bosgazet 018 BELGIE-BELGIQUEP.B.

2099 Antwerpen XBC 10770

driemaandelijks tijdschrift april - mei - juni 2011afgiftekantoor 2099 antwerpen x - p608022

informatieBlad antwerpse Bosgroepen

Het ontluiken van de wilde kamperfoelie kondigt de lente aan in het bos. Foto: Wim Boonen

Pagina 2Voorwoord

Pagina 3Waarom bosgroepen?

Pagina 4-10Bosinfo

Pagina 11-20Nieuws uit de 5

bosgroepen

Pagina 21Activiteiten/

Wandelingen

Pagina 22-23Cursussen

02 woord vooraf

Voorwoord

Dag beste lezers,

Terwijl ik dit schrijf, is het eind februari en is het buiten aan het regenen. Het is redelijk zacht en enkel ‘s nachts is er nog wat kans op vorst. ’s Morgens, voor de zon op is, zijn er al enkele vogels die hun beste lied oefenen en we merken goed dat de zon ook elke dag wat vroeger van de partij is. De lente komt er dus met rasse schreden aan.

Een nieuw seizoen geeft ook nieuwe omstandigheden waarin de natuur zijn taak moet volbrengen. Of het een natte of een droge, koude of een warme lente wordt, kunnen we niet voorspellen. De natuur zal er het beste van moeten maken. Net zoals de natuur kennen de bosgroepen periodes waarin het hen voor de wind gaat en moeilijke periodes waarin ze op de proef gesteld worden. Momenteel maken we zo’n moeilijkere periode mee doordat de Vlaamse subsidies verminderen.

Zoiets is natuurlijk niet aangenaam, maar je wordt als organisatie wel wakker geschud. Je wordt je bewust van het feit dat bepaalde inkomsten of subsidies, die eerst evident waren, dat eigenlijk niet zijn. Je moet zoeken naar oplossingen die je onafhankelijker maken in de toekomst, zodat je niet bij de eerste storm begint te wankelen. Een ‘appeltje voor de dorst’ is geen overbodige luxe, maar een must.

Zo groeit een vereniging uit zijn kinderschoenen en wordt het een solide geheel. Dit geldt ook voor de Koepel van de Vlaamse Bosgroepen. Ze is nog maar goed en wel opgericht en wordt reeds geconfronteerd met een aantal bosgroepen die door de achterblijvende subsidies in financieel stormweer komen. Natuurlijk kan de Koepel geen geld toveren maar haar zoektocht naar oplossingen toont aan dat zij wel degelijk een taak en plaats heeft.

Groeten en veel leesplezier

Jo Van Miert,Voorzitter Bosgroep Noorderkempen vzw

Jo Van Miert, voorzitter Bosgroep Noorderkempen vzw.

waarom bosgroepen?Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Bosgroep is er Voor u !

CoLoFoN

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 3.500 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem

Redactieadres: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem tel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.be website www.bosgroepen.be

Wat kan de bosgroep voor u doen?De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor:

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken;

• organisatie van wandelingen, cursussen en excursies;

• hulp bij het aanduiden van dunningen;

• hulp bij de bestrijding van Amerikaanse Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg;

• hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos. Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Kempense Heuvelrug vzw: Dessel, Geel (deel ten noorden treinspoor), Grobbendonk, Herentals, Kasterlee, Lille (zuiden van Lille), Mol (deel ten noorden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten noorden treinspoor), Retie, Vorselaar.

zuiderkempen vzw: Balen, Geel (deel ten zuiden treinspoor), Heist-op-den-Berg, Herentals (deel ten zuiden treinspoor), Herenthout, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol (deel ten zuiden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten zuiden treinspoor), Westerlo.

Noorderkempen vzw: Arendonk, Baarle-Hertog, Hoogstraten, Lille (noorden van Lille), Malle, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar.

antwerpen Noord vzw: Antwerpen, Brasschaat, Brecht, Essen, Kalmthout, Kapellen, Schilde, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wuustwezel, Zoersel en Zwijndrecht.

antwerpen zuid vzw: Aartselaar, Berlaar, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Borsbeek, Duffel, Edegem, Hemiksem, Hove, Kontich, Lier, Lint, Mechelen, Mortsel, Niel, Nijlen, Putte, Puurs, Ranst, Rumst, Schelle, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek, Wommelgem en Zandhoven.

achteraan de bosgazet kan u de adressen van de antwerpse bosgroepen terugvinden.

Bosgroep samen op weg.

03even voorstellen

Verfmarkeringen Bij Bosexploitatie

Verfmarkeringen bij bosexploitatiebij moderne bosexploitatie gebruikt de beheerder speciale verftekens om de machinist aan te sturen. Dit artikel licht hun betekenis toe en roept op om ze eenduidig te gebruiken. We moeten het warm water niet heruitvinden als de symbolen al langer succesvol worden toegepast in allerlei buitenlanden.

Om bodemschade over zowat de hele oppervlakte van het bos te voorkomen, wordt bij exploitatie steeds meer met vaste ruimingspistes gewerkt. Het uitgangspunt hierbij is dat de zware machines de meeste bodemverdichting bij hun eerste passage veroorzaken, en dat het dus beter is om steeds op hetzelfde tracé te rijden dan overal een beetje.

Bij exploitatie met harvester is het systeem van ruimingspistes met een tussenafstand van 18 à 20 meter (gemeten vanaf het midden van de piste) helemaal uitgerijpt. Het is aanvaardbaar voor het bosbeheer en is ronduit handig voor de harvestermachinist omdat die met z’n 10 m-kraan alle bomen kan bereiken.

In het geval van motormanuele exploitatie (het zagen met de kettingzaag) kunnen de ruimingspistes soms zorgen voor nadelen, bijvoorbeeld als er hout met de kabel moet uitgesleept worden of als de kraan van de uitrijcombinatie onvoldoende reikwijdte heeft. Toch bieden de pistes ook dan voordelen, al is het maar omdat de bosbeheerder vooraf nadenkt over de uitvoering van de exploitatie en een goede ontsluiting van het bos voorziet.

Kleuren en vormen

De verfmarkeringen hebben verschillende kleuren en vormen, met een eenduidige logica: blauwe stippen voor toekomstbomen, witte of blauwe strepen voor permanente markeringen en oranje (alternatief rood, geel, roze of andere schreeuwerige tinten) voor bomen die afgezaagd worden. Na de exploitatie blijven er dus enkel bomen met (subtiele) blauwe of witte markeringen achter.

Blauw is voornamelijk gereserveerd voor toekomstbomen, die tijdens de exploitatie zeker niet mogen beschadigd worden. Drie of vier stippen op de stam zijn gebruikelijk naargelang de dikte van de boom. Voor dunne boompjes die een hoog risico lopen bij de exploitatie, bijvoorbeeld enkele mooie exemplaren in de onderetage van een populierenbos, kan ook een volledige blauwe verfband gebruikt worden.

In bossen waar de bomen vrij dicht staan, zoals de meeste Kempense dennenbossen, kan alles aangeduid worden met verticale en schuine verfstrepen in oranje of een aanverwante kleur. Dunningsbomen krijgen twee schuine strepen aan tegengestelde kanten, zodanig dat ze van alle kanten zichtbaar zijn. De ruimingspistes worden aangeduid met verticale strepen op de bomen. Ze zullen door de machinist geveld en ingekort worden, waarna de machine verder kan rijden over het tracé waar de boom stond. Verticale strepen kunnen ook op struiken of zaailingen gespoten worden. De markering wordt tweezijdig aangebracht opdat de bosbeheerder zich bij het uitzetten van de pistes goed zou kunnen oriënteren. Het is bovendien handig om regelmatig een (oranje) verfstipje op de zijkant van de boom te zetten, kwestie van het overzicht te houden als de volgende piste

04 Bosinfo

Het einde van een vaste ruimingspiste wordt aangeduid met een hoofdletter T. Dit wil zeggen dat er geen machines voorbij dit punt moeten komen.

Een dunningsboom wordt best gemarkeerd met 2 schuine verfstrepen, zodat de boom van elke kant zichtbaar is.

De rand van de piste wordt gemarkeerd met blauwe strepen.

Een ruimingspiste wordt aangeduid met verticale verfstrepen, op bomen die moeten gekapt worden of op zaailingen en struiken.

Overzicht van de betekenis van verfmarkeringen die bij bosexploitatie gebruikt worden.

Verfmarkeringen Bij Bosexploitatie

gemarkeerd wordt. Voor de duidelijkheid wordt op de boom langs de bosweg een hoofdletter I (van ingang) aangebracht.

De bosgroepen markeren ook de rand van de pistes, door op regelmatige afstand een horizontale blauwe streep op de bomen aan te brengen. Uiteraard worden deze strepen aangebracht op kwaliteitsvolle bomen. Met blauw gemarkeerde bomen mag de exploitant immers niet beschadigen. Het voordeel van het markeren van de rand van de piste is dat achteraf eenvoudig valt te controleren of de exploitant de piste heeft gevolgd.

Hoofdletter t

Als een ruimingspiste op een bepaalde plek moet stoppen, wordt dit aangegeven met een hoofdletter T. Hierdoor weet de machinist dat er voorbij dat merkteken geen bomen meer te zoeken zijn. Zo wordt vermeden dat er met machines wordt gereden waar dat niet wenselijk is, bijvoorbeeld door een natte plek of in de buurt van een omheining.

In oudere bossen kan het gebeuren dat de bomen zodanig ver van elkaar staan, dat er geen 3-4 m brede ruimingspistes kunnen uitgezet worden door strepen te zetten op bomen die gaan gekapt worden. Als dan ook nog struiken en zaailingen ontbreken, kan men niet

anders dan horizontale blauwe strepen zetten op randbomen. Het is zelfs best om 2 strepen boven elkaar te zetten, om verwarring met schuine strepen op dunningsbomen te vermijden.

Tekst: Robbie Goris, Inverde Foto’s: Inverde en Bosgroep Kempense Heuvelrug

Ruimingspiste uitgezet met verticale verfstrepen op Amerikaanse vogelkers.

inleefreis naar ecuador!Groenhart vzw en de Vlaamse bosgroepen organiseren een inleefreis waarbij boseigenaars en bestuurders van de Vlaamse bosgroepen in dialoog gaan met collega-boseigenaars in Ecuador. We maken kennis met de bosbouwproblematiek én oplossingen in een ontwikkelingsland, zoals grote houtexploitaties, de problematiek van privégrond en de daaraan verbonden rechten, certificering, multifunctioneel bosbeheer, community forestry en nog veel meer. De reis zal plaatsvinden tussen 1 en 15 juni 2012. De kostprijs is ongeveer 1.800 euro, de vlucht inbegrepen.

MEER INFO: vraag de reisbrochure aan via Jan.Seynaeve@Groenkempen.Provant.be. SCHRIJF JE IN: door te mailen naar Jan.Seynaeve@Groenkempen.Provant.be en je naam, adres, telefoonnummer en naam van je bosgroep door te geven.

