BELGIE-BELGIQUEP.B.

2099 Antwerpen XBC 10770

Jaargang 2: januari - februari - maart 2008 • 3-Maandelijks tijdschrift • P608022 • Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

INFO

RMAT

IEBL

AD A

NTW

ERPS

E BO

SGRO

EPEN

Afzender:Antwerpse bosgroepen

p/a ‘s Gravenwezelsesteenweg 59-612110 Wijnegem

5

PROV INC IEANTWERPEN

Pagina 2Voorwoord

Pagina 4-6Over oud-bos en voorjaarsbloeiers

Pagina 7ANKONA-ontmoetingsdag

Pagina 8-9Brandhout

Pagina 10-20Bosgroepnieuws

Pagina 21-22Cursussen

Pagina 23Wandelingen

2

Meer dan 10 jaar geleden sloegen het Provincie-bestuur Antwerpen en de Vlaamse overheid de handen in elkaar voor een bijzonder project. De Kempense Heuvelrug werd omgedoopt tot open laboratorium voor een nieuwe vorm van participatief bosbeheer. Eigenaars en overheid werkten samen aan ‘beter bos’. Het was pionierswerk met veel open vragen en mogelijke valkuilen. Maar er was tegelijk ook het pertinente geloof in de kracht van dit experiment: samenwerking! Samenwerking waarbij zowel overheid, burger als boseigenaar winnen.

In 2001 werd ons bosverplegingsproject omgevormd tot de eerste bosgroep. Ons succesvol experiment bood inspiratie aan de Vlaamse overheid die uiteindelijk besliste om over haar hele grondgebied bosgroepen op te richten. Vandaag zijn niet minder dan 18 bosgroepen actief in Vlaanderen.

Dit verhaal toont duidelijk de kracht die schuilt in een samenwerking waarbij de overheid investeert in het kapitaal dat verborgen zit in onze maatschappij. Het kapitaal in burgers die bereid zijn verantwoordelijkheid te nemen. Het kapitaal in een landschap dat kan groeien.Het kapitaal in verenigingen van mensen die samen iets willen bereiken.

Sinds de opstart van de jongste bosgroep Antwerpen Zuid, vorig jaar, kan elke boseigenaar, overal in onze provincie, terecht bij één van onze vijf bosgroepen. Vandaag houdt u de Bosgazet in handen. Met dit nieuwe tijdschrift trachten de Antwerpse bosgroepen hun 6.000 abonnees meer kwaliteit te bieden. Door gezamenlijk verslagen, acties en activiteiten voor te stellen, bent u ruimer en beter geïnformeerd.

Met deze Bosgazet zetten de bosgroepen weer een stap vooruit. Als provinciebestuur zullen we zowel bosgroepen als eigenaars in de toekomst verder begeleiden en ondersteunen bij het realiseren van de doelstelling waar het allemaal mee begon: samenwerken aan beter bos!

2

Jos Geuens, Gedeputeerde voor milieu en natuurbehoud - Provincie Antwerpen

Even voorstellenW

OORD

VOO

RAF

2

WOO

RD V

OORA

F Beste boseigenaars en bosliefhebbers,

Eerst en vooral wil ik u van ganser harte een vreugdevol, gezond nieuw jaar toewensen!

Bosgroep Antwerpen Zuid is een jonge bosgroep met enthousiaste boseigenaars die samen proberen om aan duurzaam bosbeheer te doen. Heel wat nieuwe boseigenaars vonden hun weg naar de bosgroep. Naast de talrijke activiteiten werd er ook recent een brandhoutverkoop ingericht, waarbij onze bosgroep heel wat belangstelling kreeg (kranten, TV 1 journaal,regionale RTV). Hopelijk helpt dit ook een beetje om de bosgroepen in Vlaanderen voor het grote publiek wat bekender te maken.

De bosgroep is een neutraal overlegorgaan, waar iedereen terecht kan met vragen over bosbeheer, toegankelijkheid, houtverkopen, wandelingen, cursussen,... enz.

Ze zijn er alleen maar om te helpen, je blijft baas in eigen bos!

Het is ook zeer leerrijk om te horen hoe andere boseigenaars bepaalde problemen aanpakken of oplossen.

Tot slot wil ik u van harte uitnodigen op op de leerrijke wandelingen en cursussen die onze bosgroep ook in 2008 weer voor u organiseert. Ik ben ervan overtuigd dat deze initiatieven u nog meer van het bos kunnen leren genieten.

Veel leesplezier!

Martine Van Goethem

Bosbeheerder Zwart Waterse Bossen, Nijlen

2

Voorwoord

Stuurgroeplid Bosgroep Antwerpen Zuid, Martine Van Goethem

EVEN

VOO

RSTE

LLEN

Waarom bosgroepen? Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70% van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm ver-snipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendoms-versnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars fi nancieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bos-percelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samen-werking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Bosgroep is er voor u!

Wat kan de bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridi-sche, fi nanciële en administratieve aspecten);

• informatie over hoe uw bos duur-zaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als bos-eigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

• hulp bij het aanduiden van dunningen;• hulp bij de bestrijding van Amerikaanse

Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg;• hulp bij het invullen van kapaanvragen,

subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamhe-den en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en effi ciënter werk geleverd kan worden.

Bent u ook graag op de hoogte van de tarieven voor beheerwerken die onze arbeidersploeg in de Antwerpse bossen uitvoert, neem dan contact op met uw bosgroep.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos.

3

Bosgroepen van de Provincie Antwerpen. Onze arbeidersploeg, administratieve medewerksters

en coördinatoren samen op stap!

Bosgroep samen op weg

COLOFONDe Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 6.000 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 Wijnegem

Redactieadres:’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 Wijnegemtel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.bewebsite www.bosgroepen.be

BOSI

NFO Door de geschiedenis heen veranderde het landschap van Vlaanderen regelmatig. Bossen werden gekapt,

omgevormd tot weiland elders werden bossen aangeplant of weilanden verboste weer spontaan. Aan het eind van de achttiende eeuw (1775), liet Graaf de Ferraris een kaart opmaken van het grondgebruik (bos, weiland, moeras,..) in Vlaanderen. Het werd één van de meest accurate, oude historische kaarten voor onze regio. Het is vandaag een belangrijke referentie om in te schatten hoe oud bossen of bosgebieden zijn. Bossen die sinds de tijd van Ferraris onafgebroken als bos bleven bestaan, noemen we “oud bos”. In oud bos komt vaak een zeer specifi eke plantengroei voor. Tot deze oude-bosplanten behoren heel wat voorjaarsbloeiers die al eeuwenlang deel uitmaken van het bos. In het voorjaar verschijnen zo in sommige bossen tapijten van bosanemoon en Lelietje-van-dalen en her en der ontvouwt zich de slanke sleutelbloem of de salamonszegel. De lente onthult daardoor een bijzonder stukje schoonheid en de voorjaarsbloeiers op hun beurt onthullen door hun aanwezigheid een stukje bosgeschiedenis.

HakhoutDe ontwikkeling van een rijke voorjaarsfl ora in deze oud bosgebieden hangt samen met onafgebroken grondgebruik als bos en met het eeuwenoude specifi eke bosbeheer. In de middeleeuwen was de hakhout- en middelhoutcultuur in Vlaanderen algemeen verbreid. Bij hakhoutbeheer wordt het bos periodiek in een regel-matige cyclus gekapt, waarna de stronken opnieuw kunnen uitlopen. Bij middelhout wordt het grootste deel van de houtige vegetatie als hakhout beheerd, maar staan er verspreid hoogstammige bomen tussen. Die beheersvormen waren voorzien om de houtproductie te maximaliseren. Het cyclisch kappen van de hakhoutlaag zorgt voor een cyclisch weerkerende lichtfase in het bos, die gunstig is voor de ontwikkeling en uitbreiding van voorjaarsbloeiers. De voorjaarsfl ora kan na een kapping profi teren van de tijdelijk grotere lichtinval, hogere temperatuur en betere strooiselvertering. De hakhoutcultuur is gekenmerkt door een regelmatige periodieke kapping tussen de 8 en 25 jaar. Onder een volledig gesloten kroondak zijn de lichtomstandigheden vaak niet bijzonder gunstig voor de ontwikkeling van een uitgesproken kruidlaag. Door de veranderende economische cultuur raakte het traditionele hakhout- en middelhoutbeheer tussen het einde van de 18e eeuw en het midden van de 20e eeuw steeds meer in onbruik. Brandhout werd vervangen door andere energievormen (o.a. steenkool) en de vraag naar geriefhout en looistoffen voor de leerlooierij (van eikenhakhout) nam steeds meer af. Hakhoutbosjes werden steeds meer omgezet naar hooghout met enkel hoogstammige bomen, door niet meer regelmatig te kappen of per stronk enkele takken te laten doorgroeien tot boom. Het voorkomen van een rijke voorjaarsfl ora in bossen is natuurlijk niet enkel gebonden aan de continuïteit van het grondgebruik als bos en het ermee samenhangende bosbeheer. De bodemgesteldheid en de geografi sche situering bepalen tevens het voorkomen van soorten. Zo komen bepaalde soorten voorjaarsbloeiers zoals de wilde hyacint enkel voor in een beperkte geografi sche regio van de kust tot ten noorden van Brussel. Vooral de bossen in de zandleem- en de leemstreek zijn zeer rijk aan voorjaarsbloeiers (o.a. Vlaamse Ardennen) terwijl de zandstreek beduidend minder typische voorjaarsbloeiers herbergt.

