Post on 06-Apr-2016
description
vriendenbericht
PIETER
SKER
K LEID
EN12/14
jaargang 21/2 - december 2014 ISSN 1387-9952
2 vriendenbericht > Column en colofon
Eric Filemon organiseerde de afgelopen jaren
als bestuurslid van de 3-October Vereeniging de
jaarlijkse dankdienst in de Pieterskerk. Sinds 1574
een vaste traditie, die jaarlijks ruim 1300 bezoekers
trekt. Rens Heruer is lid van de Raad van Toezicht
als vertegenwoordiger van de gemeente Leiden
en was daarvoor bestuurslid van de Stichting
Pieterskerk Leiden.
Het stadsbestuur dankte met de erepenning ook
de componist en tekstschrijver van het Leids
Volkslied, dat Rens en Eric in 2000 schreven. Een
lied dat niet meer weg te denken is uit Leiden. Maar
wat velen van u niet weten, is dat Rens Heruer
en Eric Filemon vorig jaar ook gezamenlijk een
Pieterskerklied schreven. Het lied kent drie versies:
een voor de Universiteit Leiden, een voor de Orde
van St. Pieter – de businessclub van de Pieterskerk
en een algemene versie, die u hieronder aantreft.
De Pieterskerk in Leiden
In ‘t midden van de stad
Ooit centrum van belijden
Nu ook van wie nooit bad
Een bedehuis van orde
Een topstuk in het land
Van een kapel geworden
Tot monument van stand
De Pieterskerk in Leiden
Steeds stut van staat en stad
Kon het verval vermijden
Door giften uit het hart
Nu staat in volle omvang
Als nieuw die kathedraal
Na dreigende teloorgang
In ’t Leidse hart centraal
Daar straalt in gouden glorie
De Leidse Pieterskerk
De kern van stadshistorie
Door steun weer eeuwig sterk
De Sleutelstad is eeuwig
Zelf sleutel tot behoud
Opdat de dom van Leiden
Nog ouder wordt dan oud
Het Pieterskerklied is binnenkort ook op de
website te horen. Daar kunt u ook vinden wat er
de komende tijd te doen is in de Pieterskerk. Ik
hoop, als altijd, u in de komende maanden in de
Pieterskerk te mogen begroeten bij één van de
evenementen, concerten of tijdens openstellingen
van uw prachtige monument.
Frieke Hurkmans
Directeur-bestuurder Pieterskerk Leiden
column
Aan de vooravond van de 3-Octoberviering ontvingen Rens Heruer en Eric Filemon
de erepenning van de gemeente Leiden uit handen van Burgemeester Lenferink.
Zij kregen deze onderscheiding voor hun tomeloze inzet voor de stad. Beide
mannen zijn ook nauw betrokken bij de Pieterskerk. Frieke Hurkmans
Het Vriendenbericht is een uitgave van de
Stichting Vrienden van de Pieterskerk en
verschijnt tweemaal per jaar.
Redactie Wouter Hollenga (hoofdred.),
Josse Moers, Kim van Goethem, Leon
Geutjes en Monique Roscher. Met dank aan
Brigitte Bruyns.
Bijdrage van Frieke Hurkmans.
Foto’s/illustraties Claudia Claas, Hielco
Kuijpers, Stefan Tetelepta, Rob Overmeer,
Maarten van der Kamp, Frank Emous, Jan van
Galen, Museum De Lakenhal, Japanmuseum
Sieboldhuis, Erfgoed Leiden.
Vormgeving en druk Valetti, Claudia
Claas en Drukkerij van der Linden.
Redactieadres Stichting Vrienden van de Pieterskerk
Antwoordnummer 12052 VC Leiden
Bureau: Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden
T 071 512 43 19 info@pieterskerk.com
www.pieterskerk.com
IBAN: NL22ABNA0881528307
© Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande
toestemming van de uitgever worden openbaar
gemaakt of verveelvoudigd.
colofon
Pieterskerklied
‘De kunst van iets moois, is het weg te laten’ < vriendenbericht 3
Bram kende Rob Overmeer, fotograaf en
samensteller van het boek ‘Stadswachters’ nog
niet. Totdat Overmeer bij de Pieterskerk aanklopt,
op zoek naar bijzondere momenten om vast te
leggen. De naam Bram Siera valt.
Hoe is dat toen verder gegaan?
“Ik heb contact gehad met Overmeer en
afgesproken dat hij een keertje langs kon komen.
De dag dat hij langs kwam, moest ik het dak van
de Pieterskerk op voor een controle. Het bleek
dat een aantal dakpannen van de kerk vervangen
moesten worden. Dat leek Overmeer een mooi
moment om de foto te schieten voor zijn boek.”
‘De kunst van iets moois,
is het weg te laten’
Daar staat hij op de cover van het
boek ‘Stadswachters’. Terwijl Bram
Siera (30) een aantal leistenen aan het
vervangen is, wordt hij op de foto gezet.
De huismeester van de Pieterskerk
voelt zich vereerd. Wie is deze
handyman en welke werkzaamheden
voert hij in en rond het monument uit?
Een vragenvuur aan Bram Siera.
Hoe vaak ben jij eigenlijk op het dak van de
Pieterskerk te vinden?
“Niet heel vaak. Onder meer omdat het dak
tijdens de restauratie grotendeels vernieuwd
is. Het is kortom een uitzondering als ik op het
dak sta. Bijvoorbeeld als de inspectie van de
Monumentenwacht plaatsvindt.”
Inmiddels werkt Bram ruim drie jaar als freelancer bij
de Pieterskerk. Hij is timmerman en restaurateur en
heeft zijn eigen bedrijf. De Pieterskerk huurt Bram
in voor het vaste onderhoud en daarnaast heeft hij
particuliere klanten. Die afwisseling vindt hij fijn.
Welke werkzaamheden voer jij in zo’n week
allemaal uit?
“Voornamelijk het reguliere onderhoud van
de Pieterskerk. Hierbij kan je denken aan
schilderwerk, vochtcontroles tot het controleren
van de led-verlichting. Er is een uitgebreide
digitale planningslijst waar exact per periode in
vermeld staat wat er moet gebeuren voor het
monument. Doordat de Pieterskerk ook een bedrijf
is, zijn er soms ook werkzaamheden voor de
evenementen en het café. We denken constant
na over verbeteringen. De led-verlichting is hier
een voorbeeld van.” “Naast de Pieterskerk werk
ik meestal twee dagen voor mezelf. Ik ga dan
langs bij ‘klanten’ en heb diverse opdrachten,
zoals schilderen of achterstallig onderhoud.”
Wat is de grootste uitdaging in het werk dat je
doet?
“Om alles ‘strak’ te krijgen. Zo ben ik nu bezig met
de kooromgang. In en rondom het koor valt veel te
verbeteren, zoals het schilderwerk van de hekken.
