

aan omgaan met diversiteit in het onderwijs. Drie visies brengen we bij elkaar: die van ons,

die van het werkveld (kleuter-, basis- en secundaire scholen) en die van jou. We dagen je uit

om het te hebben over het principe ‘iedereen is welkom’, over zin en onzin van labels en

hokjes, over vooroordelen en stereotypen en hoe goed we daar zelf mee omgaan. We

vragen ons af of diversiteit als beleid nog wel zo belangrijk is voor ons. Voor jou.



45 Innoveren door te excelleren

vorm: workshop


Sanne Ramaekers & Christophe Vansteeland – Koning Boudewijnstichting

In september 2012 startte het project ‘Innoveren en Excelleren in Onderwijs’(pIEO),

een project van het departement Onderwijs in beheer van de Koning Boudewijnstichting. Het

project loopt in dertien scholen met een hoge concentratie aan SES-leerlingen in de

grootstedelijke contexten Antwerpen, Brussel en Gent en in de regio Limburg. pIEO heeft tot

doel het onderwijsleerproces in de proefscholen duurzaam te vernieuwen om welbevinden,

leerwinst en leerprestaties van de leerlingen te verhogen. Daarnaast fungeert pIEO als

laboratorium: om ervoor te zorgen dat de kritische succesfactoren ook verwezenlijkt worden

in het hele Vlaamse basisonderwijs, zoekt het pIEO-team samen met de pIEO-scholen welke

methodieken en organisatievormen het snelst tot bovenstaande doelstelling leiden. We

ontwikkelden een eigen kader om aan de slag te kunnen met schoolontwikkeling op

verschillende niveaus. Graag laten wij je op interactieve wijze kennismaken met ons project

en de rijke verhalen die we sprokkelden. Daarbij willen we je de vraag voorleggen: ‘In welke

mate maak ik studenten vaardig in het waarderend en ontwikkelingsgericht omgaan met

leerlingen, collega’s, ouders en externen en in het planmatig en doelgericht werken?’ Vanuit

concrete casussen gaan we aan de slag om te reflecteren op de impact als lerarenopleider

op de ontwikkeling van leerkrachten, scholen en dus ook het kind.

46 Spelvormen in wiskundeonderwijs

vorm: workshop


Gilberte Verbeeck – Universiteit Antwerpen

In kleine groepen leren we verschillende kaartspelen kennen die in Noorwegen gedurende

een tiental jaar in het wiskundeonderwijs gebruikt worden. We bespreken de bruikbaarheid

en de mogelijkheden voor de lerarenopleiding. Daarnaast laten we de deelnemers andere

spelvormen ervaren die voor verschillende vormen van wiskundeonderwijs gebruikt kunnen

worden. In een laatste ronde is er mogelijkheid tot uitwisseling vanuit de eigen praktijk.

47 Lerarenopleiders op de brug naar de 'cloud'

vorm: workshop


Koen Vandenhoudt – PXL-Education

Wil je vanop elk device (laptop, smartphone, tablet, … ) je bestanden kunnen raadplegen?

Deel je graag bestanden via sociale media zoals Facebook, Twitter, Pinterest, etc.? Wil je

ook een online back-up van al je werken privébestanden? Wens je de voordelen van

cloudopslag te verkennen? In deze sessie leer je werken met een cloudopslagdienst. Je

krijgt eerst een overzicht van de meest gebruikte cloudopslagdiensten en hun

eigenschappen. Vervolgens worden verschillende voorbeelden van het gebruik van de cloud

gedemonstreerd en ga je hiermee zelf aan de slag. Op het einde van de sessie heb je de



skills van cloudopslag onder de knie zodat je je digitale werken privébestanden beter kan

organiseren.

Gelieve je eigen laptop mee te brengen voor deze sessie.

