Post on 31-Mar-2016
description
2 3
Toine Maes
Directeur Kennisnet
“Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische
bezwaren en ook weemoedigheid die niemand kan verklaren en die
des avonds komt wanneer men slapen gaat.”, Willem Elsschot, 1910
uit het gedicht ‘Het Huwelijk’
Nederland wil internationaal presteren op het hoogste niveau. De
ambitie is om terug te keren in de top vijf van kenniseconomieën en
om op de Olympische spelen van 2028 in Nederland te eindigen bij
de beste tien landen. Het onderwijs legt de basis bij het waarmaken
van deze ambities.
De topsportscholen staan voor de complexe uitdaging om een
kwalitatief hoogwaardige schoolopleiding te combineren met een
druk trainings- en wedstrijdschema. Dit vraagt om een programma
op maat, dat zonder de inzet van ict duur is gebleken. Toen de CTO-
LOOT scholen uit Eindhoven en Heerenveen ons vroegen om mee te
denken hebben we de handschoen opgepakt. Dit was het begin van
een intensief traject waarbij we samen met deze instellingen een
nieuw onderwijsconcept hebben ontwikkeld. Het resultaat is een
nieuwe benadering van het onderwijs.
In deze publicatie wordt het ontwikkelde onderwijsconcept verder
toegelicht. In de komende tijd zullen de scholen het concept verder
invullen en werken aan de implementatie.
Ik ben er van overtuigd dat ict als geen ander middel in staat is om
maatwerk in het onderwijs te faciliteren en verspilling van talent
tegen te gaan. Als expertisecentrum zal Kennisnet hier ook in de
komende jaren een bijdrage aan leveren, om zo het rendement van
het leren te verbeteren.
Ik wens u veel leesplezier.
Voorwoord
4 5
AanleidingIn een stimulerend topsportklimaat gaat de
maximale ontwikkeling van sporttalent samen
met het optimaal benutten van de capaciteiten
van sporters om een opleiding af te ronden.
Er is immers altijd een leven na de sport.
Topsportscholen (CTO-LOOT-scholen) in Eindhoven
en Heerenveen constateerden enige tijd geleden
dat voor jonge sporters de eisen die in het
voortgezet onderwijs worden gesteld vaak
moeilijk te combineren zijn met de door de
bonden opgestelde trainingsschema’s van soms
wel dertig uur per week. Intensieve persoonlijke
begeleiding is als oplossing te duur. Sporters
raken hierdoor achterop of nemen genoegen met
een lager opleidingsniveau. Ongeveer 20% van
de topsportleerlingen geeft aan een lager niveau
opleiding te volgen dan waar hij of zij zonder
de intensieve sport toe in staat zou zijn (bron:
Mulier instituut). Om in de toekomst de talenten
van topsporters volledig de ruimte te geven, is
herinrichting van het onderwijs voor deze groep
noodzakelijk. Ict maakt dit mogelijk.
Topsportonderwijs in Nederland
Nederland telt vier Centra voor Topsport en
Onderwijs en 29 LOOT-scholen om sporttalent
te stimuleren. De gulden regel in de topsport
luidt: voor een Olympische medaille moet
je minimaal tienduizend uur trainen. Zo’n
zware trainingslast vraagt om een flexibel
onderwijsaanbod, dat ruimte geeft om meer
plaats- en tijdonafhankelijk te leren.
Elk van de vier CTO-LOOT-scholen heeft een
groep van circa dertig studenten met de
CTO-status die voortgezet onderwijs volgen,
tezamen zo’n 120 leerlingen. Deze studenten
volgen vmbo, havo, atheneum of gymnasium,
ieder met hun eigen profiel. Daarnaast zijn
er op deze scholen sporters met dezelfde
trainingsintensiteit, maar aangesloten bij
sportbonden zonder CTO-status. Deze sporters
vallen op dit moment tussen wal en schip. Om
de olympische ambitie te kunnen waarmaken
zullen steeds meer jonge sporters zoeken naar
mogelijkheden om topsport te combineren met
top-onderwijs.
