01

2 3

Woord Vooraf

Hoewel de lente nog maar net is begonnen en de bomen langzaam groen kleuren, zijn wij al volop in een zomerstemming. Gestimuleerd door

het grote aantal deelnemers in 2011 en de hoge waarderingen in de cursus-evaluaties, hebben wij weer een gevarieerd en boeiend zomerpakket voor u samengesteld.

Met name voor de intensieve zomercursussen van HOVO Brabant geldt dat u een of enkele dagen samen met uw docent(en) en medestudenten optrekt en met elkaar in gesprek komt over onderwerpen die uw specifieke interesse hebben. Met gelijkgestemden kennis opdoen, thema’s bespreken, reflecte-ren en exposities en musea bezoeken, geeft net die extra dimensie van de persoonlijke ontmoeting.

We hopen dan ook van harte u (weer) te mogen begroeten in onze zomeraca-demie en onze docenten zullen alles in het werk stellen u op een aangename wijze en in korte tijd veel te leren over het vakgebied waarin zij deskundig zijn. Wij ontvangen u graag in een gastvrije sfeer en een goede ambiance.

Korrie van HelvertDirecteur HOVO Brabant Seniorenacademie

organisatie dr. Korrie van Helvert DirecteurShirley Welten BureaumanagerMarleen Trommelen Bureaumedewerker

secretariaatPostadres: Bezoekadres:HOVO Brabant Seniorenacademie HOVO Brabant SeniorenacademieUniversiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer P07Postbus 90153 Warandelaan 25000 LE TILBURG 5037 AB TILBURG

Telefoon: 013-466 8119 Fax: 013-466 8124e-mail: info@hovobrabant.nlWebsite: www.hovobrabant.nl

BereikBaarheidOns kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van 9.30 – 16.30 uur en vrijdag van 9.30 – 12.00 uur. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen.

In de zomervakantie is ons kantoor gesloten van 23 juli tot en met 10 augustus.

Als landelijk erkende instelling zijn wij aangesloten bij de koepelvereniging HOVO Nederland. HOVO staat voor hoog niveau en kwaliteit. Voor meer informatie zie www.hovo-nederland.org

secretariaat

01

Waarom hoVo?Als stichting stellen wij ons ten doel om zoveel mogelijk mensen van 50 jaar en ouder in Brabant de gelegenheid te geven om hoger onderwijs te (blijven) volgen. Niet in de vorm van beroepsgerichte opleidingen, maar gericht op kennisverwerving en persoonlijke ontwikkeling. Door een leven lang te le-ren, blijven mensen actief en betrokken op de wereld en de samenleving. Een HOVO-cursus volgen betekent jezelf uitdagen om samen met de docent en medecursisten nieuwe kennisgebieden te verkennen of aanwezige kennis uit te breiden of te actualiseren. Samen studeren is samen genieten.

Wie zijn Wij?De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en Tilburg University, hebben hun krachten gebundeld in de stichting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om “een leven lang leren” op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stich-ting heeft als doel: gelegenheid bieden om (hernieuwd) kennis te maken met het hoger onderwijs in diverse wetenschapsgebieden en thema’s. Onze hoofd-activiteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers. We doen dat in de vorm van wekelijkse cursussen en intensieve winter- of zomercursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch en Breda. Onze zomeracademie vindt vanwege de centrale ligging in Brabant plaats op de universiteit van Tilburg, uitgezonderd reizen en excursies.

Wat Bieden Wij?De cursussen worden gegeven op academisch niveau, uiteenlopend van in-leidend tot verdieping. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uit-stekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlo-pen. De universiteit van Tilburg is uitstekend te bereiken per auto of trein.

aLgemene informatie

4

Wat VerWachten Wij?Een formele vooropleiding wordt niet vereist. Van de cursisten wordt ten-minste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en eventueel Engelse litera-tuur kunnen en willen bestuderen en dat zij, waar die ruimte bestaat, actief inbreng hebben tijdens de (werk)colleges. De meeste deelnemers hebben reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond.

afWisseLend en actiefNatuurlijk verwachten de docenten in de zomercursussen niet van u dat u 6 uur op een dag passief luistert naar hun verhaal. In alle cursussen is vol-doende ruimte ingebouwd voor variatie in aanbiedingsvormen zodat niet alleen uw oren gestreeld worden maar ook uw ogen en u actief kunt bezig zijn met de leerstof. De docenten zullen er alles aan doen u “bij de les” te houden op een prettige manier en de dagen zodoende zinvol in te vullen.

WiLt U contactPersoon zijn? Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als con-tactpersoon op te treden. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs.

sed Vitae en VerLichting stUdiekostenDoor de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder € 1.250,00 per maand en in Noord-Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds. Voor nadere informatie over de procedure en aanmelding kunt u terecht bij mw. W. Breedveld-Gerretsen, 013-5710225 of mail: wil.breedveld@wxs.nl

5

01 01 FilosoFie

7

Drs. Evert Jan Ouweneel

De 7 basis-waarden van de westerling

01

02

03

04

05

06

07

08

inhoUdsoPgaVe

Blz.234,56

7 t/m 10

11 t/m 14

15 t/m 18

19 t/m 22

23 t/m 26

27 t/m 30

31 t/m 34

35 t/m 38

3940 t/m 424243,4445 t/m 48

Organisatie, Secretariaat Woord Vooraf Algemene informatie Inhoudsopgave

de 7 BasisWaarden Van de WesterLingDrs. Evert Jan Ouweneel

art decoDrs. Joris van Sleeuwen

de macht Van het WoordDr. Stef Bugter kijken en LUisteren naar oPera Drs. Leo den Oudsten

geLUk is een WerkWoordDrs. Petra Bolhuis en Drs. Theo Meereboer

kUnstreis docUmenta 13Drs. Cora Westerink

onze eUroPese VrijhedenDrs. Feico Houweling

geschiedenis Van het onderWijs in BraBantProf. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld en Prof. dr. Jos Swanenberg (kerndocenten) HOVO KerstdinerInschrijfvoorwaardenColofonAanvraagformulierInschrijfformulieren