48 Conditietraining anders bekeken

Opgelet: deze sessie vindt plaats in de sportzaal, Campus Vildersstraat

vorm: workshop

conferentiepad : interactive onderwijs en maatschappij

Bart Gilis & Evelien Huysmans – PXL-Education

In deze workshop bieden we een alternatief voor het traditionele conditiecircuit in de lessen

lichamelijke opvoeding. Aan de hand van een aantal competitieve oefeningen wordt

vakoverschrijdend gewerkt rond sport, bewegen, gezondheid en ICT. De oefenstof daagt de

leerlingen uit om te werken op eigen niveau, maar ook samenwerking staat centraal binnen

deze werkvorm. Dit is een praktische sessie waarbij actieve deelname verwacht wordt en

sportkledij vereist is. In deze workshop wordt tevens de link gelegd met het onderzoek dat

uitgevoerd wordt binnen het departement Education en de opleiding lichamelijke opvoeding

van Hogeschool PXL naar de algemene fitheid van leraren lichamelijke opvoeding en de

leraar LO als fitte opvoeder. Na de sessie is er de mogelijkheid om te douchen.



Posterpresentaties

12.10 uur – 13.10 uur

49 Optimaal MaxiTAAL!


Marlies Algoet – Odisee en VoorrangsBeleid Brussel / OnderwijsCentrum Brussel

We begeleiden kleuteronderwijzers (in spe) om de mondelinge

taal(denk)vaardigheidsontwikkeling van kleuters maximaal te ontwikkelen. Veel kinderen

beheersen aan het einde van de derde kleuterklas echter nog altijd onvoldoende Nederlands

om succesvol hun schoolcarrière te doorlopen. Odisee en VBB/OCB willen extra inzetten op

maximaliseren van de denken taalstimulerende interactievaardigheden van

kleuteronderwijzers (volgens onderzoek de kracht achter taaldenkvaardigheidsontwikkeling).

We constateren immers dat veel kleuteronderwijzers deze interactievaardigheden

onvoldoende aanwenden, tijdens eigenlijke onderwijsactiviteiten en tijdens de (te?) talrijke

momenten zonder eigenlijke onderwijsactiviteit (zoals koek-en-drank). Internationaal

onderzoek bevestigt dit. We willen daarom onderzoeken in hoeverre deze constateringen in

de praktijk bewaarheid worden.

Daarnaast willen we intens talige alternatieven aanbieden, via een vervolgpublicatie op

Minimaal MaxiTAAL! (OCB/ VBB). We stellen het onderzoek, de voorlopige

onderzoeksresultaten en de publicatie-opzet voor, naast de vraag naar de mogelijke impact

van een publicatie en de noodzaak van vorming en training.

50 Bewegingsintegratie in het curriculum kleuteronderwijs


Marie Vandebroek, Dorien Wassink & Cindy Rutten – PXL-Education

Uit onderzoek blijkt dat kleuters te weinig bewegen waardoor bewegingsarmoede optreedt.

In dit praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek gaan we op zoek naar manieren om

beweging in de klas te stimuleren bij vijfjarige kleuters. We reiken kleuterleidsters tools aan

om bewegingsintegratie in de klas te brengen aan de hand van een zelf ontwikkelde

activiteitenbundel met bijhorende materialen. Bewegingsintegratie staat voor alle

bewegingsactiviteiten buiten de lessen LO. Het is een middel om bepaalde leerinhouden aan

te brengen waardoor kleuters meer bewegen, beter bewegen en de cognitieve doelen beter

bereiken. Om de effectiviteit van deze tools na te gaan, meten we de motoriek en de fysieke

activiteitsgraad van kleuters in interventie- en controlescholen.



51 Kaatje Klank


Lieve Van Severen – Odisee

Binnen het taalproject 'Kaatje Klank' werd een nieuwe methodiek ontworpen met als doel

de auditieve vaardigheden en de spreekvaardigheden van vierjarige kleuters te stimuleren in

functie van het voorbereidend lezen (ontluikende geletterdheid). Deze methodiek wordt

tijdens het schooljaar 2014 -2015 uitgevoerd in zes tweede kleuterklassen. Door middel van

een pre- en posttest en een vergelijking met een controlegroep meten we het effect van de

methodiek op de taalvaardigheden van de kleuters. We verwachten een significante groei

van het klankbewustzijn en de spreekvaardigheden, vooral bij anderstalige kleuters. Deze

twee vaardigheden zijn van cruciaal belang voor de ontwikkeling van het technisch lezen in

het lager onderwijs. Goede leesvaardigheden zijn namelijk een voorwaarde voor succes in

de school als in de huidige en toekomstige samenleving.

