Faculteit!Rechtsgeleerdheid! Universiteit!Gent!

Faculteit Rechtsgeleerdheid

Universiteit Gent

Academiejaar 2014 – 2015

De lastgeving sinds de wet van 17 maart 2013 tot hervorming

van de regelingen inzake onbekwaamheid

Masterproef van de opleiding

‘Master in het notariaat’

Ingediend door

Justine Savaete

00905617

Promotor: Prof. Annelies Wylleman

Commissaris: Mevr. Maja Reynebeau

Woord vooraf

Deze masterproef vormt het sluitstuk van de opleiding Master in het Notariaat aan de

Universiteit Gent.

Ik vond het enorm boeiend dit onderwerp te bespreken zowel in het kader van deze studie,

alsook naar mijn toekomst toe in de notariële praktijk aangezien de bescherming van

meerderjarige onbekwamen een belangrijk element is waarmee je als notaris

hoogstwaarschijnlijk zal worden geconfronteerd. Hierdoor werd voor mij nog maar eens

aangetoond dat voor de notaris een belangrijke rol is weggelegd in de maatschappij.

Graag wil ik Prof. Annelies Wylleman bedanken voor het aanreiken van dit onderwerp,

alsook voor de boeiende en nuttige lessen omtrent dit thema in het kader van de

notariaatstudie. Verder bedank ik ook graag Prof. Gerd Verschelden die mij al een eerste

inleiding had gegeven over de wet van 17 maart 2013 in de grondige studie Familierecht in de

Rechtenopleiding.

Daarnaast ook een dankwoord voor iedereen uit mijn naast omgeving voor het geduld, de

hulp en de morele steun doorheen mijn volledige opleiding.

Inhoudsopgave

INLEIDING ......................................................................................................................................................... 1 1. PROBLEEMSTELLING ................................................................................................................................ 5 2. DRAAGWIJDTE VAN HET BEGRIP BESCHERMDE PERSONEN ...................................................... 9 2.1. UITSLUITING VAN MINDERJARIGEN ......................................................................................................................... 9 2.2. GEZONDHEIDSTOESTAND ....................................................................................................................................... 11 2.3. VERKWISTING ........................................................................................................................................................... 12

3. TOEPASSINGSGEBIED VAN DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING DOOR MIDDEL VAN LASTGEVING ......................................................................................................................................... 13 3.1. VERMOGENSRECHTELIJKE VOLMACHTEN ............................................................................................................ 13 3.2. DADEN VAN VERTEGENWOORDIGING MET BETREKKING TOT DE GOEDEREN ............................................... 15 3.3. VEREISTE VAN WILSBEKWAAMHEID .................................................................................................................... 16 3.4. VOORTDURENDE VOLMACHTEN EN VOLMACHTEN ONDER OPSCHORTENDE VOORWAARDE ..................... 17

4. VORMVEREISTEN VAN DE LASTGEVINGSOVEREENKOMST ...................................................... 18 4.1. SCHRIFTELIJK ........................................................................................................................................................... 18 4.2. NOTARIËLE OF ONDERHANDSE AKTE ................................................................................................................... 19 4.3. VERMELDING VAN HET DOEL ALS BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING ................................................... 20 4.4. NIET NALEVING VAN DE VORMVOORSCHRIFTEN ................................................................................................ 21

5. REGISTRATIE VAN DE LASTGEVINGSOVEREENKOMST .............................................................. 21 6. KEUZE EN OPDRACHT VAN DE LASTHEBBER ................................................................................ 24 6.1. KEUZE VAN EEN LASTHEBBER ............................................................................................................................... 24 6.1.1. Vrije keuze van lasthebber .......................................................................................................................... 25 6.1.2. Meerdere lasthebbers .................................................................................................................................... 27 6.1.3. Opvolging ............................................................................................................................................................ 28 6.1.4. Lasthebber ad hoc ........................................................................................................................................... 28

6.2. OPDRACHT VAN DE LASTHEBBER ......................................................................................................................... 29 7. AANSTELLING VAN EEN VERTROUWENSPERSOON ..................................................................... 31 8. RECHTEN EN PLICHTEN VAN DE LASTHEBBER ............................................................................. 32 8.1. IN ACHT TE NEMEN BEGINSELEN EN HET PLEGEN VAN OVERLEG ................................................................... 32 8.2. VERMOGENSRECHTELIJKE AFSCHEIDING ............................................................................................................. 33 8.3. VERGOEDING ............................................................................................................................................................ 33 8.3.1. Principe ................................................................................................................................................................ 33 8.3.2. Criteria ................................................................................................................................................................. 34

8.4. ANDERE RECHTEN EN PLICHTEN .......................................................................................................................... 34 9. AANVANG VAN DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING .................................................... 35 9.1. AANVANG VAN DE LASTGEVING ............................................................................................................................. 35 9.2. AANVANG VAN DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING .............................................................................. 36

10. TOEZICHT DOOR DE VREDERECHTER ........................................................................................... 38 11. SANCTIONERINGSAPPARAAT ........................................................................................................... 41 11.1. LASTHEBBER TREEDT VERDER OP BUITEN BESCHERMING ............................................................................ 41 11.2. LASTHEBBER TREEDT OP ZONDER NALEVING VAN DE OPGELEGDE VOORWAARDEN ............................... 42 11.3. VERJARING VAN DE VORDERING ......................................................................................................................... 44

12. GEEN VERLIES VAN HANDELINGSBEKWAAMHEID GEDURENDE DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING ............................................................................................. 44 13. EINDE VAN DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMINGSMAATREGELEN ........................ 46 13.1. EINDE VAN DE LASTGEVINGSOVEREENKOMST ................................................................................................. 46

13.1.1. Herroeping: op verzoek van de lastgever ........................................................................................... 46 13.1.2. Opzegging: op verzoek van de lasthebber ......................................................................................... 47

13.2. EINDE VAN DE BUITENGERECHTELIJKE BESCHERMING .................................................................................. 48 14. IMPACT VAN DE WIJZIGINGEN AAN DE GEMEENRECHTELIJKE WETSARTIKELEN VAN HET BURGERLIJK WETBOEK ................................................................................................................... 50 14.1. HET NIEUWE ARTIKEL 2003 VAN HET BURGERLIJK WETBOEK .................................................................. 50 14.2. NIEUWE VOLMACHTEN DATEREND VAN NA DE NIEUWE WET ...................................................................... 51 14.3. OUDE VOLMACHTEN DATEREND VAN VOOR DE NIEUWE WET ...................................................................... 52

15. OVERGANGSBEPALINGEN EN INWERKINGTREDING ................................................................ 53 15.1. LASTGEVINGEN ...................................................................................................................................................... 54 15.2. OVERGANGSREGELING VOOR DE OUDE ONBEKWAAMHEIDSSTATUTEN ...................................................... 54

BESLUIT .......................................................................................................................................................... 57 BIBLIOGRAFIE .............................................................................................................................................. 63 WETGEVING ...................................................................................................................................................................... 63 PARLEMENTAIRE DOCUMENTEN ................................................................................................................................... 63 RECHTSPRAAK .................................................................................................................................................................. 63 RECHTSLEER ..................................................................................................................................................................... 64 Boeken en verzamelwerken .................................................................................................................................... 64 Tijdschriften ................................................................................................................................................................... 65

1

Inleiding

1. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot

instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid

betekent een enorme sprong voorwaarts in ons recht.1 Deze wet herdenkt de regeling met

betrekking tot wilsonbekwame meerderjarigen en harmoniseert de vier oude

onbekwaamheidsstatuten, met name het voorlopig bewind, de verlengde minderjarigheid, de

gerechtelijke onbekwaamverklaring en de bijstand van een gerechtelijk raadsman door ze te

vervangen door één rechterlijke beschermingsmaatregel, het bewind.2 Er wordt dus eindelijk

komaf gemaakt met de versnippering van de rechtsbescherming in diverse statuten. Alle

meerderjarige kwetsbare personen komen terecht onder één systeem met de mogelijkheid

voor de vrederechter om de bescherming voor ieder van hen vervolgens verder op maat te

verfijnen.3

Deze wet heeft tot doel de regeling inzake de bescherming van meerderjarige onbekwamen in

overeenstemming te brengen met de menselijke waardigheid. De oude regeling was immers

niet voldoende en strookte niet met de Europese regelgeving en de internationale normen.

Door de invoering van deze wet conformeert België zich dan ook aan enkele belangrijke

internationale instrumenten, met name de aanbeveling R(99)4 van het Comité van ministers

van de Raad van Europa over de juridische bescherming van meerderjarige onbekwamen en

het recent door België geratificeerde VN-Verdrag van 13 december 2006 betreffende de

rechten van personen met een handicap.4

1 Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid, BS 14 juni 2013, inwerkingtreding op 1 september 2014. Bij wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende justitie, BS 14 mei 2014 en bij wet van 12 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake justitie (II), BS 19 mei 2014 werd reeds tegemoet gekomen aan enkele technische en juridische onvolkomenheden en lacunes in de wet van 17 maart 2013. 2 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 291; E. EVERTS, “De schenking door de bewindvoerder namens de beschermde persoon in de nieuwe wet op de meerderjarige beschermde personen”, Notariaat 2015, afl. 1, 1; X., “Wilsonbekwamen”, NJW 2013, afl. 285, 558; F. REUSENS, “La scission de l’administration et la future réforme des incapacités” (noot onder Vred. Wavr. 6 maart 2013), Rev. Trim. dr. fam. 2013, afl. 3, 749. 3 J. NOLF, “Bewindvoering over kwetsbaren: de grote sprong voorwaarts”, info@law 2013, afl. 11, 7. 4 Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 5; F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 291; G. VERSCHELDEN, “Onbekwaamheid: De persoon” in P. SENAEVE, F. SWENNEN, G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 51.

2

2. Er zijn hoofdzakelijk vier belangrijke vernieuwingen te onderscheiden in de nieuwe

wettelijke regeling. Een eerste innovatie is dat de vroegere onbekwaamheidsstatuten worden

hervormd tot één actueel globaal statuut dat geïnspireerd is op het oude statuut van het

voorlopig bewind.5 Dit heeft tot gevolg dat voor de toekomst in ons Burgerlijk recht nog

slechts twee categorieën van beschermde personen zullen bestaan, namelijk enerzijds de

minderjarigen die ressorteren onder de regels van het ouderlijk gezag of de voogdij en

anderzijds de meerderjarige wilsonbekwamen die beschermd worden door het bewind.6 De

gelijkstelling belet immers de sociale integratie van de beschermde persoon en is bovendien

niet afgestemd op de grote diversiteit aan situaties die er bestaan. Een beschermde persoon zal

daardoor voortaan niet meer aanzien worden als een minderjarige onder de leeftijd van 15 jaar

en zal niet langer onder het ouderlijk gezag kunnen ressorteren bij het bekomen van zijn

meerderjarigheid.7

Een tweede belangrijke innovatie is voorts dat er meer aandacht zal geschonken worden aan

de rechten van de beschermde persoon zelf, daar waar voorheen in het kader van het

voorlopig bewind de bescherming enkel betrekking had op het beheer over de goederen van

de beschermde persoon. In het kader van de nieuwe wettelijke regeling zal er dus een

bewindvoerder kunnen worden aangesteld over de persoon die de persoonlijke belangen en de

rechten van de beschermde persoon zal kunnen behartigen.8

Een volgende en voor deze bijdrage erg belangrijke vernieuwing is de invoering van de

mogelijkheid tot een informele buitengerechtelijke bescherming voor vermogensrechtelijke

handelingen op basis van de figuur van de lastgeving en dit in navolging van de aanbeveling

getiteld “Recommendation on principles concerning continuing powers of attorney and

advance directives for incapacity” (CM/Rec (2009)11) van de Raad van Europa over

beginselen betreffende voortdurende volmachten en voorafgaande richtlijnen in geval van

5 K. ROTTHIER, “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit vogelperspectief”, Not. Fisc. M. 2013, afl. 7, 183; Err. Not. fisc. M. 2013, afl. 8, 256. 6 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 257; F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 291. 7 T. WUYTS, “Een nieuw wettelijk kader voor wilsonbekwamen”, Juristenkrant 2013, afl. 265, 1; X., “Wilsonbekwamen”, NJW 2013, afl. 285, 558. 8 N. LABEEUW, “Het nieuwe gerechtelijke beschermingsstatuut voor wilsonbekwamen. Bespreking van de wet van 17 maart 2013”, TEP 2014, afl. 1, 5.

3

onbekwaamheid. 9 Dit houdt een rechtsbescherming in buiten de rechtbank om

georganiseerd.10 Deze innovatie biedt de rechtsonderhorigen de mogelijkheid om voor het

beheer van hun goederen vooraf zelf in alle vrijheid en familiale discretie een regeling op

punt te stellen voor het geval zij later onbekwaam zouden worden en niet langer in staat

zouden zijn persoonlijk deel te nemen aan het rechtsverkeer zonder dat daar in de regel ooit

een rechter aan te pas moet komen.11 Hiermee pikt de Belgische wetgever in op de huidige

tendens in Europa naar een meer private aanpak van volwassenenbescherming.12 Ook reeds

voor de wet van 17 maart 2013 werd gebruik gemaakt van de mogelijkheid om in een

lastgeving te voorzien, maar de wetgever heeft deze mogelijkheid nu wettelijk omkaderd met

als doel het stimuleren van de buitengerechtelijke bescherming, het bieden van

rechtszekerheid omtrent het gebruik van een volmacht en het verminderen van de werklast

van de vrederechters.13

Tot slot, als laatste belangrijke innovatie, wordt de figuur van de vertrouwenspersoon als

spreekbuis van de beschermde persoon versterkt.14 De wet omschrijft de taken en de

bevoegdheden van de vertrouwenspersoon heel concreet in een poging de figuur van de

vertrouwenspersoon opnieuw op te waarderen en de aanstelling ervan aan te moedigen.15

3. De wetgever maakt een duidelijk onderscheid tussen de bescherming enerzijds en het

bewind anderzijds, waarbij de bescherming op zijn beurt uiteenvalt in enerzijds de

buitengerechtelijke en anderzijds de rechterlijke bescherming. Belangrijk is dat in de nieuwe

9 C. VAN DEUREN, “Onbekwaamheid en menselijke waardigheid”, RABG 2013, afl. 13, 974; S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 60; E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 154; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 25. 10 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 5. 11 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 257; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 25. 12 A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 75. 13 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 154. 14 N. LABEEUW, “Het nieuwe gerechtelijke beschermingsstatuut voor wilsonbekwamen. Bespreking van de wet van 17 maart 2013”, TEP 2014, afl. 1, 5; X., “Wilsonbekwamen”, NJW 2013, afl. 285, 558; F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 16, 606. 15 K. ROTTHIER, “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit vogelperspectief”, Not. Fisc. M. 2013, afl. 7, 184; Err. Not. fisc. M. 2013, afl. 8, 256.

4

regelgeving de bescherming op zichzelf staat, los van het bewind. Het is immers niet omdat

een bescherming wordt gecreëerd, dat deze automatisch en integraal door een bewind zal

worden gedekt.16

De nieuwe regeling valt dus uiteen in drie belangrijke delen, met name de buitengerechtelijke

bescherming, de rechterlijke bescherming en het bewind. In deze bijdrage zal ik mij

voornamelijk toespitsen op de buitengerechtelijke bescherming die georganiseerd wordt via

de figuur van de lastgeving.

16 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 61.

5

1. Probleemstelling

4. Mensen worden steeds ouder en kunnen op een bepaald moment niet meer zelf instaan

voor het nemen van bepaalde beslissingen, terwijl een mensenleven juist vol zit met de

noodzaak om beslissingen te nemen. De wetgever voorziet daarom in een

beschermingsmaatregel om ervoor te zorgen dat die mensen nog steeds deel kunnen uitmaken

van het maatschappelijk leven. Dit is niet eenvoudig omdat mensen niet vaak geneigd zijn

zomaar altijd alles uit handen te geven zonder zelf daarover nog enige controle te kunnen

uitvoeren. Daarom is het de dag van vandaag steeds belangrijker geworden een regeling te

kunnen treffen voor het geval men later niet langer in staat zou zijn deze beslissingen zelf te

nemen. Dit is dan ook de reden waarom de wetgever bij de invoering van de nieuwe wet niet

enkel geopteerd heeft voor een rechterlijke beschermingsmechanisme, maar ook voor een

buitengerechtelijk beschermingssysteem.