Uiteindelijk zou ik willen dat geen enkele kabel of
bedrading te zien is in de kerk. In mijn optiek is
de kunst van iets moois, juist het weglaten ervan.”
Het werken bij de Pieterskerk pleziert Bram na drie
jaar nog steeds. Juist omdat hij het leuk vindt om
te doen, maakt het voor hem geen verschil dat hij
veel werk alleen moet oppakken. Hierdoor maakt
hij de meest bijzondere projecten van dichtbij mee.
Welk project is, gedurende je tijd bij de
Pieterskerk, erg bijzonder voor jou geweest?
“Als ik een project zou moeten kiezen, dan is dat
de verbouwing van Villa Rameau, de voormalige
kosterswoning. Samen met Jan-Willem Nijhof
(voormalig dutymanager, red.) heb ik de hele boel
verbouwd, getimmerd, geverfd en bevloerd. Ik ben
onwijs trots op het eindresultaat. Het is natuurlijk
prachtig om daarover vervolgens complimenten te
ontvangen van gasten.”
Voorlopig zit Bram dus goed bij de Pieterskerk.
Met een coverfoto in zijn achterzak, gaat hij verder
met klussen. Om steeds een stapje dichter bij het
ideaalplaatje te komen.
Kooromgang 1978 Kooromgang 2014
De naam van Johan is vooral verbonden aan
het Haagse boekenmuseum Meermanno-
Westreenianum. Van zijn vader erfde Meerman
een uitgebreide boekenverzameling die hij verder
uitbouwde en uiteindelijk naliet aan de stad Den
Haag. Deze sloeg het legaat echter uit financiële
overwegingen af, waarna de collectie werd
geveild. Achterneef Willem Hendrik Jacob baron
van Westreenen van Tiellandt kocht een belangrijk
deel aan en liet vervolgens zijn collectie na aan de
Nederlandse staat. Uiteindelijk leidde dit in 1852
tot de openstelling van Museum Meermanno-
Westreenianum in Den Haag.
VerrassingDe liefde voor boeken werd Johan met de paplepel
in gegoten. Zijn ouderlijk huis in Rotterdam grensde
aan een pakhuis waar vader Gerard een van de
grootste particuliere bibliotheken van Nederland
had ingericht. Als tienjarige vertaalde hij met hulp
van grootvader Molière’s ‘Le mariage forcé’, en
liet het drukken en inbinden als verrassing voor
zijn ouders. In 1767 verhuisde het gezin mét
boekenverzameling naar Den Haag, waar het het
‘Huis aan de Boschkant’ aan de Prinsessegracht
betrok. De toen nog 13-jarige Johan vertrok,
begeleid door zijn gouverneur, naar Duitsland om
te gaan studeren aan de universiteiten van Leipzig
en Göttingen. Daar hield hij zich ook bezig met
activiteiten rond de verzameling van zijn vader:
hij regelde uitleningen uit diens collectie aan
hoogleraren en bestelde nieuw verschenen werken.
Na een vierjarig verblijf in Duitsland maakte hij zijn
studie af in Leiden, waar hij in 1774 promoveerde
tot doctor in de rechten. Zijn vader was toen al
overleden en Johan zou nog lang bezig zijn met het
Johan Meerman
In het vorige Vriendenbericht las u
over Gerard Meerman (1722-1771).
Daarbij maakte u ook al kennis met
zijn zoon Johan (1753-1815), die
zich veel inspanningen getroostte
om voor zijn vader een passend
grafmonument te realiseren. Hij
zelf zou na zijn dood ook worden
geëerd met een monument in de
Pieterskerk, naast dat van zijn vader.
4 vriendenbericht > Het monument voor Johan Meerman
een reislustig boekenliefhebber
SERIE PORTRETTEN: DE PIETERSKERK HEEFT IN DE LOOP DER EEUWEN VELEN EEN
LAATSTE RUSTPLAATS OF EEN HERINNERINGSPLEK GEBODEN. ZWERVEND DOOR DE
KERK KOM JE NAMEN TEGEN OP GRAFSTENEN, MONUMENTEN EN ROUWBORDEN.
WIE WAREN DEZE MENSEN, WAT WAS HUN LEVENSLOOP EN WIE ZORGDE ER VOOR
DAT DE HERINNERING AAN HEN BEWAARD BLEEF IN DE PIETERSKERK?
realiseren van een grafmonument in de Pieterskerk,
dat er uiteindelijk in 1786 kwam (VB 2014-1).
ReislustNa zijn promotie maakte Johan een ‘Grand Tour’, in
die tijd een gebruikelijk onderdeel van de opvoeding
van jongemannen uit aanzienlijke families. De reis
duurde twee jaar en ging naar Engeland, Frankrijk,
Italië, Oostenrijk en Duitsland. De rest van zijn leven
bleef hij lange reizen door Europa maken, eenmaal
getrouwd ook met zijn echtgenote Anna Cornelia
Mollerus (1749-1821). Zij beklommen samen
de Etna, doorstonden allerhande ontberingen
en brachten bezoeken aan vorstenhoven,
schrijvers en denkers, waaronder de filosoof
Immanuel Kant. In Johans reisverslagen lezen we
ook over bezoeken aan bibliotheken en andere
verzamelingen. Hij levert daarbij commentaar op
catalogi, openstellingen van bibliotheken en de
collecties zelf. Zo uit hij zijn teleurstelling over de
particuliere verzamelingen in St. Petersburg en
Moskou en omschrijft ze als ‘pronkverzamelingen’
met weinig wetenschappelijke werken. Zelf was
Johan wetenschappelijk actief: hij publiceerde een
reeks rechtshistorische en letterkundige werken
én het vierdelig werk ‘Geschiedenis van Graaf
Willem van Holland, Roomsch Koning’. Ook was hij
betrokken bij verschillende genootschappen op het
gebied van wetenschap en kunst.
vervolg Het monument voor Johan Meerman < vriendenbericht 5
Linksboven: het monument voor Johan Meerman
in de Pieterskerk. © Foto: Claudia Claas
Rechtsboven: het stucplafond in de grote zaal van
het Sieboldhuis. Het werd ontworpen door Wyatt
i.o.v. Johan Meerman. © Foto: Sieboldhuis
LeidenJohan kwam uit een Oranjegezind nest; naast
zijn wetenschappelijke interesse ambieerde hij
een politieke carrière. Die werd echter meermalen
doorkruist door de gebeurtenissen van zijn tijd.
