STEFAN DANNEL

CIRCULAIR BOUWENHEIJMANS VERDUURZAAMT EN WAT DOET U?

CIRCULAIR BOUWEN IS HET MINIMAAL GEBRUIKEN EN HET

MAXIMAAL HERGEBRUIKEN VAN GRONDSTOFFEN EN PRODUCTEN

BIJ HET ONTWERP EN DE EXPLOITATIE VAN GEBOUWEN

WAT IS CIRCULAIR BOUWEN?

MAAR ER IS MEER!

DE CIRCULAIRE STAD

WHY?WAAROM WILLEN WE EEN CIRCULAIRE STAD?

BEDREIGINGEN - ALLEEN EEN ENERGETISCH VRAAGSTUK?

co

nsu

mp

tio

n

Worldwide consumption of

fossil fuels and depletion of

materials during the party era

THE PARTY ERA

Fo

ss

il f

ue

ls c

Society is circular and biobased

-1000 0 1000 2000 3000 4000 5000

Time in years

Society is circular and biobased once again

6000

BEDREIGINGEN - VEELVOUDIGER

BIODIVERSITEIT KLIMAAT

GRONDSTOFFEN ECOLOGISCHE VOETAFDRUK

KANSEN

NIEUWE ECONOMISCHE MODELLEN KLEINERE WERELD

PARTICIPATIE, LOKAAL, DIGITAALINDUSTRIE 4.0

RUIMTELIJKE WEERSLAG

VERSTEDELIJKING TOT 70% IN 2050 - TOENEMENDE AFSTAND VAN PRODUCTIE EN CONSUMPTIE

De stad als ecosysteem; ontwerpen met stromen Ideenprijsvraag voor de Blaak/Westblaak in het kader van de IABR 2014 De opgave

DEELNAME AAN OMWENTELING NAAR EEN NIEUWE WERELD

DE CIRCULAIRE STAD ALS AUTARK ECOSYSTEEM

1. op niveau

2. op maaiveld

3. onder maaiveld

4. ondergrond

Als eerst postitioneren we Buiksloterham in de Circulaire stad, land en de wereld. Het Circulaire Stad raamwerk van Metabolic is een interpretatie van het Von Thunen model, waarin de afstand tot een stadskern bepalend is voor het (optimale) grondgebruik. Nabij de stad vind je hoogwaardiger vormen waarbij - bij voedselproductie - versheid een belangrijker rol speelt. Hoe verder van de stad, hoe extensiever het grondgebruik is en hoe houdbaarder de geproduceerde goederen daar zijn.

Ook op lokaal niveau speelt ordening in de horizontale ruimte een grote rol waar het gaat om uitwisseling en positionering. Wat is de beste locatie voor een ingreep? Waar zijn uitwisselingen mogelijk?

De lagenbenadering in landschapsarchitectuur is ooit ontstaan vanuit twee gedachten: ten eerste heeft de (onzichtbare) ondergrond heeft eeuwen ecologische- en occupatiepatronen bepaald, en biedt zij handvatten voor ruimtelijke onwikkeling. Ten tweede helpt een verticale benadering multifunctioneel ruimtegebruik mogelijk te maken.

Van boven naar beneden - letterlijk - heeft de post industrile stad zeer diverse kenmerken. Op hoogte waait het, schijnt de zon feller, en is het geen prettig klimaat om te leven. Dalen we af, dan kom je in het traditionele speelveld van de ontwerper: het maaiveld. Ook onder het maaiveld speelt zich van alles af dat cruciaal is voor de circulaire stad: bodemleven, waterbuffering, een enorme kluwen infrastructuur, restanten van bebouwing, heipalen, bodemvervuiling, ...

Ordening in de verticale ruimteOrdening in de horizontale ruimte

VERANKERING IN DE CONTEXTdenken in dimensies: horizontaal, verticaal en tijd

Circulairiteit heeft wat ons betreft alles te maken met tijd en ruimte. Wij zien het sleutelen aan het metabolisme van de stad als een continue proces. Een circulaire stad is een stad die zichzelf steeds opnieuw uitvindt en verbetert.