5. De nieuwe beschermingsmaatregel van het bewind is hoofdzakelijk gebaseerd op het oude

statuut van het voorlopig bewind. Dit voorlopig bewind over de goederen toebehorend aan

wilsonbekwame meerderjarigen is sinds zijn invoering in 1991 een succes gebleken. In 2003

werd dit statuut, na een ruime evaluatieperiode, nogmaals verbeterd en gebruiksvriendelijker

gemaakt. De vertrouwenspersoon krijgt onder andere een officieel statuut.17 Toch was de

wetgever van mening dat een belangrijke hervorming van het regime nodig was. Een

onoverkomelijk en fundamenteel knelpunt was immers dat het voorlopig bewind zich enkel

concentreerde op het beheer over de goederen en geen enkele betrekking had op de persoon.18

De wet van 17 maart 2013 wil hieraan tegemoet komen en is, naast de bescherming van het

vermogen, ook gericht op de bescherming van de persoon.19 Deze bescherming gericht op de

persoon zal dan voornamelijk een rol spelen op het vlak van verblijf, verzorging, …20

17 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 10. 18 C. VAN DEUREN, “Onbekwaamheid en menselijke waardigheid”, RABG 2013, afl. 13, 973; G. VERSCHELDEN, “Onbekwaamheid: De persoon” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 51. 19 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 60; T. DELHAYE en F. HACHEZ, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine”, JT 2013, afl. 6527, 466. 20 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 5.

6

6. Een enorm belangrijke vooruitgang in de nieuwe wet is dus dat meer aandacht zal

geschonken worden aan de persoon van de beschermde meerderjarige. In het kader van de

nieuwe wetgeving zal men de beschermde persoon zoveel als mogelijk trachten te

beschouwen als een volwaardige deelnemer van het maatschappelijke leven.

Voorts merkte de wetgever ook op dat de bestaande statuten erg verouderd waren, een

achterhaald beeld weergaven van de beschermde persoon en dat de gebruikte termen een

nogal negatieve en infantiele weerklank inhielden.21 Vandaar dat nu gewerkt wordt met

neutrale termen zonder enige infantiliserende bijklank en dat in het nieuwe

beschermingsstatuut meer aandacht geschonken wordt aan de persoonlijke autonomie van de

kwetsbare meerderjarige om zo te voldoen aan de eisen die internationale

mensenrechtenverdragen actueel stellen.22 Men moet de beschermde persoon zo autonoom

mogelijk in het rechtsverkeer laten optreden en de maximale integratie van de beschermde

persoon in de samenleving trachten te garanderen.23

7. De hernieuwde aandacht voor het zelfbeschikkingsrecht van wilsonbekwame

meerderjarigen komt echter het meest tot uiting met de invoering van de buitengerechtelijke

bescherming. Dit wordt geïntroduceerd als alternatief voor het bewind en biedt aan de

bekwame meerderjarige de mogelijkheid om te anticiperen op een eventuele latere

onbekwaamheid door het instellen van een lastgeving en daarin te bepalen op welke manier

zijn vermogen zal moeten worden beheerd.24 Deze figuur van de conventionele lastgeving

wordt dan ook door de wetgever als basisinstrument naar voor geschoven om zoveel als

mogelijk de autonomie van de beschermde persoon te waarborgen.25

21 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 291; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 63; H. NYS en L. BODDEZ, “De meerderjarige beschermde personen bekeken vanuit gezondheidsrechtelijke invalshoek”, RW 2013 – 2014, afl. 28, 1094. 22 C. VAN DEUREN, “Onbekwaamheid en menselijke waardigheid”, RABG 2013, afl. 13, 973; F. SWENNEN, “Meerderjarigenbescherming: het beste mag niet ten koste gaan van het goede”, TEP 2014, afl. 1, 2 . 23 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 293; T. WUYTS, “Een nieuw wettelijk kader voor wilsonbekwamen”, Juristenkrant 2013, afl. 265, 1. 24 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 293. 25 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4.

7

8. De wetgever beklemtoont dat de wet een nieuwe visie, een nieuwe denkinrichting

inhoudt. 26 Daarbij spelen twee belangrijke principes de hoofdrol, met name het

subsidiariteitsprincipe en het proportionaliteitsprincipe.27 Deze principes vertolken de idee dat

uitgegaan moet worden van een bekwaamheid van de te beschermen persoon. De

bekwaamheid vormt de regel en de onbekwaamheid de uitzondering.28 Er moet steeds

voorrang gegeven worden aan de minst ingrijpende maatregel. Dit houdt in dat in eerste

instantie gekozen moet worden voor de buitengerechtelijke bescherming. Slechts wanneer

deze bescherming niet volstaat, kan overgegaan worden naar een rechterlijke bescherming.

Het principe van de proportionaliteit vereist bijkomend dat wanneer rechterlijke bescherming

vereist is, deze zo beperkt mogelijk moet worden gehouden.29 De mogelijkheid van een

rechtsbescherming “op maat” zorgt ervoor dat deze principes zo goed als mogelijk

geëerbiedigd kunnen worden en dat op deze manier alle bemoeienissen en inmenging

minimaal kunnen gehouden worden. Enkel maatregelen die noodzakelijk zijn, zullen

toegepast kunnen worden.30

9. In wat volgt in deze bijdrage zal ik mij hoofdzakelijk richten tot de buitengerechtelijke

bescherming. Ik zal voornamelijk onderzoeken wat de impact is van de nieuwe wettelijke

regeling en hoe deze georganiseerd dient te worden. De wettelijke omkadering van de

lastgeving en het gebruik ervan als basisfiguur voor de buitengerechtelijke bescherming heeft

echter ook zijn gevolgen voor de gemeenrechtelijke regels met betrekking tot de lastgeving

zoals vervat in de artikelen 1984 – 2010 van het Burgerlijk Wetboek. Het is dan ook van

belang om de impact van het aanwenden van volmachten na de inwerkingtreding van de

26 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 61. 27 F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 293; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 74; J. DIERYNCK en C. CASTELEIN, Vermogensplanning voor en door beschermde personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia, 2014, 15. 28 H. NYS en L. BODDEZ, “De meerderjarige beschermde personen bekeken vanuit gezondheidsrechtelijke invalshoek”, RW 2013 – 2014, afl. 28, 1094. 29 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 564; S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 61; Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 6 – 7; T. DELHAYE en F. HACHEZ, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine”, JT 2013, afl. 6527, 466. 30 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 5.

8

nieuwe wet grondig te bekijken. Dit brengt immers een belangrijke gedragswijziging met zich

mee voor de notaris.31

31 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 265.

9

2. Draagwijdte van het begrip beschermde personen

10. Om het onderzoek naar het toepassingsgebied en de organisatie van de

buitengerechtelijk bescherming grondig te kunnen doorvoeren, is het uiteraard eerst van

belang om na te gaan wie door de wetgever als een beschermde persoon kan worden

beschouwd. Er kan immers geen gebruik meer gemaakt worden van de mogelijkheid een

buitengerechtelijke beschermingsmaatregel op te starten eens een rechterlijke

beschermingsmaatregel werd bevolen. Voor het notariaat is het dus van belang te weten

wanneer dit het geval is.

Artikel 491, a BW bepaalt hieromtrent het volgende:

“beschermde persoon: een meerderjarige persoon die door een rechterlijke beslissing

overeenkomstig artikel 492/1 onbekwaam werd verklaard om één of meer handelingen te

stellen”.

Deze definitie wordt verder verduidelijkt in de artikelen 488/1 en 488/2 BW en geeft aan dat

het in de regel enkel meerderjarigen betreft die hetzij door hun gezondheidstoestand, hetzij

door hun staat van verkwisting bescherming behoeven.32

2.1. Uitsluiting van minderjarigen

11. Een eerste belangrijke vaststelling is dat het nieuwe beschermingsstatuut niet van

toepassing is op minderjarigen.33 Minderjarigen worden immers reeds voldoende beschermd

op grond van het ouderlijk gezag of de voogdij.34 De wet heeft de juridische regeling

gelijkgesteld voor alle minderjarigen. Zij zijn namelijk onbekwaam omwille van hun leeftijd,

maar hun bekwaamheid evolueert naarmate de tijd vordert. Voor meerderjarigen ligt dit veel

32 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 63. 33 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 3. 34 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 257.

10

complexer. Zij zijn in tegenstelling tot de minderjarigen onbekwaam omwille van

verschillende redenen.35 Het is dan ook niet eenvoudig hen allemaal op eenzelfde wijze te

behandelen.

12. Er wordt een strikte opdeling gemaakt tussen het statuut van minderjarigen en het

statuut van meerderjarigen. De regelen met betrekking tot de minderjarigen hebben in het

kader van de nieuwe wetgeving geen enkele wijziging ondergaan en in het nieuwe

beschermingsstatuut wordt zelfs niet verwezen naar het statuut van de minderjarigen.36

13. Op de niet toepasselijkheid van het beschermingsstatuut op minderjarigen kent de wet

toch één uitzondering. Artikel 488/1, tweede lid BW bepaalt dat een minderjarige vanaf de

volle leeftijd van zeventien jaar onder het nieuwe beschermingsstatuut kan worden

geplaatst.37 Vanaf dat ogenblik kan een verzoek tot plaatsing onder bescherming worden

ingediend indien met zekerheid vaststaat dat de minderjarige bij zijn meerderjarigheid in een

gezondheidstoestand zal verkeren waardoor hij niet in staat zal zijn zonder bijstand of andere

beschermingsmaatregel zijn belangen van vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke

aard zelf behoorlijk waar te nemen.38 Als voorbeeld kan hier een minderjarige worden

aangehaald die kampt met een verstandelijke handicap en waarvan vaststaat dat zijn toestand

niet meer zal wijzigen.

Met deze uitbreiding van het toepassingsgebied tracht de wetgever een lacune op te vangen

bij de overgang van de minderjarigheid naar de meerderjarigheid. Er kan hierdoor een leemte

vermeden worden die zou kunnen ontstaan tussen het ogenblik waarop de persoon

meerderjarig wordt en het ogenblik van de uitspraak waarbij er effectief een

beschermingsmaatregel wordt opgelegd.39

35 F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 291. 36 F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité ds humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 292. 37 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 3; REUSENS, F., “La scission de l’administration et la future réforme des incapacités” (noot onder Vred. Wavr. 6 maart 2013), Rev. Trim. dr. fam. 2013, afl. 3, 749. 38 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 64. 39 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 3.

11

Oorspronkelijk was het nog onduidelijk of het nieuwe beschermingsstatuut een onmiddellijke

uitwerking zou krijgen op de minderjarige of pas zou aanvangen vanaf het ogenblik van de

meerderjarigheid, waarbij de minderjarige dan onder het ouderlijk gezag blijft tot aan de

meerderjarigheid. De wetgever heeft aan deze onduidelijkheid een einde gemaakt en duidelijk

gesteld dat de bescherming alsook het eventuele bewind pas een aanvang nemen op het

ogenblik van de meerderjarigheid.40 Op deze manier wordt het strikte onderscheid tussen de

bescherming van minderjarigen en de bescherming van meerderjarigen nog versterkt.41

2.2. Gezondheidstoestand

14. Naast de minderjarigen die vanaf de volle leeftijd van zeventien jaar de mogelijkheid

hebben een verzoek tot plaatsing onder bescherming in te dienen, is het nieuwe

beschermingsstatuut expliciet bedoeld voor meerderjarigen die hetzij een probleem hebben

met betrekking tot hun gezondheidstoestand, hetzij een verkwistingsprobleem.42

Artikel 488/1 BW stelt het volgende:

“De meerderjarige die wegens zijn gezondheidstoestand geheel of gedeeltelijk, zij het

tijdelijk, niet in staat is zonder bijstand of andere beschermingsmaatregel zijn belangen van

vermogensrechtelijke of niet-vermogensrechtelijke aard zelf behoorlijk waar te nemen, kan

onder bescherming worden geplaatst, indien en voor zover de bescherming van zijn belangen

dit vereist”.

15. Iemands gezondheidstoestand kan een beschermingsmaatregel dus rechtvaardigen.

Wat onder het begrip gezondheidstoestand dient te worden begrepen, werd door de wetgever

bewust niet gedefinieerd. Het is een open norm die door de vrederechter moet ingevuld

40 Wetsontwerp houdende diverse bepalingen betreffende justitie, Parl. St. Kamer 2013 – 14, nr. 53K3149/006, 72 – 73. 41 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 64. 42 J. DIERYNCK en C. CASTELEIN, Vermogensplanning voor en door beschermde personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia, 2014, 11.

12

worden, daarbij rekening houdende met de stand van de wetenschap.43 Op deze manier heeft

de wetgever willen vermijden dat er door het geven van een definitie een te beperkte invulling

aan de term gegeven zou worden en dat te weinig personen er onder begrepen zouden worden.

16. Belangrijk is dat hier de beginselen van noodzaak, subsidiariteit en proportionaliteit

niet uit het oog verloren mogen worden. Een bescherming op grond van de

gezondheidstoestand moet dan ook de uitzondering zijn.44 De termen door de wetgever

ingegeven, “indien en voor zover mogelijk”, verwijzen naar deze essentiële principes. Enkel

met betrekking tot die handelingen waarvoor de persoon zelf niet meer behoorlijk kan

optreden, kan een bescherming worden georganiseerd. Bovendien kan enkel een bescherming

worden opgelegd indien en voor zover dit vereist is om de belangen van de te beschermen

persoon te kunnen behartigen.45

2.3. Verkwisting

17. Een laatste categorie van beschermde personen wordt voorzien in art. 488/2 BW. Het

betreft meerderjarigen die zich in een staat van verkwisting bevinden.

18. Net zoals met betrekking tot de gezondheidstoestand heeft de wetgever vanuit

dezelfde ratio geen definitie gegeven aan het begrip “verkwisting”. Het komt wederom toe

aan de vrederechter om er zelf een invulling aan te geven.46

Uit de parlementaire voorbereiding blijkt wel dat het in eerste instantie moet gaan om een

persoon met een zekere en gebruikelijke neiging tot verspilling van het eigen vermogen. Deze

43 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 566; S., MOSSELMANS en A.,VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 64 – 65. 44 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 567. 45 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 65. 46 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 567; S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 66.

13

verspilling moet voorts blijken uit buitensporige uitgaven waarvoor geen enkele

verantwoording, geen enkel nut en geen enkele noodzaak bestaat.47

19. Ook in het kader van verkwisting moet rekening gehouden worden met de beginselen

van noodzaak, subsidiariteit en proportionaliteit. Bescherming zal dus pas geboden mogen

worden indien en voor zover de bescherming van de belangen van de persoon in staat van

verkwisting dit vereist.48

Bovendien reikt de bescherming hier niet zo ver in vergelijking met de bescherming wegens

de gezondheidstoestand. Bescherming op grond van de gezondheidstoestand kan zowel

betrekking hebben op handelingen van vermogensrechtelijke als niet-vermogensrechtelijke

aard. Bescherming op grond van verkwisting behelst enkel de goederen en kan enkel de vorm

aannemen van een buitengerechtelijke bescherming of een rechterlijke bescherming met een

bijstandsregime.49

3. Toepassingsgebied van de buitengerechtelijke bescherming door

middel van lastgeving

3.1. Vermogensrechtelijke volmachten

20. De buitengerechtelijke bescherming bestaat uit een lastgeving met

vertegenwoordiging en is dus van toepassing op een bijzondere of een algemene volmacht

verleden voor een notaris of op de griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats en

subsidiair van de woonplaats van de meerderjarige of de ontvoogde minderjarige.50

47 Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 35 – 36. 48 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 568. 49 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 66; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 31. 50 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 33.

