bosgazet 010driemaandelijks tijdschrift april - mei - juni 2009afgiftekantoor 2099 antwerpen x - p608022

informatieBlad antwerpse Bosgroepen

Pagina 2Eindelijk lente!

Pagina 3Waarom bosgroepen?

Pagina 4-10Dosier toegankelijkheid

en kauwen

Pagina 11-20Nieuws uit de 5

bosgroepen

Pagina 21Wandelingenen Excursies

Pagina 22-23Cursussen

BELGIE-BELGIQUEP.B.

2099 Antwerpen XBC 10770

Bois de Licques, april 2008 • boshyacinten onder haagbeuk en esdoorn

02 woord vooraf

eindelijk lente !

Beste boseigenaars en bosliefhebbers,

De winter is voorbij, de dagen worden langer, een nieuw groeiseizoen staat voor de deur. Het sap stroomt weer door bomen en struiken. De natuur ontluikt en went aan het lentelicht, de laatste boswerkzaamheden met de kettingzaag werden uitgevoerd want de schoontijd is er. Rust en vree in het bos.

De laatste decennia hechten mensen meer en meer belang aan de kwaliteit van hun leefomgeving. Bos en groen dragen bij tot een betere levenskwaliteit, het ontstrest en brengt rust. Via het nieuwe besluit van de Vlaamse regering, in verband met de toegankelijkheid in bossen en natuurreservaten, worden ook de private boseigenaars aangesproken om tegemoet te komen aan de maatschappelijke vraag voor meer groenbeleving. Toegankelijkheid van private bossen is en blijft een gevoelig punt voor vele boseigenaars. De bosgroepen moeten hun leden informeren en de mogelijkheden, kansen en valkuilen rond toegang verduidelijken maar dienen tegelijk de keuzes van de eigenaars te respecteren. Met de bosgroepen streven we naar een duurzaam samenwerkingsverband waarin de eigenheid en keuzevrijheid van de leden centraal staat. Door de boseigenaars en beheerders op vrijwillige basis te adviseren en te assisteren, kunnen we werken aan een écht duurzame visie voor onze bossen voor de volgende generaties. Het blijft dé uitdaging voor alle bestuurders en personeelsleden van de bosgroepen om de tienduizenden Vlaamse boseigenaars ook effectief en efficiënt te bereiken én te helpen.

Samenwerking is hoedanook het sleutelwoord. Op 28 april steken de Antwerpse bestuurders alvast de koppen samen om te bekijken hoe we ook op provinciaal niveau met de 5 bosgroepen kunnen streven naar meer efficiëntie. Ook op Vlaams niveau wordt er gesleuteld aan een samenwerking en krijgt “de koepel” meer vorm.

De kauwen, in het beukenbos in de buurt van ons huis, roepen me met hun baltsgedrag en gekras intussen weer naar buiten. In de Bosinfo leest u meer over deze slimme en toch wel bijzondere “ongeluksvogels”. Naast het uitgebreide dossier rond het nieuwe besluit toegankelijkheid, vindt u onder de korte berichten nog een oproep om jonge dieren in het bos enkel te bekijken en ze zeker niet aan te raken. Ik wens u alvast een boeiende lente!

Zalig Pasen en veel leesplezier!!

Martine Van Goethem, voorzitster Bosgroep Antwerpen Zuid vzw.

waarom bosgroepen?Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Bosgroep is er voor u!

CoLoFoN

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 3.500 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem

Redactieadres: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem tel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.be website www.bosgroepen.be

Wat kan de bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

• hulp bij het aanduiden van dunningen;

• hulp bij de bestrijding van Amerikaanse Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg;

• hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos.

Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Bezoek Kesselse Heide, november 2008.

De bosgroepen geven gratis advies.

even voorstellen

Nieuwe regels voor de toegankelijkheid van debossen en de natuurreservaten.Inleiding

op 5 december 2008 heeft de Vlaamse Regering beslist om het ontwerpbesluit betreffende de toegankelijkheid van de bossen en de natuurreservaten definitief goed te keuren.

Het streven naar uniformiteit tussen bossen en natuurreservaten was inderdaad één van de drijfveren om meer eenvormigheid te brengen ten aanzien van de bezoekers maar ook om de toegankelijkheid van grotere aaneengesloten gebieden (lees boscomplexen en natuurreservaten) te kunnen regelen. De aandachtige lezer zal hierbij allicht opwerpen dat de open ruimte meer omhelst dan enkel bossen en Vlaamse en erkende natuurreservaten. Wat met de tussenliggende landbouwgebieden waar vaak ook ‘voor het verkeer minder belangrijke wegen’ aantrekkelijke mogelijkheden bieden voor de recreant? Het kan misschien een magere troost zijn, maar de behoefte aan verdere uniformiteit is wel degelijk gedetecteerd. Wachten tot ook dit vertaald wordt in een sluitende regelgeving zou allicht resulteren in de vaststelling dat ondertussen heel wat kansen zijn gemist. Zo werd onlangs nog maar eens gesteld dat de menselijke psyche groenvoorzieningen nodig heeft, zoniet dreigen psychosociale en fysieke storingen de bovenhand te nemen. In ons geïndustrialiseerde en dichtbevolkte Vlaanderen komt men algauw aankloppen bij de beheerders van bossen om tegemoet te komen aan de maatschappelijke behoefte naar meer groen om ‘de psyche tot rust te brengen’. En dan rijst uiteraard de vraag ‘of en hoe’ de boseigenaar tegemoet kan komen aan deze maatschappelijke vraag. Of hoe openstelling van bossen kan bijdragen aan een evenwichtigere samenleving. Evenwicht betekent ook dat kansen op vlak van recreatief medegebruik moeten worden afgewogen aan de kansen die bossen bieden voor de instandhouding van onze kwetsbare fauna en flora. Ook daar zit een aanzienlijke potentiële maatschappelijke meerwaarde.

In wat volgt wordt getracht om de boseigenaar een beeld te schetsen van de kansen en beperkingen om zijn gebied recreatief te (ont)sluiten. Welke beslissing u als boseigenaar ook neemt, weet dat u steeds kan rekenen op de expertise en inzet van de bosgroepcoördinator. Hij/Zij is immers de aangewezen persoon om u te informeren aangaande het recreatieve medegebruik en eventuele openstelling van bossen op elkaar af te stemmen. Zo kan bij de functie-invulling van de betrokken bossen, rekening gehouden worden met de behoeften van de lokale gemeenschap en de bosgebruikers.

Voetgangers steeds toegestaan op bospaden, tenzij…

Reeds in 1999 werd beslist door het Vlaams Parlement om de ‘principiële toegankelijkheid van de bossen’ in te schrijven in het Bosdecreet van 13 juni 1990. Bossen werden aanzien als een collectief goed op vlak van toegankelijkheid voor de voetgangers op

de boswegen. Dit wil zeggen dat paden en wegen in het bos, ook in privaat bos, als “toegankelijk” moeten worden beschouwd, tenzij dit nadrukkelijk anders wordt aangegeven. Dus het blijft, voor private eigenaars, nog steeds mogelijk om op een legitieme wijze het bos af te sluiten voor bezoekers.

Principiële toegankelijkheid betekent dus concreet dat iedereen op de boswegen kan wandelen tenzij de eigenaar op een legitieme wijze te kennen geeft dat het bos ontoegankelijk is. Het Besluit van 5 december 2008 heeft hiertoe uitvoering gegeven door het bord vast te leggen waarmee iedere privé-boseigenaar zijn bos voortaan op een legitieme wijze kan afsluiten. Het betreft het bord V.14. Deze mogelijkheid, zonder verantwoording naar derden of de overheid toe, kan enkel worden toegepast door privé-boseigenaars.

Meer dan enkel wandelaars ….

Voetgangers (met inbegrip van wandelaars, joggers, fietsers jonger dan 9 jaar, rolstoelgebruikers) zijn de bevoorrechte doelgroep in de bossen. Daarnaast heeft de Vlaamse Regering beslist dat andere groepen van gebruikers eveneens op een reglementaire wijze kunnen worden toegelaten tot de bossen. Het Besluit bepaalt dat naast voetgangers ook fietsers (inclusief mountainbikers), ruiters en bestuurders van gespannen (met honden, paarden, ezels, …) kunnen worden toegelaten op de boswegen. Voor deze groepen blijft de toegankelijkheid dus ook steeds beperkt tot de boswegen.

In het geval er een afgesloten waterpartij of een niet gecatalogeerde waterloop zich zou bevinden in het bos dan kunnen ook diverse vormen van watergebruik worden toegestaan (zwemmen, schaatsen, duiken, zeilen, surfen, kajakken en roeien) en dit rekening houdende met de omstandigheden. Voor voetgangers kunnen specifieke zones worden ingericht zoals speelzones en bivakzones.

04 Bosinfo

nieuw Besluit toegankelijkheid

Principiële toegankelijkheid?Principiële toegankelijkheid van een bos is het principe dat het bos toegankelijk is voor voetgangers op de boswegen. Zijn er geen boswegen aanwezig dan is een bos de facto ontoegankelijk. Boswegen zijn alle wegen of gedeelten van wegen gelegen in het bos, met uitzondering van de openbare wegen die ingericht zijn voor het gewone, gemotoriseerde verkeer en die in hoofdzaak bestemd zijn als doorgangsweg. Paden waarop slechts één voetganger tegelijkertijd kan passeren worden niet als boswegen beschouwd, tenzij ze deel uitmaken van het toegankelijke wegennet opgenomen in een toegankelijkheidsregeling (zie onder). Enkel privé-boseigenaars (openbare eigenaars dus niet) kunnen zonder gegronde reden afwijken van de principiële toegankelijkheid door het bord V.14 aan de belangrijkste ingangen te plaatsen. Doen zij dit niet dan hebben de voetgangers steeds toegang op de boswegen tenzij via andere bebording overeenkomstig een goedgekeurde toegankelijkheidsregeling voor het betreffende bos.

nieuw Besluit toegankelijkheid

05Bosinfo

In tegenstelling tot de ‘principiële toegankelijkheid’ kan de beheerder dus opteren om binnen de krijtlijnen van het Besluit en andere toepasselijke regelgeving andere groepen van gebruikers actief toe te laten. Waar en wanneer zijn onderwerp van (1) een gebiedsspecifieke toegankelijkheidsregeling of (2) een specifieke toestemming. Het staat de beheerder met andere woorden vrij om, zich baserend op de krijtlijnen van het Besluit en eventuele aanvullende richtlijnen, de toegankelijkheid op een meer actieve wijze te regelen en zich niet louter te beperken tot de principiële toegankelijkheid voor de voetgangers op de boswegen.

(1) Het instrument om op een actieve wijze de toegankelijkheid te regelen is de Toegankelijkheidsregeling (TR) - (vroeger toegankelijkheidsreglement). Een dergelijke regeling zal de toegankelijkheid regelen op de boswegen en kan best vergeleken worden met een aanvullend reglement dat genomen wordt om het verkeer te regelen op bv. een specifieke gemeenteweg. Het is met andere woorden de enige legitieme wijze om het verkeer van in voorgaande paragraaf vermelde gebruikersgroepen te gaan regelen en bijgevolg ook te sanctioneren tegen inbreuken hierop.