Aanleiding
6 7
Wat is het precies?Nieuwe onderwijsbenadering
Het resultaat van de samenwerking tussen
Kennisnet, topsportscholen en sporters is een
compleet nieuwe benadering van het onderwijs.
Hierin heeft elke leerling-sporter een persoonlijke
digitale leeromgeving, die vanaf elke plek en op elk
tijdstip toegankelijk is. In deze omgeving wordt
het lesmateriaal zo aangeboden dat de leerling
er zelfstandig mee aan de slag kan. De techniek
herkent de wijze van leren van de individuele
leerling (geïndividualiseerd leeraanbod) en houdt
rekening met sterke en zwakke punten (maatwerk).
Door de geïntegreerde agenda (sport en schoolwerk
in één agenda) is het systeem op de hoogte van
de drukke trainingsschema’s van de leerling. Het
is voor het eerst dat al deze elementen in een
onderwijsomgeving zijn geïntegreerd. Deze flexibele
vorm van leren wordt adaptief leren genoemd en
levert een veel efficiëntere inrichting van het
onderwijs op, zonder dat de leerling, docent of
studiecoach veel uren kwijt is aan het organiseren.
Om dit te laten werken moet de leerling wel leren
(zelfstandig) te leren. Studievaardigheden zijn dus
een belangrijk punt van aandacht.
Studiecoach
Naast het systeem heeft elke leerling-sporter
een studiecoach. Dit is iemand die de sporter
ondersteunt bij de planning van het leren . De
studiecoach bewaakt de studievoortgang van het
leerproces en zorgt voor de afstemming met de
sportcoach en de vakdocenten. De locatie van
de school, de beschikbaarheid van docenten,
medeleerlingen en boeken zijn niet langer leidend
voor het onderwijs. Met dit nieuwe concept kan
het onderwijs uiteindelijk voor een groot deel
onafhankelijk van tijd en locatie plaatsvinden.
Veranderende rol docent
De rol van de docent verandert van alleen lesgeven
naar begeleiden, zorgen voor goed lesmateriaal
en het samenstellen van maatwerkpakketten voor
leerlingen. Het lesmateriaal wordt verzameld
in een enorme databank van onderwerpen en
lesmethodes, het onderwijsmagazijn genaamd.
Deze inrichting van het onderwijs biedt de
sporter optimale flexibiliteit, maar is veel minder
arbeidsintensief en daarom betaalbaarder dan
individueel onderwijs. Juist de brede toepassing
van ict-technologie is hierin baanbrekend.
De leerling kan altijd en overal inloggen in zijn onderwijssysteem. Eenmaal ingelogd, wordt
zichtbaar wat het onderwijsprogramma voor dat moment is en kan de leerling meteen met het
lesmateriaal aan de slag. De leerling krijgt oefenmateriaal op maat aangeboden en kan het systeem
om extra uitleg vragen. Komt de leerling er dan nog niet uit, kan hij met zijn vragen terecht
bij een online community van medeleerlingen en studiecoach. Biedt ook dat geen oplossing, dan
wendt de leerling zich voor persoonlijke begeleiding tot de vakdocent.
8 9
• De leerling werkt in zijn eigen tempo naar zijn diploma toe. Sneller waar het sneller kan, wat
langzamer waar nodig, gebaseerd op zowel sport- als onderwijsprestaties. Zo loopt de leerling-
sporter nooit meer achter op schema.
• Elke leerling heeft per week een uniek eigen rooster, volledig aangepast aan de realiteit van
de dag.
• De leerling is meer gefocust op waar hij mee bezig moet zijn -leren en sport- en wordt niet afgeleid
door regelstress.
• Vakdocenten worden minder belast. Zij hoeven niet integraal iets over te dragen in beperkte tijd,
maar kunnen de leerling meer diepgang en begeleiding bieden waar de leerling dat nodig heeft.