Pogingen tot het verkrijgen van ambten liepen in de
tijd van de Patriotten op niets uit. Na de omwenteling
van 1788 kon Johan een zetel bemachtigen in de
vroedschap van Leiden waar hij ook twee keer tot
schepen werd benoemd. Het echtpaar bewoonde
toen Rapenburg 19, het huidige Sieboldhuis. Zij
gaven de bekende Engelse architect James Wyatt
de opdracht voor het ontwerp van een nieuw
stucplafond; het is daar nog steeds te bewonderen
in de grote zaal. Zijn functies beletten Johan en
Anna niet om tussendoor nog een reis te maken
naar Duitsland, Oostenrijk, Italië, Sicilië en Malta.
Met de Bataafse revolutie in 1795 werd Johan uit al
zijn ambten gezet. Hij verliet in 1797 het land voor
een ruim drie jaar durende reis door Noord-Europa.
Van Orangist naar Frans senatorIn 1802 kon Johan zijn carrière hervatten; hij bracht
het zelfs tot één van de aanzienlijkste bestuurders
van het land. Als voorzitter van het Departementaal
Bestuur van Holland ontving hij Lodewijk Napoleon
toen deze door zijn broer Napoleon op de troon
van het Koninkrijk Holland was geplaatst. Hij
aanvaardde het honorair kamerheerschap aan
6 vriendenbericht > vervolg Het monument voor Johan Meerman
het hof van de nieuwe koning, was lid van de
Staatsraad bij de sectie wetgeving en algemene
zaken én werd benoemd tot directeur-generaal
van Wetenschap en Kunsten. In die laatste functie
zou hij van groot belang zijn voor de Nederlandse
cultuurpolitiek. Zo zorgde hij voor de ontwikkeling
van een nationale boekenverzameling: de huidige
Koninklijke Bibliotheek. Ook kon het Koninklijk
Museum, voorloper van het Rijksmuseum, onder
zijn verantwoordelijkheid belangrijke aankopen
doen. Na de inlijving van Nederland bij Frankrijk in
1810 benoemde keizer Napoleon Meerman als één
van de zes Hollandse leden van de Franse Senaat.
In die functie verbleef hij vooral in Parijs en spande
hij zich in voor de Nederlandse belangen. In zijn
gedicht ‘Montmartre’ (1812) wees hij Napoleon nog
op het belang van de ‘Hollandse departementen’
voor de roem van de keizer. Na de val van Napoleon
vertrok Meerman met zijn vrouw in 1814 naar Den
Haag waar hij op 61-jarige leeftijd stierf en ook
werd begraven.
OntredderdJohans echtgenote Anna was dichteres. Uit
haar gedichten, maar ook uit haar uitgebreide
correspondentie, komt een emotionele, bijna
pathetische persoonlijkheid naar voren. Haar
tijdgenoten konden weinig waardering opbrengen
voor haar werk. Voor Johan, haar tweede
echtgenoot, maakt zij het volgende gedicht, waarin
ze haar eerste echtgenoot, de dan overleden mr.
Abraham Perrenot, niet vergeet:
En gij mijn beste vriend, voor wien ‘k alleen zal
leeven,
Wien ik zo teder min, gij zult het mij vergeeven,
Dat, schoon genietende met u een zalig lot,
Mijn oog nog vaak een traan stort’ om mijn Perrenot.
Het huwelijk van Johan en Anna bleef kinderloos.
Naar verluid was Anna volkomen ontredderd
na de dood van haar echtgenoot. Haar verdriet
legde zij nogal onverbloemd vast in verschillende
gedichten met veelzeggende titels als ‘Op een
vlokje van zijn hair, na zijn dood afgesneden’, ‘Hoe
kan ik hem vergeeten?’en ‘Mijn onbedwingbaare
en onophoudelijke wensch om hem weer te zien’.
Deze werken werden echter met hoon ontvangen:
een recensent spreekt van de “overdrevene, wij
zouden haast zeggen, afgodische huwelijksliefde,
welker zeldzame uitdrukking ons zelfs somwijlen
voor het verstand der goede Dame min of meer
deed vreezen”. Haar adoratie kon Anna ook kwijt in
het oprichten van een gedenkteken voor Johan in
de Leidse Pieterskerk. Het kwam te staan tussen
het monument voor hoogleraar Johannis Polyander
à Kerckhoven en dat van vader Gerard Meerman.
Geaffecteerd toneelHet monument voor Johan is uitgevoerd in wit
marmer. Op een sarcofaag zit een half gesluierde
vrouw, met op het voorhoofd een bronzen vlam,
symbool van de goddelijke inspiratie. Haar blik
volgt de opgeheven linkerarm. De rechterhand
rust op een medaillon met de afbeelding van Johan
Meerman. De metalen sterrenkrans die zij vasthield
ter bekroning van het portret, is verdwenen. Het
medaillon rust tegen een boek met de titel BIBLIA.
Hendrik Ringeling, interieur van de Pieterskerk met de drie
monumenten voor Johannis Polyander van Kerckhoven,
Johan Meerman en Gerard Meerman, 1848 (Stedelijk
Museum de Lakenhal) De beschermende hekken zijn later
verwijderd, het monument voor Van Kerckhoven werd in
1860 verplaatst naar het noordtransept (zie VB 2012-1)
vervolg Het monument voor Johan Meerman < vriendenbericht 7
Linksboven: Detail tekst op sarcofaag, onderdeel van het
monument voor Johan Meerman. © Foto: Claudia Claas
Middenboven: Portret van Johan Meerman.
© Afbeelding: Museum Meermanno
Rechtsboven: medaillon met portret van Johan Meerman,
onderdeel van het monument voor Johan Meerman.
© Foto: Claudia Claas
De opdracht voor het ontwerp ging naar niemand
minder dan Paul Joseph Gabriel (1784-1833),
hofschilder van koning Willem I, stadsbeeldhouwer
van Amsterdam en vanaf 1820 professor aan de
Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten.
Een model van het beeld dat Gabriel vervaardigde
voor de weduwe Meerman werd dan ook ten
toon gesteld op de expositie van werk van
levende meesters in Amsterdam (1820). Gabriel
vervaardigde ook ontwerpen voor onder andere
het monument voor Willem I in de Nieuwe Kerk
en die voor Sebald Justinus Brugmans, ook in de
Pieterskerk. Niettemin ontlokte zijn ontwerp voor
Meerman wel kritische omschrijvingen als weinig
overtuigend en “geaffecteerd toneel”.
Belachelijke overdrevenheid Basis van het monument voor Johan Meerman is
een sarcofaag. De daarop te lezen Latijnse tekst
luidt vertaald:
Voor haar voortreffelijke echtgenoot Johan
Meerman, uitmuntende zoon van de beroemde
Gerard Meerman, heeft zijn weduwe door
droefheid en tranen overmeesterd, dit gedenkteken
geplaatst in 1820.