De rol van de ontwerper in een transitie naar een circulaire economie, behelst het toepassen van de juiste technische innovaties op het juiste moment op de juiste plek. Optimale integraliteit tussen systemisch en ruimtelijk ontwerp.

De integratie van tijd, in aanvulling op het traditionele lagenmodel in de landschapsarchitectuur, past in circulair denken wanneer het gaat over materiaalgebruik, maar speelt ook een cruciale rol binnen de trage transitie van het gebied.

De drie genoemde dimensies vormen handvatten voor het vervolg van deze studie. Ze geven inzicht in mogelijke koppelingen, maar ook mogelijkheden in ruimte: gelaagd landgebruik, divers gebruik in tijd.

Denken in een tijd-ruimte veld brengt uitdagingen met zich mee op het gebied van representatie. Op een kaart zijn alleen verticale ruimtes te tonen. Op een axometrisch schema of varianten hierop is ook horizontaliteit te tonen. Om ook tijd te duiden zijn meerdere van dergelijke schemas nodig. De komende hoofdstukken zal je dan ook veelvuldig tijdsbalken tegenkomen waarin isos vervat zitten.

VERKLEINEN VAN KRINGLOPEN

IN SAMENHANG MET DE NATUUR

SAMEN EN AANPASBAAR (1+1=3)

TIMINGHet ontwikkelen van sociale, economische en technische scenarios met een hoge omloop- en reactiesnelheid maken steden veerkrachtiger. In het algemeen geldt dat hoe hoger de dichtheid in een gebied, hoe efficinter en effectiever geld, informatie, materialen en energie door de systemen kan worden verwerkt. Ontwikkelingen zijn nooit af en bieden blijvend ruimte aan verbetering. Deze flexibiliteit is complex maar tegelijkertijd de kwaliteit van het proces. Een proces waarbij gelijktijdige ontwikkelingen in elkaar opgaan in plaats van opvolgend. DIVERSITYEen grote variatie op ieder denkbaar front, zoals voedselbronnen, kavelmaten, functies en bewoners, maakt dat schokken en invloeden van buitenaf kunnen worden geabsorbeerd en dat systemen daar bovendien snel van kunnen herstellen. Simpel gezegd: wanneer n systeem uitvalt, kunnen de andere blijven functioneren. Omvangrijk internationaal onderzoek leerde ons om de fysieke en sociale dynamiek van oude stadswijken als inspirerend uitgangspunt nemen juist voor nieuwe ontwikkelingen. Diversiteit maakt een omgeving duurzaam aantrekkelijk en dus is het streven om een mix van bewoners en gebruikers in ieder gebied: rijk-arm, groot-klein, oud-jong. SUPERSIZE MEVoor het opvangen van veranderingen en pieken in systemen, is het creren van overmaat essentieel. Het gaat hierbij vooral om infrastructurele systemen die zorgen voor elektriciteit, brandstof, afvalwater en meest belangrijk ons voedsel en drinkwater. De overmaat in de maatvoering van bouwkavels draagt bij aan flexibele structuur die de condities schept voor de grootst mogelijk variantie aan typologien. Overmaat zal de efficiency op onderdelen weliswaar verlagen, het verhoogt echter de broodnodige veerkracht. LEARNING LABOm gebieden duurzaam aantrekkelijk te maken in ruimtelijke zin wordt een inventief maatsysteem voorgesteld met schaalverkleining als uitgangspunt. Een opdeling van nieuw te bebouwen locaties in kleine eenheden biedt letterlijk ruimte aan bewoners, collectieven en bedrijven van uiteenlopende aard - ook in de toekomst. In dit systeem van afstemmen, in plaats van bestemmen, kunnen nu nog onbekende functies en vragen later worden gefaciliteerd. Er is dan ook geen eindbeeld.Dit fysieke lab draag bij aan een duurzame economische ontwikkeling en geeft een stimulans in innovatie van ondernemerschap. ZELF ORGANISATIE Zelf-organiserend vermogen en collectiviteit zijn belangrijke krachten in ons gedachtengoed. Participatie is essentieel. Zowel het maatschappelijke en menselijke kapitaal als de intelligentie en energie van gebruikers en bewoners worden beschouwd als startpunt voor omarming van circulaire ambities. De samenwerking tussen grotere partijen en zelfstandige burgers wordt van meet af aan gestimuleerd. Het delen van voorzieningen zoals energie, wassen, parkeren, opslag, gereedschap, autos en fietsen worden georganiseerd. LOOPINGVoor het optimaal laten functioneren van delen van de stad opteert Studioninedots voor een zoveel mogelijk zelfvoorzienend systeem. Met de focus op een zo groot mogelijke levenskwaliteit fungeert de circulaire wijk als een collectieve machine waarbij water-, groen-, materiaal-, energie- en voedselsystemen met elkaar worden gekoppeld en samenkomen. De focus ligt op kringloopsystemen die bijdragen aan een zelflerende en toekomstbestendige wijk. Het sluiten van kringlopen maakt ons onafhankelijk van schaars wordende grondstoffen en daarmee zelfstandig.

