Mariëlle van Rijn

WEBWIJSHEID

Z O E K V A A R D I G H E D E N

Tijdens het zoeken op internet verdwalen we vaak in de websites die we bezoeken. We worden afgeleid door hyperlinks, afbeeldingen en filmpjes. Al snel zijn we een uur verder voordat we de juiste resultaten vinden. We zoeken veelvuldig maar we verdiepen ons weinig in HOE we beter kunnen zoeken. Met name voor leerlingen is dit erg belangrijk; het kritisch zoeken en beoordelen is een vaardigheid die bij de 21e eeuw hoort.

In dit boek presenteer ik mijn workshop Webwijsheid: de zoekmachines. Dit is tevens een onderdeel van de opleiding tot Mediaprof. Deze opleiding kunt u bij Stichting Consortium Beroepsonderwijs, Onderwijsadvies Zoetermeer en Onderwijs Maak Je Samen volgen.

Ik hoop dan ook dat dit boekje leidt tot een efficiënter gebruik van de zoekmachines op internet.

Hartelijke groet,Mariëlle van Rijn

Wilt u meer informatie over de opleiding tot Mediaprof? Klik hier!

i

Voorwoord

• HOOFDSTUK 1•

Het kritisch omgaan met internet waarbij men in staat is internet- informatie te lokaliseren, te lezen, te beoordelen en te verwerken

WAT IS WEBWIJSHEID?

Twee grote verschillen tussen leren uit een boek of zijn (van Driel, 1990):

*Multimodaliteit: verschillende media zijn met elkaar verbonden.

*Interactiviteit: men is in staat om veranderingen in de media aan te brengen.

Deze verschuiving behoeft andere competenties namelijk:

Snelle oog-handcoördinatie, reactievermogen, reageren op visuele cues, multitasking, netwerken en samenwerken, ruimtelijk inzicht en creativiteit.

Informatieverwerkingsvaardigheden en het kunnen hanteren van nieuwe communicatievormen, een nieuw vocabulaire met sms, e-mail, chat enzovoort.

Het oefenen met een veelheid aan sociale rollen.

Het omgaan met complexe situaties, meerdere perspectieven zien en (overlevings-) strategieën bedenken.

3

Verschil met leren van papier

Bron: Leren van jongeren Literatuuronderzoek naar nieuwe geletterdheidProf. dr. Wim Veen, Frans Jacobs.

Leerlingen vinden het moeilijk om effectieve zoekstrategieën te ontwikkelen. Ze hebben moeite met goede zoekvragen te formuleren (Brandt-Gruwel e.a. 2007)

Zoeken, beoordelen en verwerken van informatie is een complexe cognitieve vaardigheid. Dit behoeft veel meer instructie.

o n d e r z o e k

Studenten lijken ‘hypertext minds’ te ontwikkelen waardoor ze met nieuwe media snel kunnen ‘rondspringen’ in informatie en leeromgevingen (Oblinger & Oblinger, 2005)

Hoe leert de nieuwe generatie?

1. Via interactiviteit met systeem, tools of andere gebruikers.

2. Internet is de grootste bron van informatie.

3. Voorkeur voor beelden (per leeftijdsgroep voortschrijdend….) zowel om te lezen als te produceren.

4. Het spelen van games.

5. Met gebruik van mobiele. devices.

Bron: Leren van jongeren Literatuuronderzoek naar nieuwe geletterdheidProf. dr. Wim Veen, Frans Jacobs.

4

Inschatting jongeren van zoekcapaciteiten

3 b e l a n g r i j k v a a r d i g h e d e n

1. Zoekvaardigheden.

De meeste mensen gebruiken alleen de Google als zoekmachine en denken niet bewust na over de zoektermen.

We noemen dat ‘ data-driven’ zoekers. Ze laten zich leiden door de gevonden resultaten.

2. Leesvaardigheden

Het lezen en scannen van de hoeveelheid informatie die op je af komt is te trainen. Je hebt te maken met menu’s, zoekfuncties en hyperlinks. Een onderdeel is ook de visuele geletterdheid, het halen van informatie uit beelden.

3. Beoordelingsvaardigheid

De informatie die op je af komt ga je beoordelen op juistheid, actualiteit en of het passend is bij de vraag.

5

Vaardigheden webwijsheid

Bron: KennisnetBrochure Wat we weten over....webwijsheid in het PO en VO

1. Het gebruik van verkeerde zoektermen. Ze typen bijvoorbeeld een letterlijke vraag in en krijgen tot hun verbazing geen antwoord van de zoekmachine.

2. Men kijkt alleen naar de bovenste tien hits in Google, omdat de rest niet relevant zou zijn.

3. Veel leerlingen zoeken alleen met Google, in plaats van concurrerende zoekmachines of speciale kinder- zoekmachines zoals Davindi.