Hoe vroeger je inschrijft, hoe meer kans je maakt om mee te gaan. De uiterlijke inschrijvingsdatum is 1 december 2011.Mis deze onvergetelijke ervaring niet!

Toekomstbomen mogen bij exploitatie zeker niet beschadigd worden en krijgen daarom blauwe verfstippen.

De ingang van een ruimingspiste wordt aangeduid met een hoofdletter I, zichtbaar van op de bosweg.

Harvester op vaste ruimingspiste.

05Bosinfo

klimop

soort in de kijker: klimopParasiet of onschadelijke gast?

onze inheemse klimop, oftewel Hedera helix, vind je vooral op de vochtige, voedsel- en humusrijke leem- en zandbodems. In belgië is hij algemeen verspreid, in de Kempen en de ardennen komt hij minder voor. ondanks zijn grote ecologische en esthetische waarde, staat de klimop - ten onrechte - bekend als een nietsontziende parasiet, die in een mum van tijd het leven uit zijn draagboom zuigt. Daarom verwijderen we deze plant vaak te snel en onnodig uit onze bomen.

De klimop behoort samen met de bosrank, het bitterzoet en de wilde kamperfoelie tot de inheemse klimplanten. Hij ‘kruipt’ over de grond of klimt drie tot dertig meter omhoog tegen een boom of een muur. Zijn drie- tot vierlobbige, donkergroene bladeren hebben een glanzende bovenkant en lichtere nerven aan de onderkant. Ze doen leerachtig aan en zijn winterhard. De uiteinden dragen de bolvormige schermen van de geelgroene bloemen van de plant.

biotoop

De klimopfamilie (Araliaceae) omvat 700 à 800 soorten, merendeels houtgewassen. Ze komt het meest voor in de tropische regenwouden van Zuidoost-Azië en Amerika. In West-, Midden- en Zuid-Europa is alleen het geslacht Hedera inheems. Na de laatste ijstijd verscheen de klimop in onze streken omstreeks 7.000 voor onze tijdrekening. Je vindt de struik overvloedig in de bossen in het krijtgebied en sterk in de essen-iepbossen.

Rond de klimop bestaan vele oude gebruiken, die betrekking hebben op zijn vermeende toverkracht. Een takje klimop boven de deur zou boze geesten buiten houden …

ecologische betekenis

De klimop draagt bij tot de verscheidenheid in het bos. De klimplant en haar draagboom groeien dicht op elkaar. Dat zorgt voor tak- en bladkluwens en dus een ingewikkelder opvulling van de ruimte. Daardoor neemt de structuur in het bos toe. Hoe groter de structuur, hoe meer verscheidenheid. Vogels als de winterkoning, de grauwe vliegenvanger, de boomkruiper, de merel, het roodborstje, de duif en de bosuil kunnen bij de klimop terecht voor een nest-, schuil- en slaapplaats. Spinnen en vlinders brengen in zijn gebladerte graag de winter door. Als bron van voedsel is de klimop belangrijk wegens zijn specifieke levenscyclus. Hij bloeit van september tot eind oktober. Dan levert hij veel nectar en stuifmeel op een moment dat

die snel in aanbod afnemen. Wespen, bijen, zweefvliegen, kevers en vlinders brengen regelmatig een bezoekje aan de bloemen van de plant. In het vroege voorjaar rijpen de (voor ons zeer giftige) blauwzwarte bessen van de klimop. Lijsters, spreeuwen en merels, maar ook marters, dassen en vossen lusten die maar al te graag. De bessen rijpen op het einde van de winter: een periode waarin de diertjes weinig voedsel vinden.

Beperk de bestrijding van de klimop tot specifieke en/of tijdelijke situaties, zoals de vrijstelling van jonge bomen. Bij de grote, gezonde bomen moet je niets doen. Een uitzondering zijn de monumentale bomen, waarin je af en toe een boomverzorger wil laten werken. Als die in een boom klimt, kan de klimop hinderlijk en gevaarlijk zijn.

Parasiet?

Velen denken dat de klimop zijn draagboom langzaam maar zeker ‘vermoordt’. Dat beeld is overdreven. De klimop heeft groene blaadjes, waarmee hij zelf aan fotosynthese doet. Zijn wortels halen water en voedingsstoffen uit de grond. Zijn talloze kleine luchtworteltjes hebben een hechtingsfunctie. Ze dringen het weefsel van de dragende boom dus niet binnen! Op het vlak van de lichtconcurrentie vormt de klimop bij de gezonde bomen geen probleem. Hij verkiest de halfschaduw. Bij de vitale bomen blijft hij onder de levende blaadjes. Bovendien levert hij goed verteerbaar bladstrooisel. De diameter van de bomen die klimop ‘dragen’, neemt daarom sneller toe als die van de bomen zonder de groene gast. Bij de minder vitale bomen overgroeit de klimop geleidelijk de kruin. Daar neemt hij steeds meer licht weg. Zijn gastboom kan minder en minder aan fotosynthese doen en zal sneller verzwakken. De klimop kan meer kans op een windval geven: in de winter houdt hij zijn blaadjes en vangt hij meer wind. De klimplant is echter niet de oorzaak van de windval, maar kan het proces versnellen. Laten we de klimop dus maar een onschadelijke gast noemen …

Tekst: Nicolas Vandenplas en Karolien Van DiestFoto’s: Nicolas Vandenplas en Annemie Hannosset

Het klimop slingerde een festoenVan levend groenOm raamkozijn en geveltransEn greep zich vast in spleet en scheur.

Jan Pieter Heije (1809 - 1876)

06 Bosinfo

Links: Als de boom minder vitaal is, kan de klimop deze inhalen, waardoor de bladeren onvoldoende licht krijgen.Rechts: Dankzij zijn hechtwortels kan klimop zich vastzetten op de boom zonder het weefsel binnen te dringen.

Brandhout

Paddenstoelen voor beginners

Aantal modules (= van 3 uren) Data

06-13/09 - theorie

20-27/09 - praktijk4

4Paddenstoelen voor beginners

CURSUSSEN

PUBLIEKSEVENEMENTEN

Nachtdieren – Nachtvlinders en vleermuizen

Nachtdieren – Nachtvlinders en vleermuizen

avond

avond

16/09 - excursie

23/09 - excursie

Onderwerp

15-22/09 - theorie

24/09 - 01/10 - praktijk

Paddenstoelen voor gevorderden04/10 - theorie

11-18-25/10 - praktijk4

4Paddenstoelen voor gevorderden06/10 - theorie

15-22-29/10 - praktijk

Zoogdieren en insecten in het bos01/06 - theorie

08/06 - praktijk2

2Zoogdieren en insecten in het bos24/05 - theorie

31/05 - praktijk

Voorjaarsbloeiers (wandeling)

Voorjaarsbloeiers (wandeling)

voormiddag

namiddag

15/04 - excursie

19/04 - excursie

Plaats

Brasschaat - Peerdsbos

Bornem - Kasteel d’Ursel

Retie - Prinsenpark

Kessel - Kesselse heide

Brasschaat - Peerdsbos

Bornem - Kasteel d’Ursel

Zoersel - NALAH

Hallaar (Heist-op-den-Berg)

Zoersel - Zoerselbos

Putte - De Hoge Beemortel

grote Vlaamse brandhouthappening op 8 oktober 2011 Zet deze datum maar alvast in jullie agenda. De Antwerpse bosgroepen organiseren dan een grote Vlaamse brandhouthappening samen met Inverde en ANB in het domein Teunenberg in Olen.

Op het programma staan o.a. brandhoutverkopen, veiligheids-materiaal, demonstraties, carving, een mobiele zagerij, houtstoven en de eerste Kempense brandhoutgames (met o.a. bijlwerpen en paalgooien !).

Meer info vindt u in de volgende bosgazet !

Welke paddenstoel is dat? Welke vogel zingt daar in het bos? Welk insect vliegt daar? Wil je graag het antwoord kennen op deze vragen, lees dan zeker verder. In het kader van het ‘Internationaal jaar van de bossen’ en het ‘Europees jaar van het vrijwilligerswerk’ organiseert ANKONA, de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie, een gratis vormingsaanbod rond het thema ‘Beleef en bestudeer het bos’. De organisatie werkt daarvoor samen met Natuurpunt Educatie. Het aanbod bestaat uit (korte) cursussen (theorie- en praktijkgedeelte) maar ook uit enkele publieksevenementen (excursies). Al de activiteiten zijn gratis maar vooraf inschrijven is wel verplicht!

Hieronder vind je een overzicht van de aangeboden activiteiten. Wil je meer weten raadpleeg dan de website : www.ankona.be. Je kan ook de plooifolder aanvragen met het volledige vormingsaanbod via het ANKONA-secretariaat.Tel. 03/240.59.88 of e-mail ankona@admin.provant.be

Vooraf inschrijven is verplicht! (aantal deelnemers is beperkt tot 25)

gratis vormingsaanbod “Beleef en bestudeer het bos”

07Bosinfo

de nieuwe BijBel

08 Bosinfo

de nieuwe bijbel van de Vlaamse bosbouwMet het boek “bosecologie en bosbeheer” hadden de redacteurs de ambitie om een nieuw standaardwerk rond bos en bosbeheer te schrijven voor de Lage Landen. De redacteurs, dat zijn de professoren bosbouw uit Leuven en gent, bart Muys en Kris Verheyen, en hun Nederlandse collega’s, Jan den ouden en Frits Mohren. Rond zich hebben zij een groep van bijna 80 auteurs verzameld of zowat iedereen met naam die in Vlaanderen of Nederland wetenschappelijk onderzoek voert naar onze bossen.

Van blad tot boom

Zoals de titel het al aangeeft, behandelt het boek twee grote onderdelen. In het eerste deel wordt de ecologie van het bos en het bosecosysteem uit de doeken gedaan. Daarbij wordt als het ware gestart bij het blad van een boom en de opbouw daarvan en almaar verder uitgezoomd naar de boom, groepen van bomen en het bos. Uiteindelijk wordt dan de relatie onderzocht tussen bomen onderling, tussen het bos en zijn omgeving (atmosfeer en bodem) en worden de verschillende bosgemeenschappen besproken die in Vlaanderen en Nederland worden aangetroffen. In het tweede deel komt het bosbeheer in al zijn aspecten aan bod. Hier komen we meer te weten over verschillende beheervormen van bossen, omvormingstechnieken, dunningen, verjongingstechnieken, faunabeheer… Kortom alle aspecten van het bosbeheer komen vrij uitgebreid aan bod. Daarbij hebben de auteurs er voor gekozen

“om geen zaligmakende beheerconcepten voor te stellen of aan te bevelen”. Wel beschrijven ze, zoals goede wetenschappers betaamd, de beheervormen in hun ecologische, historische en huidige maatschappelijke context. In een afsluitend derde deel wordt aangetoond hoe de voorgaande kennis in de praktijk in beheersystemen wordt geïntegreerd. Daarbij komen ook een aantal praktijkvoorbeelden aan bod, waaronder het boscomplex Kempense Heuvelrug in Herentals en Kasterlee.

aanrader

“Bosecologie en Bosbeheer” is het toekomstige handboek voor alle studenten in het hoger onderwijs binnen de vakgebieden van bos- en natuurbeheer. Toch is het boek ook een aanrader voor elke bosbeheerder of bosliefhebber die zijn kennis van het bos verder wil verdiepen en de meest recente wetenschappelijke inzichten wil kennen. Daarbij zal hij de meeste praktische informatie vinden in het tweede deel. Verwacht echter geen praktijkboek dat je alles voorkauwt, maar eerder een boek dat je een schat aan informatie biedt waardoor je zelf gefundeerde beheerbeslissingen kunt nemen. Het werk is bovendien vlot geschreven en voorzien van duidelijke figuren en mooie foto’s.