6

01

dinsdag 3 jULi 09.30 - 09.45 uur Ontvangst met koffie/thee 09.45 - 11.15 uur Blok 1: Wereldwaarden: een kleine geschiedenis 11.15 - 11.30 uur Koffie/thee-pauze 11.30 - 12.30 uur Blok 2: Religiositeit en ongelijkwaardigheid 12.30 - 13.30 uur Lunchpauze 13.30 - 14.45 uur Blok 3: Redelijkheid en progressiviteit 14.45 - 15.00 uur Korte pauze 15.00 - 16.15 uur Blok 4: Gelijkwaardigheid en authenticiteit 16.15 - 16.30 uur Koffie/thee-pauze 16.30 - 17.30 uur Blok 5: Betrekkelijkheid en afronding 17.30 uur Afsluitende borrel

Drs. Evert Jan Ouweneel is filosoof en verzorgt lezingen en semi-nars over grote maatschappelijke ontwikkelingen in heden, verleden en toekomst (www.websophia.com). Zo verzorgt hij de dagseminar Wereld- geschiedenis voor het diplomatenklasje van het Ministerie van Buiten-landse Zaken. Daarnaast vervult hij een internationale functie als Director of Public Engagement binnen de hulp- en ontwikkelingsorganisatie World Vision International.

de 7 BasisWaarden Van de WesterLing

U wordt hartelijk uitgenodigd voor een wandeling door vijfentwintig eeuwen westerse filosofie, op zoek naar de meest basale ideeën om-

trent waardig mens-zijn. Zeven basiswaarden zullen wij tegenkomen: religiositeit, betrekkelijkheid, redelijkheid, progressiviteit, authenticiteit, gelijkwaardigheid en ongelijkwaardigheid. Tezamen vormen deze basis-noties een veelzijdige verzameling waardemeters ter beoordeling van het menselijk handelen. Vanwege hun onderlinge spanningen zijn zij in de geschiedenis nog weleens tegen elkaar uitgespeeld. Maar wie Aristoteles’ advies ter harte neemt en het ´juiste midden´ weet te bewaren, wordt rijkelijk beloond. Het geestelijk erfgoed van de geschiedenis confronteert ons met een machtige ontboezeming van zowel het mogelijk gevaar als het mogelijk geluk van de mens!

Hopelijk zult u na deze cursus:• Beter begrijpen waarom wij westerlingen doen zoals wij doen: welke basisideeën over waardig mens-zijn achter onze keuzes liggen. • Meer inzicht hebben in de ontwikkeling en voornaamste resultaten van vijfentwintig eeuwen westers denken over waardig mens-zijn. • Genuanceerder zijn geworden, doordat u beseft dat uw eigen ideeën over waardig mens-zijn onderlinge spanningen vertonen en dat het ene idee met het andere in toom moet worden gehouden. • Beseffen welke ideeën over waardig mens-zijn in het Westen verloren zijn gegaan, en wat de positieve en negatieve gevolgen hiervan zijn.

Reader.

01

8

Inhoud

Literatuur

Programma

Docent

01

9

10 11

kUnst- en cULtUUr(geschiedenis)

Drs. Joris van Sleeuwen

02

ART decodataDe cursus vindt plaats op dinsdag 3 juli 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 17 jUniDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middags koffie/thee in de pauze• Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Een drankje ter afsluiting van de cursus• Het lesmateriaal

Prijs€ 130,-

de 7 BasisWaarden Van de WesterLing Praktische informatie

01

art deco

Na WOI was de behoefte al het gruwelijke te verdringen groot. De art deco verbeeldde deze “rage de vivre”. De ‘roaring twenties’ was de tijd

van Hollywoodfilms, jazz, kubisme, schrijfmachines, cocaïne, cocktails, vliegtuigen en zijden kousen. Voor het verloren houvast werden nieuwe zekerheden gezocht in de vooruitgang van de wetenschap en techniek en door terug te grijpen naar vertrouwde, klassieke stijlen uit het verleden.

Evenals de Jugendstil baseert de art deco zich op oosterse en exotische bronnen zoals de Japanse en islamitische kunst, maar dan getransfor-meerd tot strakke en hoekige vormen. Ook de kleuren waren nieuw. Waar de jugendstilinterieurs stemmig oker, olijfgroen en oranje ver-toonden, gebruikte de art deco koele knallende kleuren als hard blauw, lila, paars, felrood en zilver. Het materiaal was veelal kostbaar: chroom, marmer en gekleurd glas.

In 1925 bestond de term art deco nog niet. De naam ontstond pas naar aanleiding van een retrospectieve tentoonstelling in 1966 te Parijs over de in 1925 in Parijs gehouden tentoonstelling ‘Exposition des arts de-coratifs et industriels modernes’. In 150 paviljoens werden alle vor-men van toegepaste kunst – meubels, kleding, juwelen, huishoudelijke apparaten- getoond aan een groot publiek, later dus ondergebracht onder de noemer art deco.

Art deco werd ook zichtbaar in de architectuur van bioscopen, villa’s, luxe appartementen en wolkenkrabbers, maar ook in meer traditione-le gebouwentypen zoals kerken, raadhuizen, fabrieken en kantoren. Talrijk waren de inspiratiebronnen: Afrikaanse kunst, de Maya’s en de Azteken, het oude Egypte, de klassieke oudheid, oosters lakwerk maar ook moderne stromingen uit de Europese kunst zoals kubisme en constructivisme.

Door de uitstraling en het materiaalgebruik stond art deco voor progres-siviteit en luxe, zowel voor de rijken als voor het volk.

02

12

Inhoud

Woensdag 4 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Blok 1: Inleiding en definitie Art Deco10.45 – 11.00 Koffie/ thee pauze11.00 – 12.30 Blok 2: Europa I12.30 – 13.30 Lunch13.30 – 14.15 Blok 3: Europa II14.15 – 14.30 Korte pauze14.30 – 15.15 Blok 4: Verenigde Staten15.15 – 15.30 Koffie/ thee-pauze15.30 – 16.30 Blok 5: Nederland

donderdag 5 jULi08.00 Verzamelen op parkeerplaats Tilburg University08.15 – 10.00 Busreis Tilburg – Brussel10.00 – 11.00 Architectuurwandeling11.00 – 12.30 Bezoek aan Basiliek Koekelberg (incl. rondleiding door docent) 12.30 – 13.45 Lunch 13.45 – 14.15 Busreis 14.15 – 16.30 Bezoek aan museum David en Alice van Buuren (incl. 60 min. rondleiding)16.30 – 18.15 Busreis Brussel – Tilburg University

Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architec-tuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonder-wijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

Hand-outs.

