OnOff 24 - Wingdings

onoff

Verenigingsblad van S.G. DaedalusNr. 24 - September 2010

wingdingsWie is de Industrieel Ontwerper?

De ontwerper als opvoeder

WIE DIT LEEST IS GEK

Nederlands Verpakkingscentrum

Postbus 164

2800 AD Gouda

Stationsplein 9k

2801 AK Gouda

tel 0182-51 24 11

fax 0182-51 27 69

e-mail [email protected]

Het Nederlands

Verpakkingscentrum is

de enige keten vereniging

in Nederland op het gebied

van verpakken. Met haar

kennisnetwerk van dertienduizend

relaties en ruim vijfhonderd

lidbedrijven is de vereniging

voortrekker in opleiden, informeren

en belangenbehartiging.

zonderverpakking

geenherkenning

www.nvc.nl

Nederlands Verpakkingscentrum

Postbus 164

2800 AD Gouda

Stationsplein 9k

2801 AK Gouda

tel 0182-51 24 11

fax 0182-51 27 69

e-mail [email protected]

Het Nederlands

Verpakkingscentrum is

de enige keten vereniging

in Nederland op het gebied

van verpakken. Met haar

kennisnetwerk van dertienduizend

relaties en ruim vijfhonderd

lidbedrijven is de vereniging

voortrekker in opleiden, informeren

en belangenbehartiging.

zonderverpakking

geenherkenning

www.nvc.nl

Heel veel dingen in ons leven zijn er al. Een brood, een raket, een BH, een democratisch systeem. Allemaal be-denksels van ons brein. Hersenspin-sels, ooit door iemand voorgesteld, bijgeschaafd door de tijd, totdat het uit de oven kwam, met een bruine knap-perige korst en vers op jouw bordje belandde. Ze zijn er, al die producten, in allerlei soorten en maten. Produc-ten worden echter niet zomaar uit-gepoept. Het brood komt wel in zijn geheel uit de oven, maar voordat het er was moest precies de juiste hoeveel-heid ingrediënten door elkaar worden geklutst. Een baby komt als één geheel krijsend uit de moeder floepen, maar daarvoor heeft er een hele hoop celdel-ing plaatsgevonden achter gesloten deuren. Met behulp van chemische processen in de veilige warmte van de baarmoeder. Dingen moeten groeien en evolueren alvorens ze er zijn, net als in het laboratorium van de professor,

het schuurtje van de uitvinder, op het papier van de designer of in de bakkerij van de bakker.

Maar hoe vindt deze groei plaats? Wat maakt deze groei mogelijk? Het zijn niet dezelfde standaardregels die al-tijd kunnen worden toegepast. Het is geen natuurkundige formule. Anders konden we nu een hele slimme com-puter aanzetten, en deze zo program-meren dat die gewoon meteen de hele toekomst uitdenkt. Hebben we meteen allemaal ons eigen spaceship, een spacehouse en een spacechick erbij. Het klimaatprobleem wordt opgelost, dichten we dat olielek even, en klaar zijn we. Helaas, een handboek met regels om een ding te laten groeien is er niet.

Ik wil een ding maken. Een ding waar-mee ik mijn vriendin in Japan kan zeg-gen dat het hier lekker weer is. Com-

municatie dus. Ik ga me afvragen op wat voor manieren ik die boodschap kan gaan doorgeven. Hoe ziet de con-text eruit? Wat voor situatie heb ik hier mee te maken? Er moet een lange af-stand worden overbrugd, we spreken misschien een andere taal, wat is de drager van de boodschap, op welke manier wordt de boodschap ontvan-gen? Een groot scala aan vragen ont-staat. Vragen die in beeld brengen naar welke wereld het product toe moet groeien.

Het communicatie ding is zomaar een voorbeeld. De inhoud van het voor-beeld is echter niet waar het om gaat. Het gaat mij om de vragen. Die vragen zijn essentieel! De vragen maken de groei mogelijk van het ding, en zorgen dat het valide wordt. Zo maar een lijn zetten op je papier is niks meer dan alleen een lijn op papier. De lijn re-presenteert niks. Er zijn geen vragen

gesteld, de lijn stelt niks voor. Een ding dat valide is past binnen zijn context. Het zit op een plek waar het behoort te zijn, juist omdat de vragen zijn gesteld. De lijn stelt een internetkabel voor, of een telefoonpaal, of een weg waarover de koerier de boodschap brengt naar die meid in Japan.

Alle vragen die je je tijdens het ont-werpproces stelt vormen een netwerk. Ze zijn met elkaar verbonden. Uit de ene vraag volgt de volgende. Vervol-gens ga je op zoek naar mogelijke ant-woorden, opties, richtingen, of je pakt je kompas. Je kijkt naar opties die lo-gisch voelen, die als een puzzel op die plek vallen. Op een gegeven moment zijn vragen te beantwoorden. Er kan een lijn tussen punten worden getrok-ken, en de cirkel is compleet. Goede vragen stellen (?) en goede oplossin-gen bedenken (!), dat is ontwerpen voor mij.

tekst Sefrijn Langen

3Wingdings OnOff 24

4

4

RedactioneelDe laatste On/Off van dit studiejaar betekent

de laatste voor een aantal redactieleden, onder

andere voor mijzelf. Sefrijn en Leon stoppen er

ook mee en geven het vormgeversstokje door

aan nieuwe gegadigden. We gaan niet allemaal;

Willem-Sander, Annelies en Rozemarijn staan te

trappelen om de scepter te zwaaien. Hierbij kunnen

ze natuurlijk wel wat hulp gebruiken, hierbij dan

ook een schaamteloze oproep aan alle schrijvers,

nakijkers en vormgevers in spe. Wil jij een keer wat

maken voor in de On/Off of wil je in de redactie?

Spreek iemand aan van de redactie (lid, of oud-lid,

kan allemaal) of stuur een mailtje naar onoff@

daedalus.utwente.nl.

Vanwege het naderende ‘afscheid’ wilden we

graag een On/Off met volledige artistieke vrijheid.

‘Doe je ding’, een vreselijke uitdrukking, maar

wel een beetje het motto van deze editie. Iedereen

mag schrijven over een onderwerp wat hij of zij

leuk vindt. Columnist/goeroe Wendrich doet dat

eigenlijk altijd wel, sommigen hebben wat richting

nodig, en weer anderen willen een onderwerp op

een presenteerblaadje aangereikt krijgen. Helemaal

niks mis mee, maar hoe combineer je dat met

artistieke vrijheid? De oplossing ligt in een gebied

waar wij als IO’ende redactieleden wel van houden:

typografie! En dan wel het alfabet waar je als kind

uren zoet mee kon zijn...Wingdings. 1, 2 en 3 zijn

allemaal vertegenwoordigd in deze On/Off, iedere

schrijver heeft er een gekozen danwel toegewezen

gekregen.

Zo weet Rozemarijn wel raad met de platenspeler,

schrijft Marijn over het teken & en wist Wendrich

ons te melden dat het iets werd met ‘wendingen

met z’n wingding’. Verder een boekrecensie van

Laurens en een inspirerend artikel van Willem-

Sander.

Rest mij jullie zoals altijd, maar wel voor de laatste

keer, heel veel leesplezier te wensen. Ach, er zal

vast nog wel eens een artikel van mij in de On/Off

staan!

Read on!

Judith Boonstra

4 OnOff 24 Wingdings

5Wingdings OnOff 24z

4

4 zSTATISCH

FotoruriekRedactioneel

BestuurOnderwijs

Krabbelbox

ON TOPIC

&?!Recensie Emotional DesignSurrealistische Ontwerpen

Huh? Ja!Wie is de Industrieel Ontwerper

Ongelukkige PrinterEchte vogels kom uit de boom!

Waarom vinyl nog in de winkel ligtOp zoek naar de doelgroepDe ontwerper als opvoeder

Inhoudsopgave

34678

10121415161820222326


bestuurWingdings. Tja. Wat moet je daar nu over

schrijven.

Ik heb het in ieder geval altijd een raar

fenomeen gevonden. Een schijnbaar totaal

onbruikbaar font, wel met de leuke eigen-

schap dat als je een naam of woord typte, je

dat vertaald zag in een rij van vaak vreemde

figuurtjes in een veelal vermakelijke volgorde.

Maar wat nou het nut was van die schijnbaar

willekeurige serie simplistisch gestyleerde

symbooltjes, ontging mij vroeger.

Wingdings was voor mij pure chaos.

