1

Focussen in pastorale toepassing

aandacht voor wat er in je hart omgaat

Recovery Focusing Een Bijbels gefundeerde gids naar persoonlijk herstel

Wil je voorkomen dat je karakter wegrot door verslavende verleidingen?

Wil jij je ontwikkelen van heerlijkheid tot heerlijkheid naar het beeld van Christus?

Jaap Bos

versie 5/08/11

2

Inhoud

Voorwoord 3

1. Lesprogramma focustraining 4

2. Aandacht voor je innerlijk 5

3. Lesprogramma voor focussen en luisteren 10

4. Focusinstructies voor beginners 16

5. Praktische oefening ruimte maken (Mary Armstrong) 17

6. De zes stappen van Gendlin 20

7. Het twaalf stappen herstelprogramma van de Anonieme Alcoholisten 22

8. Recovery focusing in een twaalf stappen herstelprogramma (Suzanne Noël) 23

9. Oefening ruimte maken voor twaalf stappers (Suzanne Noël) 26

10. Zelfempathie voor twaalf stappers (Suzanne Noël) 27

11. Lesprogramma voor gevorderd luisteren en begeleiden 28

12. Ruimte maken is een integratieproces 35

13. Een focusmoment en het verkennen van gevoelens 35

14. De kracht van luisteren (Ann Weiser Cornell) 36

15. Voorbeelden uit de handleiding voor focusbegeleiders (Ann Weiser Cornell) 38

16. Traumaverwerking (Peter Levine, Deirdre Morse, Ralph Bierman, Shirley Turcotte) 57

17. Bijbels perspectief op herstel van eigenwaarde 60

 De zaligsprekingen 60

 De zaaier 60

 Rouwverwerking is een herstelproces 61

 De negenvoudige vrucht van de Geest 62 18. Vergeving (David Augsburger, interview in STEPS) 74

19. Registers 82

 Doelen en vaardigheden op verschillende niveaus van focussen 82

 Literatuurverwijzingen 84

 Bijbelverwijzingen 85

Boscon diaconaal adviesbureau Mr. ing. Jaap P. Bos Insolventierecht en schuldregeling Lisven 1 5646HL Eindhoven Focustraining en pastorale therapie 040 2116526 bggh 0620361647 www.bosconsulting.web-log.nl bosconsulting@hotmail.com

http://www.bosconsulting.web-log.nl/ mailto:bosconsulting@hotmail.com

3

Voorwoord

Omstreeks 1990 had ik als pastoraal begeleider van een jongeman een achttal dramatische momenten

in zijn leven vastgesteld, die duidelijk een belemmering vormden voor zijn functioneren. Ik had hem

de Bijbelse opdracht voorgehouden om de betreffende personen te vergeven. Voor enkele daarvan

lukte hem dat wel, maar voor de meeste niet. Hoe moest ik nu verder te werk gaan?

In diezelfde tijd was ik begonnen aan een cursus pastorale counseling bij Wim Jurg van Tabitha in

Lutten. Tijdens de eerste les vroeg ik om advies over deze confident. Daar moest ik voorlopig met

mijn vingers vanaf blijven, omdat die persoon wel eens in een psychose zou kunnen schieten en ik niet

zou weten hoe daarmee om te gaan. Ik heb tenslotte een christelijke psychiater voor hem gevonden.

Je kunt nu eenmaal iemand anders nooit verder helpen dan je zelf bent. Ik moest eerst zelf leren om

inzicht te krijgen in mijn eigen innerlijke blokkades en om de onderliggende pijn daarvan te leren

verwerken. Focussen heeft mij erg geholpen. In 2002 heb ik bij Wim Jurg de opleiding tot focustrainer

afgerond, al heb ik verzuimd om ooit mijn officiële certificaat te halen bij het focusing institute in

New York, zoals mijn medestudent Egbert Monsuur wel heeft gedaan.

Na mijn vervroegde pensionering in 1995 ben ik langzamerhand steeds meer mensen gaan helpen die

in grote financiële problemen waren terechtgekomen. Eerst hielp ik ze alleen juridisch bij de

voorbereiding van een schuldsaneringprocedure. Dat was al ingewikkeld genoeg. Na drie jaar

wettelijke schuldsanering zaten sommigen twee jaar later alweer in de schulden. Hoe kon dat? Hadden

ze dan hun lesje nog steeds niet geleerd? Toen begon het mij op te vallen dat mijn

schuldsaneringcliënten vaak slachtoffergedrag vertonen. Dit bleek in enkele gevallen zelfs een

verslavend karakter te hebben. Verslavingen zijn vaak te wijten aan zelfmedicatie om de pijn te

bestrijden van onderliggende psychische problemen, veroorzaakt door onverwerkte trauma‘s uit hun

verleden. Daarom ben ik veel meer aandacht gaan beteden aan die onderliggende psychische pijn.

Mijn ervaringen heb ik beschreven in mijn E book ‗de schuldendokter‘. In de editie 2011 heb ik extra

hoofdstukken gewijd aan de psychische problematiek, te beginnen met focustraining, en

daaropvolgend toegepast op de rottings- en groeiprocessen van karaktervruchten (Galaten 5: 22,23).