Ecologie van de voorjaarsbloeiersVoorjaarsbloeiers hebben vaak een specifi eke aangepaste levenscyclus, ze moeten groeien, bloeien en eventu-eel zaad vormen in een heel korte periode vóór er onvoldoende licht is door kroonsluiting in de boomlaag of overgroeiing door andere kruiden. Deze planten komen reeds zeer vroeg tot ontwikkeling en bloeien van maart tot mei. Ze hebben een stapje voor op andere planten omdat hun energie en voedingsstoffen opgeslagen is in ondergrondse bollen (bv. Wilde hyacint), wortelstokken (bosanemoon, salomonszegel, muskuskruid), of speciale knolletjes (bv. Speenkruid). De meeste voorjaarsbloeiers gebruiken deze speciale reserve’organen’ ook voor de vegetatieve uitbreiding. Na de bloei van wilde hyacint kunnen zich meerdere kleinere bollen vormen uit de oorspronkelijke ‘moederbol’. Ook bij speenkruid is de vorming van zogenaamde broedknolletjes in de blad-oksels algemeen bekend. Bosanemoon groeit bij door ondergrondse stengeluitlopers te vormen. Zaadvorming speelt in mindere mate een belang voor de voortplanting omdat er in het vroege voorjaar ook veel minder insectenbestuiving optreedt. De verspreidingssnelheid van de meeste soorten ligt in de grootteorde van 1 tot 2 meter per jaar!!! Je kan je wel inbeelden hoe lang het duurt vooraleer een bloementapijt van honderden vierkante meter ontwikkelt. De verschillende voorjaarsbloeiers hebben meestal een specifi eke voorkeur naar vochtig-heid (droog tot kwel), bodemsamenstelling (met een voorkeur voor leem, zand-lemig) en voedingsrijkdom. In de onderstaande soortbespreking wordt hier nader op ingegaan.

4

Over oud-bos en voorjaarsbloeiers

SoortbesprekingEr is geen strikte defi nitie die bepaalt welke soorten behoren tot de ‘echte’ voorjaarsbloeiers, maar de meeste bloeien van begin maart tot mei. Soorten als pinksterbloem en dotterbloem bloeien ook redelijk vroeg maar worden niet echt beschouwd als strikte voorjaarsbloeiers, hoewel ze ook veel in vochtige bosmilieus voorkomen.

Over oud-bos en voorjaarsbloeiersBO

SINF

O

Bosanemoon (Anemona nemorosa)Ranonkelfamilie

De bosanemoon heeft dicht onder het bodemopper vla k een kruipende wor-telstok. De drie stengelbladeren zijn gesteeld en tot de voet gedeeld in drie of vijf langwerpige eironde, grof ge-zaagde slippen. De bloeistengel draagt meestal slechts één bloem die satijnachtig wit is langs de binnenzijde en paarsachtig roze aan de buitenzijde. De vruchtjes worden door mieren verspreid. Bosanemoon komt bij voorkeur op een rijkere bosbodem voor. Ook in houtkanten komt men ze soms tegen als typische oud bos-indicator. Bosanemoon komt voor in de meeste bosgebieden, en tevens soms massaal in kasteelparken (Zevenbergen), en als relict van oud bos in houtkanten.

Speenkruid (Ranunculus fi caria) Ranonkelfamilie

S p e e n k r u i d is samen met bosanemoon een van de meest bekende voorjaars-bloeiers in onze streek. Wie eenmaal enkele wor telk nol let jes in een border in zijn tuin heeft aangebracht, kan de volgende jaren een succesvolle uitbreiding verwachten. Hij groeit in grote pollen met felgele bloemen. De naam speenkruid verwijst naar de knotsvormig opgezwollen delen van de wortel die dienen als reserveorgaan. Na de bloei vormt de plant in de oksels van haar bladeren zogenaamde ‘broedknolletjes’ die als verspreidingsmedium van de plant fungeren. In de voor-zomer is er van de plant bijna volledig afgestorven. Ze komt algemeen voor op allerlei bodemtypes met een voorkeur voor beschaduwde, vochtige en voedselrijke grond. De zeer jonge planten van speenkruid zijn erg rijk aan vitamine C en worden wel eens gegeten.

Muskuskruid (Adoxa mosschatellina)Muskuskruidfamilie

Muskuskruid is één van onze kleinste voorjaarsbloeiers, met een matgroene kleur. De Latijnse genusnaam Adoxa betekent niet voor niks ‘zonder glorie’. De bloemstructuur is echter heel spe-ciaal: de bloemen staan meestal met vijf samen als de boven- en zijvlakken van een dobbelsteen.De plant heeft een kruipende wortelstok die als in stukken breekt voor de verbreiding van de plant zorgt. De voorkeur gaat uit naar matig vochtige niet te beschaduwde omstandigheden, en ook op beekoevers gedijt hij goed. De plant komt vrij algemeen voor in de meeste bosgebieden.

Lelietje-van-dalen (Convallaria majalis)Leliefamilie

Deze plant komt meestal pas in het tweede deel van de lente tot bloei. Het is een lage in dichte groepen groeiende plant met een krui-pende wortelstok. Deze wilde soort kennen de meeste mensen het best van de cultivars die in tuincentra verkocht worden als ‘Meiklokje’. De witte klokvor-mige bloemen verspreiden een zeer sterke zoete geur. In het najaar zijn de vruchten uitgerijpt tot glanzende vuurrode bessen. Opgelet: de volledige plant (dus ook de vruchten) is giftig, ze bevat stoffen die inwerken op de hartspier.

5

BOSI

NFO

6

Over oud-bos en voorjaarsbloeiers

Met dank aan:

Bron - tekst: Plantenwerkgroep ‘Oenanthe’ tel. 09 225 71 35Christiaan De Schuijmer Karperstraat 31, 9000 Gent e-mail: chris.desc@telenet.be

Dalkruid (Maianthemum bifolium)Leliefamilie

Dalkruid is een g r o e p s g e w i j z e laagblijvende lente-bloeier met een lange kruipende wortelstok. De stengel draagt meestal een tweetal bladeren met een hartvormige blad-voet. De witte bloemtros steekt duidelijk boven de planten uit. De plant stelt nauwe eisen aan zijn standplaats, het mag een niet te voedselrijke eerder zure bodem zijn bij voorkeur droog tot licht vochthoudend en zonder strooiselophoping. Het is een typische plant met een voorkeur voor oude bos-sen, hij komt vaak voor aan beekkanten, in bosdreven of langs boomvoeten.

Slanke sleutelbloem (Primula elatior)Sleutelbloemfamilie

De slanke sleutel-bloem is van onze drie soorten inheemse sleutel-bloemen, die meer algemeen in bossen voorkomt. De bleekgele bloemen staan aan de top van een lange bloei-stengel. De plant komt meest voor op vochthoudende tot natte op eerder rijkere bodems. Ha k houtcu l t uu r bevoordeelt deze soort. Ze kan dankzij haar sterk wortelstelsel stand houden op eroderende beekoevers.

Witte klaverzuring (Oxalis acetosella)Klaverzuringfamilie

De naam klaver-zuring verwijst enerzijds naar het klavervormig blad, en anderzijds naar de zure smaak van de plant door het hoge gehalte aan oxaalzuur (vandaar ook de genusnaam Oxalis). Witte klaverzuring is een altijdgroene lentebloeier met vertakte wortel-stokken onder het aardoppervlak. De bloemblaadjes zijn wit tot roze met paarse aders. Ze heeft een voorkeur voor loofbossen op vochtige lemige grond. Het is een overblijvende plant die niet verdwijnt ondanks toenemende beschaduwing tijdens het jaar. Het is dan ook de meest uitgesproken schaduwplant van de bloemplanten in onze streken. Bij nacht worden de bladeren dicht gevou-wen. De plant kan vruchtbare zaden vormen zonder dat er bestuiving is opgetreden, dit noemt men kleistogamie.

Bron – foto’s:www.natuurfotoalbum.be

Gewone salomonszegel (Polygonatum multifl orum) Leliefamilie

Het geslacht s a l o m o n s z e g e l ontleent zijn naam aan de stengellid-tekens die op de wortelstok ontstaan door de jaarlijkse groei. Dit lidteken geldt als het teken van koning Salomo uit de bijbel. De bloemen zijn smal klokvormig en kunnen bijna enkel door insecten met lange tong (zoals bv. hommels) be-stoven worden. Deze soort is niet al te kieskeurig in haar standplaats. Deze soort is net als het Lelietje-van-dalen vol-ledig giftig (inclusief de bessen).

BOSI

NFO

ANKONA-ontmoetingsdag

7

Programma 11de ANKONA-ontmoetingsdag op zaterdag 9 februari 2008

Thema : ‘Laagdrempelige inventarisatiecampagnes’Voormiddag:

10.00u: verwelkoming door de voorzitter en gedeputeerde Jos Geuens

10.10u: WORKSHOPS - drie workshops met telkens toelichting over 5 onderwerpen.

Workshop 1: Onbekend is onbemind?

Workshop 2: Monitoring (en bestrijding) van invasieve exoten.

Workshop 3: Gebiedsgerichte monitoring.

Namiddag:

14.00u: rubriek ‘korte berichten’

14.30u: ‘Laagdrempelige inventarisatiecampagnes: de resultaten van afgelopen jaar en de participatie in de provincie Antwerpen’

15.30u: DEBAT (met vraagstelling uit het publiek) ‘Laagdrempelige inventarisatiecampagnes, zijn ze (wetenschappelijk) zinvol?’

16.30u: einde

het volledige programma kan u vinden op de website: www.ankona.be

VERHUIS ANTWERPSE BOSGROEPEN

Vanaf eind januari zal u de Bosgroep Antwerpen Noord vzw en Bosgroep Antwerpen Zuid niet meer vinden op het Rivierenhof in Deurne, maar in het Pulhof te Wijnegem.

Wij zullen verhuizen naar het volgende adres:

’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 Wijnegem.

Sinds enkele maanden is er een nieuwe vereniging actief in de Vlaamse bosbouwwereld.

De Unie voor Vlaamse Bosbouw is een initiatief van Vlaamse bosexploitanten en is er naar eigen zeggen voor “iedereen die de economische functie van de Vlaamse bossen een warm hart toedraagt.”

Meer informatie:

VZW Unie Vlaamse Bosbouw info@uvb.be

Secretariaat UVB | Blijkheerstraat 48, 1755 Gooik

VANAF FEBRUARI 2008

Hout is reeds vanaf de ontdekking en de beheersing van het vuur door de mens de brandstof bij uitstek geweest. Lange tijd was hout onder directe vorm of na omvorming tot houtskool onder indirecte vorm de enige energie-bron die de mens bezat. Op wereldschaal wordt ongeveer 1,6 miljard m³ hout (!) gekapt voor energievoorziening of 45% van de totale wereldhoutoogst. Europa verbruikt jaarlijks 110 miljoen m³ hout als brandhout of 25% van de totale houtoogst. We kunnen gerust stellen dat hout als energiebron op wereldschaal nog heel belangrijk is.