Programma

Docent

Literatuur

02

13

15

taaL en Letteren03

dataDe cursus vindt plaats op woensdag 4 juli en donderdag 5 juli 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 10 jUniDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg en Brussel

inBegrePen• Koffie/thee tijdens de koffiepauzes van de colleges• Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Vervoer per luxe touringcar tussen de universiteit van Tilburg en Brussel• Koffie/thee en drankje in de bus• Entree + rondleiding in Basiliek Koekelberg (www.basilicakoekelberg.be)• Lunch bij Hotel Frederiksborg (www.frederiksborg.be)• Entree + rondleiding in Museum van Buuren (www.museumvanbuuren.com)• Het lesmateriaal

Prijs€ 160,-

BeLangrijkDe locaties zijn ruim opgezet, dus wilt u alles goed zien, moet u veel kunnen lopen.

02 art decoPraktische informatie

14

De macht van het woordDr. Stef Bugter

dinsdag 10 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee

09.45 – 10.45 Blok 1: Helden met de mond en het zwaard

10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze

11.00 – 12.30 Blok 2: Theorie en praktijk van de Griekse retorica

12.30 – 13.30 Lunchpauze

13.30 – 14.15 Blok 3: De Romeinen aan het woord

14.15 – 14.30 Koffie/ thee-pauze

14.30 – 15.15 Blok 4: Straatterroristen in Rome: politiek met wapens én woorden

15.15 – 15.30 Koffie/ thee-pauze

15.30 – 16.30 Blok 5: Van Hitler tot Wilders: “antieke” retoriek bij moderne redenaars

16.30 Afsluitende borrel

Dr. Stef Bugter (1939) is classicus en doceerde in het gymnasiaal onder-wijs. Studeerde in Nijmegen en promoveerde (1980) in Leiden met een dissertatie over 17e eeuwse klassieke filologie. Fellow van het NIAS in Wassenaar 1978-1979.

Syllabus.

de macht Van het Woord

Zoals uit overgeleverde teksten blijkt, waren de oude Grieken zich al snel bewust van de macht van het gesproken woord. De oudste “redenaars”

vinden we in het epos van Homerus. Alvorens in een stevig duel de strijd te beslissen maakten de helden in de oorlog om Troje elkaar op niet mis te ver-stane wijze met woorden duidelijk hoe ze over zichzelf en hun tegenstander dachten. Intimidatie en provocatie in bloemrijke taal als voorspel voor het harde gevecht.2500 Jaar geleden werden de eerste handboeken over de “techniek van het spreken” geschreven. Dat hangt samen met het ontstaan van de Griekse de-mocratie, waardoor elke burger met woorden zijn rechten kon verdedigen of bekrachtigen. Het woord “overtuigen” (van de ander) is wezenlijk hierbij. Zo werd retorica stilaan onderdeel van de opvoeding van iedere geletterde.Rondtrekkende “rhetoren” gaven (tegen betaling) les en deden voor hoe het moest, daarbij effectbejag en “trucjes” niet schuwend. De filosoof Aristoteles geldt als belangrijk grondlegger van de theorie. Veel redenaars tekenden hun redevoeringen op, of lieten dat doen en zo hebben we talloze voorbeelden van politieke en juridische speeches. Ook waren er (toen al!) schrijvers die rede-voeringen schreven voor anderen, zoals een pleidooi voor de rechtbank.De Romeinen namen op retorisch gebied veel van de Grieken over. De be-kendste Romein is natuurlijk Marcus Tullius Cicero, volgens velen de grootste redenaar ooit in de Latijnse taal, die ook handboeken schreef over de theorie. Maar hij was niet de enige, misschien zelfs niet de beste spreker uit de Ro-meinse geschiedenis. Voor de Romeinen gold als qualificatie van een rede-naar: vir bonus, dicendi peritus: een fatsoenlijk man, kundig in het spreken. We zullen zien, of dat gold voor alle Romeinen en Grieken. Over de moderne tijd valt in dat opzicht niet altijd veel positiefs te melden, helaas...

In één dag kennismaken met een fenomeen dat nog steeds doorwerkt tot in onze tijd? Dat kan, mits beschouwd als een eerste “proeve” door een goede keuze uit de talloze retorische adviezen en met aansprekende voorbeelden. En wanneer u echt de smaak te pakken krijgt, hoort een vervolgcursus tot de mogelijkheden.

03

16

Inhoud

03

Programma

Docent

Literatuur

17

18 19

mUziek(geschiedenis)

dataDe cursus vindt plaats op dinsdag 10 juli 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 24 jUniDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middags koffie/thee in de pauze• Lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Een drankje ter afsluiting van de cursus• Het lesmateriaal

Prijs€ 90,-

BijzonderhedenKennis van Latijn en Grieks is niet nodig.

Drs. Leo den Oudsten

Kijken en luisteren naar opera

04de macht Van het Woord Praktische informatie

03

21

kijken en LUisteren naar oPera

Opera is een veelzijdige en tegelijkertijd veeleisende theatervorm. Muziek, tekst, theater, vormgeving, alles vloeit bij opera samen tot

één totaalkunstwerk. De opera is min of meer uit een toevalligheid ontstaan omdat Florentijnse componisten dachten de Griekse tragedie te herstellen maar dat bleek een vergissing en daaruit werd de opera geboren. Vanaf de eerste opera, Dafne van Jacopo Peri uit 1600, tot op de dag van vandaag, blijft deze kunstvorm ons bezighouden en fascineren. Vele componisten zullen tijdens de zomer-academie de revue passeren: Monteverdi, Lully, Rameau, Purcell, Handel, Gluck, Mozart, Verdi, Wagner, Puccini, Berg en nog vele anderen. In de operageschiedenis wordt voortdurend gestreden om de macht van de muziek tegenover die van het woord. De componist heeft met het schrijven van zijn muziek een bedoeling gehad en deze vertolkt de onder-liggende gevoelens van het personage.