In dit voorliggende E Book ga ik dieper in op focussen in een pastorale context. Focussen is bedoeld

om je westers verstandelijk denken een innerlijke verdieping te geven naar het niveau van je hart.

Toen Jezus met ontferming bewogen was, omdat hij de mensen doodmoe zag ronddolen als schapen

zonder herder in de wildernis, kon hij dat voelen in zijn darmen (letterlijke vertaling). Als je wilt leren

met zo‘n zelfde innerlijke bewogenheid te luisteren naar mensen die pastoraal hun toevlucht bij je

hebben gezocht, dan zul je eerst zelf met bewogenheid moeten hebben leren luisteren naar wat er in je

eigen innerlijk omgaat. Daarover gaat dit E book ‗Focussen in pastorale toepassing‘.

In 2010 en 2011 heb ik meegewerkt aan een pastoraal herstelprogramma ‗Celebrate Recovery‘. Dit is

gebaseerd op het twaalf stappen AA herstelprogramma, maar dan duidelijker gefundeerd op Bijbelse

principes. In mijn evaluatie ben ik tot de conclusie gekomen, dat verstandelijke deelname aan dit

programma te weinig oplevert en bij zwaar getraumatiseerden soms zelfs contraproductief kan zijn.

Celebrate Recovery lijkt mij te veel afhankelijk van de wijze waarop inleiders met getuigenissen uit

hun eigen leven het hart van de deelnemers weten te raken. Je zou een manier moeten zien te vinden

die het deelnemers makkelijker maakt om de stof werkelijk ter harte te nemen en dan vanuit hun hart

actie te gaan ondernemen. Nu heeft focustrainer Suzanne Noël (2010) in haar programma ‗Recovery

Focusing‘ een manier ontwikkeld om in AA en soortgelijke supportgroepen meer op het niveau van

hartsgesteldheid op een veilige manier te werken aan innerlijke veranderingsprocessen met behulp van

focussen in groepsverband. Met zo‘n methode zou Celebrate Recovery meer profijt kunnen opleveren,

mits de groepsleiders zelf enige ervaring hebben opgedaan met focussen.

Focussen bevat elementen, die ook terug te vinden zijn bij andere praktisch gerichte psychologische

richtingen, zoals Mindfulness, Neurolinguistic programming, psychoanalytische stromingen, ook bij

zegenend helpen van de Stichting Kracht van vrede. Focussen wordt ook toegepast in New Age

kringen. In dit E book ga ik uitdrukkelijk uit van Bijbelse uitgangspunten.

Lacken House, 14 juli 2011

4

1. Lesprogramma voor een trainingscursus focussen

De cursus focussen is bestemd voor wie de kluts kwijt is geraakt, wie zielenpijn wil verwerken, wie

zichzelf beter wil leren kennen, wie wil leren denken met zijn hart en wie pastoraal wil leren luisteren

Doel: Innerlijke levensverandering, vrij van angsten, vol van vertrouwen, gretig naar innerlijke groei,

groei naar een volwassen karakter

Vorm: workshop voor 4 - 8 deelnemers; thematische Bijbelstudie; focustraining in groepsverband

Huiswerk: oefenen met een focusmaatje

Overzicht van de introductiecursus en de verdiepingscursus:

Aandacht voor je eigen innerlijk

1. Wat is focussen?

Thema: overzicht van de cursus

Overwegen in je hart Luc2:19

PowerPoint met de cursus in vogelvlucht

Valkuilen: hypnose, New Age

2. Locus of control

Thema: ben je de kluts kwijt geraakt?

Angst, verwarring, chaos Mat26:56 Luc22:44

Zoek je de oorzaak bij anderen?

Demonstratie met een vrijwilliger

3. Ruimte maken

Thema: stress reductie / chaos ordenen

Jezus schreef op de grond Joh8:6

Aandacht voor het slachtoffer Joh8:11

Ontspanningsoefening + ruimte maken

4. Empathie, zelfempathie en presentie

Thema: ontferming

Ontferming van Jezus Mat9:36

Heb je naaste lief want hij is als jezelf Luc10:27

Valkuil: zelfmedelijden+boosheid=>depressie

5. Zes stappen van Gendlin

Thema: impliciete complexiteit (intricacy)

Was ons hart niet brandende in ons Luc24:32

Filmpje van Gendlin ' the murky edge‘

Bevragen: Wat is er het ergste aan?

6. Recovery Focusing & AA

Thema: twaalf stappen herstelprogramma

Machteloosheid: zalig wie snakt naar Adem Mat5:3

Sleutels: ruimte, zelfempathie en presentie

Contrasteren van tegenovergestelde felt sensen

Luisteren / begeleiden

7. De kracht van luisteren

Thema: luisteren zonder te oordelen

Jezus: ook ik veroordeel u niet Joh8:11.

Het proces is leidend: Emmaüsgangers Luc 24

Desidentificatie voorkomt overweldiging

8. De criticus en andere stemmen