Oneindige cyclusDe voorraden van fossiele brandstoffen zoals olie en aardgas zijn beperkt. Fossiele brandstoffen zijn, simpel gesteld, plantenresten die door diverse omstandigheden diep in de aardlagen werden opgeslagen en daar onder invloed van druk en temperatuur omgezet werden tot hout- en steenkool, aardgas en aardolie. De basis van al deze brandstoffen zijn de koolwaterstofverbindingen, aangeduid met chemisch symbool C (koolstof). Door verbranding van fossiele brandstoffen worden deze koolwaterstofverbindingen ontbonden tot CO

2 en water.

Op die manier wordt er bij verbranding van fossiele brandstoffen CO2 die in de aardlagen was opgeslagen, in

de atmosfeer geloosd. De dampkring rond de aarde houdt de CO2 vast en onze atmosfeer raakt steeds meer

verzadigd.

Bij verbranding van het hout worden eveneens koolwaterstofverbindingen ontbonden en komt er eveneens CO2

en water vrij. Maar het verschil met fossiele brandstoffen is dat bomen opnieuw CO2 kunnen vastleggen in hout

tijdens hun groeiproces. Daarom is het belangrijk dat bossen opnieuw kunnen opgroeien na kapping of opnieuw worden aangeplant. Bomen en bossen halen de CO

2 uit de atmosfeer en binden het opnieuw in hout. Op die

manier wordt de CO2 steeds opnieuw gebonden in de groei van hout en opnieuw vrijgemaakt tijdens de

verbranding. Deze cyclus kan eeuwig blijven voortduren zonder een overmaat te creëren in de atmosfeer. Daarom is hout een hernieuwbare brandstof.

In het kader van de CO2-problematiek op wereldschaal, is de opwekking van energie door hout en energieteelten

een verantwoorde keuze, omdat mits een duurzaam beheer, brandhout en biomassa perfect hernieuwbare energie-bronnen zijn. Eind jaren tachtig kreeg de biomassaproductie een nieuwe impuls vanuit de EU. Er was dringend behoefte aan een alternatief gebruik van overbodige landbouwarealen naar aanleiding van landbouwoverschot-ten. De Vlaamse regering keurde in 1996 het Vlaamse gedeelte van de EU-steunmaatregelen voor bebossing van landbouwgronden goed. Deze voorziet in de subsidiëring van deze bossen.

Joules en Euro’sDe grootheid die de maatstaf is om hout op zijn waarde als brandstof te beoordelen en te vergelijken met andere brandstoffen is de verbrandingswarmte. Deze geeft de hoeveelheid energie weer, die bij de verbranding van een hoeveelheid hout vrijkomt onder de vorm van warmte. De manier om de hoeveelheid warmte-energie uit te drukken is de “joule” (J). Voor het verbranden van brandhout spreken we van “gigajoule” (GJ). 1 GJ is 1 miljard joule. Om 1 gram water met 1 °C te verwarmen heb je ongeveer 4 joule nodig. Dus om 1 liter water met 1°C te verwarmen heb je 4000 J nodig. Om een pot water op je kachel van 15 naar 95 °C te verwarmen (+80 C°) heb je dus 320.000 J nodig. Voor de warmte-inhoud per volume hout uit te drukken spreken we over gigajoules/m³ (GJ/m³).

Bij het verbranden van hout kan slechts een deel van de stookwaarde benut worden. De resterende warmte komt via de schoorsteen onder de vorm van warme lucht en waterdamp in de atmosfeer terecht en gaat dus verloren. Hoe groot het rendement is, hangt af van de benutte verbrandingsinstallatie. Ideaal zou een rendement van 100% zijn. Voor hout wordt deze waarde nooit bereikt, het rendement ligt gemiddeld rond de 75%. Bij een goede verbrandingsinstallatie kan het rendement oplopen tot 80%, terwijl bij een eenvoudige open haard de waarde beneden de 20% kan liggen. Voor de verbruiker is het interessant de stookwaarde van 1 m³ luchtdroog brandhout in geld uit te drukken. Richtinggevend hiervoor is de prijs van een equivalente hoeveelheid van een traditionele brandstof, die grotendeels de brandstofprijs bepaalt.

BOSI

NFO

Brandhout

8

9

BOSI

NFO

Brandhout

Kachels en schoorstenenDe hoeveelheid warmte die je tijdens de verbranding van hout kan vrijmaken is dus deels afhankelijk van de houtsoort die je in je kachel stopt. Even belangrijk is echter het verbrandingsproces, wat er in je kachel gebeurt en hoe je ermee omgaat. De vrijgestelde warmte is maximaal bij een volledige verbranding. Volledige verbranding kan enkel optreden bij een overmaat aan zuurstof. Bij te weinig zuurstof gaan enorme hoeveelheden warmte verloren en bovendien wordt het giftige koolstofmonoxide (CO), meer roet (onverbrande koolstofdeel-tjes) en teerdampen gevormd (schouwbrand!). Een ander belangrijk aspect is het vochtgehalte. Om warmteverlies (en ander problemen) te voorkomen is het verbranden van hout met een laag vochtgehalte (15%) van essentieel belang. Laat het hout goed drogen.

Om de nadelen bij het verbranden van hout zoveel mogelijk op te heffen en de verbranding zo effi ciënt mogelijk te laten verlopen, is het gebruik van een aangepaste houtkachel van groot belang. Belangrijk is dat het vermogen van de kachel afgestemd is op de ruimte die moet verwarmd worden. Gemiddeld zijn per m³ ongeveer 125 tot 250kJ/uur nodig. Een overschatting is nadelig omdat het toestel dan te vaak op een vertraagd tempo en bij een lage temperatuur moet branden. Trage verbranding leidt immers tot een grotere condensatie van waterdamp en bijgevolg een verhoogd gevaar voor teerafzetting. De condensatie van waterdamp draagt bij tot de afzet-ting van teer. Naaldhout veroorzaakt wegens de aanwezigheid van hars een grotere teerafzetting dan loofhout. Teer verhoogt het gevaar voor schoorsteenbrand. Om dit risico te vermijden is een regelmatige reiniging van de schoorsteen (schoorsteenvegen) nodig. Het is zelfs wettelijk verplicht om dit jaarlijks te doen voor verwar-ming met hout en stookolie. Daarenboven ontsnapt een gedeelte van de gassen zonder te verbranden zodat veel warmte onbenut blijft. Het is noodzakelijk de kachel af en toe eens goed te laten doorbranden.

Meer informatie vindt u in de brochure “Brandhout” uitgegeven door Vlaamse Overheid te bestellen door een bestelformulier aan te vragen bij evi.beullens@lne.vlaanderen.be of op het nr. 02/553.80.15.

Equivalente stookolie

Stookwaarde Benutbare warmte Liter/m³ Geldelijke (GJ/m³) (GJ/m³) stookwaarde (in /m³)

Loofhout

Haagbeuk 12,9 9,7 343 223

Valse acacia 12,2 9,2 324 211

Beuk, eik, es 11,4 8,6 303 197

Kastanje, notelaar, olm 10,6 8,0 282 183

Kerselaar, esdoorn 9,9 7,4 263 171

Berk 9,1 6,8 242 157

Linde, wilg 8,4 6,3 223 145

Els 7,6 5,7 202 131

Populier 6,8 5,1 181 118

Naaldhout

Lork 9,2 6,9 245 159

Douglas, gewone den 8,4 6,3 223 145

Fijnspar 6,9 5,2 184 119Geldelijke stookwaarde van 1 m³ brandhout (voor verschillende houtsoorten) berekend op basis van de stookolieprijs (december 2007)

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Bosgroep zoekt vrijwilligers!Onze bosgroep heeft sinds kort duizend leden. Om deze duizend boseigenaars in de toekomst nog beter van dienst te kunnen zijn willen wij lokale vrijwilligers aanwerven als rangers. Momenteel hebben wij reeds twee rangers die ons regelmatig bijstaan.

Rik Peeters is vooral actief in het gebied rond de Hoge Mouw in Kasterlee.

Willy Van De Velde werkt vooral in het boscomplex Herentals-Lichtaart.

Wat doet een ranger?

Een precies takenpakket bestaat tot op heden niet. Het is afhankelijk van het gebied en van de persoon. Wat we ondermeer vragen is hulp bij het opvolgen van exploitaties, verkopen van kroonhout, een basisadvies geven aan eigenaars die dit vragen, signaleren van gevaarlijke bomen, enz. Hiervoor bieden wij natuurlijk de nodige hulp en ondersteuning tot je de knepen van het vak onder de knie hebt.

Ben jij ook geïnteresseerd?

Woon je dicht bij een bosgebied waar de bosgroep al actief is? Heb je interesse in bosbouw? Wil je nog bijleren? Wil je je inzetten voor onze bosgroep? Ken je reeds heel wat boseigenaars? Neem dan gerust contact met ons op voor een vrijblijvende babbel over de mogelijkheden en verwachtingen!Ranger klinkt ons nog iets te ‘cowboy-achtig’. Alle suggesties voor andere namen zijn dan ook zéér welkom!

Brandhoutverkoop Kasterlee: een succes!Zaterdag 8 december hield de bosgroep, samen met gemeente Kasterlee, een jaarlijkse openbare brandhoutverkoop in Lichtaart.Zo’n 560 kubieke meter hout, of 1.070 stères werden door de privé-eigenaars te koop aangeboden, verdeeld over zo’n 85 lotjes in Kasterlee, Geel en Herentals. 150 kooplustige of nieuws-gierige mensen kwamen opdagen. We spreken dan ook van een succes. Slechts 5 lotjes werden niet verkocht en de boseigenaars mogen tevreden zijn met de geboden prijzen. Er werd tot 38 euro per kubieke meter Amerikaanse eik geboden.

Sint-Hubertusviering LichtaartOp zondag 14 oktober organiseerde de Kempische Rijvereniging voor de 75e maal de jaarlijkse Sint-Hubertusviering in Lichtaart. De balans was positief: duizend geïnteresseerde bezoekers, een geslaagde zegening van huisdieren, een driehonderdtal wande-laars en 20 lege vaten bier!De Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw voorzag in een info-standje en organiseerde ondertussen een bosquiz die gewonnen werd door Viviane Kindermans. Zij ontving een hoogtemeter die ze onmiddellijk uittestte in haar bos. Ondertussen is ze ook lid geworden van de bosgroep. De antwoorden van de quiz vind je in het gedeelte van Bosgroep Noorderkempen vzw.