De Toegankelijkheidsregeling voor een specifiek gebied bestaat uit een tekstgedeelte met een aantal bepalingen reflecterend aan het adres van dat gebied in combinatie met een kaart waarop de toegankelijkheid voor de diverse gebruikersgroepen wordt aangeduid. Ook de periode van toegankelijkheid moet hier vermeld worden. Dergelijke toegankelijkheidsregelingen zijn in feite niet nieuw en kan u al op heel wat plaatsen raadplegen in de infopanelen aan de belangrijkste ingangen van heel wat boscomplexen. Een dergelijke regeling moet gezien worden als een globale toestemming van de eigenaar en globale machtiging door het ANB voor de opgenomen vormen van recreatief medegebruik.Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een studie uitgevoerd waarbij een belangrijk luik wordt ingevuld door een overzicht en juridische duiding bij de opmaak van een toegankelijkheidsregeling. De resultaten zullen binnenkort beschikbaar worden gemaakt voor derden via de website van het ANB: www.natuurenbos.be. Op die manier wenst het ANB een inhoudelijke ondersteuning te geven aan iedereen bij de opmaak van een Toegankelijkheidsregeling.

In principe is iedere boseigenaar verplicht om een TR op te maken, tenminste indien hij verplicht is om een beheerplan op te maken. Dit betekent dat iedere privé-boseigenaar met een bos kleiner dan 5 ha geen TR moet opmaken. De keuzevrijheid van de private eigenaar gaat in feite van het totale verbod op toegankelijkheid via verbodsbord V.14, over de principiële toegankelijkheid voor de voetgangers op de boswegen waarbij geen infopanelen noodzakelijk zijn, en er strikt genomen ook geen borden op het terrein moeten geplaatst worden, tot de ‘actieve’ toegankelijkheid binnen een TR waarbij de boseigenaar zelf keuzes voorstelt op vlak van gewenste gebruikersgroepen en toegankelijke boswegen en zones voor voetgangers.

(2) Iedere boseigenaar kan ook toestemming geven voor éénmalige, exclusieve activiteiten op vraag van een federatie of een organisatie die niet mogelijk worden gemaakt via de toegankelijkheidsregeling. Hierbij moet uiteraard de geldende regelgeving gerespecteerd worden. Het heeft dus geen zin om een toestemming te verlenen voor een gemotoriseerde 4x4-tocht gegeven het algemene verbod op gemotoriseerd verkeer voor recreatieve doeleinden ingeschreven in artikel 14 van het Bosdecreet . Of vanuit een ander perspectief: indien een organisatie gebruik wenst te maken van een bepaald bosgebied, en het gebruik is niet ingeschreven via de toegankelijkheidsregeling dan moet de organisator steeds voorafgaande toestemming hebben verkregen van de eigenaar.

Zoals in de inleiding al aangebracht, is de creatie van recreatiemogelijkheden steeds een evenwichtsoefening waarbij kansen voor behoud en herstel van aanwezige of potentiële fauna en flora in rekening moeten gebracht worden. Voor éénmalige activiteiten moet het concept van ‘risicovolle activiteit’ ingeschreven in het Besluit, dit trachten te ondervangen.

Dit concept moet, ongeacht het eigendomsstatuut van het bos of natuurreservaat, de potentiële risico’s inschatten van een gewenste activiteit zowel naar reguliere bezoekers toe als naar aanwezige en potentiële fauna en flora. Voor deze groep van risicovolle activiteiten is de potentiële organisator verplicht om voorafgaand een machtiging aan te vragen aan het ANB. Voorbeelden van risicovolle activiteiten zijn wedstrijden waarbij heel wat deelnemers en toeschouwers worden verwacht zoals het geval kan zijn bij MTB-toertochten of een georganiseerde wandeling waarbij gebruik

gemaakt wordt van ontoegankelijk gestelde boswegen of zones. Om duidelijkheid te verschaffen over het begrip ‘risicovolle activiteit’, werd een ANB richtlijn opgesteld die binnen afzienbare tijd zal ter beschikking worden gesteld van derden via o.a. de website: www.natuurenbos.be

Op die manier moet iedere potentiële organisator kunnen uitmaken en of zijn activiteit als risicovol wordt bestempeld en aldus een aanvraag tot machtiging moet aangevraagd worden bij het ANB. De aanvraag, gestoffeerd met de nodige gegevens, wordt dan beoordeeld zodat al dan niet een machtiging, eventueel gekoppeld aan voorwaarden, wordt afgeleverd.

In vele gevallen kunnen de bossen rekenen op een hele schare ‘vaste klanten’ die graag jaarlijks een ‘vaste’ activiteit wensen te organiseren. De MTB-toertochten zijn een goed voorbeeld hiervan. In dergelijke gevallen streeft het ANB naar de opmaak

Infopaneel domeinbos Rodenberg.

06 Bosinfo

nieuw Besluit toegankelijkheid

van jaarkalenders die dan éénmalig worden gemachtigd. Een machtiging voor een risicovolle activiteit ontslaat de organisator niet van de verplichting om een toestemming aan te vragen aan de eigenaar (tenzij voor domeinbossen en Vlaamse natuurreservaten, waarbij machtiging en toestemming in 1 beweging zullen bekeken worden).

Procedures

De procedures voor de opmaak en goedkeuring van een Toegankelijkheidsregeling en de aanvraag van een machtiging voor een risicovolle activiteit zijn vastgelegd in het Besluit. In het eerste geval is gestreefd naar een maximale gelijkschakeling aan de procedure opmaak en goedkeuring van een beheerplan waarbij erover gewaakt moet worden dat de eigenaar bijkomend een advies aanvraagt bij het college van burgemeester en schepenen en indien een speelzone is opgenomen in het ontwerp er ook advies wordt gevraagd aan de gemeentelijke jeugdraad. Al bij al toch een ingrijpende procedure die de eigenaar echter niet mag weerhouden om zijn bos actief open te stellen. Hij kan hierbij rekenen op de ondersteuning van de bosgroep. Verder loopt de procedure grosso modo gelijk met de goedkeuringsprocedure voor het betreffende bosbeheerplan.

De aanvraag voor risicovolle activiteiten zal voornamelijk toegepast moeten worden door potentiële organisatoren van allerhande activiteiten gaande van MTB-toertochten, oriëntatiewedstrijden en grootschalige wandelingen. Meer details hierover zijn te vinden via de beschikbare richtlijn ‘risicovolle activiteiten’ op www.natuurenbos.be. De drijfveer hierbij is het behoud van de kwetsbare natuur.

ondersteuning

Het is al hoger aangehaald: de bosgroepen hebben een belangrijke functie in het hele toegankelijkheidsverhaal. Een verhaal dat in wezen niet nieuw is maar dat met het nieuwe Besluit tracht de puntjes op de ‘i ‘te zetten. Weet dat u naast de inhoudelijke en administratieve ondersteuning van de bosgroep ook kan rekenen op de Vlaamse overheid via het bestaande subsidiesysteem dat privé-boseigenaars wenst te ondersteunen bij het extra onderhoud dat openstelling van boswegen en aanduiding van speelzones met zich meebrengt. Meer info hierover en voorwaarden zijn te vinden op de website van het Agentschap: www.natuurenbos.be of via de bosgroepcoördinator. Daarnaast heeft de Vlaamse overheid een polis burgerlijke aansprakelijkheid afgesloten voor alle bossen gelegen in Vlaanderen voor wat betreft de aansprakelijkheid op vlak van toegankelijkheid tegenover derden (lichamelijke schade). Voorwaarde is wel dat de recreant de toegankelijkheidsregels heeft gerespecteerd. De Vlaamse overheid heeft zich ook geëngageerd om bij actieve toegankelijkheid van het bos, dus de boseigenaars die hun bos openstellen via een toegankelijkheidsregeling, de benodigde borden om dit op het terrein duidelijk te maken, gratis ter beschikking te stellen.

En tot slot een niet onbelangrijke bemerking: indien de toegankelijkheid van uw bosgebied reeds geregeld was volgens de ‘oude’ regeling dan voorziet het Besluit een overgangsperiode van 6 jaar om de toegankelijkheid op het terrein te regelen volgens de bepalingen van het nieuwe Besluit. U kan dus rustig de tijd nemen om één en ander in overweging te nemen en om eventueel samenwerkingsverbanden met gemeentes, provincies of andere instanties te overwegen. De gemeenschap zal u dankbaar zijn.

Met dank aan Gudrun Van Langenhove, Agentschap voor Natuur en Bos.

bebordingHet BVR toegankelijkheid legt in de bijlage de borden vast die moeten gebruikt worden om de Toegankelijkheidsregeling op het terrein kenbaar te maken.

Zo zijn er aanwijzingsborden en verbodsborden voor zowel de weggebruikers als de watergebruikers. Voor de voetgangers is er ook nog een set van zoneborden om de voor hen toegankelijke zones in het bos aan te duiden.

De borden moeten geplaatst worden in uitvoering van de goedgekeurde toegankelijkheidsregeling en overeenkomstig het bijgeleverde bebordingsplan. Op basis van dit plan dat de benodigde aantallen per type bord weergeeft op een kaart van het gebied, zullen door het Agentschap de toegankelijkheidsborden gratis ter beschikking worden gesteld in formaat 12 op 16 cm, volkernmateriaal met duurzame nabehandeling en voorzien van 4 bevestigingsgaten in de hoeken en geleverd met stervormige vijzen.

Het bord V.14, te gebruiken om het bos af te sluiten zal niet gratis worden aangeboden. Het sjabloon (jpg-formaat) is echter beschikbaar vanaf de website www.natuurenbos.be zoals trouwens al de overige toegankelijkheidsborden.

Een greep uit de beschikbare toegankelijkheidsborden

De Bosgroep Antwerpen Zuid vzw richt voor de private en openbare boseigenaars uit het werkingsgebied een info- en vragenmoment in omtrent het nieuwe besluit ‘Toegankelijkheid’ in het najaar 2009 in het PIME te Lier.

Meer info en aankondiging in de Bosgazet editie 11, die zal verschijnen half juli.

Bosinformatie

07Bosinfo

Eerste Antwerps bestuurdersoverleg in het Vrieselhof, Ranst. Op dinsdag 28 april verzamelen de bestuurders van de 5 bosgroepen uit de Provincie Antwerpen zich in Ranst voor een kennismaking en het eerste Antwerps bestuurdersoverleg. Bedoeling is om de banden tussen de 5 bosgroepen in onze provincie aan te halen en om ervaringen en ideeën te delen. In het eerste overleg zal bekeken worden rond welke thema’s en hoe de 5 bosgroepen in de toekomst beter kunnen samenwerken.

Publiek - privaat partnerschap in Boechout; gemeente en private boseigenaar planten sameneen speelbos. Het 4,1 ha grote “Vredesbos” is een initiatief van het gemeentebestuur in samenwerking met de Vereniging voor Bos in Vlaanderen en de familie Reynders. De familie is eigenaar van de gronden en investeert de aankoop van het plantgoed. De gemeente zal het bos voor 480 €/maand huren en instaan voor het onderhoud. Op 8 maart werden door lokale verenigingen, scholen en vrijwillige groene vingers zo’n vijfduizend esdoorns, lindes, eiken, en haagbeuken aangeplant. Er volgen nog infopanelen over hoe vrede, bos en klimaat samengaan. (Bron: GVA)

Dierenopvangcentra worden elk jaar in de lente overspoeld met telefoontjes van mensen die een jong dier hebben gevonden. Men denkt dat het dier door zijn ouders is verlaten, wat meestal niet het geval is. Veel dierenouders zijn op zoek naar voedsel en laten dan hun jongen alleen. Dit betekent echter niet dat zij hun jongen in de steek gelaten hebben. Als mensen jonge dieren aanraken, willen de ouders hier vaak niet meer voor zorgen en sterft het jong uiteindelijk. Door het diertje, vaak met de best bedoelingen, aan te raken en mee naar huis te nemen, verkleint u de kans om te overleven. Tenzij het absoluut zeker is dat de ouders dood zijn, laat het dier dan waar het

is en geef het hiermee de beste kans die het heeft. Op de website van het Natuurhulpcentrum vzw vindt u enkele waardevolle tips en richtlijnen wanneer u vermoedt dat een dier echt in nood verkeerd.