14

De buitengerechtelijke bescherming zal dus maar toepassing vinden indien door de

betrokkene, nl. de lastgever, een lastgevingsovereenkomst werd afgesloten.

21. De lastgevingsovereenkomst kan zowel algemeen als bijzonder zijn.51 Een algemene

lastgeving houdt in dat ze voor alle handelingen geldt. Een bijzondere lastgeving daarentegen

heeft enkel betrekking op een welbepaalde zaak of op welbepaalde zaken van de lastgever.52

Bovendien kan door de lastgever verder gekozen worden voor een uitdrukkelijk mandaat of

een mandaat in algemene bewoordingen. Daar waar het onderscheid tussen een algemeen

mandaat enerzijds en een bijzonder mandaat anderzijds betrekking heeft op het aantal

aangelegenheden waarin de lasthebber kan optreden, heeft het onderscheid tussen een

uitdrukkelijk mandaat enerzijds en een mandaat in algemene bewoordingen anderzijds

betrekking op de aard van de rechtshandelingen waarmee de lasthebber zich mag inlaten.53

Een mandaat in algemene bewoordingen houdt in dat geen specifieke aanwijzingen gegeven

zijn omtrent de aard van rechtshandelingen die de lasthebber mag stellen. Op grond van een

interpretatieregel die door de wetgever wordt aangereikt, wordt gesteld dat dergelijk mandaat

enkel betrekking kan hebben op daden van beheer. Voor het stellen door de lasthebber van

daden van beschikking zal een uitdrukkelijk mandaat vereist zijn.54 Het volstaat dat de

bewoordingen van de lastgeving duidelijk de wil van de lastgever vertolken en het is dus

voldoende dat de lastgever daden van beschikking in de opdracht van de lasthebber niet heeft

uitgesloten.55

51 N. GEELHAND DE MERXEM, “De beschermde personen en de successieplanning: Wat biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, afl. 1, 24. 52 E. DE NOLF, “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?”, Notariaat 2014, afl. 18, 3. 53 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 34. 54 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 34. 55 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 157.

15

3.2. Daden van vertegenwoordiging met betrekking tot de goederen

22. De buitengerechtelijke bescherming is overeenkomstig art. 489 BW enkel van

toepassing op daden van vertegenwoordiging die betrekking hebben op de goederen van de

beschermde persoon.56 Enkel de materiële en hoofdzakelijk financiële belangen van de

lastgever kunnen onder de beschermingsregeling worden begrepen.57 Volmachten die de

persoonsrechtelijke bescherming van meerderjarigen beogen en de persoon van de betrokkene

raken worden uitgesloten en vallen hier buiten.58

De wetgever heeft dus gebruik gemaakt van zijn beoordelingsruimte en heeft geoordeeld dat

er actueel geen nood bestaat om een vangnetregeling voor de volmacht die door de

beschermde persoon uit voorzorg wordt verleend in persoonsgebonden aangelegenheden uit te

werken.59

23. Het is echter niet omdat de buitengerechtelijke bescherming enkel betrekking kan

hebben op handelingen van vermogensrechtelijke aard dat het daarom in België onmogelijk is

een persoon aan te duiden die de persoonsrechtelijke belangen van de meerderjarige

behartigt.60 Er kan immers nog steeds een beroep gedaan worden op de gemeenrechtelijke

bepalingen inzake lastgeving, dit maakt dan geen buitengerechtelijke bescherming uit. Art.

2003 BW stelt dat enkel de lastgevingen die betrekking hebben op de goederen tot een einde

komen wanneer niet voldaan is aan de eisen voor een buitengerechtelijke bescherming en de

lastgever in een toestand komt zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW. De lastgeving die

betrekking heeft op persoonsrechtelijke aangelegenheden blijft in zo’n situatie dus gewoon

voortbestaan. Enkel in het geval de betrokkene, wanneer hij zich in een toestand zoals

bedoeld in artikel 488/1 of 488/2 BW bevindt, bescherming nodig heeft met betrekking tot

56 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 33; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 26; E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 156. 57 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 18. 58 T. DELHAYE en F. HACHEZ, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine”, JT 2013, afl. 6527, 466. 59 F. SWENNEN, “Meerderjarigenbescherming: het beste mag niet ten koste gaan van het goede”, TEP 2014, afl. 1, 3; G. VERSCHELDEN, “Onbekwaamheid: De persoon” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 51 – 52. 60 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 294.

16

zijn persoon, zal men genoodzaakt zijn over te gaan tot een rechterlijke bescherming.61 Ook

dit maakt dus een oplossing uit om de persoonsrechtelijke belangen van de betrokkenen te

behartigen.

Bovendien kan men zich ook nog altijd beroepen op de bepalingen opgenomen in bijzondere

wetten die de mogelijkheid bieden een vertegenwoordiging bij persoonsrechtelijke

handelingen in te lassen, zoals bijvoorbeeld de Wet Patiëntenrechten.62

24. Indien het gemengde rechtshandelingen betreffen die zowel van vermogensrechtelijke

als niet-vermogensrechtelijke aard zijn, kunnen de bepalingen van de buitengerechtelijke

bescherming slechts toepassing vinden wanneer de rechtshandeling kennelijk overwegend het

vermogen van de betrokkene aanbelangt.63 Men zal dus in concreto moeten onderzoeken of de

handelingen een kennelijk overwegende impact hebben op de persoon dan wel op de

goederen. Dit is een criterium dat niet ten goede komt van de rechtszekerheid.64

3.3. Vereiste van wilsbekwaamheid

25. De lastgever moet op het ogenblik van het sluiten van de lastgevingsovereenkomst een

wilsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige persoon zijn waarop geen

beschermingsmaatregelen in de zin van art. 491/1 BW van toepassing zijn (art. 490, eerste lid

BW). 65 Dit is een essentiële voorwaarde. 66 Er mogen dus nog geen rechterlijke

beschermingsmaatregelen opgelegd zijn voor de betrokkene.67 Is dit wel reeds het geval dan

kan een buitengerechtelijke bescherming niet langer tot stand komen.

61 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 69. 62 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 291 – 303; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 78. 63 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 68. 64 G. VERSCHELDEN, “Onbekwaamheid: De persoon” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 52. 65 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 68. 66 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 17. 67 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4.

17

Het uiteindelijke doel van de lastgevingsovereenkomst is een buitengerechtelijke bescherming

organiseren voor het geval de betrokkene zich ooit in een toestand zoals bedoeld in art. 488/1

of 488/2 BW zou bevinden. Zolang dit niet het geval is, zullen de gemeenrechtelijke regelen

met betrekking tot de lastgeving toepassing vinden. Geraakt de betrokkene uiteindelijk wel in

een dergelijke toestand, dan zal het vermogen van de betrokkene nog steeds beheerd worden

in uitvoering van de lastgevingsovereenkomst en dus in overeenstemming met de bepalingen

van de volmacht, zonder te vallen onder de regels van de rechterlijke bescherming. Met

andere woorden, het beheer van het vermogen van de lastgever zal zolang dit mogelijk is in

de private sfeer blijven.68

3.4. Voortdurende volmachten en volmachten onder opschortende voorwaarde

26. De buitengerechtelijke beschermingsmaatregelen kunnen van toepassing zijn op twee

soorten van lastgevingsovereenkomsten.

Aan de ene kant kan de bescherming betrekking hebben op lastgevingen waarvan de

uitvoering meteen wordt aangevat en dus reeds vooraleer de betrokkene wilsonbekwaam

wordt. Dergelijke lastgevingen hebben voorts ook tot doel verder door te werken eens men

wilsonbekwaam wordt. Deze lastgevingen noemt men de voortdurende volmachten. Aan de

andere kant kan de bescherming ook betrekking hebben op volmachten die worden aangegaan

onder de opschortende voorwaarde van wilsonbekwaamheid. Dit zijn dan de volmachten

onder opschortende voorwaarde en dergelijke volmachten zullen slechts een aanvang nemen

op het ogenblik waarop men effectief wilsonbekwaam wordt.69

Deze twee soorten van lastgevingsovereenkomsten worden beheerst door de artikelen 489

BW en volgende. Deze artikelen vormen de lex specialis. 70 Dit wil zeggen dat deze

68 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 261; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 34; W. DE VOGELAERE, “Conventionele lastgeving: organiseer zelf uw onbekwaamheid”, Notariaat 2013, afl. 17, 8. 69 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 294 – 295. 70 A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 79.

18

overeenkomsten daarenboven ook onderworpen blijven aan de gemeenrechtelijke regelen

inzake lastgeving voor zover door het nieuwe regime daarvan niet afgeweken wordt.71

4. Vormvereisten van de lastgevingsovereenkomst

27. Sinds de inwerkingtreding van de nieuwe wet op 1 september 2014 bestaan er twee

wettelijke regimes van lastgevingen. Enerzijds hebben we de gemeenrechtelijke lastgeving

zoals we die al van voor de nieuwe wettelijke regeling kennen en anderzijds hebben we nu de

lastgeving die bedoeld is als buitengerechtelijke bescherming.72 Om van deze laatste vorm

van lastgeving te kunnen spreken, moeten aan een aantal voorwaarden zoals opgenomen in

art. 490 BW worden voldaan.

Het grootste verschil met de gemeenrechtelijke lastgeving ligt dus hoofdzakelijk op formeel

vlak. Opdat de lastgeving immers beschouwd kan worden als een buitengerechtelijke

bescherming moet duidelijk zijn dat deze als dusdanig bedoeld is en moet een registratie van

de lastgevingsovereenkomst plaatsvinden in een bijzonder daartoe bestemd Centraal

Register.73

4.1. Schriftelijk

28. De wilsbekwame lastgever die via een lastgevingsovereenkomst wil anticiperen op

een eventuele wilsonbekwaamheid is niet gebonden aan bijzondere vormvereisten. De enige

belangrijke afwijking op het gemeen recht is dat de lastgeving niet mondeling kan

geschieden.74 Dit omwille van de praktische reden dat er een registratieverplichting rust op

lastgevingsovereenkomsten die moeten dienen als buitengerechtelijke beschermingsmaatregel

71 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 295. 72 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 25. 73 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 28. 74 A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 83.

19

(art. 490, eerste lid BW).75 De registratie vormt dan ook meteen de enige formele voorwaarde

die aan de buitengerechtelijke bescherming verbonden is.76

4.2. Notariële of onderhandse akte

29. De lastgever kan vrij kiezen of hij zijn lastgeving die moet dienen als

buitengerechtelijke beschermingsmaatregel opneemt in een onderhandse akte dan wel in een

notariële akte.77 De volmacht kan dus verleend worden in een niet – formalistisch geschreven,

getypt of gedrukt document dat door de lastgever werd ondertekend. Zelfs een gewone brief

valt onder deze beschrijving.78

Terecht wordt hier door DE WULF opgeworpen dat een notariële authentieke akte ongetwijfeld

de meest aangewezen vorm is en dit omwille van verschillende redenen.79 Ten eerste is een

notariële akte erg interessant omdat een volmacht in de notariële vorm moet worden

opgemaakt wanneer de lastgeving een rechtshandeling omvat die bij authentieke akte dient te

worden verleden.80 Op deze manier wil men vermijden dat door te werken met lastgevingen,

de vormvoorschriften van dergelijke rechtshandelingen en vooral hun waarschuwingsfunctie

zouden uitgehold worden.81 Wanneer het vermogen dus een onroerend goed omvat, is het

75 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 295; A. WYLLEMAN, “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 110. 76 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 18; W. DE VOGELAERE, “Conventionele lastgeving: organiseer zelf uw onbekwaamheid”, Notariaat 2013, afl. 17, 8. 77 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 261; N. GEELHAND DE MERXEM, “De beschermde personen en de successieplanning: Wat biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, afl. 1, 24. 78 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 18. 79 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 262 80 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4. 81 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 295.

20

aangeraden een notariële akte op te maken onder meer met het oog op een overschrijving op

het hypotheekkantoor van bepaalde vastgoedverrichtingen.82

Ten tweede is het wenselijk dat beide partijen bij het opstellen van dergelijke

lastgevingsovereenkomsten een onpartijdig deskundig advies inwinnen van de notaris.

Daarom gaan partijen in de praktijk veelal vrijwillig opteren voor een authentieke akte. De

notaris kan dan informatie verstrekken over de draagwijdte van de overeenkomst en de

aangewezen juridische formulering.83 De akte is immers enorm belangrijk aangezien ze

gedurende meerdere jaren kan bepalen hoe het vermogen van de lastgever zal moeten worden

beheerd, zelfs wanneer de lastgever niet meer in staat is zelf nog tussenbeide te komen. De

lastgevingsovereenkomst blijft namelijk zijn werking behouden wanneer de lastgever terecht

komt in een toestand van wilsonbekwaamheid en dus niet meer zelf kan optreden.84 Voorts

zal de notaris voor wie een dergelijke akte wordt gesloten, meteen nagaan of de lastgever aan

de wettelijke toepassingsvereisten voldoet en dus nagaan of de lastgever wilsbekwaam is,

meerderjarig dan wel ontvoogd minderjarig is en of er nog geen rechterlijke

beschermingsmaatregel op de lastgever van toepassing is.85

4.3. Vermelding van het doel als buitengerechtelijke bescherming

30. Uit de lastgevingsovereenkomst moet duidelijk blijken dat zij tot doel heeft om als

buitengerechtelijke bescherming te gelden. Het is dan ook aangewezen deze doelstelling

letterlijk op te nemen in de overeenkomst.86 Dan kan hierover geen discussie ontstaan.

Toch is het bij gebrek aan dergelijke uitdrukkelijke vermelding niet uitgesloten dat de

lastgeving als buitengerechtelijke bescherming kan dienen. De wetgever vereist immers niet 82 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 262. 83 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4. 84 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 262. 85 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4 – 5. 86 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4.

21

dat deze doelstelling formeel in de lastgevingsovereenkomst moet worden opgenomen. Er is

maar één formele vereiste en dat is de registratie in het Centraal Register bijgehouden door de

Koninklijke Federatie van het Belgische Notariaat (zie verder). Dit verzoek tot registratie

door de lastgever wijst impliciet op het feit dat de lastgever de bedoeling heeft deze te

hanteren als buitengerechtelijke bescherming. Als men dit niet zou aanvaarden, zou dit

betekenen dat men een vereiste oplegt die niet door de wet wordt gesteld.87

4.4. Niet naleving van de vormvoorschriften

31. Wanneer een volmacht niet aan voormelde vormvoorschriften voldoet, zal deze

eindigen bij de wilsonbekwaamheid van de lastgever (art. 2003 BW). Dit zal dus het geval

zijn wanneer de lastgeving niet beoogt een buitengerechtelijke bescherming te organiseren,

wanneer de lastgevingsovereenkomst niet werd geregistreerd of wanneer de lasthebber tot een

uitgesloten categorie behoort (zie later).88

5. Registratie van de lastgevingsovereenkomst

32. Opdat er sprake kan zijn van een buitengerechtelijke bescherming vereist art. 490/1,

§1 BW een registratie van de lastgevingsovereenkomst. Deze registratie dient te gebeuren in

een Centraal Register dat wordt bijgehouden door de Koninklijke Federatie van het Belgisch

Notariaat.89 De wijze waarop deze registratie gebeurt is afhankelijk van de keuze voor ofwel

een notariële ofwel een onderhandse akte.90

87 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 30; E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 156. 88 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 295. 89 F. DEGUEL, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 293. 90 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 70.