10

Van links naar rechts: Stef Vanlommel, coördinator bosgroep, George van der Vennet, voorzitter bosgroep en Kempische Rijvereniging en Willy Van De Velde,

vrijwilliger voor de bosgroep

Sfeerbeeld van brandhoutverkoop in Kasterlee

Viviane Kindermans uit Herentals, winnares van onze bosquiz

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

LedenDe Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw stuurde tot hiertoe de Bosgazet naar alle boseigenaars in het adressenbestand. Dit aantal stijgt echter enorm snel, daarom zien wij ons genoodzaakt om in de toekomst ons tijdschrift enkel naar onze leden te sturen. Dit zijn er sinds kort meer dan 1.000! Alle boseigenaars, die geen lid zijn, ontvingen reeds een brief met de vraag of ze lid wilden worden van onze bosgroep zodat ze in de toekomst ook ons tijdschriftje kunnen blijven ontvangen. Wij hopen dan ook een aantal nieuwe leden te mogen verwelkomen na deze oproep.

Go4natureChiro Sint-Jef uit Willebroek en de vzw Vakantiehuis Sint-Lutgardis werkten al geruime tijd samen. De vzw is eigenaar van een perceel bos in Kasterlee met bijhorende jeugdlokalen. De Chiro komt hier jaarlijks op kamp en helpt met het onderhoud van de lokalen en het bos.

Deze samenwerking werd nu ook beloond en verder uitgebouwd. Onze bosgroep hielp hen bij het indienen van een Go4nature project. En met succes!! De jury vond dit een goed project. De Chiro sleepte de maxi-mumprijs van 2.000 euro in de wacht! Profi ciat!

Bent u lid van een jeugdbeweging en hebt u ook zin om een bos in de buurt van uw lokalen ‘speelvriendelijker’ te maken? Neem dan gerust contact op met Sander Jansens, misschien kunnen we samen ook dergelijk project uitwerken.

‘Mag ik nu kappen in mijn bos?’Voor heel wat boseigenaars in boscomplex Herentals-Lichtaart is het nog niet duidelijk. ‘Mag ik nu brandhout kappen in mijn bos?’ is een vraag die ons regelmatig gesteld wordt. Het antwoord is: het uitgebreid bosbeheerplan is goedgekeurd. Dit wil zeggen dat de kapre-geling, die op de fi che staat die elke eigenaar per post heeft gekregen, vanaf nu gevolgd mag worden. Een ‘x’ of een ‘o’ betekent dat hij in dat jaar mag dunnen, zonder bijkomende machtiging. Indien er niets staat mag hij niets kappen. Indien bijvoorbeeld in jaar 2011 een ‘x’ staat mag de eigenaar beginnen

met dunnen in september 2010 en de werken mogen duren tot maart 2012.

De meeste eigenaars binnen dit gebied die een weekendverblijf hebben, werden niet opgenomen in het uitgebreid bosbeheerplan maar in een beperkt bosbeheerplan. Dit is begin december opgestuurd ter goedkeuring.

De vorige versie werd geweigerd door de bevoegde administratie wegens gevaar op illegale ontbossingen bij weekendverblijven. Dit wil zeggen dat het Agentschap voor Natuur en Bos vreesde dat dit beheerplan een vrijge-leide zou beteken om in de directe omgeving van een weekendverblijf bomen te kappen met het oog op inrichten van een tuin of vrijstellen van weekendverblijf, zonder dat dit het bos zelf ten goede zou komen. Ondertussen zijn deze problemen besproken en hebben wij een beschrijving gemaakt van elk aanwezig weekendverblijf zodat de boswachter effectief kan controleren op dergelijke praktijken.

Het beheerplan van boscomplex ‘Galbergen’ in Mol is eveneens goedgekeurd. De eigenaars mogen nu beginnen aan de uitvoering ervan.

11

BELGIE-BELGIQUEP.B.

2099 Antwerpen XBC 10770

Jaargang 1: oktober - november - december 2007 • 3-Maandelijks tijdschrift • P608022 • Afgiftekantoor 2099 Antwerpen X

INFO

RMAT

IEBL

AD A

NTW

ERPS

E BO

SGRO

EPEN

PROV INC IEANTWERPEN

Afzender:Antwerpse bosgroepen

p/a Turnhoutsebaan 232 • 2100 Deurne

Pagina 2Voorwoord

Pagina 4-6Dood hout

Pagina 7Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB)

Pagina 8-20Bosgroepnieuws

Pagina 21Erkenningsregeling

Pagina 22Cursussen

Pagina 23Wandelingen

4

Bos en jeugdheem van vzw Sint-Lutgardis

Brandhout, hoe langer hoe belangrijker voor de boseigenaar!

Ontwerp Natuurrichtplan (NRP) voor de Heuvelrug-benedenstrooms in openbaar onderzoekVan 1 februari tot en met 31 maart 2008 loopt het openbaar onderzoek van het natuurrichtplan. Tijdens het openbaar onderzoek kan ieder-een opmerkingen, suggesties en bezwaren indienen over dit plan van de Vlaamse overheid. Het plan ligt ter inzage in de gemeentehuizen van Grobbendonk, Olen, Kasterlee, Lille, Olen en Vorselaar. Daarnaast richt het Agentschap voor Natuur en Bos twee infomarkten in te Herentals en te Kasterlee. Hier kan iedereen rechtstreeks vragen stellen aan de medewerkers van het Agentschap voor Natuur en Bos.

Natuurrichtplan infomarkten:

• Maandag 18/02/08 van 14 tot 19 uur in het administratief centrum, Augustijnenlaan 30 te 2200 Herentals (benedenzaal) • Woensdag 20/02/08 van 14 tot 19 uur in de foyer van het Ontmoetingscentrum Lichtaart, Schoolstraat 31, 2460 Lichtaart.Het natuurrichtplan voor de ‘Heuvelrug-benedenstrooms’ kan u downloaden op www.mina.be/natuurrichtplan.html.Meer info: Agentschap voor Natuur en Bos – Antwerpen, Lange Kievitstraat 111-113 bus 63, 2018 AntwerpenContact: Communicatieverantwoordelijke, An Wouters, (03/224 62 71 – an.wouters@lne.vlaanderen.be)

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Consultatievergadering: toegankelijkheid boscomplex Volsbergenbossen in BalenOp 13 november 2007 kwamen een 70-tal boseigenaars, bosgebruikers en omwonenden samen om het voorstel van het toegankelijkheidsreglement van de Volsbergenbossen te bespreken. Dankzij hun actieve inbreng hebben we heel wat opmerkingen, suggesties en bezorgdheden genoteerd. We zullen alle bemerkingen met de betrokkenen bespreken zodat het voorstel verder verbeterd kan worden. Alvast bedankt aan iedereen voor de constructieve samenwerking!

Stand van zaken rangers Tot heden hebben reeds 13 boseigenaars en bosliefhebbers zich kandidaat gesteld als ranger bij de Bosgroep Zuiderkempen vzw. Zoals afgesproken zullen deze kandidaten door de Raad van Bestuur geëvalueerd worden. Begin 2008 zal er contact opgenomen worden en een werkwijze worden afgesproken voor de opleiding en de defi nitieve start van het project. De naam ‘ranger’ zal wellicht niet weerhouden worden. Andere namen die ons werden voorgesteld zijn: bosgroepwachter, bostoezichter, boscomplexcoördinator, … .

Zeg uw mening en help ons met het zoeken naar de beste benaming voor deze leuke vrijwilligersjob!

Ontmoetingsvoormiddag voor de boseigenaars van de Olense bossen en Teunenberg-Nieuwe Hoeve op zaterdag 26 januari 2008Alle boseigenaars die een bos hebben in Olen (gelegen ten zuiden van de spoorweg Herentals – Geel), Oevel en Noorderwijk zijn van harte uitgenodigd op een ontmoetingsvoormiddag op 26 januari 2008 om 9.30u in Kamp C, Westerlo. Tijdens deze bijeenkomst kan je de bosgroep en haar werking beter leren kennen, allerlei vragen stellen aangaande bosbeheer en kennis maken met de mogelijke projecten die de bosgroep samen met de bosei-genaars in 2008 kunnen ondernemen. Wees van harte welkom!

Eerste stuurgroepvergadering uitgebreid bosbeheerplan boscomplex Goor Op dinsdag 4 december had onze eerste stuurgroepvergadering plaats voor de opmaak van het uitgebreid bosbeheerplan in het Goor. Dries Kennens gaf een overzicht van de inventarisaties die werden uitgevoerd. Er is nog veel werk aan de winkel maar we zijn alvast blij dat het project van start is gegaan. Ondertussen bruist het van de werkzaamheden in het Goor. De exploitatie van den is achter de rug. Deze winter zullen een aantal brandhoutloten worden gekapt

Opvolgingsvergadering Heidehuizen Op 18 november woonden 17 boseigenaars in de basisschool te Rosselaar de vergadering bij over de verdere opvolging van het boscomplex Heidehuizen gelegen in Mol en Balen. Na een overzicht van het reeds geleverde werk sinds de op-start in 2003 ( gezamenlijke houtverkoop, bestrijding agressieve exoten, opstelling toegankelijkheidsreglement) werd de verdere opvolging van het boscomplex toegelicht: gelegenheid voor boseigenaars om ook deel te nemen aan het geza-menlijk beheerplan dat reeds werd opgemaakt in 2003, verdere opvolging exotenbestrijding, gezamenlijke houtverkoop, eventuele uitbreiding van het toegankelijkheidsreglement. Samen met de boseigenaars kan ook nagedacht worden over een visie voor gans het boscomplex. Na de vergadering trokken we met zijn allen onder een stralend najaarszonnetje het bos in om enkele mooie praktijkvoorbeelden van bosomvorming te bekijken.

Met dank aan de boseigenaars en de gemeenten Mol en Balen voor de goede samenwerking.

12

Consultatievergadering Volsbergenbossen

Industriële exploitatie in het Goor

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Wandeling Raambroekse bossen Op zaterdag 13 oktober werden een 25-tal bosei-genaars en bosliefhebbers door Albert Coomans de Brachène ontvangen in de Raambroekse bossen. Deze boseigenaar en be-heerder in hart en nieren lichtte zijn levenswerk toe en wekte heel wat bewondering op bij de

aanwezigen. We konden kennismaken met zijn goed doordachte ruimingspaden en stapelplaatsen en de voor zijn tijd sterk vooruitstrevende bosbouwtechnieken. Vervolgens nam Frederik Vaes ons op sleeptouw door het prachtig en afwisselend bosgebied. Het werd een boeiende en leerrijke wandeling, afgerond met een kleine receptie aangeboden door onze gastheer Albert. Nogmaals hartelijk dank voor Albert en Fré!