Surf daarvoor naar www.natuurhulpcentrum.be , klik op “wilde dieren” en vervolgens de link “Jonge dieren, afblijven!”.

Indien u ervan overtuigd bent dat een dier in nood verkeerd en u weet zelf geen raad, contacteer dan een opvangcentrum;• Brasschaat: Marcel Peeters op 0473/48.48.97• Herenthout: Mieke De Wit op 014/51.40.41.

Jonge dieren in het bos? Afblijven!

Als je tijdens het wandelen een jonge ree in het gras ziet liggen, is de moeder altijd in de buurt. De moeder is dan op zoek naar voedsel terwijl het jong even ligt uit te rusten; het is immers nog te jong om zijn moeder altijd te kunnen volgen. Eens je het jonge ree hebt aangeraakt, zal het verstoten worden door zijn moeder en mogelijk een wrede hongersdood sterven. Enkel wanneer een ree gewond is (bv. aangereden) of zich in een levensgevaarlijke situatie bevindt (bv. in het kanaal gesukkeld), neem je best zo snel mogelijk contact met het Natuurhulp- of opvangcentrum in je buurt.

08 Bosinfo

de kauw

De kauw is de laatste decennia aan een flinke opmars bezig in Vlaanderen. Deze opmars lijkt erg opvallend in bepaalde regio’s zoals Klein Brabant, de bossen ten oosten en zuidoosten van Antwerpen en in het Zoniënwoud. Hoewel de kauw niet uitsluitend een bosvogel is, zou zijn succes kunnen te maken hebben met het bos. Het stijgende aanbod aan oudere bomen, met holen en spleten levert de kauwen immers nieuwe nestgelegenheden . Het middelhout van weleer (een combinatie van ‘jong’ hakhout met her en der enkele oudere bomen) heeft ook in Vlaanderen plaats gemaakt voor overwegend hooghout met oudere bomen. Daarenboven zijn er heel wat parken en domeinen waar het onderhoud van bomen wat op het achterplan geraakt is. Kauwen maken daar gretig gebruik van. In een oud beukenbos of oude dreef nemen kauwen maar al te graag de holen in en leven er in kwetterende, sjierpende of fluitende kolonies samen. Achilles Cools, kunstenaar en schrijver uit Geel, deelde jarenlang zijn “dagelijkse habitat” met zo’n kauwenkolonie. Hij wijdde heel wat van zijn werk aan deze vogels. In dit artikel delen we met u kennis en fragmenten uit het boek ‘kauwen in de Spiegel’. Als u denkt dat deze zwarte vogels een wat een kleurloos bestaan leiden, dan is het tijd om dat idee bij te stellen; kauwen zijn slim, sociaal georganiseerd, babbelziek en daarenboven bijzonder romantisch ingesteld!

eén voor allen, allen voor één.

Kauwen leven in kolonies die zeer strikt georganiseerd zijn. Iedereen heeft en kent z’n plaats in de sociale orde. De sociale orde bepaalt bijvoorbeeld de keuze van een nestplaats in de kolonie. De kauw in hoogste rang heeft recht op een centrale nestplek, beschermd door de andere leden van de kolonie. Kauwen vormen paren voor het leven. Dat betekent dat sommige kauwen 20 jaar of meer samen door het leven gaan! Het wijfje krijgt bij een “huwelijk” dezelfde rang als het mannetje. Rang of dominantie kan naast het machtsprincipe (met veel uiterlijk vertoon en lawaai) dus ook door sociale factoren worden bepaald. Als bijvoorbeeld een “laag” vrouwtje paart met een “hoog” mannetje, dan stijgt het vrouwtje onmiddellijk op de sociale ladder en komt ze op gelijke rang met haar man. Mevrouw weet verrassend goed dat ze gestegen is in rangorde en verzet ze zich van het ene moment op het andere tegen soortgenoten waar ze de dag voordien nog bang van was. Niet alleen de verandering in

rang is merkwaardig, ook de snelheid waarmee iedereen er weet van heeft. Binnen vierentwintig uur is immers de hele kolonie van het nieuws op de hoogte. Gezien kauwen goed ontwikkelde hersenen bezitten, kunnen ze op hoog niveau communiceren. Slechts een paar diersoorten evenaren de kauw in zijn communicatievaardigheden. Ze besteden dan ook een groot deel van hun tijd aan het geven en ontvangen van boodschappen. Sommige kauwen babbelen de ganse dag door en zijn echte wouwelaars, kletstantes of viswijven.

Echtgenoten vormen van het eerste ogenblik een twee-eenheid, offensief en defensief, en nemen het bij iedere gelegenheid fel voor elkaar op. Ze zijn bijna altijd samen. Eveneens bepaalt een ongeschreven wet dat een kauwenman geen vrouwtje van hogere rang kan trouwen, doordat vanwege de sociale structuur geen ontmoeting mogelijk is. Paren gaan slechts zelden uiteen en blijven elkaar zelfs trouw tot de dood van een van de partners. De overlevende hertrouwt, wat een weduwenaar niet zo moeilijk valt, maar wat minder gemakkelijk is voor een weduwe die hoog op de sociale ladder staat en er niet altijd in slaagt een echtgenoot te vinden wiens rang minstens gelijk is aan de hare.

trio’s!

Jonge vrouwtjes en mannetjes ’s verlaten in de winter de kolonie en leiden een zwervend bestaan. Vroeg in het voorjaar komen de vrouwtjes als eerste weer terug naar hun eigen kolonie. De mannetjes kiezen niet gelijk voor een eigen thuis, maar blijven zwerven tot ze ergens een vrouwtje vinden en zo bij een andere kolonie terechtkomen. Dit principe zorgt voor kolonies die overgaan van moeder op dochter en het voorkomt inteelt.

Het gebeurt ook weleens dat een kauw verliefd wordt op een reeds ‘getrouwd’ individu. Alle pogingen om romantisch contact met de uitverkorene te krijgen zijn dan meestal vergeefs. Toch blijft zo’n kauw die door Cupido’s pijl getroffen is, vaak avances maken ten opzichte van zijn idool en hardnekkig het paartje op een afstand te volgen. Zij vliegen dan als trio’s rond, zij het dat de derde altijd enkele meters van het paartje verwijderd is. Kauwen zijn hoedanook amoureuze en aanhankelijke dieren; bij kauwen die samen met mensen opgroeien werd wel vaker vastgesteld dat de vogel verliefd wordt op iemand van het gezin waarbij hij woont.

de kauw, een slim viswijf?!

De kauw is de kleinste van de zwarte kraaiachtigen en is herkenbaar door z’n grijze achterhoofd en z’n helder grijsblauwe iris.

smetvrees

Ik ken geen enkele andere vogelsoort die zijn oude nest afbreekt en weer opkuist. Kauwen doen dat wel. Sommige hebben zelfs een echte smetfobie. Elke keer wanneer ze hun broedholte induiken, wordt er oud nestmateriaal uitgekieperd. Dat zorgt soms voor een berg “nestafval” onder aan de voet van een boom. Het hele jaar door wordt er afgebroken, behalve tijdens het broeden zelf. Het begint zodra ze jongen hebben. Telkens nadat een jong voedsel gekregen heeft, perst het zijn poepje in een vliesje. Een glanzend mestpakje. Dit wordt op zijn beurt door de oudervogels als vuile luier weggedragen. Gewoonlijk is daar een pluk nestmateriaal bij, zodat het nest soms al leeg is voordat de jongen uitvliegen. Is het nest dan nog niet opgeruimd, dan zullen ze het volgende maanden verder leegdragen. Nestparasieten die tussen het fijne materiaal leven, krijgen zo geen kans er te blijven tot het volgende broedseizoen.

ongeluksvogels

Kauwen leven al eeuwen in nauw contact met de mens en het is nog maar moeilijk te zeggen wat hun natuurlijk milieu is. In steden broeden ze tegenwoordig in torens en schoorstenen, in de duinen in konijnenholen, in de bergen in rotsspleten en in bossen in boomholten. Dit bewijst dat ze een groot aanpassingsvermogen hebben, hetgeen overigens voor de meeste kraaiachtigen geldt. Kauwen, net als roeken en kraaien, zijn slimme vogels. Ze kunnen georganiseerd, wat brutaal en lawaaierig uit de hoek komen. Daarenboven zijn ze zwart. Vroeger maar ook nu nog zijn zwarte, krassende vogels zelden “populair” te noemen. Denk maar aan Hitchock ‘Birds’ waarin een zwerm kraaien dood en verderf zaait of de afbeelding van kraai of raaf op de schouder van Pietje de Dood – boodschapper van onheil en het nakende einde. Kauwen mogen niet bejaagd worden. Het is een onvoorwaardelijk beschermde soort, anders dan de kraai, die in bepaalde gevallen wel mag bestreden worden omwille van schade aan fruitbomen en graangewassen. Kauwen eten insecten, wormen, slakken, muizen, bessen, zaden en afval. De meest vervelende overlast veroorzaken kauwen in de stedelijke omgeving waar ze wel eens vuilniszakken openpikken en nestelen in schoorstenen, met alle gevolgen van dien. Net als zijn neef de ekster, houdt de kauw zich bezig met het verzamelen van blinkende voorwerpen en “jat” wel eens iets weg uit een tuin of op een terras. Eveneens is het bekend dat kauwen geen nesten van andere vogels leegroven, zoals enkele van de andere “rechtbekken” (naam voor kraaiachtigen in het jachtjargon), namelijk kraai, ekster en gaai, dat wel doen. Anderzijds deinen ze er niet voor teug om de nestholte van andere holenbroeders, zoals zwarte specht te kraken als ze hun zin op de nestholte gezet hebben. Tja,…. elk vogeltje zingt zoals het gebekt is!

Prijsvraag!

Voor onze lezers schenken we één exemplaar van het boek ‘Kauwen in de spiegel’ van Achilles Cools weg. U kan dit boek winnen als u ons weet te vertellen hoe lang een volwassen kauw ongeveer is, in langgestrekte houding van snavel tot staarteinde?

A. 22 cm

B. 33 cm

C. 44 cm

D. 55 cm

Schiftingsvraag; hoeveel juiste antwoorden zullen er ons toegestuurd worden tot 30.04.09?

Uw antwoord kan ons per mail (antwerpenzuid@bosgroep.be) of per post (BG AZ vzw, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem) toegestuurd worden tot 30 april 2009. De winnaar ontvangt het boek in de loop van de maand mei in de brievenbus en de naam wordt bekendgemaakt in de volgende Bosgazet.

Succes!!

de kauw

09Bosinfo

Kauw bij nestholte – Kauwen bouwen nesten in holen én schouwen.