De operaregie is lange tijd traditioneel en zelfs conservatief van karakter geble-ven maar na WOII zochten regisseurs naar nieuwe en originele interpretaties, waarbij het oorspronkelijke verhaal vaak ingrijpend werd aangepast. De menselijke zangstem is het belangrijkste element in de opera. De 17e en 18e eeuw waren de castraat en eerste sopraan de belangrijkste perso-nages maar in de 19e eeuw vindt er een emancipatie van de man plaats. Eerst de tenor en vervolgens de bariton en de bas. Opera lijkt ingewikkeld en voor ingewijden bestemd maar hoeft dat niet te zijn. In deze zomeracademie wordt de opera levendig, aanschouwelijk en begrijpelijk aangeboden.

De docent neemt u mee op ontdekkingstocht door de operageschiedenis waarbij er verschillende opera-aria’s, -duetten en –scènes, verschillende regieopvattingen en de verschillende stemtypes zullen worden getoond en geanalyseerd.

04

20

Inhoud donderdag 12 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Blok 1: Korte geschiedenis van de opera10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Blok 2: Korte geschiedenis van de opera (vervolg)12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Blok 3: Opera analyseren 14.15 – 14.30 Korte pauze14.30 – 15.15 Blok 4: Opera analyseren (vervolg)15.15 – 15.30 Koffie/ thee-pauze15.30 – 16.30 Blok 5: Opera analyseren (vervolg)

Vrijdag 13 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Blok 1: Operaregie10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Blok 2: Operaregie (vervolg)12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Blok 3: Stemmen van de opera14.15 – 14.30 Korte pauze14.30 – 16.00 Blok 4: Stemmen van de opera (vervolg)16.00 Afsluitende borrel

Drs. Leo den Oudsten houdt zich al ruim 40 jaar bezig met de opera. Hij studeerde in 1998 af aan de Rijksuniversiteit Utrecht met opera als onderwerp. Naast operalezingen, -inleidingen en -cursussen, o.a. bij HOVO Brabant, begeleidt hij al ruim 18 jaar opera- en concertreizen.

Hand-out ‘De geschiedenis van de opera’.Interessant om te lezen: Winkler Prins Encyclopedie van de Opera, Paul Korenhof. Elseviers Groot Operaboek, Leo Riemens en Peter van der Spek. Opera in een notendop, Willem Bruls.

Programma

Docent

Literatuur

04

FilosoFie

22 23

Geluk is een werkwoord

05

Drs. Petra BolhuisDrs. Theo Meereboer

dataDe cursus vindt plaats op donderdag 12 juli en vrijdag 13 juli 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 24 jUniDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middag koffie/thee in de pauze• 2 x lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Een drankje ter afsluiting van de cursus• Het lesmateriaal

Prijs€ 140,-

kijken en LUisteren naar oPera Praktische informatie

04

24 25

Inhoud

Docenten

geLUk is een WerkWoord

De klassieke filosofie heeft al 2000 jaar geleden een aantal zelftechnie-ken ontwikkeld die erop gericht waren om de juiste levenshouding te

ontwikkelen om gelukkig te worden. Daarbij weken zij af van hun tijdge-noten die dachten dat geluk afhankelijk was van het lot, dat je wel of niet gunstig gezind was. Opvallend is dat moderne onderzoeken aantonen dat hun zogenaamde ‘zelftechnieken’ nog steeds werken. Wat deden deze klassieke filosofen om gelukkig te worden en wat hebben wij in onze tijd aan hun strategieën en oefeningen?Het gaat om praktische tips en oefeningen die u kunt toepassen in uw dage-lijks leven. Maar wees gewaarschuwd; geluk is in de ogen van de klassieke filosofie het gevolg van een activiteit: geluk is een werkwoord. Er is geen moeiteloze panacee tegen ongeluk of depressie, maar er is wel een rijke traditie omtrent zelftechnieken die ons richting kunnen geven. In een tijd waarin doen wat je voorouders deden niet langer toereikend is en alle auto-riteit in diskrediet is gebracht zullen wij het zelf moeten uitzoeken en dat is een enorme opgaaf in een tijd die bol staat van de gebeurtenissen waarbij we bijna real-time aanwezig zijn dankzij onze moderne media.De klassieke filosofie kan een aanzet bieden om je persoonlijk leven meer in eigen hand te nemen en je streven naar geluk beter vorm en inhoud te geven.In twee dagen zullen we in een afwisseling van theorie en zelfwerkzaam-heid handen en voeten geven aan een eigen invulling van een streven naar het klassieke ideaal van ‘het goede leven’.

Drs. Petra Bolhuis ronde in 1995 samen met drs. T.A.P. Meereboer een doctoraalscriptie filosofie af over Hannah Arendt en Michel Foucault. Petra Bolhuis ronde daarnaast een studie Orthopedagogiek af (RUG 1991). Ze heeft sinds tien jaar een eigen filosofische praktijk van waaruit zij cursussen geeft door heel Nederland en lezingen houdt over het snijvlak tussen theorie en praktijk van de filosofie. Theo Meereboer heeft na enkele jaren studie in Wageningen (Sociologie en Welzijnvraagstukken) besloten zich verder te richten op de basis van alle wetenschappen; de Filosofie. Hij is blind sinds 1979 en sinds meer dan tien jaar werkt hij binnen Maieutiek als docent en individueel begeleider. www.maieutiek.nl

05

dinsdag 17 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Inleiding: het ontstaan van goede gevoelens. Het verschil tussen emoties en gevoelens.10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Wat is geluk en waar en hoe ervaren we dat? Film: Why are we happy (ondertiteld, 20 min.)12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Wat wisten de klassieken wel, wat wij niet (meer) weten?14.15 – 14.30 Korte pauze14.30 – 15.15 Oefening in groepjes15.15 – 15.30 Koffie/ thee-pauze15.30 – 16.30 Bespreken oefening, afsluitend college en uitdelen huiswerk.