Willekeur. Toevalligheden onder de knopjes

van je toetsenbord. Ter illustratie:

T

Chaos. Orde.

De mens is altijd bezig om te proberen orde

te scheppen in de chaos die welhaast op elk

denkbaar gebied een natuurwet lijkt te zijn.

De mens vormt daartoe de omgeving om hem

heen en vult deze aan. Het is wat ons onder-

scheidt van andere zoogdieren. Als student én

IO’er is het scheppen van orde in chaos één

van je dagelijkse taken. Je bent dagelijks op

hoog niveau bezig met de dingen die onze sa-

menleving vormgeven. Hoe chaotisch het ook

op mij overkomt, Wingdings is uiteindelijk

ook voor dat doel gemaakt. De kleine sym-

booltjes en frutseltjes dienen ter ondersteu-

ning van woordelijke communicatie, digitaal

danwel op papier.

Communicatie is een steeds belangrijker as-

pect van die samenleving. Volgens sommigen

zijn we alweer van de information age over-

gegaan naar de communications age, hoewel

die twee fenomenen natuurlijk met elkaar te

maken hebben. Het kunnen omgaan met de

enorme stroom informatie die op ons af komt

is steeds belangrijker.

Producten spelen een belangrijke rol in dit

geheel. Je hoeft geen genie te zijn om te zien

hoe sterk computers, tekstverwerkers als

Word, internet en smartphones ons leven

gevormd hebben. Het scala aan dingen die

we kunnen lezen, aan dingen die we kunnen

doen wordt steeds groter.

Over de rol van wingdings in dit alles durf ik

geen uitspraak te doen. Wat ik wel merk is dat

er steeds meer behoefte lijkt te zijn aan infor-

matievoorziening die kort en to-the-point is.

Twitter is hier een mooi voorbeeld van (als

er geen onzin wordt gemeld). Als bestuurder

merk je dat aan een mailbox die uitpuilt van

uitnodigingen, verzoeken en andere infor-

matie. Je wilt in enkele woorden weten: wat

is er te melden?

Het is wel een beetje ironisch dat alle tech-

nieken die we hebben ontwikkeld om ons

leven gemakkelijker te maken, soms ons le-

ven bijna overnemen en zorgen voor een waar

bombardement aan informatie en keuzes,

ondersteund door kleurrijke illustraties én

symbooltjes.

Het mooie aan ons vakgebied blijft toch de al-

tijd aanwezige uitdaging om creatieve oplos-

singen te verzinnen voor al deze dingen!

Namens het 9e bestuur van S.G. Daedalus,

Auke te Winkel

Voorzitter

7Wingdings OnOff 24

onderwijsDaar kan ik me enorm over opwinden. Waa-

rom worden ze gebruikt? Wat is daar het

praktisch nut van, om maar zo te zeggen? Ze

zijn lelijk, je kunt er niets mee, behalve een

tekst soort van te encrypten. Heb ik al gezegd

dat ze lelijk zijn?

Waar wingdings me wel aan doen denken, is

het vak grafisch vormgeven. Het vak waar-

in Chris Vermaas enthousiast de do’s en de

don’ts van de grafische wereld ten gehore

brengt. Hij heeft het niet benoemd, maar als

de wingdings in zijn vak waren voorgeko-

men had hij ze waarschijnlijk finaal de grond

in geboord. Net als Comic Sans. Misschien

nog wel meer. Over Comic Sans gesproken,

wisten jullie dat het 3 juli ‘Comic Sans dag’ is?

De nationale rouwdag van alle grafisch vorm-

gevers in Nederland.

Onze opleiding wordt wel steeds grafischer

ingesteld. Hadden we eerst alleen nog gra-

fisch vormgeven, nu hebben we de vakken

één en twee. Veel studenten vinden dit wel

goed. Het is een leuk vak, dat ook nog eens

nuttig is. Je komt het ook overal tegen. Er is

toch een groot verschil tussen je eerste poster

in het eerste jaar en de laatste in je derde jaar.

Je gebruikt het bij verslagen, presentaties,

markten, noem maar op.

Daarnaast is er dit jaar Productweergave bij-

gekomen in het tweede jaar. Dit vak vervangt

het oude ‘Ontwerpen met Virtual Reality’.

Dat is nu nog wel een deel van het nieuwe vak.

Daarbij is er productfotografie gekomen. Ook

dit wordt door veel studenten ervaren als een

leuk vak. Waar je eerst maar wat aanmod-

derde met je foto’s, kun je nu daadwerkelijk

doordachte keuzes maken over hard licht en

zacht licht, zijlicht of tegenlicht, gemengd

licht, studiolicht en ga zo maar door.

Allemaal leuk en aardig, deze nieuwe vak-

ken, maar de vraag rijst nu wel: horen ze bij

een wetenschappelijke opleiding? Is dit niet

té toegepast? Meer iets voor het HBO? Hier

blijven de meningen nog over verdeeld. Want

laten we wel wezen, ondanks het knip en plak

imago van onze studie, zit er wel degelijk een

urwetenschappelijke basis onder. Maar met

steeds meer en meer van deze toegepaste vak-

ken kun je je afvragen of het niveau nog wel

gewaarborgd blijft.

Ik moet eerlijk toegeven dat ik er zelf ook nog

niet over uit ben. Het is een lastige keuze.

Op zich zelf staand vind ik deze vakken er

niet bij passen. Maar als je ze beschouwd als

ondersteuning van het overige werk dat we

doen, is het wel een toegevoegde waarde.

Soms heb je wel gewoon bepaalde praktische

vaardigheden nodig om het niveau op andere

onderdelen van de studie op peil te houden.

Het is belangrijkste denk ik blijft dat, net zo-

als de rest van de studie een brede basis is, dit

te beschouwen is als een onderdeel van die

basis. Je krijgt een handvat. Wat je er mee doet

is verder aan jou. Je kunt zelf de keuze maken

of je je er verder in gaat verdiepen of niet. En

dus ook of het uiteindelijk voor jou een toege-

voegde waarde heeft, of niet.

Jarne Slot

Commissaris Onderwijs

8 OnOff 24 Wingdings krabbelboxStop jouw ideeën in de

krabbelbox in de studIO en

het wordt hier geplaatst

Google de tekst in de tekstballonnen

om je dosis digitale inspiratie

binnen te hengelen

kosmos.tumblr.com

testbeeld design

museum of modern fiction

ths.nuprocessing

overige bestemmingenfilip salindrija

michael fleming

noam chomsky michel foucault

9Wingdings OnOff 24

broeikas

ths.nu

bis publishers

damn magazine

information is beautiful

ducroz

stereo mood

theehuis enschede

the door post

datavisualization

steve harrington


&&

11Wingdings OnOff 24

&?!Elke gek heeft zijn gebrek. Ik heb er zelfs meerdere. Hoewel gebreken over het algemeen behoorlijke irri-taties kunnen opwekken, kan ik er gelukkig vaak om lachen. Ik heb dan ook wel grappige gebreken moet ik zeggen, zoals vergeetachtigheid en een totale onkunde als het gaat om op tijd komen. Neem nou die ene keer dat ik terug kwam van sporten. Gooi thuis m’n sporttas op de grond. Bleek dat ik de ge-he-le inhoud van m’n sporttas in de kleedkamer had laten liggen! Lachen natuurlijk. Of die ene keer dat ik voor mijn luisterexa-men Engels op de middelbare school tot twee keer toe te laat kwam, en als troostprijs een 1 kreeg. Ook dat was lachen; als een boer met kiespijn. Ik werd weer vrolijk aan mijn gebreken herinnerd toen ik laatst de Daeda-lus kamer binnenliep. Terwijl ik koffie pakte hoorde ik Chris praten over ‘Wingdicks’. Ik verstond het natuur-lijk verkeerd; hij zei Wingdings. Haha!

Maar waarom had Chris het dan over Wingdings? Wel, dat verhaal is jullie lezers ondertussen wel bekend; de On/Off wijdt deze editie de volle aandacht aan allerlei typografische symbolen. Het was even de vraag welk symbool onderwerp van deze bloemlezing zou worden. Direct ging de gedachte uit naar de punt, die in al zijn eenvoud toch een krachtig symbool is. Haast een motto op zichzelf! Maar laten we wel zijn, aan de punt is on-derhand voldoende aandacht besteed. Nee, het is tijd voor een meer verfijnd symbool. Elegant, universeel en hoogst efficiënt in zijn gebruik. Het is tijd voor de ampersand!