HOLISTISCHE AANPAK ALS KANS VOOR DE ONTWERPER

HOW?HOE VOLTREKKEN WIJ HET PROCES VAN LINEAIR NAAR CIRCULAIR?

6

circulair oostenburg

VOORWOORD

Binckhorst Den Haag

Kop Grasweg Amsterdam

Buiksloterham Amsterdam Wisselspoor Utrecht Coberco Arnhem

kauwgomballenfabriek Amsterdam

Suikerfabriek Groningen

Oostenburg Amsterdam Coberco Eindhoven

TRANSFORMATIE POSTINDUSTRIELE GEBIEDEN IN NEDERLAND

De stad als ecosysteem; ontwerpen met stromen Ideenprijsvraag voor de Blaak/Westblaak in het kader van de IABR 2014 De opgave

COMPLEXITEIT VAN DE OPGAVE

SPECIALISTEN

GEBRUIKERS

INSTANTIES

OPDRACHTGEVERS

GEMEENTE

De stad als ecosysteem; ontwerpen met stromen Ideenprijsvraag voor de Blaak/Westblaak in het kader van de IABR 2014 De opgave

COMMUNICATIEMIDDEL VOOR TRANSFORMATIE

1.ANALYSE

2.AMBITIE OPSTELLEN

3.WEGING

4. VERBEELDING

1.ANALYSE

ENERGIE

bedr

ijvgh

eid

wone

n APP

wone

n EGW

hore

ca/h

otel

detai

lhand

el

kanto

or

MAAIVELD

GRENSEN

kavelgrens

GELUID/EMMISSIES

geen waarde

< 40 dB

40 - 45 dB

45 - 50 dB

50 - 55 dB

55 - 60 dB

60 - 65 dB

65 - 70 dB

70 - 75 dB

> 75 dB

ECOLOGIE

KLIMAAT

VERKEER

MENGING

08.00 02.0020.0012.00

WERKEN

HORECA

HOTEL

CULTUUR

WONEN

08.00 02.0020.0012.00

WERKEN

HORECA

HOTEL

CULTUUR

WONEN

ontsl

uiting

bebo

uwd

brutt

o bo

uwlan

d

EFFICIENTIE DICHTHEID

INFRASTRUKTUUR

PP

P

Bestand

Ontsluiting

Nieuwbouw

Park

nutsparkeren open grond

GEBRUIKERS

625 BewoHner

350 Arbeitspltze

De stad als ecosysteem; ontwerpen met stromen Ideenprijsvraag voor de Blaak/Westblaak in het kader van de IABR 2014 De opgave