Woensdag 18 jULi09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Wat wisten de klassieken niet, wat wij nu wel weten?10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Vervolg college en filmpje12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Wat kun je zelf doen met alle kennis over waar we wel/ niet gelukkig van worden?14.15 – 14.30 Korte pauze14.30 – 15.15 Oefening naar aanleiding van het huiswerk15.15 – 15.30 Koffie/ thee-pauze15.30 – 16.30 Bespreking oefening en aanvullend college16.30 Afsluitende borrel

De docenten gebruiken voor deze cursus het boek: De geluksformule, Stefan Klein, Ambo Amsterdam, 2005, ISBN10 9026319363 (eerdere drukken zijn ook bruikbaar), ± €15,-.

05

Programma

Literatuur

26 27

kUnst- en cULtUUr(geschiedenis)

dataDe cursus vindt plaats op dinsdag 17 juli en woensdag 18 juli 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 1 jULi.Daarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middag koffie/thee in de pauze• 2 x lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Een drankje ter afsluiting van de cursus• Het lesmateriaal van de docenten

niet inBegrePenHet boek ‘De geluksformule’ van Stefan Klein

Prijs€ 160,- (aantal plaatsen beperkt tot 25 personen)

05 geLUk is een WerkWoord Praktische informatie

Drs. Cora Westerink

KunstreisDocumenta 13

06

28 29

Inhoud

Literatuur

Programma

Docent

dinsdag 21 aUgUstUs13.00 – 13.15 Ontvangst met koffie/thee13.15 – 14.00 Blok 1: Geschiedenis van de Documenta14.00 – 14.10 Korte pauze14.10 – 14.55 Blok 2: Documenta 13, deel 114.55 – 15.10 Koffie/ thee-pauze15.10 – 15.55 Blok 3: Documenta 13, deel 215.55 – 16.05 Korte pauze16.05 – 16.50 Blok 4: Moderniteit en actualiteit in de kunst16.50 Borrel

Woensdag 22 aUgUstUs08.00 - 12.30 Busreis naar Kassel (inclusief korte pauze)12.30 Inchecken hotel + uitreiken kaartjes Middag Bezoek Documenta

donderdag 23 aUgUstUsOverdag Bezoek Documenta10.30 Korte inleiding bij Friedricianum12.30 Korte inleiding bij Karlsaue14.30 Korte inleiding bij Gloria Cinema

Vrijdag 24 aUgUstUs09.00 – 11.30 Busreis naar K21, Düsseldorfv.a. 11.30 Bezoek museum K20 + K21 11.45 - 12.45 Rondleiding museum K2113.00 – 13.15 Busvervoer van K21 naar K2015.30 – 17.30 Busreis naar Tilburg Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en heeft sindsdien een praktijk opgebouwd als beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuur-wetenschappen. Zij werkt als freelance docente kunst- en cultuurgeschiede-nis en initieert kunstprojecten in beeldende vorming. www.corawesterink.eu

kUnstreis docUmenta 13

De Documenta in Kassel wordt beschouwd als de belangrijkste tentoonstel-ling van internationale hedendaagse kunst. De eerste Documenta werd geor-ganiseerd in 1955 door kunstenaar en docent Arnold Bode. Na het dictatori-ale Nazi-regime moest dit initiatief het Duitse publieke leven herenigen met de internationale moderniteit en met haar eigen mislukte Verlichting.

Documenta 13 zal de kunst laten groeien door wat de organisatoren omschrijven als het uitvoeren èn choreograferen van vele materialen, methoden en kennisvormen. Inspelend hierop richt de curator Carolyn Christov-Bakargiev de aandacht op de verbinding van de kunstwereld met het sociaal netwerk en digitaal gemedieerd universum waarin we steeds meer wonen: “handelen zonder een vooraf ontworpen kunstplan biedt een mogelijkheid om het netwerk van de connectiviteit van het digitale tijdperk vrij spel te laten, terwijl ook nadenken over de tekortkomingen en de gevolgen daarvan een kritisch oogpunt toestaat.”

Voorafgaande aan de kunstreis vindt er een inleidende studiedag plaats. In de eerste bijeenkomst wordt u op de hoogte gesteld van de geschiedenis van de Documenta en haar plaats in de westerse kunstgeschiedenis. Het tweede college geeft een overzicht van de aard van de kunstwerken die werden en worden geëxposeerd. Ook aan de manier waarop kunstenaars, curatoren en publiek daarin een functie vervullen wordt aandacht besteed. In bijeenkomst drie blikken we vooruit op de Documenta 13. In een afslui-tend vierde college onderzoeken we wat de invloed is van tentoonstellin-gen als de Documenta op actuele ontwikkelingen in de beeldende kunst. U zult goed geïnformeerd met veel meer plezier en diepgang het fenomeen Documenta kunnen ondergaan en beleven.

Na een verblijf van twee dagen in Kassel zal er op de terugweg onder begelei-ding van de docent nog een bezoek worden gebracht aan twee internationale beroemde musea voor Moderne Kunst in Düsseldorf, K21 en K20.

Hand-outs.

0606

31

geschiedenis

30

07

Drs. Feico Houweling

Onze Europese vrijheden

dataDe cursus vindt plaats van dinsdag 21 tot en met vrijdag 24 augustus 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 11 jULiIn verband met de reservering van de hotelkamers moet voor deze cursus tijdig worden ingeschreven.

LocatieDinsdag 21 augustus universiteit van Tilburg, woensdag 22 en donder-dag 23 augustus Kassel en vrijdag 24 augustus Düsseldorf.

inBegrePen• 21 augustus: koffie/thee en een drankje• Vervoer per luxe touringcar Tilburg – Kassel v.v.• 2 hotelovernachtingen in Kassel op basis van logies/ontbijt• Toegang tot de Documenta en K20 + K21 (incl. rondleiding)• Het lesmateriaal• Deskundige begeleiding gedurende de reis

Prijs€ 385,- p.p. bij een tweepersoonskamer€ 475,- p.p. bij een eenpersoonskamer

BijzonderhedenStadthotel Kassel (www.stadthotelkassel.de) ligt op 5 minuten loopafstand van de Documenta (d13.documenta.de) en op 1 minuut van het centrum. Op de terugweg bezoeken wij museum K20 + K21 (www.kunstsammlung.de). Naast de docent zal Shirley Welten vanuit HOVO Brabant de excursie organisatorisch begeleiden.