Hoewel het oogt als een moderne toevoeging aan ons alfabet, is de ampersand ouder dan veel van de letters die we heden ten dage gebruiken. Tegen de tijd dat bij-voorbeeld de letter W toegevoegd werd aan het Latijnse alfabet in de 7e eeuw, werden ampersands al zeshon-derd jaar toegepast in de typografie. De eerste tekenen van de ampersand zijn zelfs terug te vinden in Pom-peiaanse graffiti uit het jaar 79 na Christus. Zoals zowel de vorm als de functie van de ampersand suggereert, is het een ligatuur bestaande uit de let-ters e en t van het Latijnse et, wat ‘en’ betekent. In den

beginne waren deze letters duidelijk in het teken te herkennen, maar het is in de loop van de tijd geëvolu-eerd tot een symbool waarin vaak nog nauwelijks de samengevoegde letters te onderscheiden zijn (figuur 1). Het eerste teken in het figuur is de manier hoe we de ampersand terug vinden in het oud Romeins cursief. In het latere nieuw Romeins cursief waren ligaturen als de ampersand zeer populair; het tweede en derde teken vinden we hierin terug. In de eeuwen die hierop volgden nam de populariteit van ligaturen sterk af. De ampersand was echter een blijvertje. Het teken werd meer gestyleerd en raakte meer vervreemd van zijn originele vorm. Teken 4 tot en met 6 in figuur 1 tonen deze ontwikkeling.

Tegenwoordig is de ampersand terug te vinden in bij-na alle lettertypen die op dit moment in gebruik zijn, zo’n 30 tot 40 duizend. De vorm van een ampersand wordt vaak ingegeven door zijn historische context, de persoonlijke voorkeuren van de designer en de ty-pografische familie waartoe het teken behoort. Van-zelfsprekend kent het teken een schijnbaar eindeloze hoeveelheid variaties, wat misschien wel de charme is van het teken. Misschien een ideetje voor de On/Off: een ‘ontwerp je eigen ampersand’ wedstrijd?

In het begin van de 19e eeuw vindt men de ampersand vaak terug in alfabetreeksen in Engeland en de Verenig- de Staten (figuur 2). Om aan te geven dat het &-teken werd bedoeld en niet de betekenis van de ligatuur, werd het aan de achterkant van de alfabetrijmpjes toegevoegd in de vorm “and per se, and”. De kinderen, waarschijnlijk verveeld van het opnoemen van de haast eindeloze alfabetreeksen, verbasterden dit al snel tot ‘ampersand’. De Schotten zijn iets eigenwijzer; zij ver-wijzen naar de Latijnse vorm en noemen het &-teken ‘epershand’.

Dit is de meest geaccepteerde versie van het ontstaan van de naam ampersand voor het &-teken. Volgens de overlevering bestaan er echter meer ontstaansver-halen; de een hardnekkiger dan de ander. Een interes-sante versie is het verhaal van meneer Ampère. André-

Marie Ampère zou het &-teken veelvuldig toepassen in zijn populaire publicaties, wat in de volksmond al snel ‘Ampère’s and’ werd genoemd. Wat dit verhaal tekort komt in realisme, maakt het goed in romantisch opzicht. Welke typografisch ontwerper zou niet zo’n prachtig teken naar zich vernoemd willen hebben?

• ...de afkorting voor etcetera voorheen werd ge-schreven als &c, in plaats van het tegenwoordig meest gebruikte etc.?

• ...een programmeertaal zonder ampersand haast ondenkbaar is? Het wordt onder andere ge-bruikt als binaire operator en om variabelen zo-als strings en hexidecimale getallen aan te geven.

• ...het &-teken vaak voorkomt in bedrijfsnamen? Dit wordt zelfs genoemd als de belangrijkste functie voor het overleven van het &-teken. In-dien een bedrijfsnaam met een &-teken is ge-registreerd, mag dit niet vervangen worden door ‘en’. De & wordt vaak als ‘krachtiger’ gezien dan het woord ‘en’.

• ...de eerste role playing games meestal een am-persand in de titel hadden? De titel bestond uit twee allitererende woorden met een &-teken er-tussen: Tunnels & Trolls, Bunnies & Burrows en de meer bekende Dungeons & Dragons zijn voor-beelden daarvan.

§112: Ampersand door Artemy Lebedevhttp://www.artlebedev.com/mandership/112/Russische kijk op de ontstaansgeschiedenis van de Am-persand

The ampersand door Upstart Bloggerhttp://ampersand.gosedesign.net/Blog van een liefhebber

Our middle name door Hoefler & Frere-Joneshttp://www.typography.com/ask/showBlog.php?blogID=98Voor mooie voorbeelden van vorm en functie van diverse ampersands door te tijd heen

figuur 1

figuur 2

Het ontstaan van het symbool

Van & naar ampersand

Wist je dat...

Lees meer

tekst Marijn Molenaar


EMOTIONALDESIGN

Stel: je hebt een fles rode wijn gekregen voor een reden die er verder niet toe doet. Je gaat jezelf eens lekker verwennen en schenkt een mooie hoeveelheid in, in één van die prachtige kristallen glazen die al tijden ongebruikt in de kast staan. En wat blijkt: het is best een goed wijntje, heerlijk zelfs! Een week later koop je eenzelfde soort fles. Wat een mazzel: het is een van de goedkoopste die in de schappen staat! ’s Avonds pak je een simpel wijnglas wat nog op het aanrecht staat, je spoelt hem om en schenkt een glas in. Maar na een paar slokken merk je dat de wijn je niet aanstaat. Het is eigenlijk niet te drinken, gad-verdamme! En toch is het dezelfde wijn als van een week eerder…

Klinkt ongeloofwaardig hè? Toch is het niet zo vreemd. Het is zelfs wetenschappelijk aangetoond dat goedkope wijn (vandaar het bovenstaande voor-beeld) lekkerder smaakt wanneer deze uit dure, mooie wijnglazen gedronken wordt!

Dat is slechts één van de vreemde maar treffende situaties die Norman terugvond in de vele onder-zoeken die hij raadpleegde bij het schrijven van dit boek. Nog een voorbeeld: wat onder andere uit deze onderzoeken blijkt is dat de esthetiek van een product invloed uitoefent op de usability van een product. Come again? Een product dat mooier wordt gevonden vindt men in het algemeen gemakkelijker te gebruiken. Op zijn minst een vreemde en onver-wachte correlatie, niet? Emotional Design biedt nog veel meer van deze merkwaardige maar zeer interes-sante conclusies.

Norman benadert de relaties van mensen met pro-ducten op een wetenschappelijke manier die zijn oorsprong vindt in zijn welhaast iconische The De-sign of Everyday Things uit 1986, waarmee hij inter-nationaal veel aanzien vergaarde. Dit boek kun je dan ook zien als een indirect vervolg hierop. Sterker nog, in zijn boek zegt Norman Emotional Design te

zien als een soort aanvulling op dat boek. Hij geeft aan dat hij in The Design ofEveryday Things belangrijke elementen van het ontwerpproces vergeten is te behandelen. Met vele amusante anek-dotes maakt hij duidelijk dat de huidige wetenschappelijke benadering van het industrieel ontwerpen (waar hij zelf een behoorlijke bijdrage heeft geleverd aan het vormgeven hiervan) vaak één aspect van het menselijk bewustzijnsspectrum verwaarloosd heeft: emoties. Paola An-tonelli, curator van de afdeling Architec-

Sehnsucht. Een Duits woord dat bijna onmogelijk te vertalen valt. De Portugezen noemen het ook wel saudade. Het beschrijft een begeerte naar iets onbekends. Het zou zelfs beschreven kunnen worden als een intens gemis. Het is een diepe emotie die zich niet laat vangen in woorden, laat staan in vorm. Dat geldt overigens voor vele gevoelens. “Hoe kun je als industrieel ontwerper dan ooit hou-vast creëren op gelijksoortige begrippen?” is wat je waarschijnlijk denkt. Dat is een uitdaging die Donald Norman maar al te graag aan lijkt te willen gaan: het vastleggen van emoties in het productontwerpen.

EEN BOEKRECENSIE DOOR LAURENS VAN DEN BROEK

EEN PRODUCT DAT MOOIER WORDT GEVONDEN VINDT MEN IN HET ALGEMEEN GEMAKKELIJKER

TE GEBRUIKEN. OP ZIJN MINST EEN VREEMDE EN ONVERWACHTE CORRELATIE, NIET?