Brandhoutverkoop in de Zuiderkempen: een groot succesIn het najaar van 2007 organiseerde de bosgroep 3 grote brandhoutver-kopen, nl. in Hulsen, Meerhout en Westerlo. Alle 138 loten (ongeveer 1900 m³ hout) werden aan goede prijzen per opbod verkocht. De prijs voor brandhout is in vergelijking met verleden jaar constant gebleven (gemid-deld 18 euro/m³). Hieronder vind je een overzicht van de resultaten van onze brandhoutverkopen.

Brandhoutprijzen: Den => ± 10 euro/m³Robinia => 25 - 35 euro/m³Amerikaanse vogelkers => 10 à 15 euro/m³Amerikaanse eik => 20 - 40 euro/m³ Kanten van gemengd loofhout: ± 20 euro/m³

Veilig en milieuvriendelijk werken met de kettingzaag Wees voorzichtig wanneer je de kettingzaag gebruikt! Een ongeval is snel gebeurd en de wonde veroorzaakt door een kettingzaag is geen lachertje. Op alle brandhoutverkopen werd dan ook een demonstratie gegeven van het nut van een zaagbroek. Vele brandhoutliefhebbers werden op deze wijze overtuigd!

Zowel leden van de bosgroep Zuiderkempen als brandhoutkopers kunnen 10 % korting krijgen bij tuincenter Michiels, Westerlosesteenweg 81A, 2230 Herselt (tel: 014/54.41.81) voor de aankoop van veiligheidskledij en milieuvriendelijke producten. Op deze wijze wil de bosgroep het veilig en milieuvriendelijk werken in de bossen promoten.

Ook raden we de cursussen kettingzaag aan die we jaarlijks organiseren (zie rubriek cursussen 2008 in dit tijdschrift). We hopen eens een jaar de ronde te kunnen doen van de brandhoutkopers en het bericht te ontvangen dat er geen enkel ongeluk meer gebeurd is!

13

Brandhoutexploitatie

Albert Coomans de Brachène legt uit

Demonstratie kettingzaag en veiligheidsbroek

Wandelen in de Raambroekse bossen

Resultaten brandhoutverkoop Bosgroep Zuiderkempen vzw in 2007

aantal loten volume gemiddelde prijs

29 nov Hulsen 36 366 13,73

30 nov Meerhout 57 797 17,62

1 dec Westerlo 38 887 19,93

Totaal 131 2050 17,92

BOSG

ROEP

NIEU

WS

14

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Het MierenprojectWist je dat Reginald Verhofstede als vrijwilliger bij onze bosgroep het Mierenpad wil promoten?

Intussen heeft hij in het bosje (Lobos) waar het Mierenpad doorloopt niet minder dan 13 mierenhopen ontdekt.

Samen met de bosgroep ontwikkelde hij drie themawandelingen nl.

1. De geheimen van mooie en nuttige bossen 2. Van duurzaam bosbeheer naar duurzaam hout3. De geheimen van het mierenleven (met bezoek aan de familie mier!)

Deze wandelingen duren 2 uur en zijn gericht naar een breed publiek.

Indien je geïnteresseerd bent in één of meerdere themawandelingen of indien je als vrijwilliger wil meewerken aan het Mierenproject dan kan u steeds met de bosgroep contact opnemen.

We zullen je met open armen ontvangen. Mierenproject

Openbare houtverkoop Den en Populier In het najaar van 2007 heeft de bosgroep in samenwerking met de andere Kempense bosgroepen deelge-nomen aan de openbare houtverkoop in Ravels (voor de verkoop van den). De Bosgroep Zuiderkempen vzw had er naast een aantal kleine loten 2 grote gezamenlijk loten nl. in de Volsbergenbossen en Scherpenbergen - De Hutten. De prijzen die werden geboden waren voor dunningshout goed (rond de 25 euro/m³). Voor zaaghout was de vraag veel minder waardoor de prijzen eerder aan de lage kant waren. Ook de prijzen voor populier kenden dit najaar een dip door de kleine vraag. Vele houtkopers klagen daarenboven over de strenge regelgeving aangaande de verkoop. De bosgroepen plannen dan ook een dialoog met de sector.

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Noorderkempen vzw

15

WEEK VAN HET BOS 2007: de bosbeheerder in beeldOp 7 oktober 2007 werd de ‘Week van het Bos’ offi cieel geopend. In heel Vlaanderen werden die dag en de daaropvolgende week activiteiten georganiseerd rond en in de bossen. In Ravels werden, naar jaarlijkse gewoonte, de bosliefhebbers verwelkomd aan het Boshuis. Het was een prachtige zonnige dag, dus er was veel volk op de been!

Op het programma stond een heus Breughelbuffet, geleide boswandelingen, demonstraties schapendrijven, een mobiele houtzagerij, ….Ook de bosgroepen hadden een infostand!

Bij de infostand van de bosgroepen kon je een leuke bos-quiz invullen én een handige prijs winnen!

Hieronder vind je de vragen én de juiste antwoorden.

Leen Van Hirtum was de winnaar met 5 juiste antwoor-den en de beste schatting van de schiftingsvraag!

Zij won een ‘hoogtemeter’ om de hoogte van de bomen in het bos te kunnen meten. Nog eens profi ciat!

1. Wat is een toekomstboom?

a. Een boom die nog aangeplant moet wordenb. Een boom waarmee je de toekomst kan voorspellenc. Een waardevolle boom die nog heel lang in het bos moet blijven staan

2. In het bos wonen enorm veel dieren. Maar welk dier blaft in het bos, maar is toch geen hond?

a. Een eekhoornb. Een vosc. Een ree

3. Ieder jaar in december wordt er in veel huiskamers een ‘kerstboom’ versierd. Is deze boom een

a. denb. sparc. lork

4. Herken je deze drie bomen?

a. Amerikaanse vogelkers, beuk en berkb. tamme kastanje, berk en zomereikc. Amerikaanse eik, berk en zomereik

5. Welke noten mag je rauw eten?

a. eikelsb. wilde kastanjesc. tamme kastanjes

Schiftingsvraag: Hoeveel weegt deze zak met noten?

(Antwoorden: 1c, 2c, 3b, 4c, 5c, 1,059 kg)

Infostand bosgroepen – foto: Brigitte Van Dongen

Mobiele houtzagerij – foto: Brigitte Van Dongen

Spelparcours – foto: Brigitte Van Dongen

BOSG

ROEP

NIEU

WS

16

Bosgroep Noorderkempen vzw

!!!Opmaak van een beleidsplan voor de bosgroep voor 2009-2014!!!Tegen 1 oktober 2008 zal de Bosgroep Noorderkempen vzw haar defi nitieve erkenning aanvragen bij het Agentschap voor Natuur en Bos. Hiervoor dient de bos-groep een beleidsplan op te maken voor de komende zes jaar.

Bij de opmaak van dit werkplan willen we goed nadenken over de toekomst van de bosgroep en de verbetering van onze dienstverlening aan de boseigenaars.

Hiervoor hebben we uiteraard de mening nodig van ie-dereen: bosbeheerders in de eerste plaats, maar ook gemeentebesturen, boswachters, natuurverenigingen,…

Cursus BoswetgevingEind oktober organiseerde de Bosgroep Noorderkempen vzw een cursus over ‘Boswetgeving’. Heel wat boseigenaars waren zeer geïnteresseerd, maar konden spijtig genoeg niet aanwezig zijn die dag.

Voor hen, en uiteraard voor iedereen die meer wil weten over de Vlaamse boswetgeving: op volgende websites vind je alle info. Voor specifi eke vragen kan je ook altijd terecht bij je bosgroep!

• www.bosgroepen.be

• www.codex.vlaanderen.be

• www.landelijkvlaanderen.be/Boswetgeving

• www.mina.vlaanderen.be/wiedoetwat/aminal/taken/bosengroen/pdfbestanden/bos/boswetgeving.pdf

Boscomplex Overheide (Ravels) en boscomplex Achtel-Bolk (Rijkevorsel)Voor beide boscomplexen werd een gezamenlijk bosbeheerplan opgemaakt voor de geïnteresseerde boseigenaars. Het beheerplan van ‘Achtel-Bolk’ is ter goedkeuring verstuurd naar het Agentschap voor Natuur en Bos in Antwerpen. Het beheerplan van de ‘Overheide’ ligt voor nazicht bij de boseigenaars.

In de maand december 2007 en in januari 2008 werden in deze bossen op vraag van de eigenaars een aantal beheer-werken (vogelkers- en rododendronbestrijding, plaggen) uitgevoerd en een brandhoutverkoop georganiseerd.

Boseigenaars die alsnog beroep willen doen op onze ploeg om beheerwerken uit te voeren kunnen rechtsreeks contact opnemen met de coördinator (Kaat Bogaerts, GSM: 0474/74.17.31)

!!!Opmaak van een beleidsplan voor de bosgroep voor 2009-2014!!!

Overleg met verschillende partners

Heb je interesse om mee na te denken over de missie, visie, doelstellingen en opdrachten voor de bosgroep? Iedereen is van harte welkom!

Wie wenst deel te nemen aan de vergader- en overlegmomenten en/of wie zijn mening wil laten horen over de toekomstige werking van onze bosgroep kan contact opnemen met de Bosgroep Noorderkempen vzw (telefoon nummer: 014/85.90.19)

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

17

In de stille Kempen, op de purperen hei…(deel 1)Vanaf januari 2008 starten een vijftiental privé-boseigenaars met de opmaak van het uitgebreid beheerplan Brasschaat-Kapellen-Schoten. Een project op initiatief van het Agentschap voor Natuur en Bos samen met de gemeente Brasschaat, OCMW Antwerpen en ook privé-boseigenaars via de bosgroep. De bosgroep volgt deze opmaak van dichtbij samen met twee deelnemende privé-boseigenaars in een stuurgroep. We houden jullie hiervan verder op de hoogte.