52 Blended leeromgeving: pedagogical content knowledge Frans


Charlotte Larmuseau - KU Leuven-Kulak, Vives en UC Leuven-Limburg

De poster rapporteert over een project inzake het ontwerpen, ontwikkelen, implementeren en

evalueren van een ‘blended’ leeromgeving ter optimalisatie van vakdidactische kennis

(pedagogical content knowledge, PCK) Frans bij toekomstige leerkrachten lager onderwijs

(BaLO). De focus van de leeromgeving ligt op het leren onderwijzen van “mondelinge

interactie”(MI). In de leeromgeving wordt PCK geïntegreerd aangeboden met vakinhoudelijke

kennis (content knowledge, CK) Frans en algemeen didactische kennis (pedagogical

knowledge, PK). Onderzoek wijst uit dat PCK een belangrijke predictor is voor de

onderwijskwaliteit van leerkrachten en de leeruitkomsten bij leerlingen (Kunter et al., 2013)

en dat er sterke hiaten zijn met betrekking tot CK en PCK Frans bij studenten BaLO (Martens

& Voets, 2012). Specifieke moeilijkheden werden vastgesteld ten aanzien van MI. Om

tegemoet te komen aan deze tekorten in de kennisbasis van toekomstige leerkrachten

beogen we het ontwikkelen van een blended leeromgeving gericht op het leren onderwijzen

van MI in Frans als vreemde taal, waarbij op een geïntegreerde manier aan PCK, CK en PK

wordt gewerkt. We verwachten dat het geïntegreerd aanbieden van CK, PK en PCK tot

betere kennisverwerving zal leiden aangezien zo op een elaboratieve manier op deze

kenniscategorieën wordt voortgebouwd, wat leidt tot betere retentie (Reigeluth, 1979). Het

design van de blended leeromgeving is gebaseerd op het 4C/ID (Four Component

Instructional Design) model (van Merriënboer, Clark & De Croock, 2002). Dit ontwerpmodel

biedt ondersteuning bij het ontwerpen van leeromgevingen die zich richten op het verwerven

van complexe vaardigheden, zoals in dit geval het aanleren van MI.



53 (Professionele) Identiteit door cultureel bewustzijn


Kaat Verhaeghe – Erasmushogeschool Brussel

Geen ik zonder de ander. Identiteit, professionele identiteit, zijn en worden. Het voorbereiden

van studenten op de educatieve praktijk vormt een uitdaging! Het kinderdagverblijf, de

kleuterklas als context waarin het kind voor het eerst met de samenleving wordt

geconfronteerd en de samenleving met het kind. Wie is de professional binnen deze

context? Hoe beïnvloedt zijn/haar kijk het ‘zijn’ en ‘worden’ van jonge kinderen? Hoe creëren

we een openheid voor Ander(s)-zijn? Hoe creëren we een bewustzijn bij de student als

cultuurdrager? Hoe kan de professional blijven groeien in verandering? We gingen op zoek

naar manieren om de professionele ontwikkeling van studenten te ondersteunen door het

combineren van identiteit en professionele identiteit. In verder onderzoek creëren we een

coachingstraject ter ondersteuning van professionals in de praktijk. De eerste stap is een

narratief onderzoek waarin we luisteren naar de verhalen van mensen. We krijgen zicht op

het biografisch perspectief van de professional. De inhouden van deze verhalen vormen het

startpunt voor het vormgeven van het coachingstraject.