EMOTIONALDESIGN

tuur & Design van het Museum of Modern Art (bepaald geen lichtgewicht in de wereld van de-sign), noemt emoties zelfs “the final frontier of de-sign”. De vraag is natuurlijk waarom emoties “the final frontier” zijn terwijl deze aan de basis van het industrieel ontwerpen staan? Zijn wij niet begonnen met het ontwerpen van producten omdat de huidige situatie ons niet aanstond en we daar verandering in wilden brengen?

Robert Pirsig behandelde in 1974 al de probleem-stelling die centraal staat in het boek van Norman. In zijn boek, de cultklassieker Zen en de kunst van het motoronderhoud: Een onderzoek naar waarden, zet Pirsig op een schitterende wijze zijn visie op de kloof tussen de romantiek en de rede uiteen. Veel filosofen claimen dat de rede (de klassieke weten-schappelijke benadering) onverenigbaar is met de romantiek (het instinct, de passie, de emoties, kortom gevoelens) omdat deze simpelweg niet ra-tioneel te benaderen zijn. Pirsig heeft daar een an-dere kijk op. Volgens hem hebben rede en romantiek een gedeelde noemer: kwaliteit. Hij laat deze term verder ongedefinieerd omdat kwaliteit in definitie niet definieerbaar doch overal aanwezig is. Iedereen weet wat het is, maar niemand kan er volgens hem

een alomvattende en kloppende verwoording voor geven. Maar buiten kijf staat dat kwaliteit de drij- vende kracht is achter alles wat wij doen, aldus Pir-sig. Wij streven kwaliteit na.

Nu vraag je je misschien af wat Pirsigs relaas over kwaliteit met dat van Norman te maken heeft. Nor-man legt uit dat de huidige vorm van het ontwerp-proces vaak te rationeel van aanpak is. Dat een product voldoet aan een lijst van eisen wil nog niet zeggen dat het een goed product is. Dat een pro-duct alles doet wat het zegt te zullen doen maakt het nog niet automatisch tot een geliefd product. Daar komen emoties bij kijken. Want waarom hechten zoveel mensen meer waarde aan een oud en ver-sleten product dat zijn houdbaarheidsdatum al lang en breed gepasseerd is terwijl de nieuwste hightech snufjes voor een appel en een ei in de rekken liggen? Waarom geven mensen de voorkeur om in een af-getrapte Opel Kadett uit 1978 te rijden en niet in een spiksplinternieuwe auto?

Het is een fenomeen dat zich nog niet eenduidig heeft laten verklaren. En juist dáarom is het zo een interessant onderwerp voor de kersverse generatie jonge ontwerpers die op het punt staan om door te

breken. Want is dat niet dé reden waarom wij dit prachtige vak willen beoefenen? Om producten te ontwerpen waarvan mensen die terugkijken op hun gebruikservaringen zeggen “Dat is nog eens een product dat mijn leven (op een positieve manier) veranderd heeft.”? Om producten te ontwerpen die mensenlevens verrijken en het genot in mensen naar boven brengen? Dit is dan ook de onderliggen-de boodschap die Norman met dit boek aan de man probeert te brengen en dat doet hij met behulp van uiterst behapbare voorbeelden. Emotional Design is zeer leesbaar dankzij de verhalende wijze waarop hij zijn betoog brengt. Het is een boek waar men lering uit kan trekken en een boek dat tevens zorgvuldig genoten dient te worden. Kopen dus!


In het begin van de twintigste eeuw werden er veel

uitvindingen gedaan die bruikbaar waren voor

oorlogsvoering. In die tijd verheugden som-

mige leiders zich op een mogelijkheid deze nieuwe

uitvindingen te gebruiken. Ook de aanhangers van

de kunsstroming futurisme hoopten op een oorlog.

We will glorify war, schreven ze in hun manifest.

De Eerste Wereld Oorlog bleek echter een oorlog

vol gruwelen. De kunstenaarswereld richtte zich

tegen de oorlog en tegen het rationalisme, waar

de oorlog volgens hun uit voort was gekomen. In

eerste instantie deden ze dit in de vorm van de

Dada beweging, die later, door de ontwikkeling

van de psychoanalyse, overging in het surealisme.

De surrealisten probeerden een wereld te schep-

pen zonder logica, doormiddel van de kunst.

Eén van de bekenste surrealisten is Salvador Dalí. Dalí

probeerde zelf geheel onlogisch voor te komen. Zo be-

dacht hij ook producten die pasten in zijn wereldbeeld.

Op een dag kwam hij bijvoorbeeld bij de Parijse

aristocratie aan met allemaal krukken om de aris-

tocratie ‘omhoog’ te houden, zo schrijft hij in Tus-

sen beide wereldoorlogen: “Krukken krukken overal

krukken. Ik vond zelfs een uiterst kleine gezichts-

kruk uit, van goud en robijnen, die op de lip paste

en de neus ondersteunde. Dat was een ergelijk

nutteloos voorwerp, bestemd voor bepaalde vrou-

wen, wier charme anders een ronduit misdadig

karakter zou hebben.” Een tijd later heeft hij een

nieuwe obsessie: het oprichten van een geheim

broederschap om een 15 meter lang brood te bakken.

Iedereen zal inzien dat dit totaal nutteloze en on-

logische voorwerpen zijn. Maar zijn er dan ook to-

taal logische voorwerpen? Dat zet aan tot denken,

want als een voorwerp totaal logisch is, dan is het

als het ware te berekenen met een formule. In de

formule worden de variabelen ingevuld, als ‘tech-

nische vooruitgang’, ‘waarden van het moment’,

‘bestaande producten’, ‘menselijke beperkingen’ etc.

De uitkomst van de formule is altijd hetzelfde,

ongeacht van wie deze invult. Wanneer dat

het geval is, is de rol van de ontwerper nihil.

Dali ergert zich aan deze fantasieloosheid van de

mens. “Ik begrijp niet waarom alle badkuipen

dezelfde vorm hebben, waarom men geen taxi’s

uitvindt die duurder zijn dan de andere, maar die

binnenin een kunstmatige regeninstallatie heb-

ben, waardoor de reiziger zich verplicht ziet om

een regenjas aan te trekken terwijl het buiten mooi

weer is.” Dit onbegrip komt tot hem wanneer hij een

cheque wil verzilveren en de man achter het loket

tegen zijn verwachting in zijn cheque niet opeet.

De oplossing die Dalí voor deze fantasieloosheid

geeft is het surrealistische object: “Het surrealistische

object moet absoluut zinloos zijn, zowel uit prak-

tisch als rationeel oogpunt.” Nou is het natuurlijk

nog de vraag of de wereld hierbij gebaat is (zoals

bij de door hem beschreven ontploffende wc’s),

maar het maakt de ontwerper wel vrij van de logica.

De surrealistische beweging kent geen logica, ook niet in producten. Dat zet aan het denken hoe producten eruit komen te zien als logica minder belangrijk is.

Surrealistische Ontwerpen

Tekst Willem Sander Markerink


fotorubriekWil jij net als deze sprankelende massa een ster

worden, zorg dan dat er in de volgende OnOff een

mooie/grappige/hete/spuuglelijke foto van JOU

komt te staan. Mail naar [email protected]

Deze foto is genomen door de Hubble telescoop.

16 OnOff 24 WingdingsOnOff 23 Evolutie Revolutie

Nowadays the term ‘interaction design’ mainly refers to software or the screen, intangible compo-

nents. But the way I think about it, designing hard-ware, things that we can touch, solid objects, is all

interaction design. People tend to think of interac-tion design for mobile phones as talking and push-

ing buttons, but I think of having the phone in your pocket, or having it in your hands while talking, as

interaction design, since it’s a part of the communi-cation. Touching an object without thinking means

that your fingers are interacting with something.Naoto Fukasawa, Oprichter Naoto Fukasawa Design

Wie

is d

e In

du

stri

eel O

ntw

erp

er?

Probably the thing that irks me the most [in car design] is when I see this repetition of the known,

because it shows people have comfort zones that are too tight to themselves and they’re really afraid

to walk out of those. And then somebody comes up with a new idea, and then everybody follows that

because their comfort zone has been expanded. The work that we’ve done in the last ten years has been

about expanding those comfort zones.Chris Bangle, ex-chef design bij BMW

We have to replace beauty, which is a cultural concept, with goodness, which is a humanist concept.Phillipe Starck, controversiële ontwerper

Bij de redactie willen we de nieuwe

eerstejaars graag wegwijs maken in de wereld van de

industrieel ontwerper. Dit hebben we bijvoorbeeld

gedaan in de OnOff met het thema zo groen als gras.