De meest algemene kraaiachtigen in Vlaanderen: van links naar rechts: ekster, kauw, zwarte kraai, roek, Vlaamse gaai.

10 Bosinfo

Zwaarden paarden en ziektekiemen.Ik hoorde van een bosexploitant, dat in een archief van een familie van boseigenaars een oud document was opgedoken, waarin een appreciatie uitgesproken werd over eikels die (in een crisisperiode) door (arme?) mensen gegeten werden. Hieruit zou gebleken hebben dat eikels van Amerikaanse eiken beter geschikt waren voor menselijke consumptie dan eikels van onze inheemse eiken, doch dit ter zijde. Ik meen me ook te herinneren dat iemand me vertelde dat eikels ooit geroosterd werden, om er een surrogaatkoffie van te maken. Eikels die door mensen gegeten worden; niet zo vreemd dus.

In het boek ‘Zwaarden paarden en ziektekiemen’ van Jared Diamond (uitgeverij Spectrum ISBN 978 90 274 2733 5) las ik een interessant artikel over pogingen van de mens om eiken te domesticeren tot fruitbomen. Sporen van deze pogingen zouden ons duizenden jaren terugvoeren. Maar in tegenstelling tot andere bomen, is het na vele pogingen om de een of andere reden bij eik nooit gelukt.

Een fragment uit het boek:

“Een ander groot verschil tussen landbouwsystemen had te maken met de voornaamste bron van calorieën en koolhydraten. Zoals we zagen waren dat in veel gebieden granen. Maar in andere gebieden werd die rol van granen overgenomen of gedeeld door wortels en knollen, waarvan de betekenis in de Vruchtbare Halvemaan en China echter te verwaarlozen was. Maniok (of cassave) en zoete aardappels werden in tropisch Zuid-Amerika het stapelvoedsel, aardappels en oca in de Andes, Afrikaanse yam in Afrika en Indo-Pacifische yam en taro in Zuidoost-Azie en Nieuw –Guinea. Ook gewassen die in bomen groeien, vooral bananen en broodvruchten, zorgden in Zuidoost-Azie en Nieuw-Guinea voor een koolhydraatrijk stapelvoedsel. Dus omstreeks de Romeinse tijd waren alle belangrijke gewassen die we tegenwoordig kennen ergens op de wereld in cultuur gebracht.

De oude jager-verzamelaars waren zeer vertrouwd met lokale wilde planten en kennelijk ontdekten en domesticeerden de eerste boeren al bijna alle soorten die het domesticeren waard waren; verderop zullen we zien dat dit ook voor dieren gold. Natuurlijk begonnen middeleeuwse monniken met het kweken van aardbeien en frambozen en verbeteren de moderne plantenveredelaars nog steeds oude gewassen en hebben ze nieuwe, minder belangrijke gewassen toegevoegd, met namen enkele besvruchten (zoals blauwe bosbessen en kiwi’s) en noten (pecanoten en cashewnoten). Maar deze paar moderne extra’s waren van ondergeschikt belang vergeleken met de oude stapelgewassen als tarwe, mais en rijst. Maar op onze lijst van trofeeën ontbreken nog talrijke wilde planten die we ondanks hun waarde als voedsel nooit hebben kunnen domesticeren. Opmerkelijke mislukkingen zijn bijvoorbeeld eiken, waarvan de eikels een hoofd- of stapelvoedsel vormden voor de inheemse bevolking van Californië en de Verenigde staten, maar waarop ook de Europese boeren in tijden van hongersnood terugvielen. Eikels hebben een hoge voedingswaarde omdat ze rijk zijn aan zetmeel en olie. Evenals veel wilde voedingsmiddelen die voor het overige uitstekend eetbaar zijn bevatten de meeste eikels bittere tannine, maar liefhebbers van eikels hebben geleerd om met tannine op dezelfde manier af te rekenen als met de bittere stoffen in amandelen en andere wilde planten; ofwel door de tannine te verwijderen door de eikels te malen en te logen ofwel door alleen eikels te oogsten van de zeldzame gemuteerde exemplaren die weinig tannine bevatten. Waarom zijn we er niet in geslaagd om zo’n gewaardeerde voedselbron als eikels te domesticeren? Waarom duurde het zo lang voordat we aardbeien en frambozen hadden gedomesticeerd? Wat is er aan de hand met die planten dat de boeren in het verleden er niet in slaagde om ze te veredelen terwijl ze wel in staat waren om zulke moeilijke technieken als enten onder de knie te krijgen?”

Voor het antwoord op de vraag waarom eiken zich nooit hebben laten temmen, verwijs ik naar het zeer interessante boek.

Auteur: Sus Willems

Zwaarden paarden en Ziektekiemen

eetbaar?Eikels zijn eetbaar, maar met de eikels van hier in ’t bos zou je spijsverteringsstelsel heel veel moeite hebben door het hoge gehalte aan looizuur. Er zijn een kleine 500 soorten eik, maar er is er maar één die als Truffel Eik door ’t leven gaat: de Quercus robar of Engelse eik. In tijden van hongersnood werd die vaak gegeten in Europa, er werd zelfs brood mee gebakken. De overdaad aan tannine werd verwijderd door weken en spoelen met water, of door reduceren met behulp van houtas. Eiken werden ook als magische bomen gezien en een eikel bij je dragen beschermde tegen ziekte en ongeluk. Er wordt nog steeds instantkoffie gemaakt van geroosterde eikels, net zoals van chicorei en ooit van haverwortel en pastinaak. Van eikels kan je, net als van kastanjes puree maken. Je kan eikels ook roosteren, maar dan heb je eikels nodig van de soorten die op één jaar rijpen. De soorten die in twee jaar rijpen, bevatten teveel tannine. “Eetbare” soorten zijn:

Amaril Eik (Quercus emoryi,), Californische Witte Eik (Q. lobata), Chinquapin Eik (Q. prinoides), Kastanje Eik (Q. prinus), Post Eik (Q. stellata), Steeneik (Q. ilex), Witte Eik (Q. macrocarpa), Witte Moeraseik (bicolor of Q. michauxii).

(Bron: www.objectief.be)

UITNODIGING voor de Algemene Vergadering op 10 juni 2009!Geacht lid van onze bosgroep,

Wij nodigen u vriendelijk uit op de jaarlijkse Algemene Vergadering van onze bosgroep op woensdag 10 juni in het Prinsenpark (Kastelsedijk 5 te Retie). Vanaf 20u bent u welkom. Eerst doorlopen we het administratieve gedeelte waar de jaarrekening en de activiteiten van het voorbij jaar aan u voorgesteld worden. En dan kan de receptie beginnen!

We willen er zeker van zijn dat we genoeg hapjes en drankjes voorzien en vragen u daarom vooraf even uw komst te bevestigen via onderstaand strookje! Ook sympathiserende leden zijn welkom, maar hebben geen stemrecht.

Allen van harte welkom!

Hoogachtend,

Georges van der Vennet Suzanne De Smedt

Voorzitter Secretaris

inschrijving algemene vergadering Email ter bevestiging naar kempenseheuvelrug@bosgroep.be of tel. 014/85.90.17Ik zal aanwezig zijn op de Algemene Vergadering van de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw op 10 juni 2009.

Naam: ............................................................................................................................................................................................................ Tel. Nr.: ............................................................................................................................

Adres: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Terugsturen naar Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, t.a.v. Elly Maes, Lichtaartsebaan 73, 2460 Kasterlee

Bosgroep kempense heuvelrug vZw

11Bosgroepnieuws

Corridors tussen vennen In Kasterlee werd tussen twee vennen een corridor gekapt. Dankzij deze verbinding kunnen de libellen foerageren tussen deze vennen en andere open plekken in het boscomplex. Op deze manier wordt hun biotoop sterk uitgebreid. Libellen, juffers, vlindersoorten en andere insecten houden van zonbeschenen open plekken in het bos en in de omgeving van water. Dit levert alvast mooie plaatjes op!

Gelabeld hout: ook uit Vlaanderen!FSC?! Dat staat voor Forest Stewardship Council. Dit internationaal keurmerk staat voor verantwoord bosbeheer met respect voor mens én natuur, vandaag en voor de komende generaties. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) biedt de mogelijkheid aan alle openbare en privé-boseigenaars om mee in te stappen in het groepscertificaat van het ANB. De gemeente Kasterlee laat momenteel haar bossen al certificeren. Onze bosgroep voert dit jaar een testcase uit hoe we de privé-eigenaars hierin kunnen begeleiden en of er animo voor is.

U kan al wel op eigen initiatief een aanvraag indienen om het label te verkrijgen indien uw bos deel uitmaakt van een goedgekeurd uitgebreid bosbeheerplan.

Waarom certificeren? Dit FSC-label is een bewijs van duurzaam bosbeheer en speelt in op de stijgende vraag naar inlands gelabeld hout.

Indien je meer informatie wil over FSC-hout en het bekomen van het label neem dan contact op met Tim Audenaert van het ANB (02/553.27.79 of tim.audenaert@ocanb.be )

Venglazenmaker - Aeshna juncea

Venwitsnuitlibel - Leucorrhinia dubia

Bosconsulenten in actie Op een mooie, zonnige winterdag bezochten we met Jos, Willy, Herman en Rik de exploitatie tussen Lichtaart en Herentals. Deze gedreven vrijwilligers vervullen een belangrijke rol voor onze bosgroep bij het opvolgen van industriële exploitaties. Bij deze demonstratie hadden we extra aandacht voor de stapelplaatsen van het gekapte hout, of de ruimingspistes gerespecteerd werden door de kapper en het aandeel beschadigde bomen. Zo worden de bosconsulenten almaar meer experts in het evalueren van de werken en het bosbeheer!

12 Bosgroepnieuws

Bosgroep kempense heuvelrug vZw

Bosconsulent willy in de kijker!Hoe leerde je de bosgroep kennen?

Via Georges, de voorzitter van de bosgroep ben ik erin gerold. Hij is al heel wat jaren een goede kameraad van me.

Jij was de eerste vrijwilliger bij onze bosgroep, vertel!

Een aantal jaar geleden stelde ik me als boseigenaar kandidaat om bestuurder te worden van de bosgroep. Stef, de coördinator van de bosgroep, vroeg me of ik niet meer zin had om op terrein als vrijwilliger te werken. Dat zag ik wel helemaal zitten. Ik ben een grote bosliefhebber en mijn hond Aïko ook. Plus, ik volg de goede raad van mijn dokter; veel bewegen en wandelen!

Wat is voor jou de belangrijkste taak van een bosconsulent?

Ik heb zelf drie percelen bos, die ik goed wil beheren. Het hout is verkocht via de bosgroep en wordt in de volgende maanden gekapt. Als boseigenaar wil ik dat de exploitatie goed gebeurd. Het feit dat er elke dag iemand in het bos is en de werken goed in’t oog houdt zou me zelf ook geruststellen. Bij een exploitatie zijn we dus bijna dagelijks op terrein en onderhouden we een goed contact met de kapper op zijn harvester. Ten tweede geef ik de passanten en boseigenaars in mijn werkingsgebied heel wat info over het beheer en probeer ik raad te geven waar kan!

Vind je dat de bosgroep genoeg info aanreikt?

Af en toe neemt Stef of Els ons mee op sleeptouw voor een kleine excursie of infosessie. Maar dat mag altijd nog meer zijn! De bosconsulentencrew is ondertussen stevig uitgebreid tot een leuke groep. Het is altijd gezellig om samen te komen en ervaringen te delen.