22

Werd de lastgeving in een onderhandse akte georganiseerd, dan zal het toekomen aan de

lastgever om een eensluidend verklaard afschrift van de overeenkomst neer te leggen ter

griffie van het vredegerecht van de verblijfplaats van de lastgever en subsidiair van zijn

woonplaats (art. 490, tweede lid BW). Binnen vijftien dagen na het verzoek tot registratie zal

de griffier de overeenkomst laten opnemen in het Centraal Register (art. 490, vierde lid

BW).91 Ook de lasthebber kan deze registratieplicht vervullen.92

Werd de lastgeving daarentegen in een notariële akte georganiseerd, dan zal het verzoek tot

registratie gebeuren door tussenkomst van de notaris voor wie de akte van lastgeving werd

verleden. De notaris is niet verplicht hiertoe meteen over te gaan. Art. 490, vierde lid BW

bepaalt immers dat er slechts dient overgegaan te worden tot registratie binnen vijftien dagen

nadat de griffier of de notaris daar om worden verzocht.93 Het is dus niet omdat men een

lastgevingsovereenkomst bij de notaris laat ondertekenen dat deze overeenkomst ook

automatisch door de notaris zal worden geregistreerd. De notaris moet hier eerst om verzocht

worden. Pas vanaf dat ogenblik zal de notaris binnen vijftien dagen overgaan tot opname van

de overeenkomst in het Centraal Register.94 Het is dus mogelijk dat de lastgever aan de

notaris vraagt om de lastgeving nog enige tijd stil te houden en te wachten met een registratie

tot hij hem daartoe verzoekt. Indien dit het geval is dan is het van belang hieromtrent

duidelijke instructies af te spreken en deze ook op te nemen in de akte zelf.95 Het is nochtans

het meest eenvoudige om de registratie meteen te laten plaatsvinden binnen de vijftien dagen

na de ondertekening van de akte. Zoals reeds gesteld is het aan te raden hierover een clausule

op te nemen in de akte.96

91 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 263; E. DE NOLF, “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?”, Notariaat 2014, afl. 18, 3. 92 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 70. 93 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 264. 94 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 70. 95 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 264. 96 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 35.

23

33. De registratie kan gebeuren tot op het ogenblik waarop de lastgever in een toestand

van wilsonbekwaamheid of verkwisting komt te verkeren zoals bedoeld in artikel 488/1 of

488/2 BW.97 Vanaf dat ogenblik zal een niet-geregistreerde lastgevingsovereenkomst van

rechtswege ophouden gevolgen te ressorteren en zal de lastgeving niet meer mogen

aangewend worden om de lastgever te vertegenwoordigen.98 Het is dus van belang dat de

lasthebber er op toeziet wanneer de lastgever neigt naar een toestand zoals bedoeld in art.

488/1 of 488/2 BW dat de lastgeving geregistreerd wordt opdat ze zou kunnen blijven

voortbestaan.

34. De lasthebber en de lastgever die wilsbekwaam is en voor wie geen

beschermingsmaatregelen zijn getroffen, kunnen overeenkomstig art. 490, vijfde lid BW op

ieder ogenblik de overeenkomst wijzigen of beëindigen. Van deze beslissing kan een

schriftelijke kennisgeving gebeuren met opgave van redenen aan de griffie van het

vredegerecht waar de oorspronkelijke neerlegging werd gedaan of aan de notaris voor wie de

notariële akte van lastgeving verleden werd. Er zal hiervan een melding worden gemaakt op

de oorspronkelijke akte of het afschrift en de wijziging of beëindiging zal binnen de vijftien

dagen na verzoek ook geregistreerd worden in het Centraal Register.99

Zowel de lasthebber als de lastgever kunnen dus aan de lastgeving een einde stellen. In de wet

wordt gesproken van “hun beslissing”. Het hoeft daarom niet om een gezamenlijke beslissing

te gaan. Voorts bepaalt de wet dat de beslissing ter kennis kan gebracht worden van de notaris

of de griffie en dit met opgave van redenen. Door het woordje “kunnen” te gebruiken, is het

niet duidelijk of de beëindiging slechts uitwerking kan hebben mits een kennisgeving heeft

plaatsgevonden aan de griffier of aan de notaris. Het valt dus moeilijk te begrijpen waarom

partijen daar niet gewoon toe verplicht worden. Bovendien kan er ook geen verantwoording

97 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 296. 98 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 70; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 36. 99 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 264; A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 296; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 35.

24

gevonden worden voor het feit dat partijen bij de kennisgeving een opgave van redenen

moeten geven.100

35. Om nog maar eens terug te grijpen naar de essentiële beginselen van noodzaak,

subsidiariteit en proportionaliteit, kunnen we hier aanhalen dat deze registratieplicht de

subsidiariteit van de rechterlijke bescherming versterkt. De vrederechter moet telkens

vooraleer hij een rechterlijke maatregel beveelt, het Centraal Register raadplegen en nagaan

of er al dan niet sprake is van een lastgevingsovereenkomst met als doel te gelden als een

buitengerechtelijke beschermingsmaatregel. Voorts laat de registratie de rechter ook toe om te

controleren of een lastgevingsovereenkomst die voor hem wordt opgeroepen door de partijen

niet reeds werd herroepen en dus niet langer kan gelden.101 Op deze manier wordt de garantie

geboden dat de vrederechter kennis kan nemen van de eigen regeling georganiseerd door de

beschermde persoon zelf vooraleer stappen genomen worden tot de inrichting van een

bewind, en dat de vrederechter met deze eigen regeling ook rekening kan houden.102

6. Keuze en opdracht van de lasthebber

6.1. Keuze van een lasthebber 36. Het is van belang dat de lastgever goed nadenkt over wie hij als zijn lasthebber in de

lastgevingsovereenkomst zal aanwijzen. Dit is niet altijd een gemakkelijke keuze en in vele

gevallen zal de lasthebber gekozen worden uit de personen uit de naaste omgeving van de

lastgever.103 Ook de wetgever verwijst naar het sociale netwerk van de te beschermen persoon

100 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 569. 101 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 296. 102 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 26. 103 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 269.

25

en stelt dat er door middel van de lastgeving een grote rol kan toebedeeld worden aan

vrienden, familieleden, kennissen, …104

6.1.1. Vrije keuze van lasthebber

37. In principe kan de lastgever vrij zijn lasthebber kiezen. Maar vanaf het tijdstip dat de

buitengerechtelijke bescherming in werking treedt, wordt de vrije keuze van de lastgever toch

wat aan banden gelegd.105 Vanaf dat ogenblik kunnen bepaalde categorieën van personen

immers niet langer fungeren als lasthebber.106 Personen die zelf onderworpen zijn aan een

rechterlijke beschermingsmaatregel kunnen uiteraard niet optreden als lasthebber en personen

die overeenkomstig art. 496/6 BW geen bewindvoerder mogen zijn, worden ook uitgesloten

van de mogelijkheid op te treden als lasthebber van de te beschermen persoon.107

Deze uitsluiting van een kring van personen die tot lasthebber aangesteld kunnen worden en

die potentieel tegenstrijdige belangen kunnen hebben met de lastgever, heeft tot doel het

risico op misbruik, wanuitvoering of belangenconflicten te verminderen.108

38. De lasthebber moet uiteraard ook zijn mandaat aanvaarden.109 Deze aanvaarding

verschilt van de gebruikelijke aanvaarding die we kennen bij de gemeenrechtelijke lastgeving.

Deze gebruikelijke aanvaarding gebeurt louter op stilzwijgende wijze door zonder meer op te

treden in naam en voor rekening van de lastgever met verwijzing naar het mandaat. In het

104 Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 39; S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 72. 105 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 72. 106 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 296; E. DE NOLF, “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?”, Notariaat 2014, afl. 18, 2; N. GEELHAND DE MERXEM, “De beschermde personen en de successieplanning: Wat biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, afl. 1, 24. 107 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 35. 108 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 296 – 297; Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 38 – 39; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 86. 109 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 72.

26

kader van de buitengerechtelijke bescherming dient deze aanvaarding echter bij voorkeur

uitdrukkelijk te geschieden. Dit biedt aan de lastgever zekerheid dat de lasthebber de aan hem

toevertrouwde opdracht aanvaardt en naar behoren zal uitvoeren rekening houdend met alle

eraan verbonden lasten en voorwaarden.110 Bij de opmaak van de lastgevingsovereenkomst is

het dus wenselijk dat zowel lastgever als lasthebber tussenkomen en dat de aanvaarding door

de lasthebber uitdrukkelijk in de overeenkomst gebeurt.111 Toch kan men op grond van de

bewoordingen van de wetgever niet beweren dat een door beide partijen ondertekende akte

effectief een vereiste is opdat de lastgevingsovereenkomst geregistreerd kan worden in het

Centraal Register. Het is immers perfect mogelijk dat een akkoord tussen partijen bereikt is,

maar dat de lasthebber bv. wegens een verblijf in het buitenland zich in de onmogelijkheid

bevindt de akte te ondertekenen, terwijl de lastgever een dringende medische ingreep behoeft

en de lastgevingsovereenkomst dus zo snel mogelijk wil ondertekenen.112

39. Zeker wanneer het een lastgeving betreft onder de opschortende voorwaarde van

wilsonbekwaamheid is het wenselijk om reeds in de lastgevingsovereenkomst een regeling op

te nemen voor het geval dat op het ogenblik van de vervulling van de voorwaarde, de

lasthebber niet langer beschikbaar is. De wet zelf voorziet geen enkele regeling met

betrekking tot deze hypothese.113 Men kan in de akte van lastgeving bijvoorbeeld een

opvolger aanwijzen. Ook hier leent het de voorkeur deze opvolger in de akte te laten

tussenkomen om zijn eventuele toekomstige opdracht te aanvaarden. Wanneer de opvolgende

lasthebber echter niet tussenkomt in de oorspronkelijke lastgevingsovereenkomst, kan men de

aanwijzing van de opvolger doen onder de voorwaarde dat hij deze later aanvaardt.114

110 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 36. 111 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 261. 112 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 31. 113 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 72. 114 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 275.

27

6.1.2. Meerdere lasthebbers 40. De lastgever kan er voor opteren meerdere lasthebbers aan te duiden. Als de lastgever

hier voor kiest, is het wel uitermate van belang dat in de lastgevingsovereenkomst een

duidelijke omschrijving wordt gegeven van hun opdracht alsook een omschrijving van hoe ze

deze opdracht moeten vervullen, hetzij ieder afzonderlijk voor een bepaald deel van het

vermogen met eventuele inspraak van de anderen voor bepaalde belangrijke verrichtingen,

hetzij gezamenlijk.115 Zo wordt er in familiale context vaak voor gekozen alle kinderen aan te

stellen als lasthebber. Men moet hierbij goed voor ogen houden dat een gezamenlijk optreden

van alle kinderen als lasthebber vaak niet goed werkbaar is. Vandaar dat men er beter voor

opteert alle kinderen aan te duiden als lasthebber, maar elk met het recht om afzonderlijk op

te treden en hen te verplichten elkaar op de hoogte te houden. Voor belangrijke handelingen

kan men dan wel nog steeds de verplichting opleggen om gezamenlijk op te treden.116

41. Wanneer voorzien wordt dat de lasthebbers gezamenlijk dienen op te treden, moet ook

een oplossing ingelast worden voor het geval dat tussen hen onenigheid zou ontstaan. Men

kan voorzien dat in dergelijk geval een beslissing moet genomen worden bij unanimiteit of

dat in dergelijk geval louter de zienswijze van de meerderheid zal worden gevolgd. Wordt er

in de lastgevingsovereenkomst geen enkele clausule hieromtrent opgenomen, zal bij een

geschil de vrederechter op verzoek in laatste instantie oordelen en dit steeds met het oog op

het belang van de beschermde persoon.117

Ook in het geval dat de lasthebbers elk afzonderlijke bevoegdheden krijgen en dus elk een

eigen pakket hebben, zijn conflictsituaties of gevolgen niet uit te sluiten en wordt best in een

oplossing voorzien voor het geval het zich effectief zou voordoen.118

115 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 34. 116 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 36. 117 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 270; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 34. 118 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 24.

28

6.1.3. Opvolging

42. Vooral bij meerdere lasthebbers is het aan te raden om te voorzien hoe de

bevoegdheden overgaan wanneer een lasthebber ontslag zou nemen. Men kan ook meteen in

een opvolger voorzien bij het wegvallen van een lasthebber. Het is niet raadzaam daarbij de

vertrouwenspersoon als opvolger aan te wijzen aangezien de functie van vertrouwenspersoon

erg verschillend is en afzonderlijk ook zijn nut blijft behouden.119

Maar ook indien slechts één lasthebber werd aangewezen, kan dit van belang zijn. Het kan

zich immers voordoen dat wanneer de lasthebber komt te overlijden, de lastgever niet langer

gezond van geest is en dus niet langer kan beslissen over de vervanging van de lasthebber.

Als in zo’n geval dan niet op voorhand een oplossing werd uitgewerkt in de

lastgevingsovereenkomst, zal enkel de gerechtelijke bescherming nog een oplossing kunnen

bieden.120

6.1.4. Lasthebber ad hoc 43. Het kan niet alleen voorkomen dat onenigheid ontstaat tussen de verschillende

lasthebbers onderling, maar ook dat er een tegenstrijdigheid van belangen optreedt tussen

enerzijds de lastgever en anderzijds de lasthebber(s). Om hieraan tegemoet te komen, kan

men een lasthebber ad hoc aanduiden. Deze kan reeds nominatim in de akte vermeld worden,

maar men kan er ook voor kiezen enkel een procedure te voorzien voor het geval er eventueel

een lasthebber ad hoc zou moeten aangeduid worden. Zo kan men bijvoorbeeld bepalen dat

deze lasthebber door de vertrouwenspersoon, de kinderen, de vrederechter, … dient

aangeduid te worden.121

119 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 24. 120 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 24. 121 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 275.

29

6.2. Opdracht van de lasthebber 44. De lastgevingsovereenkomst moet heel duidelijk omschrijven wat de opdracht van de

lasthebber allemaal inhoudt.122 De lastgever is daarbij in principe vrij om de opdracht van zijn

lasthebber te definiëren volgens zijn eigen wensen, net zoals ook geldt in het gemeen recht.123

De lastgever kan dus naar eigen behoefte zowel uitgebreide als beperkte machten aan de

lasthebber toekennen. Zo kan hij hem zelfs het recht toekennen schenkingen te doen onder de

levenden.124 Testeren wordt daarentegen als een strikt persoonlijke rechtshandeling aanzien

en dus kun je dit niet tot de opdracht van de lastgever rekenen.125 Naarmate de lastgeving

algemener is, zal het ook zo zijn dat een aanvulling of een vervanging door een rechterlijke

beschermingsmaatregel zich minder snel zal opdringen.126

Een erg volledige en sluitende formulering van de bevoegdheden van de lasthebber is enorm

aangewezen aangezien alles wat niet uitdrukkelijk voorzien wordt in de

lastgevingsovereenkomst buiten de bevoegdheid van de lasthebber en buiten de

beschermingsregeling zal vallen. In de praktijk zal hier vaak advies nodig zijn van een notaris

of een advocaat.127

45. Toch is het duidelijk dat de lastgeving in het kader van de buitengerechtelijke

bescherming verder reikt dan de klassieke lastgeving.128 De lasthebber zal de beschermde

persoon niet louter in naam en voor rekening moeten vertegenwoordigen bij bepaalde

rechtshandelingen, maar zal daarenboven ook moeten instaan voor de vermogensbelangen

122 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73. 123 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 297. 124 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4. 125 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 297. 126 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 34 – 35. 127 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 23. 128 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 261.

30

van de beschermde persoon en tevens optreden als conventionele zaakwaarnemer in de zin

van de artikelen 1372 en volgende BW.129

46. De lastgevingsovereenkomst kan bovendien ook een aantal beginselen vooropstellen

die door de lasthebber gerespecteerd moeten worden bij de uitvoering van de lastgeving.130 Zo

kan de lastgever bepalen dat voor het sluiten van bepaalde belangrijke overeenkomsten twee

personen samen de overeenkomst moeten ondertekenen, of kan een vetorecht toegekend

worden aan derden (bv. kinderen, echtgenoot, vertrouwenspersoon, …) of nog kan een

verslaggevingsplicht opgelegd worden enzovoort. 131 Zolang de buitengerechtelijke

bescherming geen aanvang neemt en de lastgever zich dus nog niet in een toestand zoals

bedoel in art. 488/1 of 488/2 BW bevindt, moet de lasthebber deze richtlijnen respecteren op

grond van het gemeen recht. Maar ook na het in werking treden van de buitengerechtelijke

bescherming zal de lasthebber deze richtlijnen moeten respecteren, en dit op grond van art.