Dat is ondertussen al weer een tijd geleden en nu is

er weer een nieuwe lichting eerstejaars bijgekomen.

Maar nu ik dit stuk zo type bedenk ik me dat wij ook

alleen nog maar kijken door het sleutelgat naar de

wereld van de industrieel ontwerper en zeer waar-

schijnlijk komen wij uiteindelijk ook tot de conclusie

dat de wereld achter het sleutelgat niet bestaat, of er in

ieder geval heel anders uitziet dan wij hebben gedacht.

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

.

Wat ik wel zeker weet is dat er in de

prehistorie nog geen industrieel ontwerpers be-

stonden. Iedereen bezat de kennis om voorwer-

pen als vuurbijlen te maken en deze kennis werd

waarschijnlijk overgegeven van vader op zoon. Met

deze kennis kon iedereen zijn eigen vuurbijl maken.


Met het komen van de beschaving

kwam er steeds meer kennis. Niet iedereen kon alles

meer weten en mensen gingen zich specialiseren in

een bepaald product. Zo bezat de timmerman alle

kennis en vaardigheden over houtwerk en wist de

smid alles over het maken van ijzeren voorwerpen.

Tijdens de industriële revolutie wordt

de kennis van de productie losgekoppeld van het pro-

duceren. Eén persoon bedenkt een product, dat door

anderen in elkaar gezet wordt. Omdat er steeds meer

kennis nodig is voor het bedenken van een

product, was er iemand nodig die veel ken-

nis over producten en productie had, of mensen

met deze kennis bij elkaar kon brengen.

Hieruit is de industrieel ontwerper voort gekomen.

Het industrieel ontwerpen is dus

heel breed, waardoor veel ontwerpers het vakge-

bied anders waarnemen. De qoutes geven een idee

hoe verschillende ontwerpers over het vak denken.

“Bad design is where the customer thinks it’s their fault that something doesn’t work. So if you can’t

make your GPS device work in your car — I mean, there should be a riot because they’re so poorly

designed! Instead, the user thinks, ‘Oh, I’m not very smart, I can’t make this GPS thing work.’ People

should demand more from the things they own, they need to demand that things work”

David Kelley, Oprichter van IDEO

I think in many ways design is about looking at a diverse range of problems and solving them. But the designs we make aren’t solving anything; they’re meant to ask questions. There’s a lot that’s unknown about these new technologies, so we’re very interested in using design to explore what we don’t know.Fiona Raby, O.a. werkzaam mede oprichter van Dunne & Raby

But I think of having the phone in your pocket, or having it in your hands while talking, as interaction design, since it’s a part of the communication. Touching an object without thinking means that your fingers are interacting with something.Naoto Fukasawa, Oprichter Naoto Fukasawa Design

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

......

....

Tekst Willem-Sander Markerink


7Hoe ongelukkig kan een apparaat zijn?

Neem deze printer nou, zo’n ongeluk-kig gelaat zie je maar zelden, laat staan

bij een printer. De mondhoeken naar beneden, geopend, de onderlip omhoog geduwd en met enige fantasie zie je een printer die op het punt staat in een heftige huilbui uit te barsten. Dat het arme ding daarnaast geen afzonderlijke ogen heeft, maar slechts een doorgetrokken streep met daarboven een unibrauw maakt het ongetwijfeld treurige lot van dit product hele-maal af.

Het lot van de printer is op dit moment onduidelijk, maar misschien is de me-lancholische grimas van dit iconische

exemplaar niet zonder reden. Minder printjes betekent minder werk voor deze machine. Een printpapier is slechts een rechthoekig stuk output, vrij dun op zichzelf, massief als het wordt gegroepeerd. Het bevat de resultaten van het enige talent wat een printer heeft: het nauwkeurig bevlekken van hagelwitte of vro-lijk gekleurde vellen papier. Zou de printer een geweten hebben, bewust zijn van zichzelf, dan weet het dat het nooit verder zal komen dan het schamele niveau van het leegspuiten van inkt-patronen op eindeloze hoeveelheden papier. Niet bepaald een prettig leven dus, voor dit ap-paraat.

Gelukkig dan maar, dat de printer niet het enige apparaat is dat een vol-geramde kast met moederbord, proces-

sor, geheugenreepjes, opslagmedia en een lading ventilatoren, moet vergezellen om de mens te dienen. Het beeldscherm is ook maar weinig veelzijdig, geeft dan wel een veel dyna-mischer beeld dan welke printer dan ook voor mogelijk kan houden, maar toont slechts voor fracties van seconden het beeld dat de computer in pulsjes voor hem genereert. Bovendien is de monitor nauwelijks zo mobiel en permanent als een papiertje dat door de printer bewerkt is met inkt en haast geruisloos in de lade ervan belandt.

Derhalve zitten we nu midden in een strijd tussen papier en scherm, tussen loodsen vol gearchiveerde documenten

en loodsen vol brommende servers, terwijl er op kleine maar essentiële schaal een hetze tegen papier plaatsvindt, georganiseerd door de fa-brikanten van tablet-computers en e-ink rea-ders. Ook scharen zich daarbij milieuorganisa-ties die bossen zien verdwijnen ten gunste van de ultraplatte inktdragers. Tenslotte sluit de consument zich hierbij aan, voor wie het onge-mak van de ouderwetse archieven en geprinte documenten nauwelijks nog opweegt tegen de weinige voordelen die printjes ten opzichte van hun digitale concurrenten bezitten. En ook daar lijkt een verschuiving plaats te gaan vinden, als e-ink readers betaalbaarder, compacter en beter leesbaar worden. De grootschalige druk-werken op posters zien we - nu nog exclusief rond plekken als Times Square - op termijn vast verdwijnen ten gunste van goedkope mega- schermen die slideshows van posters en reclame weergeven, zoals dat in de gemiddelde science fiction-film in de toekomstige Aardse metropo-len al gebeurt. Wellicht trekt dat concept zich


7zelfs door naar uiterst betaalbare dunne, pa-pierachtige e-ink-verpakkingen.

De vraag voor ons ontwerpers is dan natuurlijk hoe we hier op in moeten spelen, hoe de toekomst van statisch

grafisch design zich gaat verhouden ten opzich-te van geanimeerde, dynamische beelden die de toekomst ons belooft. De technologie hiervoor landt in golven op de consumenten-markt, waarbij Apple het voortouw lijkt te ne-men door opeenvolgend succes te boeken in de vernieuwde smartphone-markt en recentelijk de tablet-markt. Hoewel het bedrijf op tech-nologisch gebied niet als erg sterke innovator wordt gezien, bereikt het wel de handen en dromen van vele consumenten door gebruiks-gemak en -ervaring voorop te stellen en deze af te stellen op wat de technologie erachter kan bieden. Geen overmoedige stappen zetten door reclamefilmpjes vol flitsende interfaces en ogenschijnlijk perfecte gebruikservaringen te tonen, om het product een teleurstellende lading mee te geven wanneer het na enkele da-gen gebruik al ernstig vertraagd en minder ge-bruiksvriendelijk blijkt. Hoe cynisch je ook naar het inmiddels behoorlijk monopolistische merk mag kijken, er valt niet te ontkennen dat Apple op eigen wijze sterk innoveert in de high-tech consumentenmarkt.

Die strategie lijkt niet op te gaan voor de technologie van printers. Papier is papier en het veranderen van deze

specifieke output, zorgt ervoor dat de printer zijn karakter verliest. Een papier is en blijft een statisch geheel en is vermoedelijk binnen enkele decennia sterk achterhaald, ingehaald door dunne en goedkope, uiterst mobiele ‘vel-len scherm’, zo dun dat het oprolbaar is en in alles op papier lijkt, maar het niet is. Een korte zoektocht op internet leert dat deze technologie volop in ontwikkeling is, er zijn al prototypes en vroege versies van deze oprolbare e-ink-schermpjes. Of moet ik vellen zeggen? Hoe dan ook wordt de technologie van elektronische inkt op zo’n manier ontwikkeld, dat het vreemd genoeg steeds meer op onze ‘ouderwetse’ oplossing moet gaan lijken: papier. Dan ver-wacht ik voor de toekomst in ieder geval geen lelijke zilverachtige kunststof frames met in het midden een papierachtig scherm, zoals de e-reader er nu uitziet.