Tijdens de terreinbezoeken hadden de privé-eigenaars echter al heel wat concrete vragen. Ze varieerden van ‘waar gaat dit monotoon naaldbos naartoe?’, ‘in hoeverre legt de aanwezigheid van rododendron een hypotheek op de verjonging’ tot ‘ik heb hier nog een klein perceel met heidevegetatie, kan ik dit behou-den en eventueel verder uitbreiden?’.Daarom in deze editie wat meer achtergrondinfo rond heide (DEEL 1). In onze volgende editie wordt er dieper ingegaan op het herstel en behoud van heidelandschappen (DEEL 2).

Wat is heide eigenlijk?Een heide is een landschap waarin dwergstruiken domineren die ook in de winter nog groene bladeren dragen. Heide of hei is ook de verzamelnaam voor een aantal soorten van deze dwergstruiken vb. Dopheide (Erica). De term heide kan dus zowel verwijzen naar een soort als naar een landschap. In een heide groeien echter niet alleen heidesoorten. Een heide is een biotoop of ecosysteem waarin zeer veel dieren en planten zich thuis voelen. Een behoorlijk aantal hiervan zijn zelfs afhankelijk van een heidelandschap om te kunnen overleven.

Ontstaan van heideHet heidelandschap is een half natuurlijke levensgemeenschap. Het oorspronkelijke eikenberkenbos werd vooral tijdens de middeleeuwen intens gerooid en in plaats hiervan ontstonden uitgestrekte heidevelden. Wanneer men een heideveld in de streek spontaan laat evolueren, dan zal dit verbossen. Dit betekent dat de heidevelden in de middeleeuwen slechts bestonden en konden voortbestaan als gevolg van de ingrepen van de mens. De om-wonenden pasten zich geleidelijk aan en oefenden allerlei activiteiten uit in de heide om aan de kost te komen (beweiding met schapen, bijenteelt, turfwinning, plaggen) en hielden aldus onbewust het landschap in stand. Heide was de gemeenschappelijke graasgrond van het vee. Van de heidestruikjes maakte men borstels en met de grashalmen die tussen de heide groeiden kuiste men pijpen. Vandaar dat dit gras nog steeds pijpenstrootje wordt genoemd. Al het organisch materiaal in de heidevelden (bladafval, takken, humus) werd door de omwonenden weggehaald als mest- en brandstof. Voor jonge boompjes was het onmogelijk om op te groeien aangezien ze voortdurend bedreigd werden door het vee en door de houtverzamelaars. De heide verboste dus niet door het intensief gebruik. Sinds de 19de eeuw werden deze zogenaamde woeste gronden stilaan aan hun lot overgelaten (plattelandsvlucht, modernisering van de landbouw) en de hei werd ingepalmd door bos (eik - berk - den).

Levensomstandigheden in een heideUit de geschiedenis blijkt dat heide ontstond op de plaatsen die door de mens volledig werden uitgeput. Door het systematisch verwijderen van het hout en de humus werden de voedingsstoffen weggehaald uit de bodem. Dit gebeurde op onze zandgronden die van nature reeds weinig voedingsstoffen bevatten. Alleen de planten die op zeer arme gronden kunnen overleven bleven dus groeien in de heidevelden. De struikheide (Calluna vul-garis), een taaie dwergheester, overleefde die verschraling en verwoestijning. Het vochtgehalte in heidevelden varieert afhankelijk van de ligging van het veld. Sommige soorten zijn gespecialiseerd om te groeien in natte heidevelden, andere overleven in zeer droge omstandigheden.

Niet alleen de bodem maar ook de specifi eke structuur van een heidelandschap bepaalt de levensomstandigheden. Aangezien er weinig grote bomen voorkomen, is er weinig schaduw en kan de temperatuur hoog oplopen.

Bewoners van heideveldenIn de regio van Antwerpen Noord vinden we in het heidelandschap voornamelijk struikhei (Calluna vulgaris) en gewone dophei (Erica tetralix) als toonaangevend (zie ook Kalmthoutse heide). In een echt heidelandschap groeien echter niet alleen heidestruiken. Tussen de heide leeft een heel gamma aan andere planten zoals bij-voorbeeld brem, buntgras, pijpenstrootje, bosbes, veenpluis, gaspeldoorn en zonnedauw. In het heidelandschap groeit hier en daar ook een boom, een eenzame eik of een groepje berken. In elk geval zijn al deze planten aangepast om te overleven op voedselarme grond.

Ook heel wat dieren voelen zich thuis in de heidevelden: een grote groep bijzondere insectensoorten (vb. heidelibel, heidekevers, heivlinder), diverse vogels (blauwborst, roodborsttapuit, boomleeuwerik) en zelfs amfi bieën en reptielen (levendbarende hagedis en hazelworm). Deze dieren worden aangetrokken door de specifi eke structuur van een heideveld die een combinatie levert van goede schuilplaatsen en warme, open plekken.

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Samenvatting

Onze voorouders gebruikten de heidevelden om te voorzien in hun levensbehoeften. Door dit intensief gebruik werden heidevelden gedurende eeuwen spontaan gecreëerd en in stand gehouden. Heel wat dieren en planten hebben zich in die periodes aangepast aan het leven in de heide en zijn hiervan afhankelijk geworden. Momenteel kunnen heidevelden op lange termijn echter alleen vrij kunstmatig in stand gehouden worden. Vanwege de be-langrijke cultuurhistorische verbondenheid van deze streek met heidevelden, vanwege de interessante dieren- en planten die hierin leven en vanwege het mooie uizicht van een bloeiende heide is het toch belangrijk dat deze natuur bewaard wordt. Bron: informatie Bosgroep Houtland en Kalmthoutse heide

Wie zoekt, die vindt…Wie op zoek is naar brandhout, kan hiervoor de bosgroep contacteren. Brandhout op stam zal in 2008 gezamenlijk verkocht worden in het najaar. In de loop van 2008 zal de bosgroep mogelijke brandhoutloten verzamelen en opmeten.

Interesse? Laat uw contactgegevens aan de bosgroep weten.

Op dit moment bieden een aantal boseigenaars verzaagd hout aan. Concrete voorwaarden en prijs zijn af te spreken met de boseigenaars.

Essen: Amerikaanse vogelkers verzaagd tot 1 m (4-tal stères) Zoersel: grove den, douglas en fi jnspar voor een totaal van 21 m³ Schilde: Amerikaanse eik verzaagd tot op 1 m, enkele m³ Wijnegem: zomereik en populier op 0,5 m

Exploitatie in domein De WelvaertEind november vond de exploitatie plaats in de bossen van het Domein De Welvaert. “De Welvaert” ligt in de gemeente Zoersel (Sint-Antonius) met 9 ha bosgebied rond 4 ha verblijfsrecreatie. Het dennenbos sluit aan bij het Molenbos en het Trappistenbos in Malle. Kempens Landschap vzw samen met de gemeente Zoersel en IGEAN hebben dit domein in 2005 aange-kocht. IGEAN dienstverlening zal de gebouwen verder ontwikkelen als milieu-educatief centrum. Het omliggende bos wordt – in opdracht van Kempens Landschap vzw – beheerd samen met de Bosgroep Antwerpen Noord vzw. Sinds 2005 is er dus voor domein De Welvaert een nieuw hoofdstuk begonnen.

Intussen is er in het domein de Amerikaanse vogelkers bestreden en volgt er in het voorjaar van 2008 een nabehandeling. Samen met de buren oa Hegte heide van Natuurpunt, krijgt dit een voorbeeldfunctie betreft de moge-lijkheden na de verwijdering van de bospest. Er zijn bosbouwtechnische dunningen aangeduid met de toekomstbomenmethode (= positieve kijk op het bos, kwaliteitsbomen vrijwaren voor de toekomst). Hierdoor wordt een multifunctioneel en duurzaam bosbeheer nagestreefd oa structuur-varatie, kansen voor natuurlijke verjonging door meer licht en ruimte,.. Aan de hand van deze visie en beheermaatregelen een bosbeheerplan opgemaakt dat vanaf 2008 geldt. Begin december vond een demonstra-tiemoment plaats voor de omwonenden en inwoners van Zoersel. Verslag volgt nog in volgende editie.18

Ben je enthousiast om de heide ook van dichtbij te verkennen, neem dan zeker deel aan onze wandeling op 30 maart 2008 (zie rubriek wandelingen)!

Heideherstel en behoud wordt ook meegenomen in de opmaak van het uitgebreid beheerplan Brasschaat-Kapellen-Schoten. In DEEL 2 (editie april-mei-juni 2008) meer hierover!

Brandhout

Demonstratiemoment voor omwonenden - foto Jo Giebens

De harvester aan het werk - foto Jo Giebens

Heide in combinatie met opgaand bos

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Antwerpen Zuid

19

Bosgroep Antwerpen Zuid zet de deur open voor talent!In ieder van ons schuilt talent. De ene is goed met cijfers, de andere met woorden, met een tekenpen, met bomen, met mensen,….. Weer iemand anders is een kei in het organiseren of op z’n best als hij zijn handen uit de mouwen kan steken en zonder te veel woorden kan helpen.

De Bosgroep Antwerpen Zuid is op zoek naar mensen die op hun manier de vereniging willen steunen. Een artikel of leuke cartoon voor de Bosgazet, het helpen organiseren van een houtverkoop, wandeling of receptie, het assisteren van de arbeidersploeg bij bosbeheerwerken, het aanspreken van andere boseigenaars, meedenken, meepraten, mee-werken, ... de bosgroep zet de deur open voor jouw talent en engagement.

Wil je graag deelnemen aan de werking van onze jonge ver-eniging, neem dan contact op met ons; 03/360.52.10 of mail: antwerpenzuid@bosgroep.be

BrandhoutverkoopIn december vond de eerste brandhoutverkoop van de Bosgroep Antwerpen Zuid plaats. Hout is een restproduct bij het beheer van de bossen in ons werkingsgebied. Door het minderwaardigste hout als brandhout aan te bie-den aan brandhoutkopers verhogen we het aanbod aan lokaal geproduceerde hernieuwbare brandstof. En met de stijgende brandstofprijzen een goedkoop alternatief voor de niet-hernieuwbare fossiele brandstoffen zoals olie en gas. Na een oproep tot geïnteresseerde brandhoutkopers werden we zowat bedolven onder de reacties. De ruime mediabelangstelling voor de brandhoutverkoop bevestigde het belang van dit initiatief in ons werkings-gebied. Uiteindelijk waren er veel meer geïnteresseerden dan te verkopen loten.