Wat is jou visie, als kleine boseigenaars, over het beheer van de Kempense Heuvelrug?

Zoveel mogelijk afwisseling in bostypes. Ze zouden meer groepenkappen mogen doen, de natuurlijke verjonging van berk, den en eik zoveel mogelijk stimuleren. Ik probeer dit bij mijn bosperceel ook zo toe te passen. Binnenkort zullen de grove dennen gekapt worden en ga ik eik aanplanten. Ik verdien een aardig bedrag aan de dennen die ik heb verkocht en krijg een mooi subsidiebedrag om de eiken aan te planten! Onlangs ontdekte ik dat er eikvaren op mijn perceel groeit. Aandacht voor die kleine dingen, daar schep ik steeds opnieuw plezier in bij mijn dagelijkse boswandelingen!

Stef, Jos, Willy, Herman, Rik en bestuurder Willy Vanberghen

Bosgroep Zuiderkempen vZw

Werken aan een mooie toekomst voor Teunenberg • Nieuwe Hoeve!In januari 2009 vonden twee overlegmomenten plaats in Kamp C in Westerlo omtrent de toegankelijkheid en de toekomstvisie van het bosgebied Teunenberg – Nieuwe Hoeve. Een vijftiental boseigenaars van het gebied en enkele recreanten, omwonenden en bosliefhebbers staken de koppen bij elkaar. Er werd nagedacht over hoe het bosgebruik in betere banen kan geleid worden. Daarbij gaat er aandacht naar de boseigenaars, fietsers, ruiters, wandelaars en spelende kinderen.

Tijdens een tweede overleg praatten we over het toekomstgerichte beheer dat nodig is om het gebied in de gewenste richting te laten evolueren. De boseigenaars en bosgebruikers geven de bosgroep aan hoe het bos er over 40 jaar uit zou moeten zien. Daarna bekijken we welke beheermaatregelen daarvoor nodig zijn en sturen we bij waar nodig. Het is belangrijk na te denken over het huidige bosbeheer omdat beheermaatregelen die we nu nemen, gevolgen hebben op het bosbeeld van de toekomst. Uiteindelijk hopen we een instrument te hebben waardoor boseigenaars meer beheermogelijkheden en flexibiliteit zullen krijgen.

Houtexploitatie in Teunenberg • Nieuwe Hoeve In het voorjaar en zomer van 2009 zullen heel wat bosbeheerwerken worden uitgevoerd in het bosgebied Teunenberg – Nieuwe Hoeve. Momenteel worden er een 35-tal brandhoutloten (vooral loofhout) gekapt verspreid over het hele gebied. Daarna zullen de industriële exploitanten hun werk uitvoeren (enkel naaldhout). Ongeveer 17 hectare bos zal een industriële dunningskap ondergaan. Slechte bomen qua kwaliteit of vitaliteit worden daarbij gekapt ten voordele van betere bomen. Zo krijgen de beste bomen van het bos meer groeiruimte en zal er een onderetage kunnen groeien omdat er meer licht in het bos komt.

In een 6-tal hectare bos besliste de boseigenaars een omvormingskap te realiseren. Hierbij worden de meeste dennen gekapt om de onderetage maximale kansen te geven. Ze willen op die manier weer een jong bos maken dat gezond en gevarieerd is. In 4 hectare zal dit gerealiseerd worden via een natuurlijke ontwikkeling. In de andere 2 hectare zal er aangeplant worden met zomereik en/of beuk. Sommige eigenaars opteerden ook voor het aanleggen van een bosrand. Een bosrand is een struikengordel die een geleidelijke overgang vormt van open ruimte naar volwassen bos. Dit is goed voor veiligheid van passanten, voor de windgevoeligheid van het bos erachter, voor de brandveiligheid en voor verschillende diersoorten.Brandhoutexploitatie in Olen.

Natuurlijke ontwikkeling van berk.

13Bosgroepnieuws

Een mooie bosrand in domein Teunenberg.

interview met kersverse boseigenaarherwig calaerts ten huize Calaerts zetten we ons aan tafel voor een toffe babbel. Herwig Calaerts is sinds kort trotse boseigenaar van een stukje bos en akkerland in het bosgebied teunenberg – Nieuwe Hoeve. en daar wilden we wat meer over weten.

Je kocht recent in Westerlo een bos Corsicaanse den en een aangrenzend akkerland. Wat zijn de plannen?

Aanvankelijk had ik het plan een 3-tal hectare loofbos te kopen. Toevallig stootte ik op een hectare Corsicaanse den waarnaast ook nog een hectare akkerland te koop stond. Corsicaanse den was niet meteen het type bos dat ik zocht, maar het was mooi en rustig gelegen in het midden van de natuur. Bovendien groeide er niet veel in de onderetage en kon het bos makkelijk naar wens omgevormd worden. Nadat de aankoop rond was, nam ik contact op met de bosgroep om me te adviseren en te helpen met het beheer.

Het akkerland zal in de loop van maart door een 50-tal kinderen van de lagere school ‘Tongelsbos’ opgeplant worden met beuk en een beetje zomereik en boskers. Dat is niet alleen een leuke maar ook een leerrijke ervaring voor de kinderen. En uiteraard maken vele handen weinig werk en is het dus voor mij ook een welgekomen hulp.

Het planten zal tamelijk vlot gaan. De ondergrond is er zacht en de kinderen kunnen makkelijk een gat maken om de boompjes te planten. Op voorhand duid ik de plaatsen aan waar de boompjes moeten komen. Na het aanplanten van de maïsakker wordt het bos Corsicaanse den kaalgekapt en zal ik zelf met beuk en een beetje haagbeuk aanplanten.

Waarom plant iemand nog bos aan?

Ik heb altijd bomen en bos graag gezien. Ik vond het leuk om zelf boseigenaar te worden. Door de ondersteuning via subsidies kan je als boseigenaar trouwens heel voordelig aanplanten. Bovendien wil ik iets doen voor de mensen die, net zoals ik, graag in het bos vertoeven. Het is een beetje een ideologie want brandhout heb ik niet nodig.

Waarom kies je om aan te planten met beuk?

Ik vind het mooie bomen. Een beukenbos is statig, groots en geeft je een gevoel van ruimte. Zelfs in mijn eigen tuin verkies ik eerder bomen dan bloemen. Er staan trouwens zeven beuken in.

De bosgroep, de boseigenaars en de bosgebruikers denken momenteel na over de toegankelijkheid en de toekomstvisie van het bosgebied. Wat zijn volgens jou de grootste knelpunten en kansen?

Het is, volgens mij, moeilijk een duidelijk lijn te trekken tussen de mogelijkheden en de knelpunten van Teunenberg – Nieuwe Hoeve. Het bosgebied wordt omgeven door heel wat woonkernen waardoor er tamelijk veel recreatie in het gebied is. Dat kan je zien als een knelpunt, maar ergens is het ook een kans. Je kan veel mensen laten genieten van een stukje Kempense natuur.

Je reist regelmatig naar Brazilië. Nooit gedacht aan een eigen stukje regenwoud?

Eigenlijk wel. Het blijft momenteel nog een grote droom, maar het speelt wel door mijn hoofd. Gronden zijn in de deelstaat Bahia spotgoedkoop. Het lijkt me ook een leuke gedachte om een aantal hectare regenwoud (mata Atlantica) te verzekeren van een rooskleurige toekomst.

‘Wat ben je met een bos aan de andere kant van de wereld?,’ zullen sommige lezers misschien denken.

Ik ben niet alleen op zoek naar regenwoud. Ik zoek eigenlijk een fazenda (boerderij) met enkele tientallen hectare weilanden en Atlantisch regenwoud vlak naast een natuurreservaat én niet te ver van de bewoonde wereld. Ik zou het beheer van ‘mijn’ jungle bijvoorbeeld kunnen overlaten aan het personeel van het reservaat. Tegelijkertijd heb ik een wondermooi toevluchtsoord om mijn vakanties door te brengen. Het enige wat me nog tegenhoudt, is de praktisch organisatie. Je kan uiteraard niet de hele tijd op je fazenda leven en hoewel er een soort van conciërge zou wonen, is controle op je eigendom geen evidentie.

Als er lezers zijn die ook interesse hebben in Braziliaans regenwoud of ervaring hebben met een eigendom daar, zou het leuk zijn om daar iets van te horen.

Daar zullen we ons best voor doen, Herwig! Bedankt voor het warme onthaal en het leuke gesprek.

Mensen die de knoop van hun Braziliaanse dromen willen doorhakken, kunnen contact opnemen met Herwig op herwig.calaerts@telenet.be

14 Bosgroepnieuws

Bosgroep Zuiderkempen vZw

Binnenkort zal een beukenbos groeien op deze akker en achterliggend bos.

Poel gelegen in het Bloksgoor.

Bosgroep noorderkempen vZw

15Bosgroepnieuws

Heraanleg van een poel in het kader van het Uitgebreid Bosbeheerplan “Bloksgoor” - MerksplasIn onze vorige editie kon u lezen dat er een Uitgebreid bosbeheerplan (UbP) werd opgesteld voor het gebied “bloksgoor” in Merksplas. In dit UbP zijn enkele maatregelen opgesomd die zullen uitgevoerd worden voor de bevordering van de ecologische functie in het bos. eén daarvan is het heraanleggen van een poel.

Een kleine waterpartij voegt net dat ietsje extra toe dat bos echt bijzonder maakt. Deze waterpartij kan niet enkel zeer mooi zijn maar kan eveneens zeer nuttig zijn voor tal van waterorganismen. Om zo’n poel op een ecologische manier aan te leggen zijn hier onder enkele praktische tips verzamelt.

tip 1: Als eerste is het interessant om de locatie van de poel te bepalen, een zonnige plek is aan te raden. Waterplanten houden van veel licht, ook amfibieën houden van de warmte. Om de waterkwaliteit op peil te houden, is het belangrijk dat er niet al te veel bladeren in de poel terecht komen. Zorg er dan ook voor dat er niet te veel takken over de poel hangen. Wat men ook in het achterhoofd moet houden is dat de poel een gewaarborgd waterpeil moet hebben.

tip 2: De oppervlakte, de diepte en de oever van de poel zijn ook zaken waar men rekening mee moet houden. De grootte en de diepte van de poel hebben vooral invloed op de diversiteit van de poel. Het is aan te raden dat de meest zonnige oever, meestal de noordelijke, een lichte helling te geven. Daardoor creëer je ondiep water dat snel door de zon opwarmt. De oeverrand is best licht glooiend zodat de amfibieën en andere waterorganismen makkelijk het water in en uit kunnen.

tip 3: Zorg dat er in de omgeving een bosje, struweel of hakhoutbosje aanwezig is. Amfibieën leven ook een groot gedeelte van hun leven op het droge. Door ze wat beschutting te geven zullen zij niet direct ten prooi vallen.

tip 4: Een gevarieerde begroeiing is extra aantrekkelijk voor tal van organismen. Zorg zeker voor een aantal inheemse zuurstof-planten. Deze ondergedoken planten voorzien het water van de levensnoodzakelijke zuurstof met behulp van zonlicht.

tip 5: Voor het aanleggen of heraanleggen (drastisch) moet u een stedenbouwkundige vergunning aanvragen. Contacteer de gemeente als u hierover vragen hebt.