Nee, voor een deel brengt nostalgie ons dan naar de oplossing, maar ook deels de ó zo goede ervaringen die we hebben

met het informatiedragende medium genaamd papier. De flexibiliteit, omvang, en vooral uit-stekende draagbaarheid maken het tot een pri-ma uitvinding. Dat zijn precies de aspecten die e-readers in de toekomst ook na gaan streven, de toekomstige ik haalt uit de binnenkant van zijn jas een klein soort boekje, opent deze en vouwt een prachtig stuk papier open, compleet met gekleurde vloeiende animaties en met een

eenvoudige beweging, scrollt de tekst omhoog en omlaag. Een scherm dat zo dun en opvouw-baar is en buitengewoon flexibel informatie kan tonen, zodat het papier volledig wegconcur-reert is er voorlopig nog niet, maar zal in een niet al te verre toekomst vrij normaal zijn. Het produceren van zo’n vel e-paper, misschien wel het meest ironisch, zal heel waarschijnlijk via een printer gaan. Een printer die niet de dan vreselijk achterhaalde zwarte en gekleurde inkt print, maar op superfijne schaal, laagje voor laagje, elektronische verbindingen zoals in chipjes print.

De printer kortom, zal in geëvolueerde vorm datgene gaan printen wat indirect de doodsteek heeft betekend voor zijn

voorganger. Een printer desalniettemin, een futuristisch exemplaar en misschien op termijn voor de consumentenmarkt, niet voor druk-werk, maar persoonlijke elektronica. Misschien dus toch een reden voor de huidige printer om blij te worden.

Chris ten Dam


echte vogels kom

uit de boom

echte vogels kom

uit de boom

echte vogels kom

uit de boom


Twitteren, tweeten, twitter, tweets, vogels die flui-ten, wie kent het niet? Mocht je al deze woorden echt niet herkennen, dan heb je waarschijnlijk er-gens diep in een grot gezeten. Voor de echte holbe-woners onder ons: twitteren is een internetdienst waarbij de gebruikers korte berichtjes kunnen publiceren. Een weg om al je cybervrienden te laten weten wat jij aan het doen bent, of gaat doen, wilt doen, of überhaupt denkt.

In mijn opinie is twitteren toch een beetje achter de feiten aanlopen. Ik zou zelf de meest sneue twitte-raar ooit worden. Ik zou dan twitteren dat ik twitter. Zodra ik op de knop verzenden klik is dat in mijn ogen al achterhaald, dus al niet meer waar. Dan ben ik niet meer aan het tweeten. Ik zit dan gewoon weer niets te doen. Ja, misschien wachten tot mijn followers iets tweeten, waar ik dan weer op kan re-tweeten.

Alternatief is dat ik dan zou tweeten: ik ga zo tweeten @ Twitter. Maar dat lijkt me ook wazig en gaat tegen mijn levensgewoontes in. Op het mo-ment dat ik ga zeggen dat ik ga tweeten doe ik dat op dat moment. Conclusie: je zit gewoon een beetje achterhaalde dingen op het net te verspreiden, met de arrogantie dat je denkt dat men dat leuk vindt om te weten. Want het is toch ergens arrogant om te denken dat iedereen wel geïnteresseerd is in wat jij de hele dag doet en denkt?

De charme gaat van het onvoorspelbare af. Alles is voorspelbaar met Twitter. De charme van het leven gaat verloren. Alles ligt vast. Als ik een dagje weg wil moet ik dus in mijn tweet zetten: dagje naar

Amsterdam vandaag, hoop een walrus te zien. Wat dus automatisch zou betekenen dat ik wel echt naar Amsterdam moet gaan en niet meer last-minute kan beslissen dat Utrecht of Groningen me toch beter lijkt. Dan zou ik weer opnieuw dat moeten twitteren, wat dus onmogelijk is aangezien ik be-schik over een telefoon met de capaciteit bellen en smsen (jawel, ze bestaan nog).

Ik wil graag een leven vol verrassingen. Niet ‘s och-tends al weten dat ik een walrus ga zoeken in Am-sterdam en ik hoef al helemaal niet te weten dat mijn worst nightmare toevallig ook Amsterdam gaat bezoeken. Ik wil graag een leven vol verrassin-gen, dat ik op kan staan op een dag, geen idee heb wat mijn medeburgers aan het doen zijn en geen idee heb wat er om me heen gebeurt.

Het is onmogelijk om nog om Twitter heen te kun-nen. Twitter is een virus en ik ben bang dat het niet uit te roeien is, dat ik er straks zelf ook mee geïn-fecteerd word. Zo zal ik ook ooit wel een telefoon krijgen met internet, omdat andere telefoons nou eenmaal niet meer gemaakt worden. Zo wordt de stap om ook te tweeten steeds kleiner.

Twitter beperkt mijn vrijheid. Het is toch niet nor-maal dat er tijdens de uitslag van de verkiezingen constant dat Twitter erbij gehaald moest worden. Alsof ik graag wil weten wat Annie uit Hertme te vertellen had over het debat in 140 tekens. Dat je bij Muse staat. Daar helemaal uit je dak gaat omdat het zo amazing is. Dat je daar alles vergeet om je heen, maar alleen maar enorm opgaat in de muziek. Het hele mobiele netwerk ligt lam (ongelooflijk, het

kan). Krijgt er toch één een sms: lekker in de regen dansen daar, lees ik op Twitter? Mijn nekharen staan dan echt recht overeind. Het idee dat er iemand in het publiek van Muse, die daar dus live staat, in vlees en bloed aanwezig is en dan bedenkt: oeh het regent hier, laat ik even twitteren.

Om dan maar niet te beginnen over de ander aan de andere kant van de lijn. Die dus op zaterdag-avond tweets gaat lezen van de mensen die hij volgt, om dan tot de conclusie te komen dat het regent bij Muse, die tweets weer doorbrieft aan ie-mand zonder Twitter. Ook zonder Twitter zit je on-gevraagd in het Twittervirus. Heb je dan werkelijk waar niets beters te doen? Zou je misschien zelf ook niet je huis uit moeten? Je telefoon/laptop van je af-schudden en gewoon gaan doen wat kan?

Wordt dit de nieuwe wereld? De wereld waarin men elkaar via Twitter en Facebook bijpraat? De wereld waarin men elkaar op een verjaardagsfeest of een andere bijeenkomst niets meer te vertellen heeft? De verjaardagen waar men plaats neemt op een stoel uit grootmoederstijd en niets meer te zeggen heeft, alles is al gezegd en gedaan. Het is al getweet, de retweets zijn gelezen. Er is niets meer, geen verrassingen, alleen maar suffigheid. Vanaf nu kan ik mijn hele dag al invullen via Twitter. Lekker flexibel.

Voor mij geen tweets, twitter en retweet. Ik verlang naar de tijd dat je nog gebroken van de vorige avond in je bed lag, de scherpe zon in je gezicht en dat ge-kwetter en gefluit van vogels. Toen vond ik het vre-selijk, maar nu wil ik niets liever meer. Helaas is de realiteit dat ik nu meer cybervogels hoor dan echte.

tekst Annelies Tielenburg


Je loopt een goede platenzaak binnen en je ziet: cd’s, dvd’s, poster van optredens, blaadjes over muziek, special editions voor veel geld én vinyl. Oude tweedehands vinylplaten, maar minstens zoveel gloednieuwe platen. Geremasterde oude platen en de laatst uitgebrachte albums van Muse tot Caro Emerald en van

Kraftwerk tot de Eels.

//De naald heeft de laatste groef bereikt en

glijdt nu over een stuk zonder reliëf. Hij springt

omhoog en glijdt weer terug naar het haakje aan

de zijkant waar hij wacht op de volgende plaat.

Je pakt voorzichtig met je hand de plaat op en

laat hem in de hoes glijden. De hoes, die is net zo

mooi zo niet nog mooier dan de plaat zelf. Meer

dan een A3tje aan mooie grafische vormen, foto’s

en alle informatie die je wilt weten over de artiest

en de plaat.

//Met vinyl ben je voorzichtig. Een mp3tje kun je

zo weer opnieuw downloaden, maar vinyl koop

je niet zomaar. Je vindt de muziek mooi, de hoes

mooi en je hebt er best wat geld voor over. Je wilt

de plaat mooi houden, hij is kwetsbaar net zoals

dat wat erop staat.

//Een plaat beleef je, je voelt hem in je handen en

ziet de muziek verschijnen. Kortom vinyl is mooi.

Het overleefde de cassette, de cd, de mp3 en wie

weet wat er nog meer gaat komen.