54 Inclusief onderzoekend leren?


Lieveke Hellemans – Thomas More

Het effect van een lessenreeks onderzoekend leren rond wetenschappen op de leermotivatie

van leerlingen in de derde graad van de lagere school werd onderzocht, met specifieke

aandacht voor gelijke onderwijskansen. De lessenreeks bestond uit vier lessen van 75-100

minuten en werd gegeven in vier verschillende lagere scholen. Deze scholen hadden een

gemengd publiek: de leerlingen met een andere thuistaal dan het Nederlands varieerde

tussen 10 en 81 % in de vier scholen. Voor en na de lessenreeks werd door de leerlingen

een vragenlijst ingevuld die peilde naar de motivatie. Er kon geen significant verschil

gevonden worden in de motivatie noch voor, noch na de lessenreeks tussen leerlingen die

thuis Nederlands spreken en zij die thuis een andere taal spreken. Er bleek wél een

significante stijging in de intrinsieke motivatie van de laagst gemotiveerde leerlingen door

deze lessenreeks, maar tegelijkertijd bleek de motivatie van de sterkst gemotiveerde

leerlingen significant te dalen.

55 Op stage met twee effectief leren vanuit een talentgerichte benadering

conferentiepad: identiteit & team

Ilse Ruys (Artevelde Hogeschool), Kris Hulsen (Hogeschool West-Vlaanderen) - Kelly Van

Driessche (Hogeschool Gent) - Griet De Nys (Hogeschool Gent) – ENW AUGent

Het STEL-onderzoek (Op stage met Twee Effectief Leren) was gericht op de ontwikkeling -

vanuit een talentgerichte benadering -van ondersteunende instrumenten voor

lerarenopleidingen basisonderwijs bij het ontwerpen en implementeren van systemen van

team teaching in stages. Als omschrijving voor team teaching vonden we aansluiting bij het

werk van Haeck, Van den Brande en Verhelst (2013, p. 20): ‘We spreken van team teaching



wanneer meerdere leerkrachten op een gestructureerde manier in een gelijkwaardige relatie

een gedeelde verantwoordelijkheid dragen voor het onderwijzen van een groep leerlingen in

eenzelfde of twee aanpalende ruimtes om hen de onderwijsdoelstellingen te laten bereiken’.

Vanuit een uitgebreide bronnenstudie, verkenning van good practices en bevraging van

relevante actoren, werd een materialenbank (inteamindeklas.weebly.com) uitgewerkt met

leermaterialen voor studenten, docenten, mentoren en leerkrachten, vertrekkende vanuit een

talentgerichte en waarderende bril, ter ondersteuning van duo-stages.

56 Technologisch Professionele Ontwikkeling


Brent Philipsen – Vrije Universiteit Brussel

Van de lerarenopleidingen kan verwacht worden dat zij voortrekker zijn op het vlak van

blended learning. Op die manier kunnen toekomstige leraren opgeleid worden om blended

learning in te schakelen in de onderwijsleerprocessen. Dit vraagt echter een nieuwe aanpak

waardoor het volledige potentieel van blended learning momenteel nog niet gebruikt wordt

(Mironov, Borzea, & Ciolan, 2011). Hieruit volgt de vraag welke strategieën ingezet kunnen

worden ter ondersteuning van de lerarenopleiders en opleidingsinstellingen. Er bestaat reeds

heel wat empirisch onderzoek naar verschillende strategieën. Het is echter niet duidelijk

waarom verschillende strategieën al dan niet van belang kunnen zijn voor opleiders in het

teken van blended learning.

57 INDIGO: inzetten op diversiteit in grootstedelijk onderwijs vanuit lerarenopleiding


Joke Simons & Nele De Witte - Thomas More; Freddy Mathyssen , Tina Vertommen, Veerle

Hoflack-KULeuven; Ine Bogaerts & Carlien Foucart – UC Leuven-Limburg

Ondanks vele initiatieven verbetert de achterstandspositie van allochtone leerlingen in het