490/2, tweede lid BW.132

De door de lastgever opgegeven richtlijnen kunnen ook steeds door hem weer worden

gewijzigd, maar uiteraard slechts zolang hij wilsbekwaam is en er geen rechterlijke

beschermingsmaatregel werd bevolen overeenkomstig art. 491/1 BW.133

47. In elk geval is het zo, dat wanneer niets specifiek bepaald werd in de

lastgevingsovereenkomst, de lasthebber gewoon alle rechtshandelingen die onder de

lastgeving begrepen worden mag stellen zonder dat hiervoor een machtiging vereist is van de

vrederechter.134

129 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 36. 130 N. GEELHAND DE MERXEM, “De beschermde personen en de successieplanning: Wat biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, afl. 1, 24. 131 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4; J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 23. 132 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73. 133 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73. 134 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 4.

31

7. Aanstelling van een vertrouwenspersoon 48. Strikt genomen wordt de figuur van de vertrouwenspersoon door de wetgever enkel

uitdrukkelijk voorzien in het kader van de gerechtelijke bescherming. 135 Toch kan

aangenomen worden dat naar analogie met de rechterlijke beschermingsmaatregel, het

eveneens mogelijk is om in het kader van de buitengerechtelijke bescherming een persoon aan

te duiden die als vertrouwenspersoon zal optreden.136

Volgens DE WULF kan dit gedaan worden bij toepassing van art. 490, derde lid BW dat toelaat

in de volmacht beginselen op te nemen die de lasthebber bij de uitoefening van zijn opdracht

moet in acht nemen.137

49. De aanstelling van een vertrouwenspersoon is bijzonder nuttig omwille van het private

karakter van de buitengerechtelijke bescherming. Daarom is het sterk aangewezen ook andere

personen dan lasthebbers te gelasten met een opdracht.138

50. De functie van de vertrouwenspersoon kan inhoudelijk vrij worden ingevuld door de

lastgever. Het maakt deel uit van de voorwaarden die opgelegd kunnen worden bij de

uitvoering van het buitengerechtelijk beschermingsstatuut.139

Zo zal de vertrouwenspersoon onder andere een belangrijke rol spelen wanneer zich

spanningen voordoen tussen de lastgever en de lasthebber. Hij kan in dergelijk geval optreden

als een soort van bemiddelaar en er op deze manier op toezien dat het systeem van

buitengerechtelijke bescherming niet ontploft.140

135 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 25. 136 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73. 137 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 273. 138 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 25. 139 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 25. 140 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 25.

32

Verder treedt de vertrouwenspersoon ook op als klokkenluider. Dit houdt in dat hij de

verantwoordelijkheid moet opnemen bij het ontsporen van de buitengerechtelijke

bescherming en het initiatief moet nemen om de “alarmbelprocedure” op te starten, nl. de

vrederechter adiëren.141

51. Van deze mogelijkheid wordt voornamelijk gebruik gemaakt wanneer de lasthebber

geen familie of naaste verwant is. Indien daarentegen meerdere lasthebbers werden aangeduid

die gezamenlijk moeten optreden, lijkt deze maatregel minder noodzakelijk te zijn. Zoals ook

reeds het geval was bij de lastgever, als een eventuele opvolger, is het ook bij de

vertrouwenspersoon aangewezen hem in de akte van lastgeving te laten tussenkomen om hem

uitdrukkelijk de opdracht te laten aanvaarden.142

8. Rechten en plichten van de lasthebber

8.1. In acht te nemen beginselen en het plegen van overleg 52. Bij de uitvoering van de opdracht moet de lasthebber in het kader van de

buitengerechtelijke bescherming niet enkel de door de lastgever opgegeven beginselen in acht

nemen, maar moet hij ook op regelmatige basis overleg plegen met de lastgever.143 Hij moet

de lastgever alsook de eventuele in de overeenkomst aangewezen derden op de hoogte

brengen van de handelingen die hij verricht (art. 490/2, §1, derde lid BW).144

141 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 25. 142 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 273. 143 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 73; M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5; K. ROTTHIER, “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit vogelperspectief”, Not. Fisc. M. 2013, afl. 7, 184; Err. Not. fisc. M. 2013, afl. 8, 185. 144 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 34; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 93.

33

8.2. Vermogensrechtelijke afscheiding 53. Een andere belangrijke plicht dat aan de lasthebber wordt opgelegd is dat er een

duidelijke en volledige afscheiding moet zijn tussen enerzijds de gelden en de goederen van

de lastgever en anderzijds het persoonlijke vermogen van de lasthebber.145 Dit heeft tot doel

mogelijke misbruiken te voorkomen.146 Banktegoeden van de lastgever dienen dan ook op

zijn naam ingeschreven te worden.147

8.3. Vergoeding

8.3.1. Principe 54. De lasthebber heeft het recht vergoed te worden voor de eventuele kosten en verliezen

die hij maakt in de uitvoering van zijn opdracht.148 Een bezoldiging of een loon komt hem in

principe niet toe omdat een lastgeving principieel een onbezoldigde dienstverlening uitmaakt

(art. 1986 BW).149 Partijen kunnen echter wel een andere regeling verkiezen, maar dan

moeten zij dit uitdrukkelijk in de akte opnemen.150

In het kader van de buitengerechtelijke bescherming wordt de lastgeving aanzien als een

persoonlijke opdracht. Meestal wordt dan ook een volmacht verleend aan naaste familieleden.

Toch belet dit niet dat de lastgever en de lasthebber kunnen afspreken dat een vergoeding

verschuldigd zal zijn. Aangezien de lastgeving enkel betrekking heeft op de goederen, kan het

ook zijn dat een lasthebber wordt gekozen omwille van zijn professionele capaciteiten. In

zo’n geval is het ook het meest waarschijnlijk dat een vergoeding zal bedongen worden. De

145 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 93. 146 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 299 – 300. 147 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74. 148 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300. 149 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 274; J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 50. 150 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74.

34

betaalde lastgeving heeft wel zijn consequenties, namelijk een striktere

aansprakelijkheidsregeling voor het geval de lasthebber fouten maakt (art. 1992 BW).151

8.3.2. Criteria De partijen kunnen vrij het bedrag van de vergoeding afspreken. Ook hier geldt immers de

contractvrijheid van de lastgeving. Men zou eventueel kunnen werken met een uurloon, een

percentage van het kapitaal of inkomen, … In geval van onenigheid zal de vrederechter

moeten tussenkomen. Men zou in de lastgevingsovereenkomst zelfs kunnen voorzien dat de

vrederechter meteen zelf de begroting bepaalt, maar dit is natuurlijk totaal tegenstrijdig met

het soepele karakter van de buitengerechtelijke bescherming.152

8.4. Andere rechten en plichten 55. Voor het overige rusten op de lasthebber krachtens art. 490/2, §1, eerste lid BW

dezelfde rechten en plichten als op de lasthebber van een gewone volmacht.153 De lasthebber

kan alle handelingen stellen die opgesomd zijn in de volmacht en vatbaar zijn voor

vertegenwoordiging. 154 In principe kan hij handelen zonder enige tussenkomst van de

vrederechter en zonder dat daartoe enige machtiging vereist is.155

151 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 50. 152 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 50. 153 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 93. 154 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 34. 155 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 261.

35

9. Aanvang van de buitengerechtelijke bescherming

56. Het is van belang dat het onderscheid tussen de aanvang van de lastgeving en de

aanvang van de buitengerechtelijke bescherming goed voor ogen wordt gehouden. Beiden

dienen immers niet op hetzelfde ogenblik aan te vangen.156

9.1. Aanvang van de lastgeving 57. Partijen kunnen zelf vrij kiezen op welk ogenblik de lastgeving in werking zal treden,

maar ze moeten het wel uitdrukkelijk in de lastgevingsovereenkomst bepalen.157 In het kader

van de buitengerechtelijke bescherming geldt veelal als regel dat de lastgeving pas zal

aangewend worden wanneer de lastgever wilsonbekwaam is geworden. Partijen kunnen

echter even goed overeenkomen om de lastgeving meteen uitwerking te geven vanaf de

ondertekening van de overeenkomst. Dit zal het geval zijn wanneer de lastgever ontlast wenst

te worden van het beheer van zijn gehele vermogen of van een deel ervan. 158 De lasthebber

zal dan zonder uitstel het beheer over het vermogen van de lastgever kunnen waarnemen.159

Indien partijen ervoor opteren de lastgeving pas in werking te laten treden op het ogenblik de

lastgever niet langer in staat is zijn vermogen te beheren, dienen partijen ook duidelijk in de

overeenkomst op te nemen door wie en op welke manier de vervulling van deze opschortende

voorwaarde zal worden bepaald.160 Dit kan een vast bepaalde datum zijn alsook een nader te

bepalen datum volgens vooropgestelde principes en formele voorwaarden zoals opgenomen in

de lastgevingsovereenkomst.161 Het blijft echter een moeilijk gegeven om dit tijdstip te

156 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 70. 157 A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 88; J. DIERYNCK en C. CASTELEIN, Vermogensplanning voor en door beschermde personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia, 2014, 19. 158 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 39. 159 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 23. 160 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 297; E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 157. 161 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 23.

36

beoordelen.162 Om het toch enigszins te vereenvoudigen kan men bijvoorbeeld bepalen dat de

vaststelling moet gebeuren aan de hand van medische attesten die aantonen dat de lastgever

omwille van zijn fysieke of mentale toestand niet langer in staat is bepaalde rechtshandeling

autonoom te verrichten.163

9.2. Aanvang van de buitengerechtelijke bescherming 58. De buitengerechtelijke bescherming daarentegen kan pas aanvangen vanaf het

ogenblik dat de lastgever in een toestand komt te verkeren zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2

BW. Zolang dit niet het geval is, wordt de lastgevingsovereenkomst louter beheerst door het

gemeen recht.164

59. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat wanneer een volmacht uitwerking diende te

hebben op het ogenblik dat de te beschermen persoon wilsonbekwaam werd, de vrederechter

eerst de uitvoering van deze lastgeving moest bevelen alvorens de buitengerechtelijke

bescherming op basis van de lastgevingsovereenkomst een aanvang kon nemen. De lastgeving

moest dus eerst gemeld worden aan de vrederechter. Deze ging dan op basis van een medisch

getuigschrift oordelen of de lastgeving in het belang was van de lastgever en bijkomend

controleren of de lastgeving wel voldeed aan de door de wet opgelegde voorwaarden en als de

lasthebber zijn opdracht wel had aanvaard. Dit voorstel botste op enorme kritiek aangezien dit

werd aanzien als een onnodige betutteling van de burger en heel wat extra werklast opleverde

voor de vrederechters. Vandaar dat dit voorstel verlaten werd en dat de volmacht in het kader

van de buitengerechtelijke bescherming nu gewoon kan doorwerken zonder dat daarvoor een

rechterlijke tussenkomst nodig is.165

162 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 157. 163 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5. 164 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 71. 165 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 38.

37

60. In principe komt het nu dus toe aan de lasthebber om het tijdstip te beoordelen waarop

de lastgever in een toestand komt te verkeren zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW, maar

wel overeenkomstig eventueel in de overeenkomst opgenomen bepalingen daaromtrent.166

Om rechtszekerheid te creëren met betrekking tot de inwerkingtreding van de

buitengerechtelijke bescherming heeft de wetgever in art. 490/1, §2 BW een facultatieve

formele procedure ingelast om de inwerkingtreding van de lastgeving te bekrachtigen indien

daar twijfel over zou bestaan. Dit artikel bepaalt dat de vrederechter hetzij ambtshalve, hetzij

op verzoek van de lastgever, de lasthebber, alsook iedere belanghebbende een beslissing kan

treffen omtrent de inwerkingtreding van de lastgeving. Indien de rechter vaststelt dat de

lastgever feitelijk onbekwaam is, dat de lastgeving beantwoordt aan het belang van de

lastgever en dat de lasthebber zijn opdracht heeft aanvaard, beveelt hij dat de lastgeving

geheel of gedeeltelijk wordt uitgevoerd.167 De rechter kan ook anders oordelen en een

aanvullende of vervangende rechterlijke beschermingsmaatregel bevelen. Bijgevolg kunnen

de buitengerechtelijke beschermingsmaatregelen doorkruist worden met rechterlijke

beschermingsmaatregelen waardoor het private karakter van de bescherming teruggeschroefd

wordt.168 Het is echter niet de bedoeling van de wetgever geweest om de volmachten

systematisch uitvoerbaar te laten verklaren door de rechter. Dit ligt niet in de lijn met de

doelstellingen die voorop gesteld worden met de buitengerechtelijke bescherming. Het komt

dan ook toe aan de notaris om er op toe te zien dat in de overeenkomst een duidelijk te

bepalen aanvangspunt wordt opgenomen om zo een rechterlijke uitvoerbaarverklaring te

vermijden.169

61. Ondanks de mogelijkheid van de facultatieve formele procedure, is een tussenkomst

van de vrederechter principieel niet vereist opdat de buitengerechtelijke bescherming een

aanvang zou kunnen nemen. De lasthebber put immers zijn bevoegdheid uit de

lastgevingsovereenkomst zelf. Er dient daar geen rechter aan te pas te komen. De wetgever

beoogt hiermee een geruisloze ingang van de buitengerechtelijke bescherming of een

166 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 71. 167 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 298. 168 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 38. 169 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 158.

38

geruisloze overgang van de gemeenrechtelijke lastgeving naar de buitengerechtelijke

bescherming.170

Maar doordat art. 490/1, §2 (de facultatieve formele procedure) aan iedere belanghebbende

toelaat de vrederechter te vatten om een uitspraak te doen over de inwerkingtreding van de

buitengerechtelijke bescherming, is het niet onwaarschijnlijk dat in vele gevallen de

vrederechter toch gevat zal worden en dat er dus geen sprake zal zijn van een door de

wetgever bedoelde geruisloze overgang. De wet voorziet immers niet in een publicatie van de

lastgeving en dus zullen in vele gevallen enkel de lastgever en de lasthebber op de hoogte zijn

van de lastgeving. Omstaanders hebben er veelal geen kennis van en zullen wanneer zij van

oordeel zijn dat een beschermingsmaatregel moet getroffen worden, de vrederechter vatten. In

dergelijk geval zijn de regels van de facultatieve formele procedure van toepassing en zal de

vrederechter zelf een beoordeling maken van de toestand van de lastgever om te bepalen

welke bescherming de lastgever het best kan dienen.171

10. Toezicht door de vrederechter

62. Het kenmerkende voor de buitengerechtelijke bescherming is dat de lasthebber zich

niet systematisch voor alle handelingen die hij stelt moet verantwoorden voor de rechter. De

rechter zal zich daarentegen pas mengen met de bescherming wanneer hij kennis krijgt van

het gegeven dat de bescherming niet loopt zoals het zou moeten.172 De buitengerechtelijke

bescherming wordt dus eigenlijk omkaderd via de geregistreerde lastgeving, maar wordt

verder beveiligd door de mogelijkheid van een “alarmbelprocedure” bij de vrederechter.173

Het is immers zo dat de voordelen van de buitengerechtelijke bescherming, onder andere een

enorme grote vrijheid, ook hun keerzijde hebben. Ook in de familiale kring kan het

170 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 71. 171 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 72; A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 298. 172 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300. 173 J. NOLF, “Bewindvoering over kwetsbaren: de grote sprong voorwaarts”, info@law 2013, afl. 11, 7.