2.AMBITIE VASTLEGGEN

Energie

Mobiliteit

Biodiversiteit

Stofstromen

Water

Structuur

toeko

mstbe

stend

ige ge

bouw

en

flexib

ele in

frastr

uctuu

rhergebruik

stedenbouw

nieuwbouw

energie- en stofwinning

besparing drinkwater

afkoppelen hem

elwater

circula

ir mate

riaal

herge

bruikt

mate

riaal

afval gebouwgroen

buurtgroen

verbindend groen

duurzame mobiliteit

collectieve mobiliteit

verdeling openb

are ruimte

duurza

me ins

tallatie

s

036

Identiteit

vitale

eco

nomi

e

Diversiteit

Zelforgan

isatie

Socia

le co

hesie

Gezondheid

Collectiviteit

3.WEGING

energie mobiliteit groen materiaal water structuur

EnergieMobiliteitGroenMateriaalWaterStructuurSociaal-economischsociaal-economisch

ambitie standaard

WKO

WKO

CS

4.VERBEELDING

STRUCTUUR ENERGIE MOBILITEIT

BIODIVERSITEIT STOFSTROMEN WATER

onder regie van

in samenwerking met

NIET ALLEEN

WHAT?WAT GAAN WIJ DAARVOOR DAN EIGENLIJK DOEN?

DE MELKFABRIEKNIEUWE HOTSPOT VAN ARNHEM

Flexibele verkaveling

Integratie klimaat

Hergebruik bestaande gebouwen Nieuwe structuren zijn divers & flexibel

city fabric

several contractorstypologieen verschillende initiatief nemers

grote differentiatie in typologien en functie

plotmaatminimaal 100x100m

min.

100x1

00m

city fabric

several contractorstypologieen verschillende initiatief nemers

grote differentiatie in typologien en functie

plotmaatminimaal 100x100m

min.

100x1

00m

city fabric

several contractorstypologieen verschillende initiatief nemers

grote differentiatie in typologien en functie

plotmaatminimaal 100x100m

min.

100x1

00m

Hergebruik melkfabriek

WKO

WKO

WKO

WKO

Warmtenetwerk

Smartgrid Opslag

WKO

WKO

WKO

WKO

Energievoorziening uit hernieuwbare bronnen Flexibele netwerken voor lokale verdeeling

PV op maaiveld

WKO

WKO

CSCSCS

Mobiliteit wordt collectief, verduurzaamd en gespreid, waardoor meer ruimte ontstaat

Logistiek

Centraal Parkeren

shared spaces

helli

ng m

ax. 2

0%

helli

ng m

ax. 2

0%

openbare parkeergarage-parkeervak 2500x5130

-parkeerweg: 6900-26pp/laag

-eenrichtingsverkeer

6

CS

Fietssnelweg

Collectieve auto

CS

Ecologische zone Rijnoever

openbaar groen

Urban gardening

Groen vraagt om meer ruimte en diversiteit ter versterking van de sociale en ecologische waarde

Groene daken

Waterstromen worden gescheiden en lokaal hergebruikt, zodat vraag lager en klimaatbestedigheid hoger wordt

Rainproof

Reiniging water

Wiedernutzung

scheiding regenwater

Materialen en producten worden gemaakt voor een tweede levenscyclus en afval wordt hoogwaardig hergebruikt.

Recycelmaterial

Circulair interieur Gevelmateriaal

Biobased constructie

3.Vitale economie

1.Sociale cohesie

4.Zelforganisatie

2.Identiteit

HOLISTISCH MODEL

WKO

rainproof maaiveld

Pluktuin op de Singel

warmte-koude-net

smartgridvoedselproductie

facilitypoint

diverse verkaveling

zuivering regenwater

hergebruik grijswater

interieur uit recyceld materiaal

circulaire materialenlijst Coberco

biobased constructies

flexibele bouwstructuren

shared spaces

CIRCULAIRE STAD ALS INTEGRAAL MODEL