Een koppel padden heeft zijn eisnoeren afgezet tussen de ondergedoken waterplanten. Straks verschijnen de dikkopjes: nieuw leven aan de waterkant. (Vildaphoto)

Doorsnede van een goede poel (naar: van Berkel & Steinhauer, 1988).

NOORD zuiD

helling oever 1:2 - 1:3diepte: 80 tot 150 cmoppervlakte optimaal > 25 m2

bodemlaag: 10 tot 20 cm

Algemene vergaderingDe Algemene Vergadering van de Bosgroep Noorderkempen vzw zal op het einde van de maand juni plaats vinden in Oud-Turnhout. De specifieke informatie zullen alle leden via een brief ontvangen. Hierbij nodigen we alvast iedereen uit om deze vergadering bij te wonen. Er zal een geleide wandeling plaatsvinden in het boscomplex ‘De Laks’ van Oud-Turnhout.

16 Bosgroepnieuws

Bosgroep noorderkempen vZw

Algemene vergadering 2008

Op 20 januari 2009 is Kaat Bogaerts bevallen van een pracht van een dochter, Lea genaamd.

We wensen Kaat, Tony, Ilias en hun nieuwe spruit het allerbeste toe.

Op wandeling in het natuurgebied Tikkebroeken.

Gezocht! Een van de bestuurders is voor onbepaalde duur naar het buitenland vertrokken. De bosgroep is daarom op zoek naar een nieuwe bestuurder. Als u altijd al iets met bossen hebt willen doen dan is dit misschien wel de gelegenheid. Voor meer info in verband met de taak van bestuurder kunt u contact opnemen met de bosgroep, ook kandidaten kunnen via deze weg contact opnemen.

Tel: 014/85.90.21 of

Email: noorderkempen@bosgroep.be

Samen voor meer bosbeheerde Bosgroep Antwerpen Noord vzw nodigde de boseigenaars van Noord Brasschaat uit…

Bosgroep antwerpen noord vZw

Op 25 november 2008 werd de bosgroep voorgesteld aan een heel aantal privé-boseigenaars bij de opstart van een nieuw boscomplex ‘Noord Brasschaat’. Een 40-tal andere boseigenaars toonden ook interesse in het project maar konden er die avond niet bij zijn, zij worden wel gebeld voor een terreinbezoek. Door het gezamenlijk uitnodigen van deze boseigenaars van ‘Noord Brasschaat’ willen we ook gezamenlijk bosbeheer mogelijk maken. De boseigenaars worden terug aangezet om stil te staan bij hun bos en de opportuniteiten ervan. De bosgroep ondersteunt hen hierbij op bosbouwtechnisch, juridisch en administratief vlak. Samen werken aan beter bosbeheer biedt heel wat voordelen onder andere het gezamenlijk bestrijden van exoten, aanplanting van een ecologische bosrand, brandhoutverkoop,… .

Samen werken aan duurzaam bosbeheer! Intussen zijn een heel aantal terreinbezoeken afgerond, en worden nog steeds nieuwe afspraken gemaakt. Een aantal beheerwerken zijn gepland in de zomer, waarna de aanplanting van een bosrand in het najaar kan volgen. De realisaties zullen een ecologische meerwaarde bieden voor dit groen stukje Brasschaat.

17Bosgroepnieuws

Samen voor meer bosbeheer!

UITNODIGING voor onze Algemene Vergadering op maandag 18 mei 2009De bosgroep is aan zijn derde werkingsjaar begonnen met nieuwe plannen en projecten, naast de reeds opgestarte projecten van vorig jaar. We lichten dit graag toe op onze Algemene Vergadering van maandag 18 mei. Na drie jaar voorlopige erkenning zullen we in 2009 onze definitieve erkenning aanvragen bij het Vlaams Gewest. Hiervoor zijn we volop bezig met de opmaak van een beleidsplan waarin we ook onze activiteiten en projecten voorstellen voor de komende zes jaar. Tijdens de Algemene Vergadering koppelen we dit met jullie terug.Daarnaast wordt er tijdens de Algemene Vergadering een nieuwe Raad van Bestuur gekozen door onze effectieve leden. De bestuurders vormen de ruggengraat van de bosgroep en zijn een meerwaarde voor de goede werking van onze vzw. De taak van de Raad van Bestuur bestaat voornamelijk uit beslissingen nemen over de dagelijkse activiteiten en werking van de bosgroep. Indien u achter de bosgroep staat en actief wil meedenken over de optimalisatie van onze werking, aarzel dan niet en stel u kandidaat voor verkiezing van de Raad van Bestuur!!We verwelkomen u graag op onze Algemene Vergadering vanaf 18u met wat kruidige hapjes en drankjes en sluiten deze bijeenkomst van boseigenaars af met een gezellige receptie.

Programma

18.00 u Verwelkoming met kruidige hapjes en drankjes uit de bossfeer19.00 u ALGEMENE VERGADERING met oa verkiezing van de Raad van Bestuur en voorstelling van de jaarrekening19.45 u De bosgroepwerking de volgende zes jaren: interactief moment20.45 u Receptie

Plaats

Cultuurcentrum (polyvalente ruimte), Gemeentepark 8, 2930 Brasschaat (parking via Miksebaan)(linkervleugel van de Hemelhoeve, achter de cafetaria)

Inschrijven algemene Vergadering

Inschrijven is verplicht vóór 11 mei 2009!U kan inschrijven door:• te bellen op het nummer 03/355.09.40• te mailen naar antwerpennoord@bosgroep.be• kandidaturen voor de verkiezing van de Raad van Bestuur ontvangen we graag voor 20 april 2009.

Voor de opmaak van een visie en een goed beheerplan van Kapellen-Brasschaat-Schoten is het broodnodig dat we inzicht krijgen in de noden en wensen van de verschillende betrokkenen. En daarom worden verschillende initiatieven tot inspraak en terugkoppeling georganiseerd. De wandeling in het Mastenbos op zondag 25 januari kaderde binnen dit overlegproces. Een droge zonnige winterdag, de grond licht bevroren, ideaal voor een voormiddag wandeling. Een groepje geïnteresseerden hadden zich verzameld aan de ingang van het Mastenbos. Na voorstelling van de gidsen (Arcadis, VBV, ANB en bosgroep) en een uiteenzetting van het doel van deze wandeling, wandelden we het domein binnen. Op verschillende plaatsen hielden we even halt, om zo de visie over het waarom en het beheer van deze plekken toe te lichten. Diegenen die de ochtendvrieskou trotseerden hadden overschot van gelijk, want hoe kan je beter vatten wat men denkt dan door samen met de beheerders en gebruikers het bos in te gaan en stil te staan bij die aspecten die ons aanbelangen? Vraag en antwoord over thema’s als opportuniteiten voor de vleermuis creëren? De cultuurhistoriek van de pittoreske dreven respecteren?

Zin en onzin bespreken van de Amerikaanse eik en vogelkers, de grove en de Corsicaanse den? Het herstel van mysterieuze vennen, of de rol van Rhododendron in het Kempens bos? We kregen zowel een inzicht over de reeds uitgevoerde beheerwerken zoals vb het bestrijden van de Amerikaanse vogelkers en de Rododendron, ter bevordering van de fauna en flora (bv. habitat van de ijsvogel). Stampvoetend en handenwrijvend hielden we onze ledematen warm, maar de rode oortjes waren heus niet enkel te wijten aan de vrieskou; ook het interessante debat deed ons de oren spitsen. Nadat ook de mogelijkheden van recreatie aan bod kwamen, verder ook de vroegere zandwinningsputten en de betrokkenheid van privé-boseigenaars in het beheerplan, was het tijd om terug te keren. Nog een drietal reetjes zien wegflitsen tussen de dennen in de ochtendmist, en de ochtend was helemaal geslaagd!

Met dank aan Jan Lauwers( bosliefhebber) en Bert De Somviele (VBV).

18 Bosgroepnieuws

Bosgroep antwerpen noord vZw

Kunst met een grote KettingzaagOvergewaaid uit de Verenigde Staten, intensief beoefend, in Polen en Duitsland, bekend in Nederland en ook in Frankrijk, en stilaan aan zijn opmars bezig in België. Chainsauw carving, kettensagenshnitsen, of sculptuurzagen al deze begrippen dekken dezelfde lading. We spreken over het maken van kunstwerken met als enig werktuig een doodgewone kettingzaag en dit uit stamstukken van verschillende afmetingen, vorm of kwaliteit. Beeldhouwen met zulk stuk gereedschap dat normaal door bosbouwers gebruikt wordt, is een aparte kunstvorm. Het bijzondere aan deze vorm van kunst zijn de uitersten die elkaar ontmoeten. Het maken van verfijnde sculpturen door middel van het grofste gereedschap dat je kunt bedenken, een motorzaag, vereist uiterste concentratie en handigheid van de zager. De meeste carvers beschikken dan ook over een uitgebreid gamma van zaagmachines en zaagbladen die hem in staat stellen een zeer verfijnd kunstwerk af te leveren. De houtsoort en de kwaliteit van de stam hebben eveneens een invloed op de manier waarop het beeld tot stand komt. Elk stamstuk bevat unieke kenmerken waarmee de kunstenaar rekening dient te houden. Men kan de handigheid van deze kunstenaars voor de eerste maal in Vlaanderen bewonderen tijdens de Hoevefeesten in Kalmthout. Op zaterdag en zondag 20 en 21 juni komen een tiental Vlaamse carvers hun kunsten tonen aangevuld door enkele Nederlandse collega’s. Op dit tweedaagse evenement kan u getuige zijn van het ontstaan van een houtsculptuur van boomstronk tot kunstwerk. Laat u onderdompelen in de landelijke sfeer van vers geurend hout, sierlijk bewegende kettingzagen, veel lawaai en rondvliegende houtspaanders.

Hoevefeesten Landelijke gilde te KaLMtHoUt • 1ste VLaaMs KettINgzaagsCULPtUReN FestIVaLzaterdag en zondag 20 - 21 juni 2009 • ’ t Vogelensanckhof, Vogelenzangstraat 22 te Kalmthout

Samen de kou trotseren tijdens een discussiewandeling omtrent visie in deze bosgebieden

Kunst met een grote K.

twee nieuwe bosconsulentenop 5 maart stelde de Raad van bestuur twee bosconsulenten aan. andy Van de Vijver en Herman berkenbosch zullen voortaan onze bosgroep versterken op terrein. In eerste instantie zullen ze assistentie verlenen bij de planning, organisatie en opvolging van beheerwerken die bij de leden van onze bosgroep uitgevoerd worden. andy zal vooral (verder) actief zijn in bornem. Herman zal begeleiding voorzien in Nijlen en de ruime omgeving. bij de uitbouw van de bosregio rond de Kesselse Heide zal hij assistentie krijgen van Koen Van der Haegen, een nieuwe kandidaat-bosconsulent. We stelden andy en Herman enkele vragen om zich aan u voor te stellen.

Wie ben je?

Andy: Ik ben Andy Van De Vijver, 36 jaar wonende te Bornem, getrouwd met Patricia en vader van 2 kinderen Dylan 13 jaar en Rune 15 maanden. Ik ben operator in een bedrijf in Bornem en werk in een 3-ploegen systeem. Ik ben bijzonder veldwachter op 2 privé-domeinen in Bornem, het “buitenland” en het graafschap waar mijn vader, Paul, al 40 jaar fulltime bijzondere veldwachter is. Mijn grootste passie is de jacht.