Deze tekst is opgesteld door de Amsterdamse
hoogleraar H.C. Cras, die ook een Latijnse
levensbeschrijving van Johan Meerman had
vervaardigd. Hij kwam er overigens niet zonder
slag of stoot. Weduwe Meerman wilde de tekst
laten beginnen met de woorden “Magno Johanni
Meermanno” (“voor de grote Johan Meerman”).
Dat vond Cras toch al te ver gaan; deze formulering
zou volgens hem de overledene gelijk stellen aan
de grote klassieke geesten als Socrates en Plato en
dat was volgens hem – hoe loffelijk zijn verdienste
ook – een “belagchelijke overdrevenheid, vooral
van eene echtgenoote”. Hij vroeg mevrouw
Meerman “in mijn ontwerp te berusten, dan kan
het gedenkstuk worden afgewerkt en geplaatst;
zoo niet, dan neem ik mijn opstel terug en verklaar
geen auteur van de ongeschikte, om niet te zeggen
ongerijmde, inscriptie te zijn”. De weduwe gaf zich
uiteindelijk gewonnen en liet het bij “voortreffelijke
echtgenoot” en “uitmuntende zoon”.
Geraadpleegde bronnen:• Jos van Heel, ‘De grafmonumenten van Gerard
en Johan Meerman in de Pieterskerk te Leiden’ in:
Jaarboekje voor geschiedenis en oudheidkunde
van Leiden en omstreken, 2001
• Jos van Heel, ‘Een bibliofiel op reis: Johan Meerman’
in: Jos van Heel e.a., Een wereld van verzamelaars en
geleerden. Gerard en Johan Meerman, Willem van
Westreenen en Pieter van Damme en hun archieven
(pp. 39-47), Hilversum 2012
• Biografisch Woordenboek van Nederland: 1780-
1830 -Johan Meerman -Anna Cornelia Mollerus
• Riet Schenkeveld-van der Dussen,’Femme du
monde, femme savante, dichteres Anna Cornelia
Mollerus’ op www.dbnl.org
• Profiel van Paulus Joseph Gabriël op www.rkd.nl
8 vriendenbericht > Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier
In het Pieterskerkcafé kunt u
High tea’s en High wine’s nuttigen.
© Foto’s: Claudia Claas
Bij binnenkomst in het Pieterskerkcafé wordt
bezoekers gevraagd om een bijdrage van 2 euro
voor de toegang tot het monument. Deze bijdrage
wordt gebruikt om de Pieterskerk te onderhouden.
Na afloop van het bezoek aan het monument
ontvangt de bezoeker bij bestedingen in het café en
op vertoon van het entreebewijs, een euro korting.
Voor u als Vriend van de Pieterskerk wordt vanaf
2015 een vriendenpas gemaakt. Op vertoon van
deze vriendenpas heeft u met twee personen
gratis toegang tot het monument en ontvangt u
bijvoorbeeld bij de betaalde zomer orgelconcerten
korting. Eind december ontvangen de huidige
Vrienden een aparte brief over de vriendenpas.
Het café is elke dag open van 11:00 tot 18:00 uur.
In het verleden werd door vele bezoekers gevraagd
Vanaf afgelopen mei is de locatie van de toegang van de Pieterskerk verplaatst:
Bezoekers komen nu binnen in het monument via de voormalige bibliotheek,
aan de zuidkant van het gebouw. Een ingang met alleen maar voordelen. Want de
bibliotheek is tegelijkertijd omgebouwd tot een sfeervol café.
om een plek om even te kunnen zitten, deze plek is
er nu. En in de afgelopen paar maanden is gebleken
dat gasten niet alleen meer naar het café komen
als toegang naar het monument, maar het ook
als een plek ervaren waar rustig even bijgekomen
kan worden van een dagje Leiden. Door de gratis
WIFI en de gezellige uitstraling van de voormalige
bibliotheek zijn er steeds meer mensen die het café
gebruiken als hun vaste honk. De boeken staan
nog steeds in de kasten en er ligt ook een krant en
magazines. Natuurlijk is er informatie over Leiden
te vinden, af en toe lijkt het Pieterskerkcafé zelfs
op een kroegvariant van het VVV. En net als bij het
VVV is er ook een winkelwand met leuke souvernirs.
Gasten hebben een gevarieerde keuze in dranken
en versnaperingen en kunnen er zowel lunchen als
borrelen. Op de kaart staan typisch Leidse producten,
zoals Leidsch bier en -kaas en de typisch Leidse
Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier
vervolg Het Pieterskerkcafé: van gratis WIFI tot Leidsch bier < vriendenbericht 9
Corenwijn. Een borrelplateau wordt geserveerd op
een leisteen van het dak van de Pieterskerk. Ook
kunt u High tea’s en High wine’s reserveren in het
café. Dit maakt een bezoekje aan het monument
een compleet uitje. Als u er zeker van wilt zijn dat
het monument toegankelijk is, belt u dan even van
te voren. Soms is de Pieterskerk namelijk zelf niet
toegankelijk vanwege een evenement of concert.
Maar voor hetzelfde geld treft u het en loopt u
binnen tijdens een openbare repetitie.
Het Pieterskerkcafé is buiten de reguliere
openingstijden te reserveren voor speciale
gelegenheden, zoals verjaardagsfeesten en
afstudeerborrels. Mocht u interesse hebben, mailt
u dan naar sales@pieterskerk.com.
Pieterskerkcafé dagelijks open van 11:00 - 18:00 uur.
10 vriendenbericht > De Pieterskerk staat op één
De Pieterskerk staat op éénrisico-inventarisatie voor een van de grootste monumenten van nederland pakt goed uit
Artikel uit Leidsch Dagblad:
Volgens directeur Simon Kadijk van Donatus wordt
er bij zo’ n scan gekeken naar tal van onderwerpen.
,,Van hele simpele dingen als ‘zijn er genoeg
brandblussers’, tot sleutelplannen en hoe is de
BHV geregeld. Er wordt gekeken naar gedrag,
naar het gebruik van zon’ n monument, naar de
installaties en naar het onderhoud. Wij doen risico-
inventarisaties ook zelf als verzekeraar maar van
de Pieterskerk wilden we graag zo’ n uitgebreide
risico-inventarisatie door ArtRisk Consult hebben.
Qua omvang is het één van de grootste kerken
van Nederland. Bovendien wordt het gebouw
commercieel gebruikt, wat weer andere risico’s met
zich mee kan brengen dan kerken die nog als kerk
worden gebruikt.’’
Er is geen één monument of kerk die een 10 scoort,
zegt Kadijk. ,,Ook de Pieterskerk niet. Die scoort,
laten we zeggen, een 7,5. Maar dat is enorm hoog.