//Laatst zei iemand tegen mij dat er jaren geleden

op elke technoplaat stond dat vinyl bijna niet

meer gedrukt werd en dat het snel afgelopen zou

zijn. Gelukkig hebben genoeg mensen hun liefde

voor vinyl uitgesproken en zijn platenmaatschap-

pijen weer lp’s gaan uitbrengen.

//Voor het afspelen van een plaat ga je even zitten,

lekker op de bank. Stel het je even voor, eventueel

met een kopje thee of een boekje erbij. Je kiest de

plaat voor dat moment en legt hem voorzichtig op

de platenspeler. Na ongeveer een kwartiertje stopt

de plaat, draai je hem om, je zet de naald weer

voorzichtig op de goede plek en drukt op start. Je

blijft even kijken naar de naald die galant door de

groeven in de plaat glijdt en op elke kleine hobbel

in de plaat reageert. Je ziet precies hoe die kleine

beweging wordt omgezet in geluid. Het is kunst

en techniek samen. Je voelt hoe de artiest hard

zijn best heeft gedaan om iets moois te maken,

je verwondert je hoe er zulk mooi geluid van zo’n

stukje vinyl af komt.

Waarom vinyl nog in de winkel ligt en cassettebandjes niet�

door rozemarijn Klein HeerenbrinK


Waarom vinyl nog in de winkel ligt en cassettebandjes niet�

PostmodernTraditioneel Zelfgericht

Lag

e st

atu

sH

oge

stat

us

Nieuw

Cons

erva

-

tieve

n

Tradition

ele Bu

rgerij

Moderne

Burgerij

Gem

aks

georiënteerden

Opw

aarts

Mobielen

Cosmopolieten

Postm

aterialisten

Postm

oderne

Hedon

isten

Om te weten of je een goede doelgroep te pak-

ken hebt, moet je weten waarom je een doel-

groep kiest. De term doelgroep komt in eerste in-

stantie uit de marketing. De doelgroep is daar de

groep waarop de marketingcampagne is gericht.

Aangezien het product meegenomen moet wor-

den in de marketing (‘Product’ is één van de vier

P’s), is het product ook op de doelgroep gericht.

Binnen de marketing wordt echter minder vaak over

een doelgroep gesproken. Eerder heeft men het over het

marktsegment. Bij het verdelen van de markt in markt-

segmenten worden de consumenten onderverdeeld in

groepen met gemeenschappelijke kenmerken. Aan

een goed marktsegment worden eisen gestelt. Bij een

segment moet onder andere duidelijk zijn wie ertoe

behoort, deze mensen moeten enigszins hetzelfde

reageren op marketingcampagnes -of in ons geval op

producten- en het segment moet groot genoeg zijn.

Stel je voor, we ontwerpen -ik neem een willekeurig

product- een tuinstoel, dan kunnen we verschillende

doelgroepen kiezen. De doelgroep ‘mensen met tuinen’

is veel te breed, met gevolg dat de mensen verschillend

zullen reageren op producten en marketingcampagnes.

De doelgroep hardrockers is te klein en voldoet daarom

niet aan de laatste eis die gestelt is aan een marktsegment.

Hardrockers kan echter voor andere producten, met

name mode, wel een doelgroep zijn die groot genoeg is.

Voor de tuinstoel kunnen we ook traditionele elementen

gebruiken om een segment te beschrijven, zoals leeftijd,

geslacht, opleiding, regio, leefvorm, religie, nationali-

teit, beroep, inkomen, welstand etc. Maar mensen met

dezelfde leeftijd kopen niet dezelfde tuinstoelen en dat

geldt ook voor de andere elementen. Wanneer we de

doelgroep vervolgens meer proberen dicht te timme-

ren, door meer elementen vast te leggen, lopen we weer

het gevaar dat het marktsegment te klein wordt. Voor

sommige producten zullen deze elementen wel toerij-

kend zijn, bijvoorbeeld voor ergonomisch tuingereed-

schap voor ouderen of telefooons voor zakenvrouwen.

Op zoek naar de doelgroep

mentality

milieus

‘Het ontwerpen van een product begint bij het kiezen van een doelgroep.’ Dit wordt je van het eerste college op het hart gedrukt. Doelgroepen worden vervolgens in alle richtingen gezocht. Een mobiele telefoon wordt ontworpen voor ‘bouwvakkers’ en een televisiemeubel voor ‘televisiekijkers’. Het gevoel zegt echter al dat beide doel-groepen niet erg bruikbaar zijn. Maar hoe ga je dan wel op zoek naar een doelgroep?

Wanneer je verder denkt, kan je ook een collage maken

en stellen dat de doelgroep de aanhangers van deze

tuinstijl zijn. Cijfers over deze mensen zijn moeilijker

te vinden, en de doelgroep is minder streng afgeba-

kent, maar de andere problemen heb je hiermee ontlo-

pen. De stijl heb je nu precies vast liggen, maar je weet

weinig over de levensstijl van deze doelgroep en dus

ook weinig van de eisen die ze aan het product stellen.

Waar we eigenlijk naar op zoek zijn, is een groep

mensen die een levensstlijl delen, dezelfde vorm-

geving waarderen en dezelfde problemen ervaren en

toch een behoorlijk deel van de bevolking uitmaken.

Schwartz en Bilsky waren hier in de jaren tachtig

en negentig ook naar op zoek. Zij probeerden de

samenleving in te delen op waarden die belangrijk

werden gevonden en gebruikten hiervoor bijvoor-

beeld gelijkheid, eerlijkheid en mate van creativiteit.

Zij zetten de waarden in een assenstelsel waarbij de

ene as van zelfgericht naar andergericht loopt en de

andere van conservatief naar progressief. Door de

waarden te rangschikken van belangrijk naar on-

belangrijk wordt je zelf in dit assenstelsel geplaatst.

Het TNS-NIPO heeft bij 1500 Nederlanders gekeken

waar zij in het assenstelsel passen en door mid-

del van een clusteranalyse de Nederlanders in acht

groepen verdeeld. Zij gebruikten echter niet de

waarden van Schwartz en Bilsky, maar de waarden

van Rokeach, die in de jaren 70 al bezig was met

waardenonderzoek. Wat bij het onderzoek van

TNS-NIPO opvalt is dat de Nederlanders zich

groeperen in het assenstelsel in de vorm van een

gesneden taart. Alleen de mondalen vormen geen

taartstuk, maar groeperen zich in het midden.

Wanneer je een groep uit dit model, het WIN-model

genoemd, als doelgroep neemt, kan je de waarden

gebruiken voor wensen en eisen aan het product.

De strebers zijn materialistisch, de traditionelen

gaan voorzichtig om met het milieu en de conser-

vatieven houden vast aan dingen uit het verleden.

Opvallend is dat er meer aan af te lezen valt dan

alleen de waarden. De traditionele elementen om een

segment te beschrijven zijn bijvoorbeeld ook in het

WIN-model te passen. De gemiddelde leeftijd loopt

van linksonder (jong) naar rechtsboven (oud). Het

niveau van opleiding loopt van rechtsonder (laag)

naar linksboven (hoog). Aan de kant van de traditio-

nelen vind je meer vrouwen, meer niet werkenden

en de armen. Aan de kant van de strebers en de prof-

fesionals vindt je juist de werkzame rijkere mannen.

Politieke voorkeur is echter geen rechte lijn en loopt

van linksboven (links) naar linksonder (rechts).

Aan de groepen in het WIN-model kan je ook pro-



ductstijlen koppelen. De professionals houden van

modern en design, de traditionelen hebben een

meer ouderwetse stijl, de geëngageerden hebben

een klassieke stijl en de hedonisten zijn trendy. De

hedonisten zijn daarnaast impulsieve kopers ter-

wijl de geëngageerden beheerste kopers zijn. De

Strebers kopen graag show-off hebbedingen en

zijn in voor gadgets, modalen zijn praktisch geri-

cht, progressieven zijn op zoek naar een eigen stijl,

terwijl conservatieven juist conformistisch zijn.

Wanneer we een groep uit het WIN-model als doel-

groep voor een tuinstoel nemen, hebben we dus

meer informatie. Stel de opdracht is een duurzame

tuinstoel te ontwerpen, dan schiet de doelgroep

‘milieubewuste consument’ te kort, terwijl de doel-

groep ‘geëngageerden’ (de groep die het meest

bezig is met milieu, vrede e.d.) ons informatie geeft

over vormgeving (klasiek), leeftijd (gemiddeld 52)

opleiding (45.8 procent heeft havo of hoger) etc.