BeLangrijkDe locaties zijn ruim opgezet, dus wilt u alles goed zien, moet u veel kunnen lopen.

06 kUnstreis docUmenta 13Praktische informatie

32 33

maandag 27 aUgUstUs09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Economische vrijheden: opleiding en professionele zelfontplooiing10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Individuele vrijheden: meningsuiting, creativiteit en talent12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.30 Politieke vrijheden: parlement en democratie14.30 – 14.45 Koffie/ thee-pauze14.45 – 15.30 Gelijkberechtiging van man en vrouw dinsdag 28 aUgUstUs09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Bewegingsvrijheid: van lijfeigene tot stadsburger10.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Vrijheid van geloof: iedereen zijn eigen God12.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Gesprekken in kleinere groepen14.15 – 14.30 Koffie/ thee-pauze14.30 – 15.30 Plenair, verslag uit de groepen, discussie en afronding15.30 Afsluitende borrel

Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is verbonden als docent geschiedenis aan diverse HOVO-instellingen en is daarnaast onder meer werkzaam als schrijver en verteller. (www.feicohouweling.nl)

Programma

Docent

0707

Inhoud

Literatuur

onze eUroPese Vrijheden

Onze Europese samenleving kent een hele reeks van waarden en vrijheden, zoals vrijheid van meningsuiting en gelijke rechten voor

iedereen. Sommige daarvan lijken heel vanzelfsprekend, maar dat was vroeger niet zo. Aan elke vrijheid zit een periode vast en een plaats waar die vrijheid is bevochten.

In deze twee dagen gaan we na wat de belangrijkste waarden en vrij-heden in Europa zijn. We beginnen met economische vrijheden, zoals de vrijheid van beroepskeuze, van opleiding en van professionele zelf-ontplooiing. Daarbij komen het feodalisme en de rol van de gilden in de middeleeuwen aan bod. Dan wordt het sleutelmoment gezocht waarop het vanzelfsprekend werd dat iedereen zijn beroep kon kiezen. Tenslotte kijken we naar de beperkingen en bedreigingen, zoals de ongelijke moge-lijkheden voor mannen en vrouwen.

Op dezelfde manier worden individuele, politieke en religieuze vrijheden onderzocht. Het geheel levert een beeld op van verschillende fasen in de vorming van het Europa zoals we dat nu kennen. Niet toevallig vallen die fasen samen met een aantal grote revoluties, want juist daarin werden fundamentele vrijheden bevochten.

Resteert de vraag: wat betekenen deze bevochten waarden en vrijheden voor ons in het heden? De cursus wordt dan ook afgesloten met reflectie en discussie zowel onderling als plenair waarbij u uw persoonlijke positie kunt bepalen en inbrengen.

Aanbevolen: Eugen Rosenstock-Huessy, De grote revoluties, autobiografie van de westerse mens, Vught, Skandalon, 2004, ISBN 90-76564-04-3. Tweede druk (paperback) ISBN 978-90-76564-36-4.

34 35

mULtidisciPLinair08

Prof.dr. Arnoud-Jan Bijsterveld Prof. dr. Jos Swanenberg e.a.

Geschiedenis van het onderwijs in Brabant

onze eUroPese VrijhedenPraktische informatie

dataDe cursus vindt plaats op maandag 27 augustus en dinsdag 28 augustus 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 12 aUgUstUsDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middag koffie/thee in de pauze• 2 x lunch op de campus van de universiteit van Tilburg• Een drankje ter afsluiting van de cursus• Het lesmateriaal

Prijs€ 140,-

07

36 37

Inhoud

Literatuur

Woensdag 29 aUgUstUsBlok 1 Arnoud-Jan Bijsterveld: InleidingBlok 2 Bram Noot: Rooms onderwijs in de roomse school. Katholiek voortgezet leesonderwijs in de 2e helft van de 19e eeuw en begin 20e eeuwBlok 3 Theo Hoogbergen: de opkomst en ondergang van onderwijs- congregaties Blok 4 Theo Hoogbergen: vervolg blok 3

donderdag 30 aUgUstUsBlok 1 Jos Swanenberg: dialect en onderwijsBlok 2 Karen Ghonem-Woets: boeken voor de katholieke jeugd: verzuiling en ontzuiling in de geschiedenis van Zwijsen en MalmbergBlok 3 Cecile van Eijden: De geschiedenis van het Sint Theresia Lyceum voor meisjes te Tilburg van 1926 tot 1968Blok 4 Filmpresentatie Stichting Verhalis: “Boom, roos, vis” door Jeroen Neus / Carine van Vugt

Vrijdag 31 aUgUstUs09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 11.30 Excursie: In het Generalaat van de Fraters in Tilburg bevindt zich het Fratermuseum. Dit is ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de congregatie ingericht, het brengt de geschiedenis van de fraters in beeld aan de hand van tal van foto’s en voorwerpen. Zo wordt een beeld geschetst van de lesmethoden (het leesplankje!) van de fraters11.30 – 12.00 Afsluiting

Prof.dr. Jos Swanenberg promoveerde in de Letteren als dialectoloog bij de RUN in 2000. Sinds 2009 is hij bijzonder hoogleraar ‘Diversiteit in taal en cultuur in Brabant’ bij Tilburg University. Daarnaast is hij steek-taalfunctionaris voor Noord-Brabant namens Stichting het Brabants.Prof.dr. Arnoud-Jan Bijsterveld is bijzonder hoogleraar Cultuur in Brabant aan Tilburg University. Hij doceert op het gebied van ge-schiedenis, heemkunde en cultuur.