Het Hoogst van allemaal. ’’Dat een 10 nooit wordt
gegeven, is volgens hem niet zo gek. ,,Sommige
maatregelen kosten nu eenmaal veel geld. En
dat is wat monumenteneigenaren meestal niet in
overvloed hebben. Ze hebben een klein potje en
een lange lijst aan onderhoudsklussen en andere
werkzaamheden, die moeten worden gedaan. Ze
moeten vaak kiezen: dat wel, dat niet.’’
RestauratieFrieke Hurkmans ziet met het klinkende rapportcijfer
hard werken beloond. ,,Toen ik hier vier jaar geleden
als directeur-bestuurder begon, hadden we net een
imposant grote restauratie van het monument achter
Leiden • Bij de Pieterskerk zijn ze trots als een pauw. Donatus, de kerken- en
monumentenverzekeraar van Nederland, liet bij tientallen van zulke gebouwen
een risico-inventarisatie uitvoeren door ArtRisck Consult. En de Pieterskerk kwam
in dat onderzoek met stip op één te staan, met een grote afstand tot nummer
twee.,, We zijn gewoon best practice’’, zegt directeur-bestuurder Frieke Hurkmans
vervolg De Pieterskerk staat op één < vriendenbericht 11
De Pieterskerk staat op éénrisico-inventarisatie voor een van de grootste monumenten van nederland pakt goed uit
de rug. We zijn toen begonnen aan de restauratie
van het bedrijf, de Pieterskerk. Mijn filosofie is: als je
goed voor een monument wil zorgen, moet je een
strakke bedrijfsvoering hebben.’’
Dat betekent goed kunnen plannen en sturen. ,,We
hebben veel gedaan aan digitalisering. Dat maakt
dat sturen een stuk makkelijker. We kunnen heel
snel zien hoe de verschillende bedrijfselementen
presteren. Als bepaalde partijen verliesgeven zijn,
kun we snel ingrijpen: beslissen dat we zulke
partijen niet meer draaien of het wel doen maar het
anders aanpakken.’’
De Pieterskerk bestaat niet van subsidies, zegt Frieke
Hurkmans. De bedrijfsvoering is van groot belang,
er moet geld binnenkomen om het monument te
kunnen onderhouden. ,,Wat moeilijk is, is dat die
grote restauratie van een paar jaar geleden voorbij
is. In de beeldvorming is de Pieterskerk af. Maar
de werkelijkheid is bij zo’ n groot, oud monument
anders: als je klaar bent aan de ene kant, begint het
werk aan de andere kant weer van voren af aan.’’
DelenOf ze nu achterover gaat leunen, met die klinkende
7,5 op zak? Beslist niet: het werk blijft zich
opstapelen. Bovendien wil ze kijken of de werkwijze
van de Pieterkerk niet breder bekend moet gaan
worden. Ze denkt aan misschien een Pieterskerk
Academy voor andere monumenten. ,,Nou hoef je
je niet altijd op de borst te slaan, maar we doen
het vreselijk goed. Wij willen de opgedane kennis
delen, niet afschermen.’’
Leiden, 23 oktober 2014. Artikel uit Leidsch Dagblad. Geschreven door Annet van Aarsen.
De Pieterskerk vaart wel bij
een strakke bedrijfsvoering.
© Foto: Jan van Galen
““
Na een fantastische restauratie die in 2010 tot
een einde werd gebracht, is de focus gelegd
op het optimaliseren van de bedrijfsvoering.
Met uiteindelijk maar één doel, het behoud en
onderhoud van de Pieterskerk. Tijdens grote
restauraties is het voor iedereen makkelijker om
een gedachte te hebben bij de noodzaak van
investeringen. Het noodzakelijke onderhoud is
voor en tijdens een restauratie letterlijk zichtbaar en
tastbaar. De huidige periode is voor de Pieterskerk
een periode van structureel onderhoud. Met name
ook om de enorme investeringen die tijdens een
restauratie gedaan zijn, niet verloren te laten gaan.
Iedereen bekend met monumentaal onderhoud,
kent dit risico. Een risico van soms volledige
kapitaalvernietiging, in zeer korte tijd.
Voor de huidige bedrijfsvoering van de Pieterskerk
staat één zaak voorop en dat is het behouden van
de excellente staat waarin de Pieterskerk direct
na de restauratie verkeerde. Dat is de afgelopen
vier jaar gelukt. Hoewel minder zichtbaar als in
Dank U!
een periode van restauratie, gaat er letterlijk geen
dag voorbij dat er niet gewerkt wordt aan kleiner of
groter onderhoud. Met als resultaat de fantastische
staat waarin u de Pieterskerk steeds aantreft.
En kenners weten dat dit veel aandacht en geld
kost. Zoals ook in het artikel staat zijn wij er nog lang
niet. Maar wij zijn wel erg goed op weg, sterker nog
wij zijn landelijk ‘Best Practice’ aan het worden. Dit
kan alleen als het team van de Pieterskerk kritisch
en kundig wordt geadviseerd en ondersteund.
De waardering en de felicitaties stroomden na de
publicatie in de krant van alle kanten binnen, enkele
daarvan delen wij hier graag met u in de kaders bij
dit artikel.
Wij van onze kant willen u graag laten weten dat
zonder uw steun, deze prestaties schier onmogelijk
zouden zijn. Daarom willen wij u als Vriend en
donateur zeer, zeer hartelijk danken.
Het Pieterskerkteam
Hiervoor heeft u het artikel kunnen lezen dat op 23 oktober jl. werd gepubliceerd
in het Leidsch Dagblad. Een mooie beloning voor de koers die vier jaar geleden
is ingezet. En oprecht een teamprestatie van vrijwilligers, medewerkers,
bestuurders, partners en donateurs.
12 vriendenbericht > Dank U!
Boven:© Foto: Hielco Kuipers
Rechts: © Foto’s: Claudia Claas
vervolg Dank U! < vriendenbericht 13
‘In deze moeilijke fase na de grote restauratie lukt het, het Pieterskerkteam van vrijwilligers
en medewerkers, gesteund door donateurs en toezichthouders, de kerk “up and running“
te houden. Dat blijkt uit de eerste plaats die de kerk won bij een grote landelijke toets over
bedrijfsvoering van bijzondere objecten. Terecht besteedde het Leidsch Dagblad daar ruim
aandacht aan. Namens het bestuur van de Stichting Vrienden van de Pieterskerk wens
ik Frieke Hurkmans, maar achter haar allen die de handen uit de mouwen steken of hun
portemonnee trekken voor onze geweldige kerk, van harte geluk met deze zeer verdiende
onderscheiding. Een kerk restaureren is moeilijk, een kerk onderhouden en exploiteren is
een, excuseer, duivels moeilijk karwei’
Jan Hoekema – voorzitter Stichting Vrienden van de Pieterskerk, Burgemeester Wassenaar
‘Ik vind het echt een geweldig kwalificatie. Daar mag de Pieterskerk heel erg trots op zijn. Dank voor
alle goede inspanningen en ga zo door!’