39

vertrouwen verloren gaan en kunnen problemen opduiken. Vandaar dat, wanneer het nodig is,

aan de alarmbel moet kunnen getrokken worden.174

63. In eerste instantie doet de lastgever, omwille van deze grote vrijheid, er goed aan

eventueel een vertrouwenspersoon aan te duiden die de activiteiten van de lasthebber kan

opvolgen zoals reeds hierboven vermeld. De lasthebber zal dan op geregelde tijdstippen

verantwoording moeten afleggen bij deze derde, of zelfs advies en eventueel toestemming

moeten vragen aan deze derde. Het kan een hele geruststelling zijn voor de lastgever om te

weten dat wanneer hij zelf niet meer in staat is te controleren welke handelingen de lasthebber

voor hem en in zijn naam verricht, een ander persoon deze taak ondervangt. 175 De

lastgevingsovereenkomst moet hier meer duidelijkheid over verschaffen en de opdracht van

de vertrouwenspersoon nauwkeurig omschrijven.176

64. Uiteraard zal in tweede instantie de vrederechter, van zodra hij verneemt dat de

bescherming problematisch verloopt en de belangen van de beschermde persoon in gevaar

dreigen te komen, meteen verschillende maatregelen kunnen nemen om dit op te vangen.177

Hij zal, ondanks dat het een buitengerechtelijke bescherming betreft, toch ten allen tijde

toezicht houden en klaarstaan wanneer problemen zich voordoen.178 De omgeving van de

lastgever heeft de mogelijkheid in te grijpen en de vrederechter in te schakelen wanneer zij dit

nodig achten.179

Ten eerste kan de vrederechter zich, hetzij ambtshalve, hetzij op verzoek van elke

belanghebbende evenals de procureur des Konings, uitspreken omtrent de uitvoering van de

lastgeving. Uit de lezing van de parlementaire voorbereidingen kan worden afgeleid dat dit

174 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 27. 175 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 37. 176 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 273. 177 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300. 178 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74. 179 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 158; E. DE NOLF, “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?”, Notariaat 2014, afl. 18, 5.

40

ruim moet worden geïnterpreteerd en dat deze bepaling dan ook toelaat aan de rechter om de

inhoud van de lastgeving aan te passen.180

Ten tweede heeft de vrederechter ook de mogelijkheid om de uitvoering van de

buitengerechtelijke bescherming te onderwerpen aan dezelfde vormvereisten als die welke

gelden bij een rechterlijke beschermingsmaatregel. Zo ontstaat een soort hybride vorm van

bescherming.181 Dit wil zeggen dat het in essentie nog steeds om een buitengerechtelijke

bescherming gaat, maar dat er elementen in verweven zitten van een rechterlijke bescherming

in die zin dat de rechter de lasthebber kan verplichten om verantwoording af te leggen of om

voor bepaalde handelingen machtiging te bekomen.182

Tot slot kan de vrederechter ook bevelen dat geheel of voor een deel een einde moet gemaakt

worden aan de buitengerechtelijke bescherming en dat deze vervangen moet worden door een

rechterlijke beschermingsmaatregel of dat een rechterlijke beschermingsmaatregel bovenop

de buitengerechtelijke bescherming moet komen. Dit zal het geval zijn wanneer de

vrederechter van oordeel is dat door de uitvoering van de buitengerechtelijke bescherming de

belangen van de lastgever in gevaar worden gebracht. 183 Ook hier nemen het

proportionaliteits- en subsidiariteitsbeginsel wederom een belangrijke plaats in. Het gedeelte

van de lastgeving dat nog steeds volstaat voor de bescherming van de kwetsbare

meerderjarige moet behouden blijven. Het is dan enkel ter aanvulling dat een rechterlijke

beschermingsmaatregel door de rechter bevolen kan worden. De buitengerechtelijke

bescherming blijft immers steeds de voorkeur te genieten.184

65. Daarnaast oordeelt de vrederechter ook over de nietigheid van handelingen gesteld

door de lasthebber in naam en voor rekening van de lastgever (zie volgend hoofdstuk).185

180 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300 – 301; Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 40. 181 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74. 182 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 300. 183 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 37. 184 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 301. 185 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 38.

41

11. Sanctioneringsapparaat

66. Een regeling kan slechts afgedwongen worden voor zover er ook sancties aan

gekoppeld zijn. Vandaar dat de lasthebber gesanctioneerd zal worden wanneer hij hetzij

verder optreedt buiten de buitengerechtelijke bescherming om, hetzij wanneer hij de door de

lastgever opgelegde voorwaarden niet respecteert.

11.1. Lasthebber treedt verder op buiten bescherming

67. Wanneer er geen buitengerechtelijke bescherming tot stand komt op het ogenblik dat

de lastgever in een toestand komt zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW, voorziet art. 490/1,

§3, tweede lid BW in een sanctieregeling voor het geval de lasthebber toch verder optreedt

terwijl hij wist of had moeten weten dat de lastgever zich op dat ogenblik kennelijk bevond in

een toestand zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW.186

Er wordt hier dus gedoeld op de situaties waarin de lastgeving niet voldoet aan de

toepassingsvoorwaarden van de buitengerechtelijke bescherming. Dit is het geval wanneer de

lastgevingsovereenkomst niet beoogt de buitengerechtelijke bescherming te organiseren, niet

werd geregistreerd of wanneer de lastgever hetzij een persoon is die krachtens art. 496/6 BW

rechtens is uitgesloten als lasthebber, hetzij een persoon op wie een rechterlijke

beschermingsmaatregel van toepassing is.187

Het komt bovendien toe aan de lasthebber zelf om het tijdstip te beoordelen waarop de

lastgever in een toestand komt te verkeren zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW en dit met

inachtneming van eventueel in de overeenkomst opgenomen clausules.188

68. Het sanctiemechanisme houdt in dat de rechtshandelingen die de lasthebber stelt in

dergelijke situaties, relatief nietig zijn in geval van benadeling.189 De rechtbank zal de

186 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74. 187 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 571. 188 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74.

42

rechtshandelingen slechts nietig verklaren op verzoek van de lastgever of zijn wettelijke

vertegenwoordiger in geval van benadeling van de lastgever en met inachtneming van de

rechten van derden te goeder trouw.190 Derden mogen immers niet afgeschrikt worden om te

contracteren. Het gebruik van de gewone volmacht zou totaal onwerkbaar gemaakt worden in

het rechtsverkeer indien derden te goeder trouw de verantwoordelijkheid zouden moeten

dragen voor de controle van de gezondheidstoestand van de lastgever.191 Art. 490/1, §3,

tweede lid BW bepaalt dan ook uitdrukkelijk dat de beoordeling door de lasthebber van de

toestand van de lastgever tegenwerpelijk is aan derden te goeder trouw. Derden te goeder

trouw mogen dus met een gerust hart ervan uitgaan dat de lasthebber een correcte beoordeling

maakt van het tijdstip waarop de lastgever komt te verkeren in een toestand zoals bedoeld in

art. 488/1 of 488/2 BW. 192 Bovendien worden derden bijkomend beschermd door het

gewijzigde art. 2005 BW dat stelt dat de staat van de lastgever bedoeld in art. 488/1 of 488/2

BW niet kan worden tegengeworpen aan derden die daarvan onkundig zijnde, met de

lasthebber hebben gehandeld.193 Wanneer de rechten van derden te goeder trouw verhinderen

dat een nietigverklaring wordt uitgesproken, kan de lastgever nog steeds op grond van het

gemene recht een schadevergoeding vorderen van de lasthebber.194

11.2. Lasthebber treedt op zonder naleving van de opgelegde voorwaarden 69. De rechtshandelingen die de lasthebber stelt in strijd met de voorwaarden opgelegd in

de lastgevingsovereenkomst of in strijd met de nadere regels die de vrederechter heeft

bepaald, worden gesanctioneerd met dezelfde sancties die gelden als bij de rechterlijke

beschermingsmaatregelen (art. 490/2, §2 BW).195

189 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 571; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 41. 190 WYLLEMAN, A., “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 115. 191 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 41. 192 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 75. 193 E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 172. 194 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 75. 195 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 571.

43

Dit houdt in dat wanneer het handelingen betreffen met betrekking tot de goederen er een

onderscheid gemaakt moet worden naargelang het al dan niet handelingen uitmaken die een

machtiging behoeven in de zin van art. 499/7, §2 BW.196 Gaat het om een rechtshandeling

waar normaal een machtiging voor vereist is, dan zal de rechtshandeling getroffen worden

door een relatieve nietigheid rechtens.197 Dit wil zeggen dat geen benadeling en geen

daadwerkelijke wilsdeficiëntie in hoofde van de wilsonbekwame op het ogenblik van het

stellen van de rechtshandeling bewezen moet worden.198 Gaat het daarentegen om andere

handelingen, dan zal nietigverklaring enkel mogelijk zijn bij benadeling. De rechter beschikt

hier dus over een beoordelingsruimte en kan zelfs beslissen de aangegane verbintenissen

louter te verminderen indien zij buitensporig zijn. De wetgever verplicht de rechter hier wel

om rekening te houden met het vermogen van de beschermde persoon, de goede trouw van de

medecontractant alsook het nut of de nutteloosheid van de uitgaven.199 Ook wanneer de

lasthebber optreedt in strijd met de opgelegde voorwaarden kan de nietigheid worden

ingeroepen.200

70. In het geval dat de nietigheid wordt uitgesproken, is de beschermde persoon slechts

gehouden tot terugbetaling van datgene wat hem tot voordeel heeft gestrekt. De

restitutieverplichting wordt dus beperkt in hoofde van de beschermde persoon. Voor de

medecontractant geldt deze beperking daarentegen niet. Hij zal wel gehouden zijn tot de

integrale terugbetaling.201 Indien deze beperkte restitutieplicht in hoofde van de beschermde

persoon niet zou aanvaard worden, zou de bescherming zijn doel missen.202

71. Zowel in het geval wanneer de lasthebber verder optreedt buiten de

buitengerechtelijke bescherming als wanneer de lasthebber optreedt in strijd met de opgelegde

196 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 82. 197 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 44. 198 WYLLEMAN, A., “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 120. 199 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 82. 200 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 613. 201 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 10. 202 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 82.

44

voorwaarden, zal de lastgever nog steeds de mogelijkheid hebben een

aansprakelijkheidsvordering in te stellen tegen de lasthebber.203

11.3. Verjaring van de vordering

72. De vordering tot nietigverklaring verjaart na verloop van vijf jaar en wordt geregeld in

art. 493/1 BW.204 Deze termijn loopt voor de beschermde persoon vanaf het moment dat hij

van de betwiste handeling kennis nam.205

De beschermde persoon of zijn erfgenamen kunnen echter ook na het verstrijken van deze

termijn een vordering instellen tegen de medecontract te kwader trouw tot vergoeding voor

geleden schade (art. 493/1, laatste lid BW).206

12. Geen verlies van handelingsbekwaamheid gedurende de

buitengerechtelijke bescherming

73. De buitengerechtelijke bescherming stelt, in tegenstelling tot de rechterlijke

beschermingsmaatregelen, geen einde aan de handelingsbekwaamheid van de beschermde

persoon.207

De lastgever kan nog steeds zelf en zelfstandig rechtsgeldig optreden zolang hij op dat

moment wilsbekwaam is om de desbetreffende rechtshandeling te stellen.208 De door de 203 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 571. 204 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 45. 205 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 54. 206 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 10. 207 T. DELHAYE en F. HACHEZ, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine”, JT 2013, afl. 6527, 466; WYLLEMAN, A., “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 115; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 91; J. DIERYNCK en C. CASTELEIN, Vermogensplanning voor en door beschermde personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia, 2014, 62.

45

lastgever gestelde handelingen zijn dus principieel geldig, ook al vallen ze binnen het

toepassingsgebied van de volmacht. Enkel op grond van wilsgebreken of bij afwezigheid van

wil kunnen de onoordeelkundige handelingen die door de lastgever gesteld werden, nietig

verklaard worden.209 Dit is echter niet gemakkelijk om te bewijzen.210

74. Dit behoud van handelingsbekwaamheid maakt van de buitengerechtelijke

bescherming een flexibel instrument dat de beschermde persoon nog steeds toelaat om op

eigen houtje op te treden zolang hij daartoe effectief in staat is.211

Aan de andere kant maakt dit behoud van handelingsbekwaamheid echter ook meteen de

zwakte uit van het nieuwe beschermingssysteem, en dit zeker in het geval van verkwisters.212

De lastgever kan immers zelf nog alle rechtshandelingen stellen en is dus eigenlijk niet

beschermd tegen zijn eigen wanbeheer.213 Voor de kwetsbare meerderjarigen voor wie de

wilsonbekwaamheid niet leidt tot het stilzitten, maar juist tot het verrichten van ondoordachte

rechtshandelingen, biedt de buitengerechtelijke bescherming dus geen ideale oplossing. Voor

dergelijke personen kan beter gekozen worden voor een rechterlijke beschermingsmaatregel

waarbij de lasthebber optreedt als bewindvoerder en de in de lastgevingsovereenkomst

opgenomen beginselen diens takenpakket uitmaken.214 De rechterlijke bescherming biedt aan

de te beschermen persoon immers een extra bescherming door de handelingsonbekwaamheid

en de daaraan gekoppelde nietigheidsregeling die hier wel geldt.215

208 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 298; E. DE NOLF en E. EVERTS, “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 156. 209 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 74. 210 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 27. 211 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 299. 212 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 6; A. VAN DEN BROECK, “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 93. 213 T. DELHAYE en F. HACHEZ, “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine”, JT 2013, afl. 6527, 466. 214 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 299. 215 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 27.

46

13. Einde van de buitengerechtelijke beschermingsmaatregelen

75. Ook hier dient, net zoals bij het hoofdstuk over de aanvang van de buitengerechtelijke

beschermingsmaatregelen, een onderscheid gemaakt te worden tussen enerzijds het einde van

de lastgeving en anderzijds het einde van de buitengerechtelijke bescherming.216

13.1. Einde van de lastgevingsovereenkomst

76. De lasthebber en de wilsbekwame lastgever kunnen op ieder ogenblik beslissen om de

lastgevingsovereenkomst op te zeggen, respectievelijk te herroepen overeenkomstig art. 2003

BW.217

13.1.1. Herroeping: op verzoek van de lastgever 77. De lastgever kan ten allen tijde de lastgevingsovereenkomst herroepen. 218 Ook

wanneer de lastgever zich bevindt in een toestand zoals bedoeld in art. 488/1 of 488/2 BW

blijft deze mogelijkheid voor de partijen om de overeenkomst te beëindigen, onverminderd

voortbestaan. De lastgever blijft immers principieel handelingsbekwaam. Wel moet de

lastgever nog wilsbekwaam zijn en mag er nog geen rechterlijke beschermingsmaatregel

bevolen zijn opdat hij zou kunnen overgaan tot de herroeping van de overeenkomst (art. 490,

vijfde lid BW).219

Deze beëindiging moet schriftelijk ter kennis worden gebracht aan de griffie van de

verblijfplaats of van de woonplaats van de lastgever of aan de notaris die de akte heeft

opgesteld en met opgave van de redenen van deze beslissing.220 De Wetgever geeft geen

216 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 75. 217 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5. 218 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 29; W. DE VOGELAERE, “Conventionele lastgeving: organiseer zelf uw onbekwaamheid”, Notariaat 2013, afl. 17, 8. 219 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 75. 220 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5.

47

verantwoording waarom, in tegenstelling tot het gemene recht, een opgave van redenen moet

meegedeeld worden. Er is ook geen sanctie voorzien voor het geval geen redenen worden

opgegeven en een gebrek aan motivering zal niet tot gevolg hebben dat de opzegging of de

herroeping geen uitwerking zal hebben. 221 Art. 2004 BW spreekt overigens van een

herroepbaarheid “ad nutum”. Dit bevestigt nog maar eens dat de enkele wil van de lastgever

voldoende is om de lastgevingsovereenkomst te kunnen herroepen.222

13.1.2. Opzegging: op verzoek van de lasthebber 78. De lastgeving kan door de lasthebber vrij aanvaard of afgewezen worden. Bovendien

kan de lastgeving door de lasthebber “ad nutum” beëindigd kan worden. Wel dient hier

gewezen te worden op artikel 2007 BW die een voorzichtigheidsplicht oplegt aan de

lasthebber. Wanneer het ontslag door de lasthebber schade berokkent aan de lastgever, zal de

lasthebber hem daarvoor schadeloos moeten stellen. Ook dringende verplichtingen moeten op

grond van deze voorzichtigheidsplicht voldaan worden tot op het ogenblik van de

vervanging.223

Ook deze beëindiging dient, net als de herroeping, schriftelijk ter kennis worden gebracht aan

de griffie van de verblijfplaats of van de woonplaats van de lastgever of aan de notaris die de

akte heeft opgesteld en met opgave van de redenen van deze beslissing.224 Net zoals

hierboven kan dezelfde bedenking worden gesteld met betrekking tot de verplichte opgave

van de redenen van de opzegging, daar waar ook hier de wetgever geen verantwoording geeft

en geen sanctie oplegt.