Meer info vind je op www.acco.be.

besteL NU Het boeK Met KoRtINg

Geïnteresseerd? Dan kan je als bosgroeplid het boek bestellen voor 50 euro ipv de normale winkelprijs van 59 euro. Bestellen kan tot en met maandag 25 april 2011

Hoe komt het boek dan in mijn bezit?

Je kunt het boek gratis afhalen op het secretariaat van de bosgroep waarbij je het bestelt. De adressen vind je achteraan de Bosgazet.

BestelBonNaam + voornaam: .......................................................................................................................................................................................

Adres: ...............................................................................................................................................................................................................

Postcode + gemeente: ...................................................................................................................................................................................

Tel/gsm: ............................................................................................................................................................................................................

E-mail: ..............................................................................................................................................................................................................

Ik bestel .......... exemplaren en betaal .......... x 50,00 €.

Ik stort .......... € op rek. nr.

® 778-5992479-68 van Bosgroep Noorderkempen vzw ® 777-5992012-10 van Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw ® 778-5912507-24 van Bosgroep Zuiderkempen vzw ® 733-0553640-91 van Bosgroep Antwerpen Noord vzw ® 733-0543663-08 van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

Na betaling is uw bestelling definitief.Gelieve dit strookje met contactgegevens terug te sturen naar uw bosgroep.

Handtekening ........................................................................................

Zweedse energie uit boomstronkenWelkom in zweden. een land waar bos meer dan twee derde van de totale landoppervlakte inneemt, waar bijna drie vierde van het totale bosareaal productiebos is, waar de boomsoorten fijnspar en grove den samen reeds tachtig procent van alle bos uitmaken en waar in theorie jaarlijks ongeveer 90 miljoen kubieke meter hout kan worden gekapt zonder dat het bosareaal hierdoor zou afnemen. Dit land ademt bosbouw en elke zweed is op de een of andere manier wel gerelateerd aan het bos. ook voor hun energievoorziening maken zij hier steeds vaker gebruik van.

biomassa uit het bos, bron van energie

In Zweden is nu reeds een groot deel van de energie hernieuwbaar en afkomstig van waterkrachtcentrales, windturbines, zonnecellen en biomassa. Zweden streeft er naar om in 2020 het eerste land te zijn dat een energievoorziening heeft die volledig los staat van fossiele brandstoffen. Een van de belangrijkste groene energiebronnen van Zweden is het verbranden van houtige biomassa. In totaal zou jaarlijks zo’n derde van de Zweedse energie op deze manier opgewekt (20 TWh van de totale 60 TWh*). Deze biomassa wordt gewonnen uit het bos en bestaat voornamelijk uit kapafval en kleinere stammen. Ter nastreving van de ambitieuze energietoekomstplannen zal Zweden de hoeveelheid energie uit biomassa nog verhogen. Boomstronken die achterblijven na kaalkap komen hiervoor steeds meer in aanmerking en worden dan ook gezien als een onbenutte vorm van biomassa die mogelijkheden biedt voor de toekomst.

exploitatieproces van boomstronken

In de homogene naaldhoutbestanden van Zweden is veruit het meest voorkomende bosbouwsysteem het kaalslagbedrijf (voorafgegaan door een aantal dunningen). Eens de bedrijfstijd bereikt is en de bomen commercieel kaprijp zijn, wordt traditioneel een kaalkap uitgevoerd met behulp van een harvester, gevolgd door het wegvoeren van de geoogste stammen met een forwarder of uitrijcombinatie. De volgende stap is het ophalen van het oogstafval bestemd voor het winnen van bio-energie. Al te vaak wordt in dit stadium ook een (groot) deel van het liggend dood hout, dat in feite bestemd is om ter plaatse te blijven, meegenomen. Vervolgens is het de beurt aan een gespecialiseerde machine voor de eigenlijke exploitatie van de stronken. In 2008 waren hiervan 3 à 4 verschillende types op de markt verkrijgbaar, waarvan de Finse “Pallari” de bekendste is (zie foto 2). Deze bosbouwmachine is voorzien van rupsbanden en een hydraulische kraan met een gespecialiseerd kopstuk, waarmee de stronken uit de grond worden geheven, gesplitst en grondig geschud in een poging zoveel mogelijk aarde te verwijderen. Een aangepaste forwarder of uitrijcombinatie transporteert de stronken naar een primaire droogplaats (stronken worden op grote stapels verzameld), waarna deze worden ingeladen in vrachtwagens voor

het secundair transport naar een energiecentrale. Als laatste stap in het proces maakt vaak nog een bodembewerkingsmachine het terrein plantklaar.

energetisch potentieel

Een Zweedse studie (Norrköping) gaf aan dat per hectare een gemid-delde “oogst” van boomstronkbiomassa (droge stof) van ongeveer 55 ton kan worden verwacht (hoge inschatting). De hoeveelheid energie die hieruit kan worden opgewekt, kan worden geschat op ongeveer een 200 MWh* aan warmte, afkomstig van stronk-biomassa. Een gemiddeld Zweeds huisgezin spendeert rond de 5 MWh aan warmte per jaar. Dit zou dus betekenen dat een hectare 40 Zweedse huisgezinnen voor een jaar zou kunnen voorzien van energie. Indien het volledige Zweedse bosareaal (27.528.000 ha) gebruikt wordt voor de exploitatie van stronken voor biomassa, zou-den er in theorie 9.176.000 gezinnen van 4 mensen kunnen worden voorzien van energie. Dit is ongeveer vier keer de huidige, Zweedse populatie. Bij deze ruwe schatting moet rekening gehouden worden dat de efficiëntie van exploitatie van boomstronkbiomassa sterk kan variëren naargelang de locatie. De snelheid voor het uithalen van de stronken hangt in grote mate af van de omvang van de stronken, de boomsoort (spar vlugger dan den) en het vochtgehalte van de bodem (hoe natter de bodem, hoe moeizamer). Verder is het op dit ogenblik niet mogelijk om de effecten te voorspellen van het toepassen van deze bosbouwactiviteit op heel grote schaal. Desalniettemin tonen deze cijfers het grote economische en energetische potentieel van biomassa uit boomstronken duidelijk aan.

Risico’s

Ondanks de voordelen van het oogsten van stronken, zoals de vervanging van fossiele brandstoffen, bijkomende inkomsten voor de boseigenaar en een betere voorbereiding van de bossite, zijn er ook risico’s verbonden aan deze bosbouwactiviteit. Naast het verlies van biodiversiteit (stronken die overblijven na exploitatie vormen een habitat voor verschillende fungi, mossen, insecten, etc.) en het verdichten en eroderen van de bodem is er door het afvoeren van de stronken een gevaar voor te drastische verwijdering van nutriënten of voedingsstoffen en basische kationen uit de bodem. Afvoer van nutriënten zoals stikstof, kalium, fosfor en boor leiden tot lagere bodemvruchtbaarheid wat kan leiden tot verminderde toekomstige groei. Tekorten in basische kationen als Ca+, Mg+, Na+ en K+ kunnen leiden tot een lager buffervermogen van de bodem en een verhoogde bodem- en waterverzuring. Ten slotte, er is op dit moment nog niet geweten wat voor gevolgen op langere termijn deze praktijk zou kunnen hebben op de koolstofcyclus van de bodem.

Pieter Vangansbeke en Martin Winnock ,Martin Winnock was actief bij de Bosgroep Antwerpen Noord en Zuid vzw in 2010-2011.

Zweedse energie uit Boomstronken

09Bosinfo

De Pallari KH 160 (Foto: Hedman, 2008).

*kWh: afkorting van kilowattuur: eenheid van arbeid of energie. Een kWh is de arbeid die wordt verricht of de energie die wordt gebruikt als een vermogensbron een kilowatt (1.000 watt) gedurende 1 uur moet leveren; MW= 106 W; TW=1012 W

Exploitatie van stronken voor bio-energieproductie.

afspanning rond mijn Bos, mag dat?

een afspanning rond mijn bos, mag dat?In Vlaanderen hebben we de gewoonte om onze verworven eigendom duidelijk af te bakenen met een stevige afsluiting. Rondom een bebouwd perceel is hier weinig op tegen, al wordt er soms wat overdreven in afmetingen en is het niet allemaal even esthetisch. Wanneer het een bos betreft ligt de situatie enigszins anders.

Er zijn nogal wat argumenten om geen afsluiting rond uw bos te plaatsen of om deze tot een absoluut minimum te beperken. De afsluiting vormt immers een hinderpaal voor dieren die zich door het bos verplaatsen, zoals bijvoorbeeld reeën. Bovendien wordt het bos er zeker niet mooier van en levert een afspanning de eigenaar heel wat lasten en kosten op. Denk maar aan de schade door bijvoorbeeld vallende takken. Houtkopers zijn minder geïnteresseerd in afgespannen percelen vanwege het moeilijke velwerk. Ten slotte laat de wetgever niet alle soorten afsluitingen toe en wat dit betreft wordt nog al eens gezondigd.

Zo is het aanbrengen of behouden van prikkeldraad zowel in privé- als openbare bossen verboden, tenzij dit anders is voorzien in het beheerplan (art. 97 van het Bosdecreet). Wilt u toch prikkeldraad aanbrengen of in stand houden dan heeft u hiervoor een machtiging van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). In de meeste gevallen zal het Agentschap zo’n machtiging niet verlenen zonder goede reden bijvoorbeeld begrazing. Let wel op, het houden van dieren binnen een omheining in een bos is ook niet toegestaan zonder machtiging. Bovendien verleent ANB hiervoor enkel in uitzonderlijke gevallen een machtiging.

Andere afsluitingen mag u wel rond uw bos aanbrengen, maar voor het plaatsen ervan is er in principe een stedenbouwkundige vergunning nodig van het gemeentebestuur. Dat is echter niet het geval voor het plaatsen van palen met prikkel- of schrikdraad.