Henri Lenferink – beschermheer Pieterskerk Leiden, Burgemeester Leiden
‘“Be good and tell it” wordt vaak
gezegd. Maar eigenlijk is het nog
veel beter als anderen het goede
over je vertellen. Dit zeer positieve
expert-oordeel over de Pieterskerk
is een terecht compliment voor
onze directeur, medewerkers en
vrijwilligers. Iets om trots op te zijn!’
Rogier van der Sande sr. – voorzitter Raad van Toezicht
Pieterskerk Leiden, Gedeputeerde
Provincie Zuid-Holland
‘Wie eenvoud (zoals de naam Pieter) en
geschiedenis (zoals die van de Pieterskerk)
niet herwaardeert in deze complexe,
gespleten, 7x24x52 tijd, mist een helder
baken voor de toekomst. Onderhoud en
restaureer het monument daarom zo vaak
als een ervaren bouwer dat raadzaam acht.
(Ook) deze kerk is immers geen verleden tijd!’
Elco Brinkman – Lid Raad van Advies
Pieterskerk Leiden. Oud-minister van Welzijn
Volksgezondheid en Cultuur, Oud- voorzitter
van Bouwend Nederland
14 vriendenbericht > Van naam tot raam
In 2010 brainstormt de projectgroep Ramen met
Namen over een publiciteitsstunt. Jan Kleingeld
(ontwerper) initieert het idee om de namen van
de drie prinsessen, Amalia, Alexia en Ariane, af te
beelden op een paneel. Mede door de band die
de Pieterskerk met het Koningshuis heeft – en
andersom – denkt de groep dat het een geslaagde
actie zal kunnen gaan worden.
Vereeuwigde prinsessenMet steun van alle projectleden gaat projectleider
Frederike Geertsema aan de slag. Zij benadert
Jaap Leeuwenburg, destijds persoonlijk secretaris
van prins Willem-Alexander. Tot ieders verbazing en
blije verrassing, reageert de kroonprins enthousiast.
Een nieuw begin van het Ramen met Namen-project staat voor de deur. De
testperiode, met een nieuwe vormgeving en efficiëntere manier van produceren,
is ten einde. Twee jaar geleden zijn de drie prinsessen van koning Willem
Alexander en koningin Maxima vereeuwigd in het ‘Prinsessenraam’. Afgelopen
zomer heeft Minerva geproefd van de mogelijkheid tot vereeuwiging.
Hij verleent zijn goedkeuring aan de start van
het ramenproject. Een jaar later hangt het
Prinsessenraam in de Pieterskerk. Waar het raam
destijds in kleine kring tentoon wordt gesteld, dient
het raam nu als motivatie voor mensen die eraan
denken zich te vereeuwigen op een raampaneel.
Minerva-raam Zo dacht ook een deel van de Leidse
studentenvereniging Minerva. Behalve de namen van
de drie jonge prinsessen staan namelijk ook diverse
Minervanen in stijl afgebeeld in een ‘namenraam’.
Namen als ‘Qui-we’, ‘Artishock’ en ‘Huize des Gueux’
staan te lezen op het paneel. Dit tot volle tevredenheid
van een aantal betrokken Minerva-leden.
Van naam tot raam
Onlangs geplaatste Minerva-raam
© Foto’s: Stefan Tetelepta
Afbeelding rechtsonder: Prinsessenraam
de doorstart van het unieke ramen met namen-project
vervolg Van naam tot raam < vriendenbericht 15
Robert Lavies, oud-bewoner van Vliet 15, “Huize
des Gueux” en bestuurder van de gelijknamige
Oud-huisgenotenstichting, laat weten waarom een
vermelding op het raam zo bijzonder is: “Het is
mooi het onderhoud van de Pieterskerk financieel
te kunnen ondersteunen en tegelijk de naam van
het studentenhuis te laten ‘vereeuwigen’ in de
Pieterskerk.” Via een oud-huisgenoot werd Robert
erop gewezen dat dit project eraan kwam. Ter
gelegenheid van het 200-jarig bestaan van Minerva
hebben de huisgenoten van Huize des Gueux
destijds geld ingezameld en contact opgenomen
met de Pieterskerk. Binnen een paar maanden was
het raam een feit. Hij vertelt: “Als (oud-) huisgenoten
van ons studentenhuis met een sterke band met
Leiden en de Leidse binnenstad, vinden wij het leuk
om bijzondere acties te steunen. Dit lokale Leidse
project paste mooi in dat straatje.”
Robert hoopt dat meer huizen, clubs, verenigingen
of gezelschappen navolging geven aan het huidige
Minerva-raam en hun namen in verschillende
ramen zouden moeten bundelen. “Het resultaat
is mooi geworden, maar het was nog leuker
geweest als er meer huizen van Minerva hadden
meegedaan. Ik kan mij namelijk voorstellen dat er
meer verenigingen of organisaties in Leiden zijn,
die de Pieterskerk een warm hart toedragen en die
het mooi vinden om dat op deze symbolishe manier
te uiten. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om
bijvoorbeeld een bijzonder moment of speciale
datum te laten vastleggen.”
DoorstartAansluitend op de suggestie van Huize des
Gueux, kijkt de Pieterskerk altijd uit naar nieuwe of
bijzondere namen. Anderhalf jaar geleden, na onder
meer de verschijning van het Prinsessenraam,
kregen alle Vrienden de mogelijkheid zich aan te
melden voor het Ramen met Namen-project.
Waar eerst ruim een jaar wachttijd was, daar heeft
de Pieterskerk nu een oplossing bedacht. In plaats
van te wachten op genoeg aanmeldingen voor
een compleet raam (vier panelen), wordt nu direct
actie ondernomen en na één paneel de productie
gestart. Hiervoor zijn minder namen nodig,
waardoor de vragende partij sneller tevreden wordt
gesteld. De Pieterskerk onderzocht destijds hoeveel
aanmeldingen binnen zouden komen en welke
manier van produceren het beste werkte. Ruim
anderhalf jaar verder, schijnt er licht aan het einde van
de tunnel en is een periode van testen afgesloten.
Welke namen zullen er op het eerstvolgende paneel
pronken? Misschien die van u?