Herman: Ik ben Herman Berkenbosch en ben (ongeveer 60 jaar geleden) geboren in Lier. Ik ben als kind opgegroeid in de bossen van Bevel (Kruiskensberg en Merodese bossen). Ik woon nu in Hallaar samen met mijn vrouw en zoon. Mijn vrije tijd breng ik nog steeds door in het bos.

Wat trekt je aan in bos?

Andy: Vanuit mijn passie voor de jacht heb ik al op zeer jonge leeftijd het bos goed leren kennen. We bevonden ons bijna dagelijks in het bos, ook buiten het jachtseizoen. Hierdoor zie je het bos veranderen en ook de dieren die er zich in bevinden. De rust en de schoonheid hiervan is hetgeen mij zo aantrekt in het bos.

Herman: Als het mogelijk is, breng ik mijn tijd door in de bossen. Het eerste bos dat ik mee heb aangeplant is nu ongeveer 40 jaar oud (Corsicaanse den in de Merodese bossen in Herenthout).

Waar heb je je tot dusver mee bezig gehouden als het over bos gaat?

Andy: Van kinds af aan, ging ik met mijn vader op pad en buiten het jachtseizoen, wanneer mijn vader wat meer tijd had, deden we hier en daar aanplantingen. Dat waren meestal eiken, elzen en essen die we hier en daar wat gingen bijplanten tussen de populierenbestanden op het graafschap. Nadat ik bijzondere veldwachter ben geworden in het “Buitenland” (gehucht van Bornem), zag ik dat er veel onwetendheid en gebrekkige kennis was bij privé-eigenaars. Hierdoor zag ik de noodzaak in om deze eigenaars te helpen bij het beheer van hun bos. Dat ging van kapvergunningen regelen, het plantklaar maken van de percelen, houtverkoop regelen, aanplantingen, ... . Nadat ik kennis had gemaakt met Luc Laeremans, de coördinator van de toen nog op te richten bosgroep is alles nog verder geëvolueerd en zijn we samen begonnen aan de omvorming van homogene populierenbestanden naar meer gemengde inheemse loofboombestanden. Hierdoor is

er een samenwerking ontstaan waarbij de bosgroep en ikzelf iets waardevols kunnen betekenen voor deze streek.

Herman: In 1981 volgde ik mijn vader op en ben ik aangesteld als bijzondere veldwachter (jachtwachter op een privaat domein). Na de stormen van 1990 en 1992 ben ik daar actief begonnen met bosbeheer en beheerplanning. Dit leidde uiteindelijk tot het opstellen van een bosbeheerplan (samen met de eigenares), verkoop van industriehout, verkoop van brandhout en nieuwe aanplantingen van zomereik, els, esdoorn en Amerikaanse eik (‘toen’ nog met subsidie). Voor en samen met de bosgroep ging ik al verschillende malen op terrein: voorbereiding en opvolgen van kappingen, voorbereiden van brandhoutverkoop en aanduiden van ruimingspistes. Ik volgde intussen ook al heel wat cursussen in de bossfeer: bestandsbeheer (2003), bosbeheer vandaag (2007), beheerplanning (2007), brandhout kuberen (2007) bosconsulent (2008). In mei van dit jaar, trek ik met de bosgroepen naar Argonne voor de driedaagse opleiding ‘geïntegreerd bosbeheer’.

Hoe denk je, als bosconsulent, de bosgroep en de boseigenaars best te kunnen helpen?

Andy: Als bosconsulent sta ik dicht bij de eigenaars en daardoor ken ik ook goed hun vragen en noden en kan ik proberen iets te verwezenlijken waar iedereen beter van wordt. Ik denk dat ik als bosconsulent zo een belangrijke bijdrage kan leveren aan het bosbeheer. Dienstverlening aan eigenaars, natuurbehoud en natuurherstel zijn daarbij voor mij de belangrijkste pijlers. Tot slot wil ik nog meegeven dat ik jacht kader binnen natuur en bosbeheer en dat de twee op die manier samengaan.

Herman: Als bosconsulent wil ik graag informatie en advies geven over bosbeheer; bijvoorbeeld over dunningen, houtverkoop, aanplanten van bosranden en het omvormen van oude dennenbestanden. Ook bij het begeleiden en opvolgen van kappingen door exploitanten en brandhoutkopers zie ik me een waardevolle rol vervullen.

Bosgroep antwerpen Zuid vZw

Andy Van De Vijver en Herman Berkenbosch.

19Bosgroepnieuws

Bosgroep antwerpen Zuid vZw

20 kalender

Start samenwerkingsproject ‘Streekeigen bomen en Struiken: meer kansen voor onze natuur.’Ongeveer 10.000 jaar geleden, na de laatste ijstijd, vestigden zich in onze regio heel wat boom- en struiksoorten. Deze migreerden vanuit het Middellands Zeegebied tot bij ons. Enkel die planten die zich het beste aanpasten aan onze bodem en klimaat overleefden, andere stierven uit. Deze succesvolle ‘autochtone’ of streekeigen bomen en struiken bezitten belangrijke genetische eigenschappen. De groeiplaatsen van deze autochtone bomen en struiken zijn sterk achteruit gegaan. Het gaat nog om slechts een klein percentage van alle bomen en struiken die er zijn. Het is dan ook vijf voor twaalf, willen we deze autochtone groeiplaatsen redden en versterken. Daarnaast kunnen we bij nieuwe aanplantingen ook gebruik maken van autochtone bomen en struiken. De meeste boom- en struiksoorten die we nu in tuincentra kopen, zijn afkomstig uit lagere loonlanden zoals Italië of Polen. Een sleedoorn uit Italië is echter niet dezelfde dan de sleedoorn die bij ons voorkomt. De Italiaanse sleedoorn bezit andere genetische eigenschappen en komt bijvoorbeeld vroeger in bloei. Té vroeg om voedsel te kunnen bieden voor onze insecten, die pas later ontwaken. Een ingewikkeld verhaal? Samengevat is het simpel: bomen en struiken die in onze regio thuis horen, creëren meer kansen voor de diersoorten die hier leven!Om dit verhaal de nodige aandacht te geven zal onze bosgroep en het Regionaal Landschap Rivierenland (RLRL) samenwerken. Eerst en vooral willen we autochtoon plantsoen opkweken in samenwerking met boomkwekers. Daarom hebben we zaden nodig van bestaande autochtone bomen en struiken. Het Instituut voor Bos en Natuuronderzoek (INBO) heeft de afgelopen jaren belangrijke zaadbronnen in Vlaanderen onderzocht en in kaart gebracht. De komende jaren kan er dus geoogst worden. Daarnaast willen we met dit project bestaande autochtone sites gaan beschermen en versterken, ook binnen de bossen van onze leden-boseigenaars. En we willen samen met boomkwekers bekijken of we vanuit dit project het toekomstige marktaanbod van autochtone bomen en struiken kunnen verzekeren. Op die manier kunnen we ook onze leden voorzien in een aanbod aan streekeigen plantsoen.

Aangezien de interesse voor dit project groot blijkt te zijn, zal de volgende maanden verder verkend worden hoe een samenwerking met verschillende bosgroepen, regionale landschappen, VLM en provincie rond dit thema mogelijk is. De zin en motivatie om rond dit thema samen te werken is alvast duidelijk aanwezig. Hopelijk kunnen we op evenveel enthousiasme rekenen bij onze leden- boseigenaars.Meer info vindt u gaandeweg via onze website www.freewebs.com/bosgroepantwerpenzuid.

Plukkers tonen fier hun “vangst” na een zaadoogst van oa. essen, meidoorn en wilde rozen in Vlaams Brabant.

(sept 2008, Regionaal Landschap Groene Corridor.)

Succesvolle brandhoutverkoop winter 2008-2009De afgelopen wintermaanden werden er via onze bosgroep 41 loten verkocht, goed voor zo’n 900 m3 brandhout! Prijzen voor brandhout op stam schommelden gemiddeld tussen de 10 en de 25 €/m³. Een overzicht van de loten die in december werden aangeboden en de geboden prijzen, zijn terug te vinden op onze vernieuwde website www.freewebs.com/bosgroepantwerpenzuid. Intussen telt onze databank al 109 brandhout-geïnteresseerden. Eind 2009 zal opnieuw een “grote” verkoop van brandhoutloten plaatsvinden waarbij we het aanbod in de regio Klein-Brabant wensen uit te breiden. Geïnteresseerde kopers kunnen zich nog steeds aanmelden via het brandhoutkopersformulier op de hogervermelde website. Ook dit jaar kreeg onze brandhoutverkoop aandacht in de media. Op 21 december kwam het VRT-journaal langs in Peulis-Putte in het bos van de familie Huygens-Huylebroeck waar Marc Van Thillo en z’n kompanen brandhout kapten. Een vertegenwoordiger van de website Hebbes.be verklaarde dat er nog nooit eerder zoveel zoekertjes betreffende brandhout zijn geweest. Vlak voor Kerst waren de brandhoutaanbiedingen de meest bezochte zoekertjes op het internet.VRT interviewt brandhoutkopers op 21 december 2008.

Start en verkenning van “Bosregio Kesselse Heide” in Nijlen.Het gebied rond de Kesselse Heide en Goorbos in Kessel-Nijlen is ontegensprekelijk een fraai stukje Kempen. Veel wandelaars, joggers, speelvogels, fietsers of natuurliefhebbers vinden regelmatig hun weg naar dit gebied. Dit beschermde landschap langs de vallei van de Kleine Nete herbergt immers een boeiende afwisseling van beemden, weilanden, stuifzand, heide en enkele waardevolle bossen. De overheid investeert al een geruime tijd in het duurzaam beheer van het gebied. Via de eigenaars-openbare besturen zoals de provincie Antwerpen worden kosten noch moeite gespaard om dit landschap te behouden en de natuur te laten ontwikkelen. Een aanzienlijk aandeel van de bossen in het gebied zijn in handen van private eigenaars. Daaronder zijn heel waardevolle stukjes bos waar beheer nodig is om ze te behouden. Voor heel wat van deze eigenaars is het beheer van hun bos echter één groot vraagteken . Daarom slaan het gemeentebestuur Nijlen en de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw de handen in elkaar voor advies en steun aan de boseigenaars rond de Kesselse Heide. Op donderdag 26 maart vond het eerste infomoment voor boseigenaars plaats. De volgende weken en maanden zal verder verkend worden hoe er kan samengewerkt worden.

21kalender

wandelingen en excursies

Zondag 26 april 2009: Ochtendwandeling in het bos van Marpingen - Lint.Op deze zondagochtend neemt Mieke Van Den Bergh ons mee voor een wandeling door een bos dat gonst van nieuw leven na een lange, koude en donkere winter. Het Bos van Marpingen is een oud loofbos met voornamelijk zomereik en een stukje beuk. Voordat de bomen volledig in blad staan en al het licht wegroven, wagen heel wat voorjaarsbloeiers hun kans. We vinden hier bosanemoon, speenkruid, dalkruid en lelietje-van-dalen. Naast de informatie over bosleven en historiek, door Mieke, zal deze wandeling opgeluisterd worden door de zeer uitgebreide plaatselijke zangvogelharmonie aangevuld met boomklever, boomkruiper, grote bonte specht en misschien de bosuil?