0808

geschiedenis Van het onderWijs in BraBant

Het gezicht van het onderwijs in Noord-Brabant in de afgelopen twee eeuwen werd meer dan een eeuw lang, tussen pakweg 1850 en 1970,

bepaald door de zusters, paters en fraters van het basis- en voortgezet on-derwijs in Noord-Brabant. Zij waren niet slechts goedkope arbeidskrachten maar vooral geïnspireerde en goed opgeleide docenten, die voor generaties Brabantse kinderen de weg openden naar persoonlijke en maatschappelijke ontplooiing. Veel van deze onderwijscongregaties waren ook in Noord-Bra-bant gevestigd: de fraters van Tilburg, de Zusters van Liefde, de broeders van Oudenbosch en de zusters JMJ behoren wel tot de bekendste. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor het documenteren en bestuderen van de rol van deze congregaties in alle vormen van onderwijs, van de ‘bewaarschool’ tot de kweekschool en van de huishoudschool tot MMS en HBS.

Generaties Brabantse kinderen zijn met dit onderwijs opgegroeid, kinderen wier identiteit gevormd en gekneed werd door het onderwijs in Brabant. Het katholieke onderwijs is ongetwijfeld een van de belangrijkste motoren geweest achter de culturele en maatschappelijke emancipatie die de katholieke Braban-ders in de twintigste eeuw doormaakten, met een hoogtepunt in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Zo heeft dit onderwijs een onmiskenbare invloed uitgeoefend op de ontwikkeling van de Brabantse taal en cultuur. Maatschap-pelijke ontplooiing, politieke participatie, de toegenomen beoefening van mu-ziek, literatuur en kunst door professionals en liefhebbers kunnen allemaal grotendeels op het conto geschreven worden van het katholieke onderwijs.

Anderzijds kan men zich afvragen of het religieus gebonden, seksespecifieke en standgebonden karakter van dit onderwijs mensen ook niet beperkt heeft in hun ontwikkeling en daarnaast bepaalde aspecten van het Brabantse cul-tuurgoed, zoals de dialecten, soms stelselmatig heeft ontkend.

Aanbevolen literatuur: Cecile van Eijden-Andriessen, ‘Wij fiere, roomsche meisjes’, Noordbrabants Historisch Jaarboek 22-23 (2005-2006) 204-234. Karen Ghonem-Woets, ‘Boeken voor de katholieke jeugd’ (Zutphen 2011). Bram Noot, ‘Rooms onderwijs in de roomse school’, Brabants Heem 61 (2009) .

Programma

Docenten

01

38 39

dataDe cursus vindt plaats van woensdag 29 tot en met vrijdag 31 augustus 2012.

inschrijVen mogeLijk tot UiterLijk 12 aUgUstUsDaarna alleen op aanvraag, mits er nog plaats is.

LocatieUniversiteit van Tilburg, Fratermuseum Tilburg

dagindeLingWoensdag 29 augustus en donderdag 30 augustus09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee09.45 – 10.45 Blok 110.45 – 11.00 Koffie/ thee-pauze11.00 – 12.30 Blok 212.30 – 13.30 Lunchpauze13.30 – 14.15 Blok 314.15 – 14.30 Koffie/ thee-pauze14.30 – 15.15 Blok 4

inBegrePen• ‘s-Ochtends bij aankomst en in de pauze koffie/thee• ‘s-Middag koffie/thee in de pauze• 2 x lunch op de campus van de Universiteit van Tilburg• Excursie (incl. rondleiding) naar het Fratermuseum• Het lesmateriaal

Prijs€ 165,- (aantal plaatsen beperkt tot 25 personen)

08 geschiedenis Van het onderWijs in BraBant Praktische informatie

40

Praktische informatie Bij inschrijVing zomer 2012

even contact met ons op. Niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk. Ook waneer u problemen heeft met horen, adviseren wij u dringend vooraf even contact met ons op te nemen (013-4668119).

kostenAls u zich voor het eerst inschrijft bij HOVO Brabant Seniorenacademie, berekenen wij eenmalig € 10,- inschrijfgeld. Wie moet rondkomen van een minimum inkomen en in Noord-Brabant woont, wijzen wij op het bestaan van de reductieregeling van Stichting Studiefonds Sed Vitae (zie ook pagina 5).

BetaLingU kunt uw betaling op 2 manieren doen:• viaeenéénmaligeautomatischeincasso• viaovermakingo.v.v.eenbetalingskenmerkU kunt uw voorkeur kenbaar maken op het inschrijfformulier.

annULeringsregeLingWanneer u zich heeft ingeschreven voor een of meer cursussen en u wilt of kunt deze cursus(sen) niet volgen, dan kunt u annuleren. Annuleren kan uitsluitend schriftelijk gebeuren per post: HOVO Brabant Seniorenacademie, Universiteit van Tilburg, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via e-mail: info@hovobrabant.nl.

Aan annulering van zomercursussen zijn de volgende voorwaarden verbonden:• €20,-bijannuleringtotdeuitersteinschrijfdatum.• Vanafdeuitersteinschrijfdatumisannulerennietmeermogelijkenbentudevolledige cursusprijs en eventuele bijkomende kosten verschuldigd. Dit heeft o.a. te maken met op dat moment vast te leggen kosten rondom catering en eventuele excursies.

In uitzonderlijke gevallen van overmacht, zoals ernstige ziekte of overlijden van de cursusdeelnemer voor aanvang van de cursus, kan een schriftelijk verzoek om de betalingsverplichting gedeeltelijk teniet te doen, dan wel het reeds betaalde cursusgeld gedeeltelijk te restitueren, per post worden ingediend t.a.v. mevr. K. van Helvert, HOVO Brabant Seniorenacademie, Universiteit van Tilburg, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via e-mail: info@hovobrabant.nl t.a.v. mevr. K. van Helvert.

Of er sprake is van overmacht is ter beoordeling van HOVO Brabant. U ontvangt schriftelijk uitsluitsel over dit besluit. In alle gevallen bent u tenminste € 35,- ad-ministratiekosten verschuldigd. In geen enkel geval bestaat er recht op gedeelte-lijke restitutie van cursusgeld.

Het is ons helaas niet mogelijk om u voor cursussen een annuleringsverzekering aan te bieden.

41

Lees vóór inschrijving de volgende informatie nauwkeurig door.