• De leerling kan het maximale uit zijn leertalent halen. Een sporter die voorheen met moeite de havo
afrondde, slaagt nu op het vwo.
• Het systeem werkt stimulerend en motiverend voor zowel sporter als leerling.
Voordelen
10 11
Hoe nu verder?Invoering
In het schooljaar 2009-2010 is de CTO-LOOT-
school in Heerenveen met de oprichting van de
Talentenacademie gestart met een experiment voor
flexibel en digitaal voortgezet onderwijs. Vanaf
2011-2012 wordt dit nieuwe onderwijs stapsgewijs
ingevoerd en doorontwikkeld in Heerenveen en
Eindhoven. Ook andere topsportscholen, verenigd
in de Stichting LOOT, zien de voordelen van deze
nieuwe onderwijsbenadering. Deze stichting zal
een belangrijke rol gaan spelen in de verdere
implementatie. Een voortdurende uitdaging is
de beschikbaarheid van digitaal lesmateriaal.
Want hoe diverser de onderliggende onderwijs-
catalogus, hoe meer mogelijkheden het systeem
kent om de leerling op maat te bedienen. Een
aantal educatieve uitgevers is inmiddels in het
project betrokken. Behalve de software wordt
een evaluatie gemaakt van de beste hardware om
de lessen te volgen, zoals smartphone, laptop of
tablet.
Kosten
De ontwikkeling van het concept, het prototype
en de bouwtekeningen van deze onderwijsvorm
is gefinancierd vanuit het SURFnet/Kennisnet
Innovatieprogramma en de CTO-LOOT-scholen in
Heerenveen en Eindhoven. De verwachting is dat
op termijn vanwege de efficiëntere werkwijze en
de betere leerprestaties deze vorm van onderwijs
zal leiden tot lagere kosten dan nu het geval is op
de CTO-LOOT-scholen. Exacte cijfers zijn nog niet
beschikbaar.
Bredere toepassing
Ook andere groepen leerlingen kunnen
profiteren van flexibeler onderwijs met
behulp van ict. Denk aan leerlingen met
talenten op het gebied van kunst, muziek en
theater. Maar ook het reguliere onderwijs
heeft behoefte aan flexibilisering en
mogelijkheden voor meer maatwerk. Deze
onderwijsvorm is bijvoorbeeld goed
toepasbaar in krimpregio’s, op langdurig
zieke leerlingen of in het speciaal onderwijs.
Kennisnet ziet de opbrengsten van Ruimte
voor Talent daarom als een belangrijke
stap in de ontwikkeling van een flexibeler
onderwijsaanbod.
Betrokken organisatiess CTO’s en CTO-LOOT-scholen:
Er zijn vier landelijke centra voor topsport en onderwijs in Heerenveen, Eindhoven, Amsterdam en
Arnhem. Dit zijn locaties waar trainen, studeren en wonen voor topsporters zijn samengebracht.
Pleincollege Sint Joris in Eindhoven en Talentenacademie, O.S.G. Sevenwolden in Heerenveen
signaleerden als eerste de knelpunten van de sportieve ambities en het huidige onderwijsaanbod.
Kennisnet:
Ondersteunt het onderwijs met innovatieve diensten en onderzoekt hoe ict kan bijdragen aan beter
onderwijs. Maatwerk is een belangrijke toegevoegde waarde van ict voor het onderwijs. Daarom bracht
Kennisnet haar kennis van en ervaring met ict in: nu voor de topsporter, maar in de toekomst kan elke
leerling profiteren van onderwijs op maat.
SuRfnet / Kennisnet Innovatieprogramma:
Het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma ontwikkelt innovatieve, educatieve ict-toepassingen.
Toepassingen waarover het hele onderwijs in Nederland kan beschikken en op grote schaal kan
gebruiken.
NOC*NSf:
Nederlands Olympisch Comité * Nederlandse Sport Federatie is de bundeling van de georganiseerde
sport in Nederland. Het beleid van NOC*NSF is gericht op optimale omstandigheden voor topsporters,
waaronder dus ook educatie.