Een gelijksoortig model is mentality-milieus

van motivaction. Hierin worden acht groepen

geplaatst in een assenstelsel waarbij de de

waarden (van traditioneel naar postmodern) uit-

gezet zijn tegen de status (van laag naar hoog).

Vergelijkbaar met het WIN-model zijn er per groep

gegevens bekend als gezamelijke waarden, leeftijd,

geslacht, opleiding en bezit. Ook staan er op de site

van motivaction foto’s van typische woonkamers

van de verschillende groepen en op deze manier

worden ook verschillende. Over het ontstaan van de

mentality-milieus wordt echter minder vrijgegeven.

De mentality-milieus en het WIN-model bewijzen

Geënga-geerden

Traditionelen

Progre

s-

sieve

n

Modalen

Pro

fes-

sion

als

Stre

bers

Hedo- nisten

Conservatieven

Andergericht

Zelfgericht

Pro

gre

sief

Con

servatiefOud

Niet- werkzaam

Vrouwen

Arm

Rijk

MannenWerkzaam

JongLaag-

opgeleid

Hoog-opgeleid

WIN

Model

dat er een koppeling zit tussen waarden, levens-

stijlen, eigenschappen en vormgevingsstijlen.

Doordat deze modellen de koppeling bloot leggen,

zijn ze in sommige gevallen goed bruikbaar om

een doelgroep te kiezen. Op www.tns-nipo.

com kan je het WIN-model vinden en kan je ook

kijken waar je zelf in dit model staat. Per groep staat

ook een beschrijvende tekst waarin de waarden

en eigenschappen van de groep kort naar voren

komen. Bij het TNS-NIPO zijn ze echter niet zo

consequent met termologie en gebruiken ze voor

de groepen steeds verschillende benamingen.

Informatie over de mentality-milieus vindt je op

www.motivaction.nl. Hier worden per groep de

eigenschappen puntsgewijs weergegeven. De foto’s

van de typische huiskamers staan hierbij. Ook hier

kan je kijken bij welke groep je zelf ingedeeld wordt.

Kijk ten slotte eens op www.exactitudes.com.

Hier staan de foto’s van Versluis en Uyttenbroek

op gepubliceerd. Zij fotograferen mensen met

dezelfde levensstijl, die ondanks dat ze elkaar niet

kennen, zich hetzelfde kleden. Dit geldt niet al-

leen voor gabbers en punkers, maar ook voor

gepensioneerden en creatieve ondernemers.

De foto’s kunnen je helpen wanneer je op zoek

bent naar een kleiner doelgroep dan een men-

tality milieu of een groep uit het WIN-model.

Willem-Sander Markerink


P

Er wordt vaak gezegd dat ontwer-

pers eigen creaties beschouwen

als hun kind. Eigen ideeën wor-

den met zorg ontwikkeld en vaak bev-

oordeeld ten opzichte van de inbreng

van anderen. Er zit weinig verschil tus-

sen een trotse ouder die zijn kind een

diploma ziet halen en de ontwerper die

zijn werk door anderen geaccepteerd ziet

worden. Het is dan ook geen wonder dat

deze vergelijking zo vaak wordt gemaakt

De ontwikkeling van idee tot prod-

uct vertoont sterke overeenkomsten met

het opgroeien van een kind tot volwassene.

Een kind is een onbeschreven blad, het kan nog word-

en wat het wil. Dromen van brandweerman, piloot

of burgemeester, waarom ook niet. Voordat de ont-

werper zijn pen op het papier zet en ideeën concreet

maakt kan hij ook nog veel kanten op. Een kind is

in zijn ontwikkeling natuurlijk afhankelijk van zijn

ouders, zoals een product daarbij afhankelijk is van

de stijl en mogelijkheden van zijn ontwerper(s).

De meeste waardevolle producten zijn vernieuwend

en betreden ongebaande paden. Zoals eenpuber

een eigen identiteit zoekt door zich af te zetten te-

gen het gezag en heersende overtuigingen, zo moe

t een product zich ook kunnen afzettenvan de vorige

generatie producten om zich te onderscheiden.

De adolescent is bezig om op eigen benen te leren

staan. Hij ziet in dat hij hiervoor een plek moet kunnen

innemen in de maatschappij en zich niet kan blijven

afzetten tegen de heersende orde. Om een product op

de markt te krijgen moet de ontwerper rekening gaan

houden met kosten, productiegemak, marktwerking

en standaardisatie. Hij komt tot het inzicht dat ex-

treme ideeën bijgesteld moeten worden om een reali-

seerbaar ontwerp te maken. Futuristische prototypes

worden hierdoor versoberd of zelfs terug gebracht

tot kleine verbeteringen aan bestaande modellen.

Wanneer het product los begint te raken van de

warme ontwerperschoot en ontbloot wordt aan oor-

deel en kritiek van de buitenwereld zal blijken hoe

goed het is voorbereid op de markt. Zoals een goede

opvoeding en opleiding belangrijk zijn voor iemands

kansen in de maatschappij, zo is goed ontwerp be-

langrijk voor de slagingskans van een product. Deze

laatste stap naar volwassenheid gaat natuurlijk met

horten en stoten. Je kunt een product niet zomaar

in de wereld droppen en een hoofdstuk afsluiten. Je

moet bereid zijn tot nazorg, evaluatie van je ontwer-

pen het maken van aanpassingen. Hoewel ik al een

paar jaar op kamers zit vind ik het ook fijn dat ik nog

op mijn ouders terug kan vallen. Wij mensen kun

nen natuurlijk nog voor onszelf werken, terwijl een

product volledig afhankelijk is van zijn ontwerpers.

De ontwerper als opvoeder


Na een hopelijk lang en succesvol leven zal ieder product

uiteindelijk op zijn retour gaan. En net zoals het leven de

mens tekent, zo zal het gebruik een product tekenen met

krassen, deuken of koffiekringen. Jeugd is natuurlijk

te verlengen met een vers likje verf of ander frontje,

maar in essentie zal het product door deze ‘facelifts’

niet veranderen. Ook een oud mens kan weer jonger

lijken, terwijl onder het oppervlak nog steeds het zelfde

slijtende lichaam met de zelfde waardes en opvattin-

gen over de wereld zit. Ouderdom is onvermijdelijk

en uiteindelijk zal de maatschappij het product af

danken, zoals het ook de mens (als werknemer) af-

dankt. De kunst is in beide gevallen een lang en vooral

gelukkig leven te leiden, waarbij voor het product de

maatstaf is in hoeverre hij zijn gebruiker geluk brengt.

Net zoals de mens het product is van een flinke poos

evolutie sinds de eencellige, zijn ook producten resultaat

van evolutie. Z e worden opgebouwd uit de ‘genen’ van

een vorige generatie die worden aangepast aan een ver-

anderende omgeving (wensen van de doelgroep, stand

van de techniek en visie op vormgeving). Iedere nieuwe

telefoon is weer een slag anders dan zijn voorganger

en ook de moderne fiets is in een aantal generaties

flink anders geworden dan de ouderwetse Hoge Bi.

Zoals het gaat met evolutie zal het sterkste product

overwinnen en bepalen in welke richting de product-

groep zich verder ontwikkelt. Het is niet voor niets

dat in onze ontwerpopleiding gebruik wordt gemaakt

van de term ‘evolutionaire productontwikkeling’.

Deze beeldspraak past gewoon erg goed bij de realiteit.

Al met al lijken ontwerpers net opvoeders. Wordt het

daarom niet eens tijd voor een minor pedagogiek hier op

de UT? Of geeft veel ontwerpervaring gewoon een goede

basis voor het ouderschap? Hoe dan ook we moeten

nietvergeten altijd een beetje kind te blijven, zodat we

een open geest houden en in onze speeltuin de volgende

generatie baanbrekende ideeën gevonden kan worden.

Jesse van der Scheer

HoofdredactriceJudith Boonstra

EindredactieWillem-Sander Markerink

RedactieAnnelies TielenburgLaurens van den Broek

VormgevingSophie van FeliusRozemarijn Klein HeerenbrinkSefrijn Langen

DrukwerkproductieDrukkerij van den Bosch & Fikkert, Almelo

RedactieadresS.G. Daedalus t.a.v. On OffUniversiteit TwenteHorst C.006Postbus 2177500 AE Enschede

053 [email protected]

Suggesties of opmerkingen, wil je ook een stuk schrijven? Neem contact op met iemand van de redactie.

colo

fon

OnOff 24 - Wingdings

Documents

Transcript of OnOff 24 - Wingdings