Een gebrandschilderde naam, een orginele cadeau voor Sinterklaas, Kerstmis en Oud & Nieuw!Bent u geïnteresseerd geraakt in het Ramen-met-Namen project? Door het ‘kopen’ van een naam
in een van de beschikbare panelen vereeuwigt u uzelf of een ander in de Pieterskerk. Via het kopje
‘Sponsoring’ op de website van de Pieterskerk kunt het aanmeldingsformulier invullen voor het
project Ramen met Namen. Voor deelname betaalt u een basisprijs van € 50 en vervolgens € 25
per teken (excl. BTW). http://www.pieterskerk.com/nl/monument/sponsoring/ramen-met-namen/
16 vriendenbericht > De nieuwe Pieterskerkrondleiding
Het afgelopen jaar hebben de eerste
lichting vrijwilligers en medewerkers
van de Pieterskerk een cursus
gevolgd onder leiding van Marcel
Ponsen, regisseur en docent, voor
het geven van rondleidingen. De
bedoeling is om genoeg vrijwilligers
te trainen zodat er dagelijks op vaste
tijden rondleidingen aangeboden
kunnen worden.
Detail monument Jean Luzac
© Foto: Claudia Claas
De nieuwe Pieterskerkrondleiding!
vervolg De nieuwe Pieterskerkrondleiding < vriendenbericht 17
Vanaf juli zijn de vrijwilligers aan de slag gegaan
om verhalen rond de Pieterskerk te verzamelen.
De opdracht was om uiteindelijk te komen tot
een standaard korte betaalde rondleiding voor
bezoekers van het monument. Dit naast de al
bestaande uitgebreide rondleidingen van een uur
voor groepen, die gereserveerd kunnen worden.
Het is erg lastig om over een monument met
zoveel geschiedenis een kort en compleet verhaal
te schetsen dat tot de verbeelding spreekt. Onder
leiding van Marcel Ponsen, volgden de eerste
groep cursisten vrijwilligers een intensief traject,
waarbij uiteindelijk een keuze gemaakt werd voor
tien centrale onderwerpen. Deze groep bestond uit
zowel nieuwe vrijwilligers en medewerkers als een
aantal ervaren vrijwilligers en kantoormedewerkers,
waaronder de directeur. Een leuke mix van oude
kennis en nieuw enthousiasme.
De korte rondleiding zal hoofdlijnen van het
monument vertellen. Na afloop van de rondleiding is
er natuurlijk in het café altijd ruimte voor bijzondere
Wij zoeken vrijwilligers die zowel kunnen assisteren in het Pieterskerkcafé als korte
rondleidingen kunnen geven. In het café helpt u met bedienen en ondersteunt u de
barmedewerker met allerlei werkzaamheden. Als rondleider wordt u getraind in het
geven van korte rondleidingen voor de bezoekers van de Pieterskerk.
Mocht u interesse hebben, stuurt u dan een email naar vrijwilliger@pieterskerk.com.
Dan maken wij snel een afspraak voor een kennismakingsgesprek.
Wordt u vrijwilliger bij het Pieterskerkcafé? Wij kunnen uw hulp goed gebruiken!
vragen van de individuele bezoeker. Naast de
hoogtepunten in de Pieterskerk, wordt er ook een
kort bezoek gebracht aan de Kerkmeesterskamer,
die anders voor het publiek gesloten is. En in het
voorjaar zijn er naar alle waarschijnlijkheid ook een
paar rondleidingen in de tuin van de Pieterskerk.
Er zijn veel rondleiders nodig om iedere dag op
vaste tijden rondleidingen te kunnen geven.Tot dat
gerealiseerd is, zijn er iedere zaterdag en zondag
tussen 13:30 uur en 16:00 uur voor u rondleiders
aanwezig, mits er geen evenementen plaatsvinden
in de Pieterskerk.
Entree & korte rondleiding
€ 5 pp (kinderen gratis)
Entree & korte rondleiding voor Vrienden
€ 3 pp max. 2 personen
Linksboven: Gedenkteken
Ludolph van Ceulen
Rechtsboven: Doopkapel
met informatie over de
Pilgrim Fathers
© Foto’s: Claudia Claas
18 vriendenbericht > Mayflower 400 in 2020
De Leidse Pilgrims vormden een godsdienstige
groepering die naar Nederland vluchtten om de
godsdienstvervolgingen te ontlopen onder het
koningschap van Jacobus I van Engeland (1566-
1625). In Leiden heerste een voor die tijd zeer tolerant
klimaat en een deel van de Engelse vluchtelingen
vestigden zich in 1609 in Leiden. Leiden kende
in het begin van de 17e-eeuw een groot aantal
buitenlandse vluchtelingen: bijna een derde van de
totale bevolking van circa 40.000 bewoners.
Een van de leiders van de Leidse Pilgrims, John
Robinson, leefde tegenover de Pieterskerk in wat
tegenwoordig het Jean Pesijnhof is. De Pilgrims
hadden geen eigen kerkgebouw en hielden hun
diensten bij Robinson thuis. Gegevens van de
Pilgrims werden geregistreerd in de doop-, trouw-
en begraafboeken van de Pieterskerk.
In 1620, elf jaar na hun komst vertrok een groot deel
van de Engelse vluchtelingen weer. Op den duur
bleek Leiden voor veel Pilgrims toch niet geschikt
als permanente vestigingsplaats. Enerzijds konden
zij in Holland niet voor honderd procent aarden.
Holland was een kapitalistisch land, waar keihard
gewerkt moest worden om het hoofd boven water
te houden. Tevens achtte men de Hollandse
zeden en moraal te weinig strikt. Daarin zagen
de Pilgrims een gevaar voor hun opgroeiende
kinderen. Anderzijds bestond er grote onzekerheid
over hun toekomst in de Republiek op het moment
dat het Twaalfjarig Bestand in 1621 zou aflopen.
Wat zou hen te wachten staan als Jacobus dan
Engelse soldaten naar Holland zou sturen om de
Mayflower 400 in 2020
Republiek bij te staan in haar strijd tegen Spanje?
In 1620 zeilde een deel van de Leidse Pilgrims met
de ‘Mayflower’ naar Noord-Amerika om daar een
nieuw bestaan op te bouwen.
John Robinson bleef in Leiden en is in 1625 in
de Pieterskerk begraven. Een gedenkplaat in de
doopkapel en aan de buitenmuur aan de zuidkant
van de Pieterskerk herinneren aan Robinson en de
Leidse Pilgrims.
2020 is Mayflower-jubileumjaar. Dat duurt nog
ruim vijf jaar en dan nu al beginnen met de
voorbereidingen, zult u mogelijk denken. De
Pieterskerk en naar alle waarschijnlijkheid een groot
aantal Leidse instellingen, zullen de samenwerking
aangaan met de ‘Mayflower 400-foundation’ uit
Plymouth UK en Plymouth USA. Voor een grote
internationale manifestatie als deze, betekent
een tijdige voorbereiding dat de verschillende
partners een stevige samenwerking aan kunnen
gaan. Dat is voor alle partijen winst. Vanuit de
Pieterskerk zullen wij u in de komende edities van
het Vriendenbericht op de hoogte houden van alle
voorbereidingen en de geschiedenis van deze
bijzondere groep Leidenaren verder ontsluiten.