Vlaams onderwijs slechts moeizaam. Uit onderzoek blijkt dat de leraar het verschil kan

maken. Om de kansen van allochtone leerlingen te verhogen, moeten leraren deskundig op

allerlei vormen van diversiteit kunnen inspelen. In de praktijk blijkt dit voor vele lerarenteams

een dagelijkse zoektocht. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de lerarenopleiding,

waarvan terecht verwacht wordt dat ze studenten voorbereidt op de in de maatschappij

aanwezige socio-culturele diversiteit. Door allerlei praktische, pedagogische of

organisatorische redenen én door expliciete keuzes van stagelocaties, dreigt de

lerarenopleiding jonge leraren af te leveren die geen competenties hebben rond het

scheppen van optimale onderwijskansen voor allochtone leerlingen. INDIGO wil hierop

inspelen door studenten, docenten en mentoren verder te professionaliseren rond omgaan

met (groot)stedelijke diversiteit door uitbouw van een praktijkcomponent en door het

aanbieden van hefbomen (lerend netwerk, voorbereidingstraject en intensieve coaching).



58 Voorstelling departementaal kenniscentrum


Dirk Aerenhouts - Erasmushogeschool Brussel

Het kenniscentrum ‘Urban Coaching & Education (KUCE)’heeft als doel om in interactie met

het werkveld het onderwijs in een grootstedelijke context te professionaliseren. Binnen de

lerarenopleiding secundair onderwijs richt het KUCE zich op onderzoek naar de

grootstedelijke school als gezonde leer- en leefomgeving. Volgende onderzoeksvragen

worden gesteld: ‘Welke initiatieven bestaan reeds, welke noden en verwachtingen zijn er in

het werkveld en welke bijkomende samenwerkingen zijn mogelijk?’ ‘Wat zijn de ervaringen

en percepties binnen het werkveld van de genomen initiatieven?’ Het kenniscentrum wil

ondersteuning bieden aan leerkrachten die via kunst-, cultuur- en bewegingseducatie de

kansen van alle leerlingen willen optimaliseren. Het KUCE koppelt onderwijs aan onderzoek.

Via de verschillende (keuze)stages, reflecterend handelen en de bachelorproef worden de

studenten actief betrokken bij het onderzoek. Zo kan er op korte tijd een groot aantal scholen

worden doorgelicht, kunnen bestaande noden en pijnpunten worden blootgelegd en kunnen

good practices worden verzameld in een praktijkgids.

59 Boeiende Biodiversiteit


Els Knaepen, Catherine Roden & Els Huygens – PXL-Education

Biodiversiteit staat de laatste jaren erg in de kijker. Omdat het ons overlevingspakket vormt

op lange termijn, moet biodiversiteitseducatie doorgang vinden in het onderwijs. Bovendien

leent biodiversiteit zich uitermate om te werken rond educatie voor duurzame ontwikkeling

vanuit vijf competentiedomeinen.

Dit onderzoek onderzocht hoe leraren lager onderwijs ‘leren voor biodiversiteit’ interpreteren

en integreren in hun klaspraktijk. Uit de resultaten blijkt dat leraren een onvolledig beeld

hebben van biodiversiteit en de nadruk nog voornamelijk op het competentiedomein nieuwe

kennis leggen. De andere competentiedomeinen - waardeontwikkeling, emoties,

actiegerichtheid en systeemdenken - komen in mindere mate aan bod en systeemdenken

zelfs uitermate zelden. Hier ligt een duidelijke taak weggelegd voor de lerarenopleiding:

dé plek om leraren in opleiding, maar ook ervaren leraren te begeleiden in hun ontwikkeling

tot innovatieve opleiders die leerlingen laten leren voor biodiversiteit en dit niet enkel in de

lessen natuur. Het onderzoek leidde tot de ontwikkeling van een inspiratiegids met

didactische methodes om (toekomstige) leraren aan te zetten tot leren ‘voor’ biodiversiteit.


Programmabrochure VELOV-conferentie 2015...Moetivatie of motivatie? De lerarenopleider en directie...

Documents

Transcript of Programmabrochure VELOV-conferentie 2015...Moetivatie of motivatie? De lerarenopleider en directie...