221 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 76. 222 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 29. 223 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 29. 224 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 5.

48

13.2. Einde van de buitengerechtelijke bescherming 79. De buitengerechtelijke beschermingsmaatregel neemt dan weer in eerste instantie een

einde indien de lastgever zich niet langer bevindt in een toestand van wilsonbekwaamheid of

verkwisting zoals bedoeld in art. 488/1 BW, respectievelijk art. 488/2 BW (art. 490/2, §3, 1°

BW).225

Het einde van deze buitengerechtelijke bescherming betekent echter niet dat ook de

lastgevingsovereenkomst daardoor een einde neemt. De lastgeving zal blijven verder bestaan

totdat zij overeenkomstig de gemeenrechtelijke beëindigingsgronden van art. 2003 BW een

einde neemt. De buitengerechtelijke bescherming kan dus later herleven indien dit nodig zou

blijken, meer bepaald wanneer de lastgever nadien terug in een toestand zoals bedoeld in art.

488/1 of 488/2 BW zou terechtkomen. 226

Wanneer de lastgever dus terug wilsbekwaam wordt, dan kan de lasthebber zijn taak gewoon

blijven uitoefenen indien de lastgeving ook bedoeld was om uitwerking te krijgen buiten de

periode van wilsonbekwaamheid. De bijzondere waarborgen van het buitengerechtelijk

beschermingsregime zullen in dergelijk geval echter geen toepassing vinden. Indien

daarentegen de volmacht werd aangegaan onder de opschortende voorwaarde van

wilsonbekwaamheid lijkt het logisch te stellen dat de bevoegdheid van de lasthebber in geval

van wilsbekwaamheid geschorst wordt totdat de lastgever terug wilsonbekwaam wordt.227

80. Voorts brengt de kennisgeving van de beëindiging van de lastgeving door een van de

partijen overeenkomstig art. 490, vijfde lid BW ook het einde van de buitengerechtelijke

bescherming met zich mee (art. 490/2, §3, 2° en 3° BW).228 Indien de beëindiging van de

lastgeving echter niet werd ter kennis gebracht zoals voorzien in art. 490, vijfde lid BW, dan

zou deze beëindiging op grond van een strikte lezing van de wet niet het einde van de

buitengerechtelijke bescherming tot gevolg hebben. Dit is uitermate vreemd en in

werkelijkheid zelfs onmogelijk. Vandaar dat men mag aannemen dat de loutere beëindiging 225 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 76; J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 29. 226 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 76. 227 A. VAN DEN BROECK, “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 301. 228 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 40.

49

van de lastgeving door een van de partijen betekent dat de buitengerechtelijke bescherming

ook een einde neemt, tenzij in de lastgevingsovereenkomst in een opvolging werd voorzien.229

81. Ten derde neemt de buitengerechtelijke bescherming uiteraard ook een einde bij het

overlijden van de lastgever of de lasthebber, alsook door de plaatsing van een van hen onder

een rechterlijke beschermingsmaatregel overeenkomstig art. 492/1 BW.230

Ook hier zal de buitengerechtelijke bescherming toch doorgang kunnen blijven vinden indien

in de lastgevingsovereenkomst in een opvolging voor de lasthebber werd voorzien. Dergelijke

opvolging moet wel uitdrukkelijk in de overeenkomst zelf vermeld worden. De wet voorziet

niet in een procedure van vervanging.231 Indien dus niet in een opvolging werd voorzien, zal

men de zaak aanhangig moeten maken bij de vrederechter om zo een nieuwe

(buitengerechtelijke) bescherming te kunnen organiseren.232

82. Tot slot kan ook ten allen tijde een einde gemaakt worden aan de buitengerechtelijke

bescherming door een beslissing van de vrederechter overeenkomstig art. 490/2, §2 BW of

art. 490/1, §2, derde lid BW. Dit kan zowel ambtshalve als op verzoek van een

belanghebbende of de procureur des Konings.233 De vrederechter zal dergelijke beslissing

nemen wanneer hij van oordeel is dat de belangen van de lastgever in gevaar worden gebracht

door de uitvoering van de lastgeving.234 Zo kan de vrederechter op grond van art. 490/2, §2

BW de lastgeving gewoon beëindigen of kan hij bij toepassing van art. 490/1, §2, derde lid

BW een rechterlijke beschermingsmaatregel bevelen die de lastgeving geheel of gedeeltelijk

beëindigt. De vrederechter kan dus van mening zijn dat ofwel geen bescherming meer nodig

is ofwel dat de buitengerechtelijke bescherming niet meer volstaat en vervangen of aangevuld

229 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 76. 230 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 40; M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 6; A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 39. 231 J. NOLF, Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 29. 232 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 77. 233 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 6; K. ROTTHIER, “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een overzicht vanuit vogelperspectief”, Not. Fisc. M. 2013, afl. 7, 184; Err. Not. fisc. M. 2013, afl. 8, 187. 234 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 40.

50

dient te worden met een rechterlijke beschermingsmaatregel met betrekking tot de

goederen.235

Wanneer de rechter een rechterlijke beschermingsmaatregel oplegt dat betrekking heeft op de

persoon van de beschermde meerderjarige, dan kan de buitengerechtelijke bescherming die

enkel betrekking kan hebben op de goederen onverminderd voortbestaan. Ook wanneer de

rechter een rechterlijke beschermingsmaatregel oplegt met betrekking tot de goederen, maar

met een beperkte draagwijdte, kan de buitengerechtelijke bescherming blijven voortbestaan.

De essentiële principes van noodzaak, subsidiariteit en proportionaliteit houden immers in dat

de buitengerechtelijke bescherming betreffende de goederen aangevuld kan worden met een

rechterlijke beschermingsmaatregel. Zij kunnen dus naast elkaar bestaan voor zover zij

verenigbaar zijn.236

14. Impact van de wijzigingen aan de gemeenrechtelijke

wetsartikelen van het Burgerlijk Wetboek

14.1. Het nieuwe artikel 2003 van het Burgerlijk Wetboek 83. De nieuwe wet van 17 maart 2013 heeft ook een wijziging met zich meegebracht aan

de gemeenrechtelijke bepalingen betreffende de lastgeving.237 Art. 2003 BW werd namelijk

aangevuld met een nieuw lid dat luidt als volgt: “De lastgevingen bedoeld in artikel 489

eindigen ingeval de lastgever komt te verkeren in een staat bedoeld in artikel 488/1 of 488/2

en de lastgeving niet voldoet aan de eisen bepaald in de artikelen 490 en 490, §1 BW”.238

235 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 77. 236 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 77. 237 Art. 143 Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid, BS 14 juni 2013, inwerkingtreding op 1 september 2014. 238 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 36.

51

Deze wijziging heeft tot gevolg dat vanaf 1 september 2014 onze juridische benadering met

betrekking tot het einde van de gemeenrechtelijke lastgeving in belangrijke mate een

wijziging heeft ondergaan.239

14.2. Nieuwe volmachten daterend van na de nieuwe wet 84. De nieuwe aanvulling op art. 2003 BW verwijst in tegenstelling tot de oude bepaling

naar de feitelijke toestand van wilsonbekwaamheid en brengt dan ook voor de notaris een

bijkomende onderzoeksplicht met zich mee. Het is namelijk zo dat wanneer een notaris

geconfronteerd wordt met een volmacht die dagtekent van na de inwerkingtreding van de

nieuwe wet en die niet voldoet aan de voorwaarden om te vallen binnen het kader van art. 490

BW, zal moeten nagaan of de lastgever al dan niet feitelijk wilsonbekwaam geworden is

tussen het ogenblik van het verlenen van de volmacht en het ogenblik van het latere gebruik

van de volmacht.240 Op grond van zijn informatieplicht komt het immers toe aan de notaris

om de lasthebber daarop te wijzen en hem te informeren naar het feitelijk wilsvermogen van

de lastgever.241 In de praktijk zal de notaris hier vooral aandacht aan moeten besteden

wanneer er een lange tijd verstreken is tussen het verlenen van de volmacht en het effectieve

gebruik van de volmacht, alsook wanneer een volmacht verleend werd door bijvoorbeeld een

hoogbejaarde lastgever.242

Wanneer de notaris vaststelt dat de lastgever zich inderdaad bevindt in een feitelijke toestand

van wilsonbekwaamheid, moet de notaris zijn ambt weigeren zolang de voorwaarden niet

werden voldaan met betrekking tot voornoemde volmacht.243

239 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 25. 240 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 37; C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 265; W. DE VOGELAERE, “Conventionele lastgeving: organiseer zelf uw onbekwaamheid”, Notariaat 2013, afl. 17, 8. 241 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 43. 242 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 37; C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 265. 243 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 265.

52

85. Uiteraard dient wel steeds voor ogen gehouden te worden dat bij een volmacht

daterend van na de inwerkingtreding van de nieuwe wet en wel beantwoordend aan de

voorwaarden om te worden aanzien als een volmacht in het kader van art. 490 BW, de notaris

zich helemaal niet moet inlaten met de vraag of de lastgever nog wilsbekwaam is. In zo’n

geval speelt de wilsbekwaamheid geen rol. De lasthebber kan dan immers optreden in naam

en voor rekening van de lastgeving ongeacht de lastgever wilsbekwaam dan wel

wilsonbekwaam is, weliswaar steeds binnen de perken van het mandaat.244

14.3. Oude volmachten daterend van voor de nieuwe wet 86. Het oude artikel 2003, laatste lid BW bepaalde dat de lastgeving een einde nam: “door

de dood, de onbekwaamverklaring of het kennelijk onvermogen, hetzij van de lastgever, hetzij

van de lasthebber”.

Doordat de wetgever vroeger dus de term “onbekwaamverklaring” hanteerde, werd hieruit

door de rechtsleer overwegend afgeleid dat een feitelijke onbekwaamheid, niet gepaard

gaande met het juridische statuut van onbekwaamverklaring, de lastgeving niet deed

eindigen.245

Voor de wetswijziging van 3 mei 2003 die de wettelijke bepalingen inzake het voorlopig

bewind in belangrijke mate heeft gewijzigd, bestond hierover nochtans discussie.246 De

ongepastheid van de verdere uitvoering van de conventionele lastgeving wanneer de lastgever

ten gevolge van zijn gezondheidstoestand daarop zelf geen controle meer kan uitoefenen,

werd aangekaart. Men was van mening dat een persoon die niet meer in staat is de

lastgevingsovereenkomst te herroepen, geplaatst moet worden onder de wettelijke

bescherming. Met de totstandkoming van de wet van 3 mei 2003 werd een einde gemaakt aan

deze discussie omdat de wetgever duidelijk sprak over de “onbekwaamverklaring” en 244 C. DE WULF, “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 265. 245 K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 37; A. WYLLEMAN, “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 111. 246 Wet van 3 mei 2013 tot wijziging van de wetgeving betreffende de bescherming van de goederen van personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren, BS 31 december 2003.

53

daarmee wordt elke gerechtelijke maatregel die de bekwaamheid van de lastgever beperkt,

bedoeld.247

87. De notaris die geconfronteerd wordt met een oude volmacht gedagtekend van voor de

inwerkingtreding van de nieuwe wet van 17 maart 2013, dient zich dus niet te bekommeren

over de vraag of de lastgever op het ogenblik van het gebruik van de volmacht nog steeds

wilsbekwaam is.248

88. Dergelijke oude volmachten kunnen niet gebruikt worden als een buitengerechtelijke

beschermingsmaatregel. Zij behouden bij feitelijke wilsonbekwaamheid hun rechtskracht op

basis van het oude recht omdat het nieuwe artikel 2003 BW slechts van toepassing is op

volmachten die verleend werden na de inwerkingtreding van de nieuwe wet, zijnde 1

september 2014.249

15. Overgangsbepalingen en inwerkingtreding

89. De wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid

en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke

waardigheid is in werking getreden op 1 september 2014.

De maatregelen van buitengerechtelijke en rechterlijke bescherming genomen vanaf de

inwerkingtreding van de wet zijn onderworpen aan de nieuwe bepalingen.250

247 A. WYLLEMAN, “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014, 28 – 29; A. WYLLEMAN, “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die Keure, 2014, 110 – 111. 248 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 11 – 12. 249 Art. 226 Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid, BS 14 juni 2013, inwerkingtreding op 1 september 2014; K. GIJBELS, “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 37; M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 11; J. DIERYNCK en C. CASTELEIN, Vermogensplanning voor en door beschermde personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia, 2014, 52. 250 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 113.

54

15.1. Lastgevingen 90. Wat de buitengerechtelijke bescherming betreft, heeft de wetgever bepaald dat de

nieuwe wetsbepalingen van toepassing zijn op alle lastgevingen conform art. 490 BW

gesloten na de inwerkingtreding van de wet (art. 226 van de wet van 17 maart 2013).251

De notaris mag dus vanaf 1 september 2014 zijn ambt verlenen voor het verlijden van

volmachten die moeten dienen als buitengerechtelijke beschermingsmaatregel.252

Lastgevingen die reeds verleend werden voor de inwerkingtreding van de nieuwe wet, kunnen

niet dienen als basis voor een buitengerechtelijke beschermingsmaatregel. Zij blijven

onderworpen aan het gemene recht en behouden dan ook hun rechtskracht op grond van het

oude recht.253

15.2. Overgangsregeling voor de oude onbekwaamheidsstatuten

De nieuwe wet hanteert als uitgangspunt de eerbiedigende werking ten aanzien van de

maatregelen van onbekwaamheid die genomen zijn voor de inwerkingtreding van de nieuwe

wet.254 De wet brengt dus geen wijzigingen aan de onbekwaamheid van de personen die onder

een van de oude beschermingsstatuten vallen.255

91. De overgangsperiode wordt echter wel beperkt in de tijd. Na een bepaalde periode

dooft de eerbiedigende werking dus uit.256 De vrederechter kan vanaf 1 september 2014 wel

een maatregel van rechterlijke bescherming nemen ten aanzien van personen die onder een

oud statuut vallen met als gevolg dat de nieuwe wet toch meteen van toepassing wordt op die

personen.257

251 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 622. 252 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 11. 253 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 114. 254 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 622. 255 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 113. 256 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 622. 257 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 12.

55

Beveelt de rechter geen rechterlijke beschermingsmaatregel waardoor de nieuwe wet meteen

toepassing vindt, dan geldt voor het statuut van het voorlopig bewind een periode van twee

jaar. Na een periode van twee jaar na de inwerkingtreding van de wet zullen de desbetreffende

personen van rechtswege onder toepassing vallen van de nieuwe regels. Wel is er in een

evaluatieplicht voorzien in hoofde van de vrederechter. De rechter moet binnen de

daaropvolgende twee jaar evalueren als de nieuwe maatregel al dan niet goed is voor de

betrokken persoon.258

Voor de oude statuten van de verlengde minderjarigheid en de gerechtelijke

onbekwaamverklaring geldt een overgangsperiode van vijf jaar. Na deze periode wordt het

statuut omgezet in het nieuwe beschermingsstatuut van vertegenwoordiging waarbij de ouders

of de voogd de rol van bewindvoerder op zich nemen. Ook hier is voorzien in een

evaluatieplicht in hoofde van de vrederechter binnen een daaropvolgende periode van twee

jaar.259

Tot slot wordt ook voor het oude statuut van gerechtelijk raadsman in een overgangsperiode

van vijf jaar voorzien. Werd er echter binnen deze termijn geen nieuwe

beschermingsmaatregel genomen, dan eindigt de bescherming van rechtswege. Er komt dan

niets in de plaats.260

92. Op het principe van de eerbiedigende werking bestaat een belangrijke uitzondering.

De sanctieregeling van de rechterlijke bescherming is vanaf de inwerkingtreding van de wet

meteen van toepassing op alle statuten, alsook op de oude statuten (art. 228, derde lid en art.