Wist u dat naar verluidt het Amerikaanse feest
van Thanksgiving via de Pilgrims afkomstig is
van de Leidse 3 October-viering? Jaarlijks viert
de Amerikaanse gemeenschap in Nederland
Thanksgiving dan ook in de Pieterskerk Leiden.
Wilt u dit bijzondere evenement eens meemaken?
U bent van harte welkom!
Terwijl het Leids Ontzet volop werd gevierd, woonde ‘de Pieterskerk’ in
Plymouth Engeland de kick-off bij van de Mayflower 400-manifestatie. In
2020 is het 400 jaar geleden dat de Leidse Pilgrims Nederland verlieten en
via Delfshaven naar Engeland voeren om daar met de Mayflower naar de
nieuwe wereld te reizen. We leven dan in het jaar 1620. Elf jaar eerder was
een groepje Engelse vluchtelingen in Leiden aangekomen.
de voorbereidingen zijn begonnen
Boven: afbeelding uitnodiging Pilgrim Fathers’
Celebration. © Afbeelding: Erfgoed Leiden
Onder: Monument John Robinson.
© Foto: Frank Emous
Alle registers open & Webshop < vriendenbericht 19
Mayflower 400 in 2020
bezoek de webshop van de pieterskerk
Webshop
www.pieterskerk.com
word een vriend en steun de PieterskerkWat houdt het in:l kosten € 20,- euro per jaarl steun een nationaal monumentl 2 Vriendenberichten per jaarl korting bij sommige culturele activiteitenl gratis toegang tot de openstelling met twee
personen
Wist u dat:l Pieterskerk heeft als goededoelen instelling
de culturele ANBI statusl Vriend voor het leven kost € 1000,-
Voor meer informatie zie www.pieterskerk.com
en klik op de ‘Steun ons!’ button op de homepage
Bent u wel een lezer van het Vriendenbericht
maar nog geen Vriend van de Pieterskerk?
de voorbereidingen zijn begonnen Foto’s uit de oude doos laten zien dat het Van Hagerbeerorgel in de Pieterskerk de afgelopen
eeuwen grote veranderingen heeft ondergaan. Zo werden in 1807 de luiken van het orgel
verkocht, om geld te verkrijgen voor de restauratie van de proveniershuisjes die waren ontzet
door de kruitschipramp. Tijdens een revisie in 1943 werd schade toegebracht aan het orgel
door de onderkant van de hoofdwerkkas in te snoeren. Bij de laatste restauratie (1994-1998)
is al deze schade hersteld. Het unieke orgel, met het oudste pijpwerk uit 1446, werd in volle
glorie teruggebracht in de 17e-eeuwse staat. Door de originele middentoonstemming, is dit
Van Hagerbeer-orgel het enige stijl zuivere exemplaar van de oude Hollandse stadsorgels.
Alle registers open
1902 1978 2014
Ramen met namen
ag
end
a pieter
sker
k leiden
December 2014 do 11 Con Amore: Weihnachts Oratorium Aanvang: 20:00 uur www.con-amore.nl
vr 12 Huizinga-lezing: historicus Fik Meijer Aanvang: 20:00 uur www.huizingalezing.leidenuniv.nl
za 13 Kerstconcert: Exultate Deo & Vox Humana Aanvang: 20:00 uur www.exultatedeo.nl
za 20 Bachkoor Holland: Weihnachts Oratorium Aanvang: 19:15 uur www.bachkoorholland.nl
wo 24 Kerstnachtdienst 18:30 uur – Kinderkerstfeest 20:30 uur – 1e Kerstnachtdienst 22:30 uur – 2e Kerstnachtdienst www.kerstnachtdienst-pieterskerk.nl
Januari 2014
ma 05 Nieuwjaarsreceptie Gemeente Leiden Aanvang: 19:00 uur www.pieterskerk.com
Openstelling en rondleidingen:
Wanneer er geen evenementen plaatsvinden is de Pieterskerk geopend voor publiek. Het Pieterskerkcafé is iedere dag geopend van 11:00 tot 18:00 uur. Op www.pieterskerk.com vindt u de data van actuele openstellingen en rondleidingen.
Wilt u een rondleiding op een niet gepubliceerde datum of met een groep? Onze vrijwilligers zijn graag bereid u rond te leiden in de Pieterskerk. Voor meer informatie en reserveringen kunt u contact opnemen met de salesafdeling van de Pieterskerk via (071) 513 77 64 of een e-mail sturen naar sales@pieterskerk.com
Parkeren:
Wij adviseren u te parkeren op het Haagweg Parkeerterrein, kosten hiervoor zijn € 12,- per auto per dag inclusief vervoer naar en van de binnenstad. Zie voor meer informatie www.stadsparkeerplan.nl. Vanaf Leiden CS stoppen verschillende bussen op de Breestraat, op 2 minuten loopafstand van de Pieterskerk.
concerten & evenementenIngang concerten e.d.: Pieterskerkhof 1A
Dit Vriendenbericht is gedrukt op FSC gecertificeerd papier.
PIETERSKERK LEIDENPostadres Kloksteeg 16, 2311 SL Leiden Bezoekadres Pieterskerkhof 1a, Leiden(071) 512 43 19www.pieterskerk.com
Februari 2014
ma 09 Universiteit Leiden - Dies Natalis Aanvang: 15:00 uur http://evenementen.leidenuniv.nl/dies
do 12 Scratch Muziekdagen – Messiah I Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl
vr 13 Scratch Muziekdagen – Messiah II Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl
za 14 Scratch Muziekdagen – Musical Highlights Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl
zo 15 Scratch Muziekdagen – Klassiek programma Aanvang: 19:30 uur www.scratchleiden.nl
April 2014
wo 01 Ex Animo: Matthäus Passion Aanvang: 19:30 uur www.exanimo.nl
do 02 Bachkoor Holland: Matthäus Passion Aanvang: 19:30 uur www.bachkoorholland.nl
vr 03 Bachkoor Holland: Matthäus Passion Aanvang: 11:30 uur www.bachkoorholland.nl
za 11 Whisky in Leiden Middagsessie: 13:00 uur – 16:30 uur Avondsessie: 19:00 uur – 22:30 uur www.whiskyinleiden.nl
zo 19 Cantatedienst Aanvang: 19:00 uur www.stichtingcantate.nl
Mei 2014
wo 13 Textielfestival 2015t/m Wo t/m vr – 11:00 -17:00 uurza 16 Za – 10:00 -16:00 uur www.textielfestival.nl
vr 22 6e Leidse Koorboeken Aanvang: 20:15 uur www.leidsekoorboeken.nl
vriendenbericht