Met het versturen van uw inschrijfformulier (via de website, mail, fax of post) gaat u een financiële verplichting aan voor de cursuskosten en voor eventuele bijkomende kosten zoals inschrijfgeld, administratiekosten en lesmateriaal.

inschrijVing geschiedt oP VoLgorde Van BinnenkomstIn verband met de grote belangstelling raden wij u aan om na het maken van uw keuze, niet te lang te wachten met uw inschrijving. Indien de inschrijving op een cursus het maximum aantal deelnemers overschrijdt, wordt er een wachtlijst aan-gelegd. Als er geen plaats meer is, wordt u hiervan per email of telefonisch op de hoogte gesteld en krijgt u alsnog de gelegenheid een keuze te maken uit de cursus-sen waar op dat moment nog plaats is.

Mocht u na het insturen van uw inschrijving niet in staat zijn de cursus te volgen, dan bestaat de mogelijkheid tot annulering (zie de annuleringsregeling).

U krijgt na ontvangst van uw inschrijving van ons een e-mail ter bevestiging van uw inschrijving. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner ons bericht als onge-wenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder.

PriVacY BeschermingWanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoon-nummer en e-mailadres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt ver-spreid onder de deelnemers van de cursus en de docent. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit via uw inschrijfformulier aan te geven.

Uiterste inschrijfdatUmPer cursus gelden verschillende inschrijfdata, deze staan bij de cursus vermeld. Bij inschrijving ná de uiterste inschrijfdatum van een cursus, worden € 5,- administra-tiekosten in rekening gebracht. Nieuwe deelnemers zijn hiervan vrijgesteld.

VoorzieningenDe lokalen zijn in de regel toegankelijk ook voor minder validen, maar hebt u spe-cifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving

01

42

Wanneer een cUrsUs niet doorgaatEen cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, ontvangt u daarvan zo spoedig mogelijk bericht. U wordt dan zo mogelijk nog ingeschre-ven in een andere cursus naar keuze zonder extra kosten en mits daar nog plaats is. In dit geval wordt het cursusgeld uiteraard niet van uw rekening afgeschreven of z.s.m. geretourneerd. Bij ziekte van een docent is het mogelijk dat vervanging plaatsvindt.

oVermacht, Wijziging en annULering door hoVo BraBantIn het geval van onvoorziene omstandigheden, waaronder onvoldoende deelname voor een cursus, ziekte van een docent en omstandigheden die zich voordoen met betrekking tot per-sonen en/of materialen welke voor een behoorlijke uitvoering door HOVO Brabant noodza-kelijk zijn, daartoe aanleiding geven, dat uitsluitend ter beoordeling van HOVO Brabant, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren.

In het geval van overmacht aan de kant van HOVO Brabant, waaronder in deze algemene voorwaarden wordt verstaan naast wat dat betreft in de wet en jurisprudentie wordt be-grepen, alle van buiten komende oorzaken, voorzien of niet voorzien, waardoor HOVO Brabant niet in staat is haar verplichtingen na te komen, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van wijzi-ging in de cursusdata door HOVO Brabant, zal de cursist zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief in kennis te stellen. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner onze berichten als ongewenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

UitgaVe

ontWerP drUkAttak, www.attakweb.com Drukkerij Damen, Werkendam

Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Senioren-academie verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of mi-crofilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online).

© copyright 2012: HOVO Brabant Seniorenacademie

42

Verzoek om toezending Van een cUrsUsBrochUre

aanVraagformULier

najaarsBrochUre 2012

In het najaar biedt HOVO Brabant een groot aantal cursussen in Tilburg, Eindhoven, Breda en ’s-Hertogenbosch. Deze brochure biedt een duidelijk overzicht daarvan.

Wilt u deze brochure graag ontvangen of ie-mand uit uw omgeving attenderen op ons cur-susaanbod? Na ontvangst van de ingevulde bon zenden wij de brochure t.z.t. graag toe.

zomeracademie 2012

In de zomer biedt HOVO Brabant u een aan-tal intensieve zomercursussen aan. In deze meerdaagse cursussen gaat u samen met de docent en medecursisten op een mentale reis die uw geest en zinnen zal prikkelen.

coLofon

Verzoek om toezending Van een cUrsUsBrochUre

Naam en Voorletters

Straat

Postcode en Woonplaats

Graag ontvang ik van u:

• zomer 2012 ...... stuks

• najaar 2012 ...... stuks

Voldoende gefrankeerd in een enveloppe zenden aan:

HOVO Brabant SeniorenacademiePostbus 901535000 LE Tilburg

U kunt deze gegevens ook e-mailen naar:info@hovobrabant.nl

Dhr. / Mevr. Voorletters

Naam

Straat

Postcode

Plaats

E-mail

Telefoonnummer

Mobiel

Geboortedatum

Was u al eerder cursist? ja / neeZo nee -> We brengen éénmalig €10 inschrijfgeld in rekening Zo ja -> Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 5) ja / nee Schrijft zich in voor:

01 de 7 BasisWaarden Van de WesterLing02 art deco03 de macht Van het Woord04 kijken en LUisteren naar oPera 05 geLUk is een WerkWoord06 kUnstreis docUmenta 1307 onze eUroPese Vrijheden08 geschiedenis Van het onderWijs in BraBant

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

Ondergetekende:

ontv.

NAS

inschrijfformULier

01inschrijfformULierVervolg inschrijfformulier zomeracademie 2012

Wijze Van BetaLing

Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratie- en readerkosten. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangsdatum van de cursus. Wanneer een cursus niet door-gaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschre-ven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

Mijn rekeningnummer is:

Op naam van:

Ik kies niet voor de eenmalige machtiging en betaal na ontvangst van de betalingsinstructie o.v.v. het betalingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele administratiekosten.

Wij attenderen u erop dat u met het ondertekenen en insturen van uw inschrijf-formulier een betalingsverplichting aangaat voor de zomercursus. U wordt pas geplaatst in de zomercursus wanneer wij uw betaling hebben ontvangen.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annule-ring zoals vermeld in deze brochure en op de website.

Datum

Handtekening

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar:

HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van TilburgPostbus 901535000 LE Tilburg

of faxen naar: 013- 466 8124of inscannen en e-mailen naar info@hovobrabant.nl