Op 13 december vond de verkoop voor de regio Bonheiden plaats in Sint-Maartensberg in Rijmenam. Het gemeentebestuur sprong mee op de kar en bood brandhoutloten aan uit het gemeentebos rond de Krankhoeve.

Op 18 december vond de verkoop plaats voor de regio Nijlen in Taverne Diamant aan de Kruiskensberg.

Op beide verkoopsavonden werd aan de handenwrijvende kopers informatie verstrekt over veilig werken in het bos. De kopers krijgen tot 31 maart de kans om het hout te kappen en te ruimen. Na de werken zullen de bos-eigenaars en de bosgroep de houtkapping evalueren.

In de toekomst blijft onze bosgroep brandhout aanbieden. Geïnteresseerde kopers kunnen op het secretari-aat een invulformulier aanvragen waarin u kan laten weten welke houtsoorten, streek, hoeveelheid hout, …. u verkiest. Wanneer u ons de gevraagde informatie bezorgt, houden we u op de hoogte van gepaste verkopen.

Bosgroep Antwerpen Zuid groeit uit tot vzw.De afgelopen weken werd er door een aantal stuurgroepleden van onze jonge bosgroep hard gewerkt aan ontwerpstatuten. Na de projectfase van het afgelopen anderhalf jaar zijn de wittebroodsweken nu wel echt voorbij en zijn we helemaal klaar voor de tijgersprong tot de oprichting van een vzw. Het vzw-statuut zal onze vereniging een wettelijk kader bieden om fi nanciële en administratieve handelingen uit te voeren en de vereniging goed te besturen. Aan de basis van een vzw staan de statuten, daarin worden de doelstellingen, vorm, organen en hun bevoegdheden vastgelegd. Deze statuten zijn dus de grondvesten voor de werking van de toekomstige Algemene vergadering en Raad van Bestuur van de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw.

Gezien het belang van deze statuten geven we u, de bosbeheerders en boseigenaars in ons werkingsgebeid, graag de kans om de ontwerpstatuten te consulteren. U kan een kopij bekomen op eenvoudige vraag, liefst via een mailbericht aan antwerpenzuid@bosgroep.be. Op donderdag 8 mei 2008 vindt de oprichtingsvergadering van de vzw plaats. Naast de goedkeu-ring (door ondertekening) van de statuten, vindt de verkiezing en aanstelling van de Raad van Bestuur plaats. Bosbeheerders uit ons werkingsgebied kunnen zich vanaf nu kandidaat stellen voor deelname aan deze Raad van Bestuur. Aarzel niet de coördinator te contacteren indien u vragen heeft over deelname aan de Algemene vergadering of Raad van Bestuur.

BOSG

ROEP

NIEU

WS

Bosgroep Antwerpen Zuid

Hoe begin ik aan een bbp of beperkt bosbeheerplan?Tijdens de maanden september en oktober staken een 10-tal geëngageerde boseigenaars hun hoofden bij elkaar voor een opleiding in bosbeheerplanning. De opleiding was een eerste antwoord op vraag van boseigenaars die hulp wensen bij het opstellen van een beperkt bosbeheerplan.

Gespreid over twee zaterdagen in het bos en twee woensdagavonden kregen de cursisten een brede variatie aan thema’s voorgeschoteld; boomsoortherkenning, bosecologie, boswetgeving, bosexploitatie, aanduiden van dunningen, bestandsindeling en beschrijving en het in kaart brengen van je bos. De mix van theorie en praktij-koefeningen had tot gevolg dat de aangeleerde kennis toegepast en bevraagd kon worden voor de verschillende bosbestanden die bezocht en bekeken werden. Een beperkt beheerplan is een instrument bij goed bosbeheer en niet zo zeer een doelstelling op zich. De basis van goed bosbeheer is een onderbouwde (toekomst)visie voor je bos durven opstellen. “Wat IS er nu? En waarom is het zoals het IS?” zijn de twee eerst belangrijke vragen waarmee je je bos ingaat. Kennis van de historiek van je bos, informatie die je vindt op bodemkaarten, biologi-sche waarderingskaarten,…. Het is informatie die je de kans geven om het verhaal van je bos te schrijven. Wat zijn de natuurwaarden die ik wens te behouden of herstellen? Wat is het belang van de belevingswaarde van mijn bos voor mezelf, voor anderen, landschappelijk? Wat met houtproductie? Welk bosbeeld streef ik na? Wat is wenselijk en mogelijk? Het zijn vragen waarmee je aan de slag kan zodra je gaat bedenken hoe je nu verder wil. Het formuleren van de antwoorden op deze vragen, plaats je naast elkaar. Het grote werk is vervolgens om te bedenken wat de beheermaatregelen kunnen zijn die je moet nemen om dit bosbeeld in de toekomst te kunnen realiseren. Dat vraagt kennis en inzicht van beheerpraktijken. Praat erover met andere boseigenaars, mensen van de bosgroep en/of de boswachter uit je streek. Andere meningen helpen je om kritisch te zijn en kunnen nieuwe ideëen aanreiken. Bekijk tevens of bepaalde beheerdoelstellingen elkaar niet in de weg staan. Kan bv. het streven naar een hogere natuurwaarde samengaan met betere houtproductie in jouw bos? En hoe spreid je uiteindelijke alles in tijd en ruimte. Het gaat dan over keuzes maken. Die keuzes worden uiteindelijk bepalend voor de toekomst van je bos.

Deze visie kan je uiteindelijk vertalen in een beperkt bosbeheerplan (BBP) voor 20 jaar. Dat BBP kan ter goed-keuring kan voorleggen aan het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Voor de beschreven beheermaatregelen (oa dunningskap, herbebossing) in een goedgekeurd BBP moet je later geen aparte vergunning aanvragen. Een melding van de werken bij de boswachter volstaat. Dat is een handige bijkomstigheid maar het zeker niet de grote kracht van een BBP. Die kracht zit in de toekomstvisie die de boseigenaar vanuit de wortels van het bos opgebouwd heeft, waar hij/zij achter staat en geëngageerd is om ze in de toekomst waar te maken.

Deze boodschap hadden de cur-sisten van deze eerste opleiding alvast goed begrepen. Op 8 de-cember kwam de groep voor een laatste maal samen, 8 weken na de laatste lesdag. Iedereen kreeg de kans om zijn toekomstvisie voor zijn bos aan de collega’s voor te stellen. Er kwam verras-send goed uitgewerkt materiaal op tafel. Bovendien mag het ANB heel binnenkort enkele BBP’s ter goedkeuring verwachten.

Het was de eerste maal dat deze opleiding werd georganiseerd. Maar het enthousiasme van deze deelnemers overtuigt ons dat het niet de laatste maal zal zijn.

Met dank aan Inverde vzw voor de organisatie en aan Guy Geudens (docent) voor de gevleugelde inzichten en kennis én aan de deelnemers voor de gastvrijheid en enthousiasme.

Meer informatie vindt u in de brochure “Het beperkte bosbeheerplan” uitgegeven door Vlaamse Overheid te bestellen door een bestelformulier aan te vragen bij evi.beullens@lne.vlaanderen.be of op het nr. 02/553.80.15, ook via je lokale bosgroep.

Deelnemers opleiding beheerplanning oktober 2007 te Nijlen

20

KALE

NDER

Cursussen Antwerpse Bosgroepen ism Inverde

Wat? BosverjongingWanneer? Dinsdag 18 maart 2008 Waar? Nog niet bekend Omschrijving: Bosverjonging of de generatiewisseling van bomen is een fase in het bosbeheer die weloverwogen moet

aangepakt worden. Verschillende kappingen, natuurlijke verjonging, structuurvariatie en planten passeren de revue. Er wordt veel tijd besteed aan voorbeelden van bosverjonging in courante bostypen en de cursus wordt afgesloten met een terreinexcursie.

Prijs? Leden bosgroep: 10 € ; Niet leden: 20 € Code? ANBVJ

Wat? Lezen van een bosWanneer? Vrijdag 18 april 2008 Waar? RavelsOmschrijving: Met de principes van duurzaam bosbeheer in de achtergrond, trekken we de hele dag het bos in zonder boe-

ken. Kijken en analyseren staan centraal: op basis van een goede observatie gaan we dan beheeropties voor bepaalde bossen uitstippelen. In de marge komen zaken aan bod zoals houtprijzen, natuurwaarden, dunning, houtkwaliteit en boomsoortenkeuze.

Prijs? Leden bosgroep: 10 € ; Niet leden: 20 € Code? NKLVB

Wat? Jonge bossenWanneer? Zaterdag 19 april 2008 Waar? BornemOmschrijving: Veel mensen hebben recent zelf een bos aangeplant, of denken aan omvorming van een populierenaanplant.

Hierbij komt één en ander kijken tussen de eindkap en de eerste dunning. Verantwoorde bosexploitatie, boomsoortenkeuze en -menging en onderhoud van jong bos zijn maar enkele begrippen die zullen verklaard worden. Praktijkvoorbeelden en handige tips komen aan bod tijdens een terreinexcursie.

Prijs? Leden bosgroep: 10 € ; Niet leden: 20 € Code? AZJBS

Wat? BosexploitatieWanneer? Dinsdag 17 juni 2008 Waar? RanstOmschrijving: We starten met een overzicht van de meest gebruikte exploitatiemethoden: paarden, uitsleeptractoren,

harvesters… De voor- en nadelen van de verschillende technieken komen aan bod en de impact op het bos wordt toegelicht. We gaan ruim in op de voorbereiding van exploitaties (schalmen, ruimingspistes, exploitatieplan, communicatie) en maken een oefening op terrein.

Prijs? Leden bosgroep: 10 € ; Niet leden: 20 € Code? AZBXP

Wat? Lezen van een bosWanneer? Dinsdag 12 augustus 2008 Waar? Nog niet bekendOmschrijving: Met de principes van duurzaam bosbeheer in de achtergrond, trekken we de hele dag het bos in zonder boe-

ken. Kijken en analyseren staan centraal: op basis van een goede observatie gaan we dan beheeropties voor bepaalde bossen uitstippelen. In de marge komen zaken aan bod zoals houtprijzen, natuurwaarden, dunning, houtkwaliteit en boomsoortenkeuze.