Maar zoals hierboven vermeld, is het gebruik van prikkeldraad in het bos in principe verboden door het Bosdecreet. De huidige Vlaamse regering heeft recentelijk een nieuwe lijst met uitzonderingen op de verplichte stedenbouwkundige vergunning in voege laten treden. Voor het plaatsen van afsluitingen is er zo géén vergunning nodig op voorwaarde dat deze op minder dan 30 meter van een vergunde of een als vergund beschouwde woning wordt geplaatst. De afsluiting mag dan een maximale hoogte hebben van 2 meter aan de zij- en achterkant van de woning. Aan de voorkant mag de afsluiting maximaal 1 meter zijn in geval van een gesloten, en 2 meter in geval van een open afsluiting. Een andere uitzondering geldt voor agrarisch gebied. Hier mag u een open afsluiting oprichten tot max. 2 meter hoogte, zonder vergunning. Beide uitzonderingen gelden enkel maar voor zover ze niet strijdig zijn met andere voorschriften van diverse verordeningen, vergunningen en plannen (bijv. ruimtelijke uitvoeringsplannen). Voldoet u bos niet aan een van de twee voorgenoemde uitzonderingen dan bent u wel verplicht om een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen voor uw afsluiting.

Conclusie

Voor bijna alle bossen is het plaatsen van een afsluiting zonder stedenbouwkundige vergunning dus enkel mogelijk als de afsluiting bestaat uit palen en schrikdraad. Voor alle andere afsluitingen moet (meestal) een stedenbouwkundige vergunning gevraagd worden.

Het volledig verbieden van het plaatsen van een afsluiting kan niet volgens het burgerlijk wetboek art.647. Dit artikel laat iedere eigenaar toe om zijn erf af te sluiten, behoudens het eventuele recht van uitweg van naburige eigenaars.

Tekst: Jan Goris (Bosgroep Houtland) en Wim Boonen

Het plaatsen van een afsluiting in uw bos is toegelaten, maar meestal heeft u wel een stedenbouwkundige vergunning nodig.

10 Bosinfo

Bosgroep kempense heuVelrug VZw

De leden, personeel en consulenten van de bosgroep Kempense Heuvelrug wandelden op 23 januari het nieuwe jaar in. Onder leiding van coördinator Stef vertrokken 46 wandelaars aan de Hoge Mouw in Kasterlee. Niet veel later werd de eerste stop ingelast nabij de mooie beek in het gebied Rulheyde. Als “aperitief” werden verschillende jenevers geschonken. Eén ervan was zelfgemaakte dennenjenever van bosconsulent Willy, die graag het recept van het lekkere brouwsel prijs geeft in de Bosgazet. De wandeling liep verder langs de beek, die ooit gegraven werd voor de afwatering van “het goor” wat moeras of nat stuk grond betekent. Toen ging het verder op het domein Hoge Rielen met enkele mooie stukken dennenbos afgewisseld met ecologisch belangrijke zandduinen, open plekken en heide. Wat verder werd er door de bosconsulenten verschillende lekkere soepen voorzien, waaronder zelfgemaakte soep van boscantarellen. Aan het kantoor van de bosgroep werd de wandeling afgesloten met koffie en gebakjes. Onze dank voor de organisatie van de wandeling gaat vooral uit naar bosconsulenten Leo, Rik en Willy & Maria!

hapje tapje nieuwjaarswandeling Recept dennenjenever

Ingrediënten:

- 1 liter gewone jenever- 500 gram kandijsuiker (in klontjes)- een halve stok zwarte kalisse- 40 groene verse denappels

Bereiding:

Alle ingrediënten mogen samengevoegd en gemengd worden in een grote pot, af te sluiten met een deksel. Daarna het geheel laten trekken en 2 maal per dag eens omroeren. Na 3 weken mag het mengsel door een doek gezeefd worden en in flessen gedaan.

Dan rest enkel nog proeven!

Bosconsulent Willy aan zijn jeneverstand.

uitnodiging voor de algemene Vergadering op 7 juni 2011

Georges van der Vennet Suzanne De SmedtVoorzitter Secretaris

Geacht lid van Bosgroep Kempense Heuvelrug,

Wij nodigen u vriendelijk uit op onze jaarlijkse Algemene Vergadering die zal plaatsvinden op dinsdag 7 juni 2011. Op vraag van onze leden organiseren we de vergadering dit jaar in een ander gedeelte van ons werkingsgebied. We kozen als locatie voor de Schranshoeve in Vorselaar (Nieuwstraat 49). Deze imposante hoeve dateert uit de 14e eeuw en was destijds omwald. Het is het ouderlijke huis van kardinaal Van Roey.

Vanaf 19u30 bent u welkom. We starten de vergadering met het officiële gedeelte. Hierin worden onder meer de jaarrekening, de werking en onze activiteiten overlopen. Vervolgens komt Reginald Verhofstede ons op een boeiende manier uitleggen waarom bosmieren belangrijk zijn voor onze bossen. Rond 21u00 kan de receptie beginnen!

We willen er zeker van zijn dat we genoeg hapjes en drankjes voorzien en vragen u daarom om vooraf in te schrijven. Ook sympathiserende leden zijn welkom maar hebben geen stemrecht.

Hopelijk tot dan!

Hoogachtend

Inschrijving algemene Vergadering vóór 1 juniU kan inschrijven door te bellen: 014/85 90 17 of te mailen naar kempenseheuvelrug@bosgroep.be.

11Bosinfo

De principes van het schalmen toegelicht.

Bosgroep kempense heuVelrug VZw

12 Bosgroepnieuws

In de winter van 2012 zal in de Bouwelse privé-bossen zowel brandhout als industriehout gekapt worden. Daarom vond op vrijdag 21 januari een initiatie aanduiden van een dunning (of “schalmen” in bosbouwtaal) plaats. Afspraak van de initiatie was het bos gelegen naast het saunacomplex Aquarein in Grobbendonk. Alle boseigenaars uit de naburige boscomplexen Echelpoel en Ter Duinen waren uitgenodigd. Tijdens de initiatie lichtte coördinator Stef de principes van het schalmen toe aan de 15 geïnteresseerden. Eerst en vooral worden er toekomstbomen aangeduid met blauwe stippen. Toekomstbomen zijn bomen die nog lang zullen blijven

staan. Over het algemeen zijn toekomstbomen rechte en vitale bomen met weinig dikke zijtakken. Om deze bomen meer licht en groeikansen te geven wordt de grootste concurrent gekapt. Indien een bos zeer dicht staat of men een bos zeer ijl wil zetten, kan men direct meerdere concurrenten wegnemen. Te kappen bomen worden opgemeten (dikte en hoogte) en krijgen een oranje streep.Na verloop van tijd worden de kruinen van de bomen die overgebleven zijn groter en groter en gaan ze elkaar hinderen. Op dat moment is het tijd voor een nieuwe dunning, meestal bedraagt deze periode 6 jaar voor naaldhout en 8 jaar voor loofhout.

initiatie aanduiden dunning Bouwel

In januari was de exploitatie van de bossen in Versnipperd Boscomplex Lille in volle gang. Zowel de brandhoutkappers als de harvester die het industriële naaldhout oogst, zijn hard aan het werk om de bomen die de bosgroep in de maanden ervoor heeft aangeduid, te kappen. Op 14 januari in de namiddag nodigden we boseigenaars van dit boscomplex en omwonenden uit om de indrukwekkende harvester (of houtoogstmachine) van dichtbij in actie te zien. Een harvester is een grote machine met een lange grijparm die bomen velt, direct onttakt en in stukken van gewenste lengte zaagt. De harvester wordt hoofdzakelijk gebruikt in naaldhoutbestanden. Coördinator Stef legde aan de 15-tal toeschouwers uit hoe de pistes in het bos gemarkeerd worden en met welke zaken daarbij allemaal moet rekening worden gehouden. De machine moet een vooraf aangeduide rijpiste volgen om zo weinig mogelijk schade te berokkenen aan bodem en vegetatie. Bomen die zeker gespaard moeten blijven van enige schade zijn gemerkt met blauwe stippen die de exploitant vanuit de machine kan zien. Het gevelde hout wordt achteraf via dezelfde rijpiste het bos uitgereden met een laadwagen.

Over het lot van dit ‘industriehout’ wist Stef ons te vertellen dat het grootste deel van het hout als OSB (Oriented Strand Board) een tweede leven krijgt in de bouwwereld of tot paletten wordt verwerkt.

Roelof Souilljee is de onversaagde man die in de kabine van de indrukwekkende machine zit. Hij werkt als zelfstandige in onderaanneming van de firma die het hout kocht. We stelden hem enkele vragen:

Hoe ziet een werkdag er uit voor u?

Omdat ik in Nederland woon en op dit moment dus ver van huis werkzaam ben, maakt ik erg lange dagen en logeer ik hier in de buurt. Tijdens het weekend blijf ik dan iets langer thuis. Ik begin ongeveer om 6u ‘s ochtends en stop pas rond 21u30. Soms werk ik wel 72 uur per week. Ik heb geïnvesteerd in deze harvester die 400.000 € kost. Dat moet afbetaald worden en er moet ook nog wat

overblijven om van te leven natuurlijk. Helaas liggen de tarieven in de sector te laag de laatste jaren. Ik word betaald per m³ hout die ik kap. Dus lange dagen maken is noodzakelijk, want met 8 uur per dag kom je er niet.

Hoe ervaar je de samenwerking met de bosgroep?

Goed hoor. Wat mooi is, zijn de vrijwilligers (de bosconsulenten) waarmee jullie werken. Die mensen zijn zo enthousiast en geen moeite is teveel voor hen. Twee dagen geleden bijvoorbeeld, was ik nog bezig in het donker en bij het vellen van een boom, kwam er een andere boom plots ongelukkig tussen de kabine en de arm van de machine terecht. Ik zat gevangen. Gelukkig kon ik toen Herman bellen en die kwam me bevrijden met behulp van een kettingzaag. Wat ook goud waard is, is de lokale bekendheid van de vrijwilligers. Ze loodsen me precies langs de goede weg naar elk volgend perceel.

Zijn er punten die toch beter zouden kunnen?

Soms zijn de pistes niet zo handig aangeduid. Let goed op dat de bochten erg flauw moeten zijn en dat er steeds minimaal een 3 meter brede doorgang moet zijn. Maar nu ben ik wel aan het muggenziften hoor!

Bedankt Roelof voor dit gesprekje en voor je mooie werk!

exploitatie van de lilse bossen

De houtoogstmachine of harvester aan het werk.