Gids: Mieke Van Den Bergh, bosgids.Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzwAfspraak: 9.30 u op de parking van de school in de Torfstraat, langs de spoorlijn (Lier-Lint) op 200 m van het dorpsplein, in het centrum van Lint. Van daaruit vertrek in groep, te voet langs een trage weg (20 min) tot bij het bos. Voorzie degelijke stapschoenen. Einde voorzien om 12.15 u, terug bij de parking.Adres GPS: Torfstraat, Lint.Inschrijven: gratis via antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40

Vrijdag 15 mei 2009: Excursie ‘omvorming populier’, regio ‘s Hertogenbosch, Nederland.De Commissie Pro Silva van de Koninklijke Nederlandse Bosbouw Vereniging organiseert twee keer per jaar excursies rondom een actueel thema. In het voorjaar 2009 staat de populier centraal, waarbij het vooral gaat om de wijze waarop, binnen de Pro Silva-principes, populierenbossen omgevormd kunnen worden naar gemengde loofbossen met behoud van een zeker aandeel populier. De excursie vindt plaats op zowel 13, 14 als 15 mei in de populierenbossen van het Brabants Landschap in het gebied de Meierij in het Nederlandse Noord Brabant. Met de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw nemen we deel op vrijdag 15 mei.

Organisatie: Pro Silva ( Bosgroep Antwerpen Zuid vzw)Afspraak: carpool vanuit Lier - 7.45 u NMBS - Station Lier. Gepast schoeisel en lunch voorzien. Terug om 18.00 u.Adres: station Lier, Leopoldplein, 2500 Lier.Inschrijven: via Bosgroep Antwerpen Zuid vzw – 03/355.09.40

Zondag 17 mei 2009: Wandeling Peertsbos te Herentals.Op deze zondag wandelen we met de bosgroep Kempense Heuvelrug in het Peertsbos te Herentals. Dit oude bos – een eerste vermelding vinden we terug in 1221 – is gelegen in de vallei van de Kleine Nete. De enorme variatie in plantensoorten, leeftijden van bomen, bosbeheersvormen en dieren resulteert in een prachtig stukje natuur. Het Dalkruid zullen we onder de kathedralen van onze inheemse eiken kunnen bewonderen en met een beetje geluk zal de melodieuze zang van de Wielewaal weerklinken!

Gids: Adjunct-coördinator van de bosgroep, Els OostvogelsOrganisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzwAfspraak: van 10.00 u tot 12.00 u – samenkomst op de parking van sportcentrum BLOSO te Herentals

Zaterdag 6 juni 2009: Bosbezoek - Bornem: Toekomst en alternatieven voor populier.2 jaar na ons eerste bezoek aan een aantal bossen in de regio bekijken we een aantal herbebossingen die plaatsvonden na een kaalkap van populier. Samen met boseigenaars en deskundigen bespreken we de mogelijkheden en moeilijkheden die we daarbij ondervinden. Planning van een aanplant en soortenkeuze (oa “nieuwe” wilgensoort) komen ter sprake naast onderwerpen zoals bescherming tegen vraat- en veegschade en de noodzaak om aanplantingen vrij te stellen.

Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzwAfspraak: 13.45 u aan de parking naast Oud-gemeentehuis in Weert. Einde voorzien om 16.00 uAdres: Appeldijkstraat in Weert-Bornem.Inschrijven: graag een seintje via antwerpenzuid@bosgroep.be of 03/355.09.40 of via Andy Van de Vijver – bosconsulent in Bornem.

cursussen antwerpse Bosgroepen

Wat: brandhoutinitiatie Waar: Pulhof WijnegemWanneer: Za 12 december ‘09 Code: AZBI Uur: 8.30-15.30uOmschrijving: Zelf brandhout kappen lijkt op het eerste zicht niet moeilijk, maar enkele weetjes maken dit veiliger, efficiënter en

leuker. Blokken of meterhout maken, klieven met de hand of met een machine, handgereedschap voor manipuleren en uitdragen, tips voor drogen van hout. Deze cursus is géén kettingzaagcursus, maar geeft een massa praktische tips rond brandhout oogsten.

Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

Wat: Inheemse bomen en struikenWanneer: Vr 15 mei ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKIHB Uur: 9-16uWanneer: Vr 5 juni ‘09 Waar: Krankhoeve, Bonheiden Code: AZIBS Uur: 9-16uOmschrijving: Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele

veelvoorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk (hout)gebruik worden besproken.

Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend.Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

22 kalender

Wat: Natuurwaarde van bossen en bosecologie Waar: Zevenbergen, RanstWanneer: Vr 11 september ‘09 Code: AZBR Uur: 9-16uOmschrijving: Welke factoren bepalen dat dieren en planten een thuis vinden in mijn bos? Dood hout, variatie in boom- en

struiksoorten en variatie in de structuur zijn een goed begin. Maar het bos is tegelijk een levend systeem met heel wat onderlinge relaties en verbanden. Wist je dat op een oude inheemse zomereik meer dan 300 (!) soorten insecten kunnen leven? En dat een koolmezenfamilie daar gretig gebruik van maakt? En dat roofvogels wel een goed gevulde koolmees lusten? Tijdens deze dag krijg je inzicht in een bosecosysteem en hoe je als beheerder kan inspelen op de natuurlijke dynamiek. De cursus vindt plaats in één van de waardevolste bossen van ons werkingsgebied; het Zevenbergenbos.

Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

Wat: Kettingzaag module 2Wanneer: Ma 12 en di 13 oktober ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM2 Uur: 8.30-15.30uWanneer: Za 17 en 24 oktober ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM2 Uur: 9-16uWanneer: Za 14 en 21 november ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM2 Uur: 8.30-15.30uOmschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.Prijs leden: 30 €Prijs niet-leden: 60 €

Wat: Kettingzaag module 3Wanneer: Za 21 en 28 november ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM3 Uur: 9-16uWanneer: Za 12 en 19 december ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM3 Uur: 8.30-15.30uWanneer: Di 1 en wo 2 december ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM3 Uur: 8.30-15.30uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.Prijs leden: 30 €Prijs niet-leden: 60 €

Wat: Kettingzaag module 1Wanneer: Ma 14 en di 15 september ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM1 Uur: 8.30-15.30uWanneer: Za 12 en 19 september ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM1 Uur: 8.30-15.30uWanneer: Za 19 en 26 september ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM1 Uur: 9-16uWanneer: Za 17 en 24 oktober ‘09 Waar: Pulhof, Wijnegem Code: AZKM1 Uur: 8.30-15.30uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het

dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!Prijs leden: 30 €Prijs niet-leden: 60 €

Cursussen met deze stip ervoor zijn volzet

cursussen antwerpse Bosgroepen

23kalender

Wat: beheerkeuzes voor ouder wordende dennenbossenWanneer: Za 12 september ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKBOD Uur: 9-16uOmschrijving: Wat kunnen we doen met onze ouder wordend dennenbestand. Welke beheeropties zijn er mogelijk? Wat moet ik

doen om een nieuw dennenbos, gemengd bos of een loofbos te krijgen?Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

inschrijving cursussen Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar:rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam: ............................................................................................................................................................................................................ Tel. Nr.: ............................................................................................................................

Adres: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid van bosgroep: q KH q ZK q NK q AN q AZ

Cursuscode(s): .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode.

Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt. NU inschrijven is de boodschap. Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

Wat: Houten constructiesWanneer: Ma 27 en di 28 april ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHHC Uur: 8.30-15.30uWanneer: Za 14 en 21 november ‘09 Waar: Vrieselhof, Ranst Code: ANHC Uur: 8.30-15.30uOmschrijving: Dag 1: Theorie over verschillende houtsoorten en hun duurzaamheid. Oefeningen: het verzagen van stamstukken

tot planken. Dag 2: Maken van verbindingen en werkstukken (bank, tafel, ...)Prijs leden: 30 €Prijs niet-leden: 60 €

Wat: bosflora Waar: Pulhof Wijnegem en Zoerselbos, ZoerselWanneer: Di 21 en za 25 april ‘09 Code: ANBF Uur: 19-22u en 9-12.30uOmschrijving: Korte inleiding tot de vegetatiekunde, beperkte theoretische kennismaking met enkele toonaangevende

bosplantengemeenschappen (voedselarm, voedselrijk, droog en nat) met hun dominerende boomsoorten. Lokaal op het terrein bespreking en evaluatie van de aanwezige bosplantengezelschappen.

Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

Wat: bosranden Waar: Pulhof Wijnegem en Zoerselbos, ZoerselWanneer: Wo 17 en za 20 juni ‘09 Code: ANBF Uur: 19-22u en 9-12.30uOmschrijving: Bosranden vormen de contactzone tussen het bos en een aanliggend perceel. We bekijken hoe deze perceelsgrens

het best is opgebouwd en welke ecologische functies een goed ontwikkelde bosrand kan vervullen. We leren hoe we best een bosrand vormen en beheren. Tijdens de terreinexcursie bekijken we verschillende types bosranden en stellen we een aangepast beheer voor.

Prijs leden: 10 €Prijs niet-leden: 20 €

Wat: studiereis “geïntegreerd bosbeheer” naar argonne-Noord FrankrijkWanneer: Ma 11 tot wo 13 mei ‘09 Omschrijving: Verschillende onderwerpen uit het bosbeheer worden besproken en beoefend in prachtige stukken bos in het

Noord-Franse Argonne. We wandelen tussen verschillende lokaties en bespreken onderwerpen zoals natuurlijke en kunstmatige verjonging, dunningen, impact van wild op bestaand bos en de toekomstboommethode. Het blijft niet bij praten, er wordt ook in groepjes geoefend. Als afsluiter wordt er een bezoek gebracht aan een lokale beukenzagerij. Superaanbod voor wie graag bosbeheer in de vingers wil krijgen.

Prijs, programma en inschrijving via uw bosgroep VOOR 16 APRIL!!

sNeLLe

besLIsseRs

Bosgroep Antwerpen Noord vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Coördinator: Devriendt Karolien • 0475/75.77.98 antwerpennoord@bosgroep.beMedewerkster: Van Cotthem Britt

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Coördinator: Laeremans Luc • 0476/76.18.25 antwerpenzuid@bosgroep.beMedewerkster: Van Cotthem Britt

Bosgroep Noorderkempen vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 732460 KasterleeTel.: 014/85.90.19Fax.: 014/85.90.21Coördinator : Bogaerts Kaat • 0474/74.17.31 noorderkempen@bosgroep.beMedewerkster : Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp CBritselaan 202260 WesterloTel.: 014/27.96.57Fax.: 014/27.96.69Coördinator: Seynaeve Jan • 0474/99.99.35 jan.seynaeve@groenkempen.provant.beAdj.-coördin.: Matthé Joris • 0478/78.20.22 joris.matthé@groenkempen.provant.beMedewerkster: Himschoot Rebecca

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 732460 KasterleeTel.: 014/85.90.17Fax.: 014/85.90.21 Coördinator: Vanlommel Stef • 0479/20.93.11 kempenseheuvelrug@bosgroep.beAdj.-coördinator: Oostvogels Els • 0478/26.73.37 kempenseheuvelrug@bosgroep.be Medewerkster: Vangenechten Annick Elly Maes

Medewerker terreinwerkzaamheden Meeuws Chris 0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be

V.U.: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem • Tel.: 03/355.09.40 • Fax.: 03/355.09.45