229, vierde lid van de wet van 17 maart 2013).261

93. Voor alle oude statuten zal er dus een overschakeling naar het nieuwe regime

plaatsvinden na een bepaalde tijd, zowel wat betreft de bescherming als wat betreft het

bewind.

258 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 622. 259 M. MASSCHELEIN, “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 12. 260 F. SWENNEN, “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014, afl. 15, 622. 261 S. MOSSELMANS en A. VAN THIENEN, “Bescherming en bewind voor meerderjarigen. Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 115.

57

Besluit 94. Na een grondige analyse van de nieuwe wettelijke regelen inzake het

onbekwaamheidsstatuut van meerderjarigen kan ik toch wel met overtuiging vaststellen dat de

besproken wet van 17 maart 2013 een grote sprong voorwaarts is.

95. Gelet op de vergrijzing in onze huidige maatschappij heeft de wetgever er goed aan

gedaan om bijkomend, naast een rechterlijk beschermingsmechanisme, ook de mogelijkheid

te bieden aan de burgers om zelf een regeling te treffen in het kader van de bescherming voor

handelingsonbekwame meerderjarige personen en zo te anticiperen op een eventueel

toekomstig wilsonvermogen. Eén van de belangrijkste innovaties van de wet van 17 maart

2013 is dan ook de invoering van de buitengerechtelijke bescherming.

Hiermee conformeert de wetgever zich aan de internationale eisen die gesteld worden op het

vlak van de autonomie en het zelfbeschikkingsrecht waarop eenieder recht heeft. Voorts

verlicht het ook het werk van de vrederechters die zich hierdoor niet zullen moeten inlaten

met het beheer van het vermogen van alle burgers die wilsonvermogend worden en zullen ze

sneller kunnen ingrijpen daar waar het echt nodig is.

Het biedt enorme mogelijkheden voor personen die preventief willen optreden om bij

wilsdeficiëntie het vermogensbeheer in de private sfeer te houden en de rechterlijke

inmenging tot een minimum te reduceren. Via de buitengerechtelijke bescherming wordt

immers de wilsonbekwaamheid goed opgevangen, terwijl men als beschermde persoon nog

steeds bekwaam blijft om zelf op te treden. Dit vormt aldus een groot voordeel. Echter

wanneer men geneigd is om onoordeelkundige handelingen te stellen, biedt de

buitengerechtelijke bescherming geen afdoende bescherming. In dergelijk geval kan beter

geopteerd worden voor een rechterlijke bescherming die in tegenstelling tot de

buitengerechtelijke bescherming wel de handelingsbekwaamheid van de beschermde persoon

ontneemt.

96. Dit wetgevend initiatief kan positief onthaald worden, zeker omwille van zijn

laagdrempeligheid. Toch zijn er een paar struikelblokken die in de praktijk voor

moeilijkheden kunnen zorgen.

58

Zo komt het in eerste instantie toe aan de lasthebber om te oordelen over de

wilsonbekwaamheid van de lastgever als startpunt van de inwerkingtreding van de

buitengerechtelijke bescherming. Wilsdeficiëntie, zoals bijvoorbeeld in het geval van

dementie, is echter niet iets waarmee u plots overvallen wordt. Het is eerder iets dat

geleidelijk aan intreedt. Het is dus niet eenvoudig om dan te gaan bepalen wanneer de

buitengerechtelijke bescherming toepassing vindt.

Uiteraard wanneer de lasthebber er echt niet aan uit geraakt of wanneer anderen niet dezelfde

mening als de lasthebber zijn toegedaan, kan de vrederechter worden ingeschakeld. Deze kan

dan ofwel de uitvoering van de lastgeving als buitengerechtelijke bescherming bevelen ofwel

een rechterlijke beschermingsmaatregel bevelen die geheel of gedeeltelijk een einde aan de

buitengerechtelijke bescherming stelt ofwel er bovenop komt.

Een tweede mogelijke struikelblok dat aangehaald kan worden is het gegeven dat de

buitengerechtelijke bescherming enkel kan ingelast worden voor het beheer van de goederen

van de beschermde persoon. De wetgever was van mening dat een dergelijke bescherming

voor persoonsrechtelijke handelingen actueel niet nodig was. Gelet op het ingrijpende

karakter van dergelijke handelingen, moet dit voor elke rechtshandeling afzonderlijk bekeken

worden.

Verder is er door de wetgever ook niet voorzien in een publicatieverplichting. Dit brengt

allereerst problemen met zich mee voor derden die te goeder trouw met de beschermde

persoon contracteren en bijkomend zal dit tot gevolg hebben dat de vrederechter ondanks de

organisatie van een buitengerechtelijke bescherming toch nog gevat zal worden door derden

die van deze bescherming geen kennis hebben. Door de wetgever werd wel voorzien in een

registratieplicht, maar aan deze plicht worden geen sancties gekoppeld. Daaruit volgt dat de

niet-registratie van de lastgevingsovereenkomst dan ook geen enkel gevolg zal hebben.

97. Belangrijk in dit nieuw wetgevend kader is de nieuwe visie die door de wetgever

gehanteerd wordt en geuit wordt door de principes van noodzaak, subsidiariteit en

proportionaliteit. Het komt er op neer dat een rechterlijke beschermingsmaatregel slechts

ingelast mag worden indien de buitengerechtelijke beschermingsmaatregelen niet of niet

langer volstaan. Beide beschermingsmechanismen kunnen ook naast elkaar bestaan en elkaar

aanvullen waar nodig. De kern is dat de buitengerechtelijke bescherming steeds de

59

voorrangspositie moet bekleden en dat een rechterlijke beschermingsmaatregel maar opgelegd

mag worden indien en voor zover dit noodzakelijk is. Deze visie leunt mooi aan bij de door de

wetgever opgelegde doelstelling om de autonomie van de beschermde persoon na te streven.

98. Hoewel de wetgever zelf vooropstelt dat de regelgeving eenvoudig, duidelijk en voor

eenieder begrijpelijk moet zijn, wordt door vele auteurs als kritiek aangehaald dat deze

wetgeving voor niet-juristen niet altijd even duidelijk zal zijn. Door de soepelheid van de

wetgeving en het uitgangspunt om op maat te werk te gaan, kan de bescherming tot complexe

situaties aanleiding geven. Personen zullen voor bepaalde handelingen onbekwaam zijn en

een bijstand behoeven, terwijl voor andere handelingen voorzien zal zijn in een

vertegenwoordigingsregime. Andere handelingen zal hij daarentegen nog steeds alleen

kunnen stellen. Er bestaan dus heel wat variaties waardoor de situatie niet altijd even duidelijk

zal zijn.

99. Wat betreft de buitengerechtelijke bescherming brengt de nieuwe wet geen al te grote

wijzigingen met zich mee voor het algemeen verbintenissenrecht aangezien de

gemeenrechtelijke bepalingen in verband met de lastgeving van toepassing zullen blijven.

Toch is er één belangrijke wijziging die onder de aandacht gebracht moet worden en die ook

voor het notariaat enorm van belang is. Daar waar vroeger de lastgevingsovereenkomst geen

einde nam bij het feitelijk wilsonvermogen van de lastgever, zal met invoering van de nieuwe

regelgeving een lastgevingsovereenkomst die niet voldoet aan de eisen om te dienen als een

buitengerechtelijke bescherming wel een einde nemen bij de feitelijke toestand van

wilsongeschikheid in hoofde van de lastgever.

Het is dus van belang dat de notaris de burgers hierop wijst en hen duidelijk maakt, dat

wanneer men niet wil dat een volmacht verleend na de inwerkingtreding van de nieuwe wet

een einde neemt bij de feitelijke wilsongeschiktheid van de lastgever, men zal moeten zorgen

dat voldaan is aan de wettelijk opgelegde vereisten.

100. Niettegenstaande de buitengerechtelijke bescherming tot voordeel heeft dat de

rechterlijke inmenging tot een minimum wordt herleid, blijft de vrederechter een belangrijke

rol spelen bij de bescherming van meerderjarige onbekwamen. Het beschermen van mensen

die kwetsbaar zijn en hulp behoeven maakt een belangrijk onderdeel uit van zijn bevoegdheid

en is tegelijk ook de bevoegdheid die hem dicht bij de burger brengt. Zijn belangrijke taak zal

60

er in bestaan in te grijpen wanneer het nodig is en steeds trachten de belangen van de

beschermde persoon te beschermen.

101. Concluderend kan gesteld worden dat de wet van 17 maart 2013 belangrijke

wijzigingen doorvoert die ondanks enkele praktische probleempunten een positieve

omwenteling teweegbrengt op het vlak van de bescherming van onbekwame meerderjarigen.

63

BIBLIOGRAFIE

Wetgeving

• Burgerlijk wetboek

• Wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en

tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke

waardigheid, BS 14 juni 2013, inwerkingtreding op 1 september 2014.

• Wet van 3 mei 2013 tot wijziging van de wetgeving betreffende de bescherming van

de goederen van personen die wegens hun lichaams- of geestestoestand geheel of

gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren, BS 31 december 2003.

Parlementaire documenten

• Wetsvoorstel tot invoering van een globaal beschermingsstatuut voor meerderjarige

wilsonbekwame personen, Parl. St. Kamer 2010 – 2011, nr. 53K1009/001, 141 p.

Rechtspraak

• Vred. Wavre 6 maart 2013, Rev. Trim. dr. Fam. 2013, afl. 3, 745 – 752, noot F.

REUSENS.

64

Rechtsleer

Boeken en verzamelwerken

• DIERYNCK, J. en CASTELEIN, C., Vermogensplanning voor en door beschermde

personen. De nieuwe regeling na de wet van 17 maart 2013, Antwerpen, Intersentia,

2014, 251 p.

• GIJBELS, K., “De nieuwe regeling inzake beschermde personen” in X., Familierecht en

familiaal vermogensrecht in beweging, Mechelen, Kluwer, 2013, 29 – 64.

• NOLF, J., Kwetsbaren in het nieuwe recht: bescherming met of zonder rechter. Het

nieuwe menu à la carte vanaf 1 september 2014, Kortrijk, UGA, 2014, 90 p.

• VAN DEN BROECK, A., “Vermogensbescherming van kwetsbare meerderjarigen via

lastgeving”, in X., Recht in beweging, Antwerpen, Maklu, 2014, 291 – 303.

• VERSCHELDEN, G., “Onbekwaamheid: De persoon” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.

VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014,

49 – 70.

• WUYTS, T., “Sanctionering bij onbekwaamheid en bewind” in P. SENAEVE, F.

SWENNEN en G. VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge,

Die Keure, 2014, 177 – 210.

• WYLLEMAN, A., “Buitengerechtelijke bescherming” in P. SENAEVE, F. SWENNEN en G.

VERSCHELDEN. (eds.), Meerderjarige beschermde personen, Brugge, Die Keure, 2014,

23 – 48.

• WYLLEMAN, A., “Het bewind: enig nieuw beschermingsstatuut voor meerderjarige

onbekwamen” in X., Rechtskroniek voor het notariaat 2013 (deel 23), Brugge, Die

Keure, 2014, 67 – 91.

65

Tijdschriften

• BERTE, S., “De bescherming van meerderjarige wilsonbekwamen in het internationaal

privaatrecht”, TEP 2014, afl. 1, 62 – 73.

• DEGUEL, F., “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes d’incapacité et instaurant

un nouveau statut de protection conforme à la dignité humaine: vers une

simplification?”, TBBR 2013, afl. 6, 290 – 316.

• DELHAYE, T. en HACHEZ, F., “La loi du 17 mars 2013 réformant les régimes

d’incapacité et instaurant un nouveau statut de protection conforme à la dignité

humaine”, JT 2013, afl. 6527, 465 – 479.

• DE NOLF, E. en EVERTS, E., “De nieuwe regeling inzake onbekwaamheid: kunnen

meerderjarige wilsonbekwamen een huwelijkscontract aangaan, schenken en

testeren?”, Not. Fisc. M. 2014, afl. 7, 154 – 175.

• DE NOLF, E., “De volmacht in het kader van de buitengerechtelijke bescherming van

onbekwamen: welke mogelijkheden biedt de nieuwe wet inzake successieplanning?”,

Notariaat 2014, afl. 18, 1 – 8.

• DE VOGELAERE, W., “Conventionele lastgeving: organiseer zelf uw onbekwaamheid”,

Notariaat 2013, afl. 17, 7 – 8.

• DE WULF, C., “De nieuwe wettelijke regeling inzake beschermde personen. De wet

van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot

instelling van een nieuwe beschermingsstatus”, T. Not. 2013, afl. 5, 255 – 326.

• EVERTS, E., “De schenking door de bewindvoerder namens de beschermde persoon in

de nieuwe wet op de meerderjarige beschermde personen”, Notariaat 2015, afl. 1, 1 –

6.

• GEELHAND DE MERXEM, N., “De beschermde personen en de successieplanning: Wat

biedt de nieuwe wet?”, TEP 2014, afl. 1, 16 – 61.

• LABEEUW, N., “Het nieuwe gerechtelijke beschermingsstatuut voor wilsonbekwamen.

Bespreking van de wet van 17 maart 2013”, TEP 2014, afl. 1, 4 – 15.

• MASSCHELEIN, M., “De invoering van één globaal beschermingsstatuut voor

wilsonbekwame personen”, NNK 2013, afl. 4, 3 – 12.

• MOSSELMANS, S. en VAN THIENEN, A., “Bescherming en bewind voor meerderjarigen.

Commentaar bij de wet van 17 maart 2013”, T. Fam. 2014, afl. 3 – 4, 60 – 96.

66

• NOLF, J., “Bewindvoering over kwetsbaren: de grote sprong voorwaarts”, info@law

2013, afl. 11, 7 – 8.

• NYS, H. en BODDEZ, L., “De meerderjarige beschermde personen bekeken vanuit

gezondheidsrechtelijke invalshoek”, RW 2013 – 2014, afl. 28, 1083 – 1094.

• REUSENS, F., “La scission de l’administration et la future réforme des incapacités”

(noot onder Vred. Wavr. 6 maart 2013), Rev. Trim. dr. fam. 2013, afl. 3, 747 – 752.

• ROTTHIER, K., “De nieuwe wet tot hervorming van het statuut van onbekwamen: Een

overzicht vanuit vogelperspectief”, Not. Fisc. M. 2013, afl. 7, 182 – 203; Err. Not.

fisc. M. 2013, afl. 8, 256.

• SWENNEN, F., “De meerderjarige beschermde personen (Deel I)”, RW 2013 – 2014,

afl. 15, 563 – 576.

• SWENNEN, F., “De meerderjarige beschermde personen (Deel II)”, RW 2013 – 2014,

afl. 16, 602 – 623.

• SWENNEN, F., “Meerderjarigenbescherming: het beste mag niet ten koste gaan van het

goede”, TEP 2014, afl. 1, 2 – 3.

• VAN DEN BOSSCHE, A., “Om een testament te kunnen maken moet men gezond van

geest zijn en zo nodig gemachtigd door de vrederechter”, T. Not. 2007, afl. 10, 526 –

537.

• VAN DEN BROECK, A., “De buitengerechtelijke vermogensbescherming van kwetsbare

meerderjarigen in rechtsvergelijkend perspectief”, TEP 2014, afl. 1, 74 – 99.

• VAN DEUREN, C., “Onbekwaamheid en menselijke waardigheid”, RABG 2013, afl. 13,

973 – 974.

• WARLET, F., “La capacité protégée. Analyse de la loi du 17 mars 2013”, Commentaar,

X., Rev. Not. b. 2014, afl. 3090, 892.

• WUYTS, T., “Een nieuw wettelijk kader voor wilsonbekwamen”, Juristenkrant 2013,

afl. 265, 1 – 2.

• X., “Wilsonbekwamen”, NJW 2013, afl. 285, 558.

Faculteit!Rechtsgeleerdheid! Universiteit!Gent!

Documents

Transcript of Faculteit!Rechtsgeleerdheid! Universiteit!Gent!