Prijs? Leden bosgroep: 10 € ; Niet leden: 20 € Code? ANLVB

Wat? Kettingzaag module 1Wanneer? Zaterdag 13 en 20 september 2008 Waar? MechelenOmschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag.

Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!

Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? AZKM1

Wat? Kettingzaag module 1Wanneer? Zaterdag 13 en 20 september 2008 Waar? Kamp C, WesterloOmschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag.

Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!

Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? ZKKM1

Wat? SnoeienWanneer? Donderdag 18 september 2008 Waar? MechelenOmschrijving: Theorie over het doel van het snoeien. Boomanatomie en afgrendelingsmechanismen.

Snoeitechniek en tijdstip. Algemene snoeiregels. Snoeioefeningen met snoeischaar, zaag en stokzaag.Prijs? Leden bosgroep: 15 € ; Niet leden: 30 € Code? AZSNO

Wat? Kettingzaag module 2Wanneer? Zaterdag 11 en 18 oktober 2008 Waar? Prinsenpark, RetieOmschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demovelling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten.

Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? KHKM2

21

KALE

NDER

Cursussen Antwerpse Bosgroepen ism Inverde

Wat? Kettingzaag module 2Wanneer? Zaterdag 11 en 18 oktober 2008 Waar? Kamp C, WesterloOmschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demovelling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten.

Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? ZKKM2

Wat? BrandhoutWanneer? Zaterdag 25 oktober 2008 Waar? Prinsenpark, RetieOmschrijving: Opbouw van een boomstam, onderscheid tussen loofhout en naaldhout, bespreking van enkele houtge-

breken, vochtgehalte en “werken” van hout, waarde als brandhout en toepassingen voor energieproductie, duurzaamheid en houtaantastingen, herkennen van de belangrijkste houtsoorten uit de Vlaamse bossen, bespreking van enkele producten uit hout.

Prijs? Leden bosgroep: 15 € ; Niet leden: 30 € Code? KHBRA

Wat? BrandhoutWanneer? Donderdag 6 november 2008 Waar? Regio Antwerpen NoordOmschrijving: Opbouw van een boomstam, onderscheid tussen loofhout en naaldhout, bespreking van enkele houtge-

breken, vochtgehalte en “werken” van hout, waarde als brandhout en toepassingen voor energieproductie, duurzaamheid en houtaantastingen, herkennen van de belangrijkste houtsoorten uit de Vlaamse bossen, bespreking van enkele producten uit hout.

Prijs? Leden bosgroep: 15 € ; Niet leden: 30 € Code? ANBRA

Wat? Kettingzaag module 3Wanneer? Zaterdag 8 en 15 november 2008 Waar? Kamp C, WesterloOmschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? ZKKM3

Wat? Stoken met houtWanneer? Zaterdag 15 novemer 2008 Waar? Kamp C, WesterloOmschrijving: meer info bij Bosgroep Zuiderkempen vzwPrijs? Leden bosgroep: 15 € ; Niet leden: 30 € Code? ZKSMH

Wat? Kettingzaag module 3Wanneer? Zaterdag 6 en 13 december 2008 Waar? Retie/KasterleeOmschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.Prijs? Leden bosgroep: 30 € ; Niet leden: 60 € Code? NKKM3

Alle prijzen zijn BTW inclusief.Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt. NU inschrijven is de boodschap.

Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

INSCHRIJVING CURSUSSEN

Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam: .............................................................................................................................................................................. Tel. Nr.: ..........................................................................

Adres: ................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid van bosgroep: q KH q ZK q NK q AN q AZ

Cursuscode(s): ........................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bos-groep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode. Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

22

Wandelingen KA

LEND

ERZondag 10 februari 2008: Wandeling in Ravelskamp in Ravels/TurnhoutWandeling in Ravelskamp in Ravels/TurnhoutWDit boscomplex werd drie jaar geleden opgestart door de Bosgroep Noorderkempen vzw. Een aantal boseigenaars hebben door de bosgroep hun bos laten dunnen en de Amerikaanse vogelkers laten bestrijden.

Deze beheerwerken hebben duidelijk effect gehad: het bos is op korte tijd enorm veranderd! Iedereen die het met eigen ogen wil zien, is van harte welkom op onze wandeling. We gaan onder leiding van een ervaren bosgids, die de streek op zijn duimpje kent, het bos verkennen!

Gids: Jan Cortens • Organisatie: Bosgroep Noorderkempen vzw • Afspraak: om 10u op de hoek van de OLVrouwstraat en de Kampheidelaan (gemeentegrens Ravels/Turnhout) aan de ingang van het bos. Woonwijk ‘Blauwe kei’, einde voorzien om 12u.

Zondag 17 februari 2008: Wandeling in Postel-MolEen unieke gelegenheid om te wandelen in het domein van de abdij van Postel. Dit domein wordt eenmalig opgengesteld ter gelegenheid van deze wandeling. We zien er uitgestrekte loofbossen, waterpartijen, prachtige dennen en een aantal beheerwerken van onze bosgroep. Meer info vindt u in het volgende tijdschrift.

Gids: Stef Vanlommel • Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvel-rug vzw. • Afspraak: om 10u zandweg met slagboom naast huisnr 51 Eerselseweg (N123). Aan de abdij op splitsing Reusel-Eersel neem de N123 richting Eersel. Ca 2 km verder op je linkerkant heb je een toegang tot huisnr 51. Volg deze pad ca 1 km tot aan het begin van het bos.

Zondag 16 maart 2008: Wandeling in Lille – ‘Poeyelheide - Lammerheide’In dit gebied werkte de bosgroep reeds een aantal keren, maar telkens in een ander gedeelte. Ondertussen is dit al enkele jaren geleden, een goed moment dus om de uitgevoerde werken te bekijken en te evalueren. Heb je interesse om de mening van anderen te horen over dit beheer? Of heb je zelf een uitgesproken mening hierover? Zeker komen dan! We voorzien gratis verse soep op het einde van de wandeling! In de loop van dit jaar zullen de eigenaars van dit gebied trouwens gecontacteerd worden voor een individuele opvolging van hun perceel bos.

Gids: Sander Jansens • Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw • Afspraak: om 10u aan het sport-lokaal in Poeyelheide. Vanuit het centrum van Gierle rijdt u richting Lille (Kloosterstraat), vervolgens de tweede straat links (Veenzijde). Even volgen en dan wordt dit ‘Poeyelheide’ u vindt de sportlokalen op uw linkerkant.

Zondag 30 maart 2008: Wandeling doorheen de Kalmthoutse heideZin om mee een stuk van Grote Route pad 5 van Heide naar Essen te wandelen? De wandeling is ongeveer 15 km lang en gaat voornamelijk over niet verharde paden. We pikken de GR5 op vanaf het station van Heide-Kalmthout en gaan via de Withoefse en de Kalmthoutse heide naar de verbindingsweg en dan langs De Nol naar het noorden waar we via de weekendzone en de Achterste Duintjes in de Wildertse Duintjes be-landen. Een bezoek aan het bosmuseum in de Wildertse duintjes is een mooie afsluiter voor deze schitterende wandeling. We doorkruisen dus de Kalmthoutse heide, een complex van vochtige en droge heide, landdui-nen, voedselarme vennen, graslanden en jonge naaldbossen. Het blijft een belangrijk relict van het ooit zeer uitgestrekte landschap van landduinen, heidevelden en veengebieden in de Antwerpse Kempen. De moeite waard dus!

Gids: Jo Vanregemorter en Karolien Devriendt • Organisatie: Bosgroep Antwerpen Noord vzw • Afspraak: Om 10u op de parking aan het station Heide Kalmthout. Er kan dus zowel gebruik worden gemaakt van het openbaar vervoer als per auto (via de N122 van Kapellen naar Heide). Sla linksaf aan de lichten in Heide en het station is net voorbij de overweg. In de namiddag kan er in Wildert de trein huiswaarts worden genomen. Er wordt ook voor vervoer gezorgd tot aan de parking in Heide. Einde voorzien om 12u. • Meebrengen: Picknick, goede stapschoenen. Inschrijven verplicht om ook de laatste richtlijnen te kunnen meegeven..

23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw ’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40

Coördinator: Devriendt Karolien • 0475/75.77.98 antwerpennoord@bosgroep.beMedewerkster: Van Cotthem Britt

Adressen

Bosgroep Antwerpen Zuid ’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40

Coördinator: Laeremans Luc • 0476/76.18.25 antwerpenzuid@bosgroep.beMedewerkster: Van Cotthem Britt

Bosgroep Noorderkempen vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 732460 KasterleeTel.: 014/85.90.19Fax.: 014/85.90.21Coördinator : Bogaerts Kaat • 0474/74.17.31 kaat.bogaerts@groenkempen.provant.beMedewerkster : Van Rumst Marleen

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp CBritselaan 202260 WesterloTel.: 014/27.96.57Fax.: 014/27.96.69Coördinator: Seynaeve Jan • 0474/99.99.35 jan.seynaeve@groenkempen.provant.beAdj.-coördin.: Matthé Joris • 0478/78.20.22 joris.matthé@groenkempen.provant.beMedewerkster: Himschoot Rebecca

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 732460 KasterleeTel.: 014/85.90.17Fax.: 014/85.90.21 Coördinator: Vanlommel Stef • 0479/20.93.11 stef.vanlommel@groenkempen.provant.beAdj.-coördinator: Jansens Sander • 0498/42.11.26 sander.jansens@groenkempen.provant.be Medewerkster: Vangenechten Annick Van Rumst Marleen

Voor de planning van terreinwerkzaamheden

Meeuws Chris 0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be

24

BOSC

ONTA

CTV.

U.:

Laer

eman

s Lu

c, ’s

Gra

venw

ezel

sest

eenw

eg 5

9-61

, 211

0 W

ijneg

em •

Tel

.: 03

/355

.09.

40V.

U.:

Laer

eman

s Lu

c, ’s

Gra

venw

ezel

sest

eenw

eg 5

9-61

, 211

0 W

ijneg

em •

Tel

.: 03

/355

.09.

40V.

U.:

Laer

eman

s Lu

c, ’s

Gra

venw

ezel

sest

eenw

eg 5

9-61

, 211

0 W

ijneg

em •

Tel

.: 03

/355

.09.

40

jan.seynaeve@groenkempen.provant.be

joris.matthé@groenkempen.provant.be