Bosgroep Zuiderkempen VZw

13Bosgroepnieuws

Na onze oproep om vrijwilligers in de vorige bosgazet, kwamen week na week antwoorden binnen van geïnteresseerde bosliefhebbers. Er zouden allerlei taken zijn waar ze zich op zouden kunnen storten (van bureau- tot verschillend veldwerk), maar we merkten dat de tiental nieuwe vrijwilligers toch vooral graag de handen uit de mouwen steken en het liefst in het bos aan de slag gaan. Tijd voor een korte opleiding dus. Jan Seynaeve gaf de mannen een halve dag het hoe en waarom mee van bosbeheer. Zo kreeg iedereen een basis om mee aan de slag te gaan. Maar natuurlijk blijft de praktijk de beste leerschool en onder begeleiding van de (adjunct-)coördinatoren en

gerouleerde bosgroepvrijwilliger Ferre Swinnen merkten we dat velen het schalmwerk snel in de vingers kregen. Mogelijkheden zat ten andere om de vaardigheden te ontwikkelen want half januari en heel februari werd wekelijks meerdere dagen op pad gegaan. April en mei zullen allicht nog schalmmaanden worden en ook onrendabele dunningen, vrijstellingen van jonge aanplantingen en aanplanting in bosranden werden met de vrijwilligers gerealiseerd. Voor elk wat wils dus & via deze weg nog eens hartelijk dank aan alle vrijwilligers! Geïnteresseerden zijn nog steeds welkom!

Vrijwilligers

De vorige dunningskappen in de keiheuvel in Balen dateren alweer van een vijftal jaar geleden. Hoog tijd werd het dus om samen met de boseigenaars en bosgebruikers te gaan nadenken over een volgende stap: een toekomstvisie voor heel het gebied de komende decennia. Een kleine 2 jaar geleden begonnen we met een opvolgingsvergadering, gevolgd door terreinbezoeken met geïnteresseerde eigenaars. Voor de ontwikkeling van een visie werden vergaderingen gehouden waarbij kleinere werkgroepen (bestaande uit boseigenaars, bosgebruikers,…) samen een voorstel uitwerkten dat op de consultatievergadering aan alle betrokkenen werd voorgelegd. Het voorstel werd tijdens deze slotvergadering goedgekeurd en houdt naast deels behoud van naaldhout ook omvorming naar meer gemengde bossen met loofhout in. Daarnaast zal in bepaalde zones de aandacht ook sterk komen te liggen op instandhouding en uitbreiding van open landduinen. De Keiheuvel wordt namelijk aanzien als onderdeel van een uiterst waardevol rivierduinenlandschap: de Grote Netevallei (omgeving van de Most) tot de keiheuvel is ecologisch gezien een zeer waardevolle en mooie gradiënt van laagveen tot open landduin, met de daaraan gebonden zeldzame soorten. Vandaar dat het gebied dan ook als Europees beschermingsgebied (Natura 2000) is afgebakend. Eind 2010 gingen de industriële kappingen van start. Er werden vooral dunningen uitgevoerd, maar ook enkele groepen- en kaalkappen

met het oog op het verhogen van de structuur van de bossen. Tevens werden in het kader van de visie al enkele zware kappingen gedaan ter omvorming naar open landduinen. In totaal werd ruim 3000 m³ hout verkocht. De werken zijn nu al enige tijd achter de rug. Daarnaast werden ook een 50-tal brandhoutloten verkocht in het gebied: een aantal dennenloten, gemengde loten loofhout en heel wat Amerikaanse vogelkers.

exploitatie keiheuvel

Wie geregeld de Belse bossen intrekt, moet het zeker al opgevallen zijn: sinds februari zijn heel wat bomen in het oranje geschalmd. Bosgroep Zuiderkempen geeft momenteel voor de vierde keer opvolging aan de eigenaars van Bel en daar hoort wederom een industriële bosexploitatie bij. In het merendeel van de bosbestanden blijft de focus op den liggen en zal de klassieke dunning in functie van de beste bomen gebeuren. Als lichtbehoevende soort bij uitstek is het voor den noodzakelijk dat de kronen op gezette tijd vrijgesteld worden. Zo behouden de mooiste dennen een optimale vitaliteit en houtaanwas. In enkele andere bestanden kiezen de eigenaars ervoor om zwaarder te kappen. Hier zal een spontane ontwikkeling naar een gemengd bos met ook inheems loofhout zoals zomereik en berk zich inzetten. Een infowandeling (bosbabbel) op 15 mei 2011 zal de geïnteresseerden rondleiden doorheen de Belse bossen en meer info geven bij de beheerwerken die de Bosgroep plant (zie kalender).

geschalmd in geel Bel

Ervaren vrijwilligers na vele dagen schalmen.

Kaalkap van een hectare fijnspar in de Most om kans te geven aan inheems loofhout.

Bosgroep Zuiderkempen VZw

Boseigenaars en bosgebruikers ontwikkelen een gedragen toekomstvisie voor het boscomplex van teunenberg-nieuwe hoeveDe boseigenaars en bosgebruikers ontwikkelen onder begeleiding van de bosgroep een toekomstvisie voor het bosgebied van Teunenberg-Nieuwe Hoeve in Westerlo. Hierin worden de prioriteiten naar bosbeheer vastgelegd voor de eerstkomende 40 jaar en afspraken gemaakt omtrent de toegankelijkheid van het bosgebied. Om meer variatie te bekomen in de homogene gelijkjarige dennenbossen kan er 1 ha per jaar omgevormd worden naar loofhout. Ook kan er gedurende de eerste 20 jaar jaarlijks 1 ha dennenbos verjongd worden (om terug jonge dennen te krijgen). Verder werden een MTB-, ruiter en mennerparcours en verschillende wandellussen uitgestippeld. De jeugd kan dan weer spelen in 16 ha speelzone die in eigendom is van een 12-tal privé-boseigenaars (bravo!). In drie consultatievergaderingen waarop een 60 à 80-tal boseigenaars, buurtbewoners en bosgebruikers aanwezig waren, werden de plannen bijgeschaafd en gepeild naar draagvlak. Meer dan 80% van de aanwezigen waren (in een anonieme enquête) akkoord over de ontwikkelde toekomstvisie. Een pluim op de hoed voor al diegenen die hieraan meegewerkt hebben.

uitnodiging: algemene Vergadering vzw. Bosgroep Zuiderkempen op maandag 6 juni om 19u00 in de luihoeve te meerhoutAlle effectieve en sympathiserende leden zijn van harte welkom op onze jaarlijkse algemene vergadering van de vzw. Bosgroep Zuiderkempen op 6 juni 2011 om 19u00 in de Luihoeve, Bredestraat 62 te Meerhout. Zoals elk jaar zal een overzicht van de activiteiten van de bosgroep van het afgelopen jaar gegeven worden, aangevuld met een toelichting over een interessant thema. Het is tevens een ideale gelegenheid om, vergezeld van drank en hapjes, met andere boseigenaars en bosliefhebbers na te kaarten. Een schriftelijke uitnodiging volgt nog. We hopen alvast op jullie aanwezigheid!

Tevreden boseigenaar Jos samen met onze vrijwilligers Guy, Ferre en Etienne.

14 Bosgroepnieuws

Ondanks de goede bewegwijzering van de Landduinenroute maken sommige MTB-ers op enkele plaatsen in Bel, Scherpenbergen-de-Hutten en de Volsbergenbossen toch nog gebruik van sluipwegen. In overleg met de betreffende boseigenaars wil de Bosgroep dit probleem aanpakken en is er intussen samen met enkele enthousiaste vrijwilligers gestart met het plaatsen van barelen of sluizen op 7 locaties. Bedoeling is om MTB-ers en/of ruiters te weren en wandelaars nog doorgang te verlenen. De sluizen worden gemaakt van duurzame Robiniastammen die in de buurt zijn geveld en direct ontschorst. Een begeleidende affiche informeert de MTB-ers en nodigt hen uit om de eigenlijke Landdduinenroute te gebruiken. Eén van de vrijwilligers die in de buurt woont zal de verdere opvolging verzorgen.

aanpak van enkele sluipwegen langs de landduinenroute

Meestal zijn het vooral oudere mensen die tijd vinden om hun handen uit de mouwen te steken in de bossen. Onze vrijwilliger Jan Verlinden uit Herselt zorgt echter voor de continuïteit.

jong geleerd – oud gedaan

Jong geleerd, oud gedaan.

Bosgroep noorderkempen VZw

Het najaar is traditioneel het moment waarop de houtverkoop op volle toeren draait. Onze bosgroep organiseerde in december 2010 twee (openbare) brandhoutverkopen. De eerste vond plaats op donderdag 9 december in Lille en was een samenwerking met de gemeente Lille en de Bosgroep Kempense Heuvelrug. Hier bood onze bosgroep hout te koop aan uit het boscomplex Molenheide in Wechelderzande. Het ging daarbij vooral om grove den en in mindere mate om Amerikaanse vogelkers, fijnspar en eik. Ondanks de hoge opkomst van geïnteresseerde kopers, zo’n 150 man, bleven de prijzen eerder aan de lage kant, met een gemiddelde van 8 euro/m3.

Onze bosgroep hield dan ook 5 van 15 aangeboden loten in, wegens een te lage prijs. Het grote houtaanbod op deze koopavond en de moeilijkheidsgraad van de velling bij sommige loten zal daar ongetwijfeld een rol hebben gespeeld. Enkele dagen later, op zaterdag 11 december 2010, vond een tweede verkoop plaats in de Overheide in Oud-Turnhout. Hier werden 19 loten te koop aangeboden van vooral Amerikaanse eik en vogelkers. Dit hout is duidelijk meer geliefd bij de brandhoutkopers en de prijzen lagen dan ook hoger dan in Lille. De gemiddelde verkoopprijs bedroeg hier 15,5 euro/m3.

Brandhoutverkoop: eik is geen ‘mast’De brandhoutverkoop in Lille lokte heel wat geïnteresseerde kopers.

De industriële exploitatie van bossen gebeurt vandaag met harvesters en forwarders. Dat zijn grote bosbouwmachines en voor veel boseigenaars en -gebruikers is het dan ook even schrikken wanneer ze er de eerste keer mee geconfronteerd worden. Daarom hechten de bosgroepen veel belang aan de voorlichting van zowel eigenaars en omwonenden bij de start van een exploitatie. Dat was niet anders bij de start van de exploitatie in Wechelderzande, afgelopen januari. Twee weken vooraf, op vrijdag 14 januari, organiseerde onze bosgroep in samenwerking met de Bosgroep Kempense Heuvelrug een demonstratie van de werking van de harvester, de bosbouwtractor waarmee de bomen geoogst worden. Stef Vanlommel, coördinator van de Bosgroep Kempense Heuvelrug, legde aan de aanwezigen uit

waarom de bosgroepen gebruik maken van vaste uitsleeppistes (zie ook ‘Verfmarkeringen bij bosexploitatie’ eerder in dit tijdschrift). Hij vertelde ook de bestemming van het geoogste hout. Zo wordt het meest kwalitatieve hout (lange rechte stukken) verkocht als zaaghout, de iets mindere stukken worden verwerkt tot osb-platen. De slechtste kwaliteit wordt ten slotte gebruikt voor vezelplaten of gewoon als energiehout. Op het einde van de namiddag konden de aanwezige boseigenaars en omwonenden ook eens de harvester van dichtbij bewonderen en kennismaken met machinist Roelof. Ondertussen heeft hij de acht percelen in Wechelderzande geoogst en samen met de forwarder de exploitatie tot een goed einde gebracht.

harvester op pad in wechelderzande

Links: De harvester aan de slag in Lille.Rechts: De processor van de harvester waarmee de bomen gegrepen, afgezaagd en onttakt worden. 15Bosgroepnieuws

Bosgroep noorderkempen VZw

Het kappen van naaldbos om er heide van te maken, ligt bij de meeste bosliefhebbers erg gevoelig toch kan dit in bepaalde omstandigheden een zinvolle beheeroptie zijn. genoeg stof tot discussie om een boeiende wandeling rond te organiseren. Daarom blies onze bosgroep op zaterdag 22 januari 2011 verzamelen aan het militair domein tielenheide in turnhout. gids van dienst was boswachter Kris Rombouts, die verantwoordelijk is voor het beheer van het gebied.

Tielenheide is een oud stuifduinengebied dat grotendeels spontaan verbost is, zo lichtte Kris Rombouts toe. Nadat het jarenlang als trainingsgebied werd gebruikt voor de miliciens van de kazerne Blairon in Turnhout, maakt het vandaag deel uit van het aangrenzende militair kamp van Tielen, waar de para’s gehuisvest zijn. In het gebied komen nog waardevolle heiderestanten voor. In het kader van een grotere samenwerking tussen het Agentschap voor Natuur en Bos en het ministerie van Defensie, het DANAH-project, werd daarom beslist om de natuurwaarden in het gebied te beschermen en te ontwikkelen.

De kleine stukjes heide en de daarmee verbonden populaties dier- en plantensoorten waren echter gedoemd om te verdwijnen, indien ze niet uitgebreid zouden worden. Daarom werd er besloten om op relatief grote schaal aan heideherstel te doen. In totaal werd er in Tielenheide 15 ha heide opnieuw open gemaakt, in het aangrenzende militair domein ook nog eens 5 ha. Verder werden er hier ook over een tiental hectare historische vennen in hun oorspronkelijke staat

hersteld. In beide gevallen moest het bos plaatsmaken voor (andere) natuur. Dit lijken grote oppervlaktes, maar als je weet dat het volledige militaire domein meer dan 500 ha beslaat, het merendeel (naald)bos, dan valt dat best mee. “En bovendien compenseert ANB de gedane ontbossingen, zowel ter plaatse, als elders”, voegt de boswachter eraan toe.

“Bij het bepalen van de ingrepen zijn we zeker ook niet over een nacht ijs gegaan”, bevestigt Kris Rombouts. “Aan de werken zijn historisch en terreinonderzoek vooraf gegaan, o.a. van de aanwezige natuur, maar ook van de bodemtoestand. Bij het heideherstel streven we zeker niet enkel naar de typische purperen heide, integendeel. Heide met allerlei soorten grassen, korstmosssen en slechts hier en daar wat struik- of dopheide zijn ecologisch veel interessanter.”

Zoals eerder al aangehaald bestaat het grootste deel van het domein uit naaldbos. Dit wordt stilaan omgevormd naar een gemengd bos. Dit gebeurt gewoon door regelmatig (sterk) te dunnen. Ook de Amerikaanse vogelkers werd bestreden. In de onderetage schiet zo spontaan het nieuwe bos op, met hierin ook heel wat inlandse eik. Voorlopig blijft al dit natuurschoon wel nog verborgen achter de versperringen van het militair domein, maar mogelijk komt hierin verandering in als Defensie Tielenheide zou verkopen. “Als Agentschap voor Natuur en Bos zijn we uiteraard geïnteresseerd om dit te kopen”, gaf Kris Rombouts toe, “zeker na de vele inspanningen van de voorbije jaren. En als we dit kopen, dan gooien we natuurlijk ook de deuren open voor wandelaars.”

Bos en heide verzoenenOp de Tielenheide vind je nog duidelijke sporen terug van het militair verleden.

16 Bosgroepnieuws

Bosgroep Noorderkempen breidt uit

Met een nieuw boscomplex? Een nieuwe gemeente?

Neen, maar wel…

Lander

3.200 gram zwaar en 54 cm groot,

zoontje van coördinator/papa Wim en mama Wendy. Lander werd geboren op zondag 13 februari 2011. Ondertussen heeft hij de

kraamkliniek mogen verlaten en is hij gezellig thuis bij papa en mama. Alle drie maken ze het goed. De papa is ondertussen terug aan

het werk en kijkt al uit naar de eerste boswandeling met zoonlief…

Bosgroep antwerpen noord VZw

jaarlijkse algemene ledenvergadering op dinsdag 24 mei 2011Een nieuw werkingsjaar voor de bosgroep, en dit kan niet zonder jullie de huidige en nieuwe werking en projecten toe te lichten. We zijn dit jaar te gast in het Provinciaal Natuur- en Landschapshuis te Zoersel. Om 17.30u zal de Algemene Vergadering voorafgegaan worden door een kennismaking van het kasteelpark “Hallehof” aan de hand van een gegidste wandeling met een toelichting van het harmonisch parkbeheerplan in opmaak.

Programma17.30u Wandeling in Hallehof19.00u ALGEMENE VERGADERING • Verwelkoming • Realisaties 2010 en Planning 2011 • Voorstelling en goedkeuring jaarrekening 2010 • Voorstelling en goedkeuring van de begroting van 2011 • Kwijting aan de bestuurders voor het gevoerde bestuur • Rondvraag20.00u Gastspreker omtrent “Wat als boseigenaar in het regionale landschap De Voorkempen?”20.30u Receptie: ideaal moment om kennis te maken met uw collega-boseigenaars

LocatieAfspraak start wandeling: pleintje voor het Provinciaal Natuur- en Landschapshuis (NALAH)Afspraak Algemene Vergadering: Provinciaal Natuur- en Landschapshuis (NALAH), Kasteeldreef 55, 2980 Halle-ZoerselParking is voorzien.

Inschrijving algemene VergaderingInschrijven is verplicht voor wandeling en/of Algemene Vergadering vóór dinsdag 17 mei 2011!U kan inschrijven door:te bellen op het nummer 03/355.09.40 of te mailen naar antwerpennoord@bosgroep.be

Bosconsulent(en) geZocht

17Bosgroepnieuws

Stel dat men me zou vragen maak eens een lijstje met de eigenschappen waaraan een vrijwilliger moet voldoen om bosconsulent te worden. Ik zou daar zo voor de vuist weg geen antwoord op kunnen geven, als ik terugblik naar het verleden en de ervaringen die ik in de laatste jaren in de bosgroep heb opgedaan, kan ik wel een aantal aspecten bedenken. Zouden het de geijkte kwaliteiten moeten zijn die je in alle jobadvertenties terugvindt, of zoek je juist naar dat tikkeltje meer dat bij elke vrijwilliger terug te vinden is? Zelf ben ik in toevallig het ganse Bosgroep gebeuren in gerold. Eigenlijk bracht het ene het andere mee en heeft de nieuwsgierigheid naar meer, ertoe geleid dat ik de stap gezet heb. De contacten werden gelegd via onze bosgroepcoördinator Karolien. Bij de terreinbezoeken kwam ik voor het eerst in contact met boseigenaren , zowel de grote als de kleine eigenaar passeerden de revue. En voor elke eigenaar was de aanpak verschillend, sommigen gingen onmiddellijk mee in het verhaal , andere hadden wat meer informatie of bedenktijd nodig , nog andere stonden wantrouwig tegen over het ganse opzet en vreesde op een of andere manier de zeggenschap over hun eigendom te verliezen. Niets is minder waar natuurlijk, maar eerst diende wel het gebruikelijke wantrouwen weg gewerkt te worden. Voor iedereen was het basisrecept hetzelfde, enthousiasme en overredingskracht trekken zelf de grootste twijfelaar over de streep. Je komt met de meest verschillende personen in contact en mag je niet altijd laten mee slepen met je enthousiasme. Hier en daar loopt er wel iemand bij met een verborgen agenda die je daarin probeert mee te nemen. Zo herinner ik me nog een kranige bejaarde die de

winterkoude had getrotseerd en me stond op het wachten op zijn eigendom, me verwelkomde met de woorden “eindelijk iemand die van mijn bos terug bouwgrond zal maken”. De ontgoocheling was groot toen ik hem uiteindelijk kon overtuigen dat een dunning het hoogst haalbare zou zijn. Bijstand leveren aan de arbeidersploeg bij het schalmen van toekomstige vellingen, het opmaken van de kubering voor kleinschalige beheerswerken het hoort er allemaal bij. Industriële exploitaties zijn natuurlijk de meest spectaculaire en vragen daarom ook een intensere aanpak, het voorbereidende werk is reeds gedaan, je bent eigenlijk de ogen en de oren van je bosgroep coördinator in het veld. Exploitanten dienen afspraken na te komen, uitrijpiste en stapelplaatsen dienen aan de bedieners van de harverster en de uitrijcombinatie getoond te worden, de velling dient opgevolgd en er moet voor gezorgd te worden dat de staat van de boswegen ontzien wordt. Dan gaat het er bij de brandhoutexploitatie iets minder hectisch aan toe, hoewel er hier en daar wel eens een cowboy durft tussen zitten. Het blijft opletten geblazen, zijn alle stobben wel behandeld met glyfosaat, zijn ze niet te hoog boven de grond af gezet, of werden de takken wel op rillen gelegd? Gelukkig hebben de meeste brandhoutkopers een gezonde zin voor verantwoordelijkheid . Bijstand verlenen, of het zelf opstellen van Beperkt Bosbeheerplan is volgens mij een van de meest leerrijke op drachten die je als bosconsulent kan toegewezen krijgen. Hierin kan je de opgedane kennis dan weer kwijt , en de voldoening is het grootst wanneer je later verneemt dat het Agentschap Voor Natuur en Bos zijn goedkeuring heeft verleent.

Bosgroep antwerpen noord VZw

Naast dit alles krijgen we de kans om studiedagen en excursies mee te volgen, naast de opvolging en vorming vanuit de bosgroep. Elke drie maanden nodigt de bosgroep ons ook uit om samen met de andere bosconsulenten de werking te evalueren en bij te sturen. En tijdens evenementen bemannen we met collega’s –bosconsulenten onze infostand van de bosgroep om het hele verhaal ook te kunnen meegeven aan niet-boseigenaars. Als ik dit herlees, denk ik dat de vacature van bosconsulent het als volgt zou samenvatten:

gezocht: multifunctionele gedreven duizendpoot met een gezonde hoeveelheid vrije tijd en veel zin in streven naar duurzaam bosbeheer.

Guy Mattheeussen, bosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord vzw

op 19 februari 2011 organiseerde de vzw regionaal landschap de Voorkempen een themadag ”fauna-akkers in de Voorkempen”.Na een verwelkoming door de voorzitter Rik Röttger, gedeputeerde van de Provincie antwerpen, werd nadien dit project binnen de cultuurhistorische context van deze streek gekaderd. zo was er tot in de 18de eeuw in de Voorkempen een evenwicht tussen heide, bijen, schapen, boekweit, haver en de mens. Men sprak niet van fauna-akkers, maar de akkerteelt bestond uit oude landbouwgewassen. Door de toenemende mechanisatie van de landbouw, vooral na Wo II en de ontsluiting van de Voorkempen naar de haven van antwerpen, bleef er weinig over van dit kleinschalige landschap en van deze oude landbouwgewassen. Dankzij dit project worden deze gewassen echter opnieuw aangeboden en duiken ze stilaan weer op in het landschap.

Fauna-akkers zijn dus een verhaal van het verleden maar ook van de toekomst!

Het hedendaagse akkerland bestaat vooral uit maïs als landbouwgewas. Naast een beperkte schutting voor de reeën en voedsel voor de fazant, maken andere dieren hier geen gebruik van. De maïskorrel is bv. te groot voor de patrijs. Het mengsel dat men uitgeprobeerd heeft in 2010 (in samenwerking met 12 Wildbeheerseenheden en de steun van de provincie Antwerpen en het ANB) bevat 14 landbouwgewassen (bladknol en graangewassen) en werd uitgezaaid op 50 ha akker. De WBE, en in de praktijk dus ook een aantal privé-boseigenaars, vormen de ideale partners voor dit project omdat zij als landschapsbeheerders, vanuit hun missie, vaak grote terreinen beheren en nauw samenwerken met de landbouwers. Landbouwers zijn de volgende, belangrijke partners in dit verhaal daar het om een landbouweigen element gaat, nl.

het jaarlijks omploegen en inzaaien van een akker en het gewas gebruiken als groenbemester. De eerste resultaten zijn veelbelovend. In de zomer zijn er veel insecten voor vogels en kuikens (patrijs en fazant) en bladgewas voor haas en ree. De zaden en granen in de herfst geven voedsel aan akkervogels en patrijs. In de winter vormt de overblijvende vegetatie een belangrijke schuilplaats voor tal van dieren. Er zijn wel een aantal aandachtspunten: zo heeft men bij deze eerste zaaisels meestal te dik gezaaid. Ijler zaaien geeft een beter resultaat. Bovendien is er dan een kans op de natuurlijke inzaai van typische akkerkruiden (mag men niet meegeven met het mengsel vanwege het risico op cultivars). Door afwisselend inzaaien van blokken kan men bovendien het bloeimoment spreiden en verlaten zodat men stuifmeel en nectar heeft tot eind september. Vermits het om een landbouwcultuur gaat, mag men bemesten, maar niet te veel. Best geen herbiciden en de afbouw gebeurt best gefaseerd. Er is tevens de vraag naar een verdere verfijning van het mengsel, vooral toegespitst voor schrale bodems en schaduwrijke plekken.Er is dus nog verder onderzoek nodig en ook kennisuitwisseling tussen de landbouw en de landschapsbeheerders. De WBE gaan vanuit dit enthousiasme dit project verder blijven promoten en uitbreiden. De 50 huidige ha moeten een veelvoud worden …

Het is belangrijk dat de beperkte ruimte waarover we beschikken in Vlaanderen zo goed mogelijk gebruikt wordt door de verschillende actoren (economie, landbouw, toerisme, wonen…) en dat natuur en landschap in een samenhangend geheel wordt geplaatst met oog voor de cultuurhistorische erfenis.

Als Bosgroep Antwerpen Noord zijn wij één van de actoren die het landschap (bos) beheren.

Wij kunnen onze leden–boseigenaars waarbij cultuur-historisch aanwezigheid is van landbouwlandschappen, stimuleren om in het beheersplan een deel van de open ruimtes in het bos geheel of gedeeltelijk te beheren als een fauna-akker. De biodiversiteit van flora en fauna zullen er wel bij varen.

Van Dessel PeterBosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord vzw

18 Bosgroepnieuws

Beste Boseigenaars en –liefhebbers,

Op 1 maart startte ik (Thomas Stijnen) op vraag van Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, als plaatsvervangend bosgroepcoördinator voor Luc Laeremans. In principe zal ik de taak van coördinator voor de bosgroep waarnemen tot eind augustus. Een uitdagende opdracht, maar gelukkig bestaat de vzw niet alleen uit een coördinator, en zijn er heel wat gedreven medewerkers en vrijwilligers in de bosgroep die een handje toesteken.

Aangezien ik voor de meesten onder de lezers een nieuw gezicht ben stel ik me graag even voor. Vanuit een achtergrond als graduaat in de Chemie – Milieuzorg en een job als laborant wendde ik mij tot de Wageningen Universiteit te Nederland voor de opleiding als MSc Bos en Natuurbeheer met specialisatie Bosecologie en Management. Ondertussen heb ik drie jaar ervaring opgedaan als consultant voor het opmaken van diverse types beheerplannen en beleidsstudies waaronder in het bijzonder de uitgebreide bosbeheerplannen. Zo werkte ik aan het UBBP KaBraS (o.a. voor de collega Bosgroep Antwerpen Noord vzw). Het is voor mij een hele eer om voor enige tijd aan de andere kant van de tafel te mogen zitten en de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw te kunnen begeleiden gedurende de afwezigheid van collega Luc.

Tot slot wil ik een oproep doen naar alle boseigenaars en geïnteresseerde mensen in de regio Antwerpen Zuid: Aarzel niet om ons te contacteren voor al uw vragen!

Thomas Stijnen

Bosgroep antwerpen Zuid VZw

19Bosgroepnieuws

uitnodiging voor onze algemene Vergadering op zaterdag 7 mei 2011De bosgroep is aan zijn derde werkingsjaar begonnen met nieuwe plannen en projecten, naast de reeds opgestarte projecten van vorig jaar. We lichten dit graag toe op onze Algemene Vergadering van zaterdag 7 mei 2011. De bestuurders vormen de ruggengraat van de bosgroep en zijn een meerwaarde voor de goede werking van onze vzw. De taak van de Raad van Bestuur bestaat voornamelijk uit beslissingen nemen over de dagelijkse activiteiten en werking van de bosgroep. Indien u achter de bosgroep staat en actief wil meedenken over de optimalisatie van onze werking, aarzel dan niet en stel u kandidaat voor verkiezing van de Raad van Bestuur!!

Om 13.30u zal de Algemene Vergadering voorafgegaan worden door een wandeling: We bekijken de realisaties van de bosgroep in verband met de toegankelijkheidsregeling voor het Zevenbergenbos. Verder brengen we een bezoek aan een privébos waar het resultaat te zien is van een eerste dunning onder begeleiding van de bosgroep in een aanplant van 12 jaar oud. Tijdens de wandeling bekijken we ook het resultaat van bosrandbeheer en de omvorming van een structuurarm beukenbos in een natuurgebied naar een mozaïekstructuur met meer biodiversiteit.

Programma13.30u Wandeling doorheen Zevenbergenbos16.00u ALGEMENE VERGADERING • Verwelkoming • Realisaties 2010 en Planning 2011 • Voorstelling en goedkeuring jaarrekening 2010 • Voorstelling en goedkeuring van de begroting van 2011 • Kwijting aan de bestuurders voor het gevoerde bestuur • Rondvraag17.45u Receptie: ideaal moment om kennis te maken met uw collega-boseigenaars

PlaatsAfspraak start wandeling: parking kerkhof Ranst, Driepikkehoeveweg te RanstAfspraak start Algemene Vergadering: in de schuur van Natuurpunt in het hoevecomplex Drogenhof, Schawijkstraat 105-107 te 2520 Ranst. Parking is voorzien: parkeergelegenheid in de Driepikkelhoeveweg aan het kerkhof op 150 meter van de schuur.

Inschrijving algemene VergaderingInschrijven is verplicht wandeling en/of Algemene Vergadering vóór vrijdag 29 april 2011! Voor de werkende leden zal hiervoor nog een brief per post worden verstuurd. Inschrijven kan telefonisch: 03/355.09.40 of door te mailen naar antwerpenzuid@bosgroep.be.

Vul de enquête in voor het toekomstige beleidsplan van bosgroep antwerpen zuid vzwDe vereniging vóór en dóór boseigenaars biedt u een brede waaier van dienstverlening aan. Waar mag de bosgroep echter meer aandacht aan besteden? Welke koers moeten we varen als ledenvereniging? We willen het graag van u weten! Neem daarom even vijf minuten de tijd om de vragenlijst in te vullen op onze website www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com kan u de link vinden naar de enquête door op de afbeelding te drukken.

19Bosgroepnieuws

Bosgroep antwerpen Zuid VZw

De gezonde buitenlucht opzoeken, een heerlijke wandeling in het bos of een bezoekje aan parken of tuinen. Van zodra het weer aangenaam wordt, trekken kampeerders en wandelaars de natuur in. Laat zulke mooie tochten niet bederven door een beet van een teek. Deze kan immers besmet zijn met een bacterie of een virus die de mens ziek kan maken.

Wat is een teek?

Teken zijn spinachtige huidparasieten die bloed zuigen bij dieren en mensen. Teken kunnen niet springen of vliegen; daarom zitten ze vaak te wachten in lage begroeiing zoals struiken, varens en hoog gras en laten ze zich vallen op de gastheer.

Waar en wanneer vind je een teek?

Vochtige, bosrijke gebieden, parken en weilanden zijn favoriete schuilplekken van teken. Het hele jaar door zijn ze aanwezig. Wanneer de temperatuur boven 10°C komt, worden de teken actief. De meeste tekenbeten komen voor in de periode van maart tot oktober.

zijn teken gevaarlijk?

Een tekenbeet is vaak onschuldig en pijnloos. Na enkele uren kan deze wel jeuk veroorzaken. Teken kunnen echter besmet zijn met een bacterie (Borrelia burgdorferi) die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Om je ziek te maken moet de teek besmet zijn met deze bacterie en moet ze voldoende lang op de huid gezeten hebben (12 tot 24 uur).

Wat is de ziekte van Lyme?

Ongeveer 1,1 tot 3,4 % van de personen met een tekenbeet krijgt de ziekte van Lyme. Afhankelijk van de plaats van de beet, komt de ziekte van Lyme vaak (60 % van de gevallen) tot uiting door een rode, ringvormige uitslag met een doorsnede groter dan 5 centimeter. Deze vlek wordt groter en voelt warmer aan. Er kunnen na verloop van tijd griepachtige verschijnselen optreden zoals hoofdpijn,

keelpijn, vermoeidheid en koorts. Vaak verdwijnen de symptomen weer spontaan. Als de ziekte van Lyme niet op tijd wordt ontdekt, bestaat de kans op meer ernstige verschijnselen waarbij spieren, gewrichten, het zenuwstelsel en het hart kunnen aangetast worden. De meeste symptomen zijn omkeerbaar. De gewrichtsklachten kunnen van blijvende aard zijn. De ziekte is goed te behandelen met een antibioticakuur. Hoe langer men wacht met de behandeling, hoe langer het herstel kan duren. De boodschap is dus: tekenbeten voorkomen en uitkijken voor ziekteverschijnselen.

Onthoud:• Controleer na iedere wandeling in de

natuur grondig je huid en die van je kinderen en verwijder de teek

• Vergeet bij kinderen ook hun hoofdhuid niet

• Niet iedereen die een tekenbeet krijgt, wordt ziek

• De verschijnselen van de ziekte kunnen van persoon tot persoon verschillen

• Ga naar de huisarts indien je na een tekenbeet ziekteverschijnselen vertoont

• Neem nooit op eigen initiatief preventief antibiotica

Wat te doen na een beet?

Je kunt een teek het beste verwijderen met een speciale tekenverwijderaar van goede kwaliteit of met een pincet met dunne uiteinden. Indien je niet beschikt over een pincet, probeer de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop vast te houden. Neem indien mogelijk de huid zo vast dat er een “heuveltje” ontstaat. Let hierbij goed op dat je het achterlichaam van de teek niet knijpt of eraan trekt, want dan kan de teek in tweeën scheuren. Trek daarna voorzichtig de teek uit de huid zonder het lichaam te verpletteren.

Ontsmet nadien de wonde, was uw handen en steriliseer het gebruikte pincet (in kokend water leggen).

Noteer in uw agenda de datum dat u een tekenbeet opliep. Als u dan ziek wordt, kan de huisarts beter bepalen of de tekenbeet daarvan de reden kan zijn.

U hoeft niet bij elke tekenbeet naar de dokter te lopen. De kans dat de ziekte optreedt is klein. Wees de eerste dagen wel aandachtig voor mogelijke symptomen. Verschijnt er een rode ring of wordt u ziek raadpleeg dan uw huisarts.

teken, wat je zeker moet weten!

Onthoud:• Controleer na iedere wandeling in de

natuur grondig je huid en die van je kinderen en verwijder de teek

• Vergeet bij kinderen ook hun hoofdhuid niet

• Niet iedereen die een tekenbeet krijgt, wordt ziek

• De verschijnselen van de ziekte kunnen van persoon tot persoon verschillen

• Ga naar de huisarts indien je na een tekenbeet ziekteverschijnselen vertoont

• Neem nooit op eigen initiatief preventief antibiotica

20 Bosgroepnieuws

Zondag 3 april 2011: Lentewandeling: voorjaarsbloei in ZevenbergenbosWe gaan samen op wandel om te genieten van de prachtige voorjaarsbloei in dit ‘oude’ bos. We bekijken het bos op een andere manier en ontdekken hoe we respect kunnen opbrengen voor de natuur in dit bos. Onze bosconsulent gidst je graag doorheen dit pareltje natuur.

Gids: Peter Van Dessel, bosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord vzwOrganisatie: Bosgroep Antwerpen Noord vzwAfspraak: om 10 u aan de ingang van het kasteel aan het einde van de Kasteeldreef te Ranst.

Maandag 25 april 2011: Wandeling door de’ rimboe’ van GrobbendonkOp paasmaandag gaan we wandelen in het boscomplex Molenheide op de grens van Grobbendonk en Vorselaar. We nodigen iedereen uit op deze aangename voorjaarswandeling. Zes jaar geleden zijn er in de privé-bossen binnen dit boscomplex dunningen uitgevoerd die werden gecoördineerd door de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw. Volgend jaar staan er opnieuw beheerwerken binnen dit complex op het programma. Daarom willen we graag de resultaten en ontwikkelingen tonen, de toekomstige werken toelichten en horen wat u hiervan denkt. We nemen u mee dwars door ‘de rimboe’, de dennenbossen en gehucht Boshoven. Het pad kan op bepaalde plaatsen modderig zijn, zeker bij regenweer. Het is dus aangeraden gepast schoeisel aan te trekken.

Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzwAfspraak: 10 u aan de lokalen van scouts Bosvogels. Deze zijn bereikbaar via de Heirbaan en Zuiderbaan ( let op: deze weg is enkel toegankelijk via de Heirbaan, niet via de Pullesebaan, Vorselaar). Volg de wegwijzers ‘RIMBOE’. Het einde is voorzien rond 12 u.

actiViteiten / wandelingen

Zaterdag 7 mei 2011: Wandeling door het ZevenbergenbosDe Bosgroep Antwerpen Zuid heeft het voorbije jaar in samenwerking met Natuurpunt en enkele privé-eigenaars een toegankelijkheidsregeling uitgewerkt voor het Zevenbergenbos en omgeving. We bezoeken enkele realisaties. Verder ligt de klemtoon tijdens de wandeling op bosbeheer in functie van de toename van de biodiversiteit, op bosrandbeheer en op dunningsbeheer.

Gids: John Maes, onder-voorzitter Bosgroep Antwerpen Zuid vzwOrganisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzwAfspraak: om 13.30 u aan de parking kerkhof Ranst, Driepikkehoeveweg te Ranst.Inschrijven: gelieve op voorhand in te schrijven.

Zondag 15 mei 2011: Bosbabbel in Geel BelEen wandeling doorheen de bossen van Geel Bel. De aanwezigen zullen meer te weten komen over geschiedenis en ontwikkeling van de bossen. Ook de toekomstige beheerwerken zullen een woordje van uitleg krijgen.

Organisatie: Bosgroep Zuiderkempen vzwAfspraak: 14 u, aan het jeugdverblijfcentrum ‘De Kievit’, Kapucienenberg 38 te Geel.

Zondag 3 juli 2011: Zomerwandeling in de Netevallei – Kruiskensberg te NijlenZomerwandeling langs de Nete, Kruiskensberg en omgeving. We bekijken de beheerwerken in het openbaar bos en in het er naast gelegen privaat bos.

Gids: Herman (bosconsulent) en John (onder-voorzitter) Bosgroep Antwerpen Zuid vzw.Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzwAfspraak: om 10 u aan Parking Kruiskensberg, Kruiskensbaan Bevel (Nijlen) Inschrijven: gelieve op voorhand in te schrijven.

21kalender

cursussen antwerpse Bosgroepen

Wat: beheer van bosranden Duur: 1 dagWanneer: Za 17 september ‘11 Waar: Zevenbergen te Ranst Code: Cursus 2 Uur: 9-16uOmschrijving: Bosranden vormen de contactzone tussen het bos en een aanliggend perceel. We bekijken hoe deze perceelsgrens

het best is opgebouwd en welke ecologische functies een goed ontwikkelde bosrand kan vervullen. We leren hoe we best een bosrand vormen en beheren. Tijdens de terreinexcursie bekijken we verschillende types bosranden en stellen we een aangepast beheer voor.

Prijs leden-boseigenaars: 10 € Prijs overige deelnemers: 20 €

Wat: Wat vertellen planten mij? Duur: 1 dagWanneer: Za 3 september ‘11 Waar: Zoerselbos te Zoersel Code: Cursus 1 Uur: 9-16uOmschrijving: De natuur is als een boek dat je kan lezen. Alleen moet je de taal en de woorden van de natuur begrijpen. Planten

kunnen je hierbij helpen. Zo vertellen brandnetels je waar de voedselrijke plekken zijn. Zie je liesgras, dan weet je dat de voedselrijke bodem ook nat is.

Prijs leden-boseigenaars: 10 € Prijs overige deelnemers: 20 €

Wat: snoeien van bomen Duur: 1 dagWanneer: Za 17 september ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 3 Uur: 9-16uOmschrijving: Theorie over het doel van het snoeien. Boomanatomie en afgrendelingsmechanismen. Snoeitechniek en tijdstip.

Algemene snoeiregels. Snoeioefeningen met snoeischaar, zaag en stokzaag.Prijs leden-boseigenaars: 10 € Prijs overige deelnemers: 20 €

Wat: Houten constructies Duur: 2 dagenWanneer: Za 17 en 24 september ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 4 Uur: 9.30-16.30uOmschrijving: Dag 1: Theorie over verschillende houtsoorten en hun duurzaamheid. Oefeningen: het verzagen van stamstukken

tot planken. Dag 2: Maken van verbindingen en werkstukken (bank, tafel,..)Prijs leden-boseigenaars: 40 € Prijs overige deelnemers: 120 €

Wat: Herkennen van bomen en struiken Duur: 1 dagWanneer: Za 1 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 5 Uur: 9-16uOmschrijving: Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele

veelvoorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk (hout)gebruik worden besproken. Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend.

Prijs leden-boseigenaars: 10 € Prijs overige deelnemers: 20 €

22 kalender

Foto’s: Inverde.

cursussen antwerpse Bosgroepen

inschrijVing cursussen Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar:rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam: ............................................................................................................................................................................................................ Tel. Nr.: ............................................................................................................................

Adres: ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid van bosgroep: q KH q ZK q NK q AN q AZ

Cursuscode(s): .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode.

Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Wat: Kettingzaag module 2 Duur: 2 dagenWanneer: Za 15 en 22 oktober ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 10 Uur: 9-16uWanneer: Za 22 en 29 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 11 Uur: 9-16uWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 12 Uur: 9-16uWanneer: Za 10 en 17 december ‘11 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 13 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.Prijs leden-boseigenaars: 40 € Prijs overige deelnemers: 120 €

Wat: Kettingzaag module 3 Duur: 2 dagenWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 14 Uur: 9-16uWanneer: Za 19 en 26 november ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 15 Uur: 9-16uWanneer: Za 10 en 17 december ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 16 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.Prijs leden-boseigenaars: 50 € Prijs overige deelnemers: 150 €

23kalender

Cursussen met deze stip ervoor zijn volzet.

Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt. NU inschrijven is de boodschap. Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

Voor de cursussen georganiseerd in Retie en Westerlo wordt er voorrang gegeven aan de leden van de Kempense Bosgroepen (BGKH, BGNK en BGZK).

Wat: Kettingzaag module 1 Duur: 2 dagenWanneer: Za 10 en 17 september ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 6 Uur: 9-16uWanneer: Za 17 en 24 september ‘11 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 7 Uur: 9-16uWanneer: Za 8 en 15 oktober ‘11 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 8 Uur: 9-16uWanneer: Za 12 en 19 november ‘11 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 9 Uur: 9-16uOmschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het

dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!Prijs leden-boseigenaars: 40 € Prijs overige deelnemers: 120 €

V.U.: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem • Tel.: 03/355.09.40 • Fax.: 03/355.09.45

Bosgroep Antwerpen Noord vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpennoord@bosgroep.beCoördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpennoord.webs.com

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 WijnegemTel.: 03/355.09.40Fax.: 03/355.09.45Mail: antwerpenzuid@bosgroep.beCoördinator: Thomas Stijnen • 0476/76.18.25Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com

Bosgroep Noorderkempen vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 452460 KasterleeTel.: 014/85.90.19Fax.: 014/85.90.21Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Medewerkster : Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp CBritselaan 202260 WesterloTel.: 014/27.96.57Fax.: 014/27.96.69Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36Medewerkster: Rebecca Himschoot

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Hoge MouwLichtaartsebaan 452460 KasterleeTel.: 014/85.90.17Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator: Stef Vanlommel • 0479/20.93.11Adj.-coördin.: Dorothy Senepart • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws 0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be