4. Men spelt woorden verkeerd, waardoor men niets vindt. Google geeft overigens meestal wel spellingvarianten weer.

6

Zoekfouten bij leerlingen

5. Leerlingen doen aan plagiaat, en kopiëren tekst soms inclusief de hyperlinks (‘klik hier’) of ze laten per ongeluk de naam van de auteur staan in hun eigen werkstuk.

6. De leerlingen gebruiken onbetrouwbare bronnen. In die gevallen bevat de tekst grote onzin, maar wordt het toch klakkeloos overgenomen.

• HOOFDSTUK 2 •

Google ontvangt meer dan 200 miljoen zoekacties per dag, waarvan meer dan de helft afkomstig is van buiten de Verenigde Staten. De drukste uren op google.com zijn tussen 6.00 en 12.00 uur PST, wanneer meer dan 2.000 zoekacties per seconde worden verwerkt.

•

VAARDIGHEDEN WEBWIJSHEID

De naam Google is afgeleid van het woord googol, dat wordt gebruikt om het getal aan te duiden dat wordt geschreven als een 1 met 100 nullen. Dit woord is verzonnen door het negen jaar oude neefje van de wiskundige Edward Kasner.

Google beschikt over de grootste index met webpagina's ter wereld met meer dan 3 miljard webpagina's. Als deze index zou worden afgedrukt, zou dit een stapel papier van 130 mijl hoog opleveren. Gewoonlijk wordt deze enorme verzameling webpagina's van Google in minder dan een halve seconde doorzocht.

In deze workshop worden de

zoekvaardigheden van u verbeterd!

Hierbij komt aan de orde:

1) Zoekmachines

2)Kiezen van zoektermen

3)Zoekoperatoren

4)Andere zoekmiddelen

5)Oefenen met Google zoekmachine

8

Weetjes

Er zijn verschillende zoekmachines die je kunt inzetten bij de zoekopdrachten. Hieronder zie je de verschillende zoekmachines.

1. Algemene zoekmachinesYahoo, Google, Live search

2. MetazoekmachinesDeze zoekmachines maken van meerdere algemene zoekmachines gebruik.

Vinden.nl en Metacrawler

ixquick.com (anonieme zoekmachine)

3. Specifieke zoekmachines Deze zijn gericht op het zoeken van speciale informatie

Afbeeldingen: Google afbeeldingen, Flick’r , Bing en Yahoo

Video: YouTube, AltaVista,

9

Zoekmachines

4. Wetenschappelijke zoekmachinesGoogle Scholar, CiteSeer (wetenschappelijke literatuur), Pubmed

5. Semantisch zoekmachinesDe Aquabrowser Library (ABL) is een zoekmachine ontworpen door Medialab. De ABL is een zoekmachine gebaseerd op het principe van associatief zoeken. De zoekresultaten worden gepresenteerd in een woordenveld.

6. Real-life search Ook kun je een zoekopdracht plaatsen bij Twitter met #DTV

Voorbeeld van een semantische zoekmachine. Ze zijn geïntegreerd bij de bibliotheken.http://zoeken.bibliotheek.nl/

Bron: Word informatievaardigSaskia Brand-Gruwel, Iwan Wopereis

Weblogs: Technorati

Kaarten: GoogleMaps, Bingmaps, Appelmaps

z o e ko p e r a t o r e n

De zoekmachine heeft de mogelijkheid om de resultaten te ‘verkleinen’ .

De woorden AND, OR en NOT zijn Booleaanse zoekoperatoren. Ze worden met hoofdletters gespeld en tellen niet mee met als zoekterm.

Voorbeeld

U zoekt informatie over komkommer en tomaten salades.

10

ZoekoperatorenJe typt: “komkommersalade” AND “tomatensalade”Je krijgt zoekresultaten van websites waar komkommersalades en tomatensalades te vinden zijn.

Je typt: “komkommersalade” OR “tomatensalade”Je krijgt zoekresultaten van websites met of komkommersalades, of tomatensalades of beide.

Je typt: komkommersalade -tomatensaladeJe krijgt zoekresultaten van websites met alleen komkommersalade.

H a n d l e i d i n g

Bij het vinden van antwoorden op vragen is het belangrijk om helder te krijgen wat je al weet van het onderwerp. Is er weinig voorkennis van het onderwerp kun je ervoor kiezen om een aquabrowser te gebruiken.

1. Maak een mindmap van je vraag door rondom het trefwoord via brainstorm er woorden omheen te zetten.

2. Gebruik een aquabowser voor synoniemen en aanverwante zoektermen

3. Maak combinaties van termen (gebruik van synoniemen)

4. Hanteer de sneeuwbalmethode: vertrek vanuit een veel geciteerd

11

Kiezen van zoektermen

Je gebruikt spreektaal in deze zoekopdracht. Een vaak voorkomende fout bij zoeken. Het heeft ook geen zin om het woord pesten tweemaal in een zoekopdracht te gebruiken. De gevonden linken zijn vrij algemeen en kunnen de informatie wel weergeven, maar dat vereist verder zoeken in de gevonden hits. De informatie die je vindt gaat met name over het verschil tussen pesten en online pesten. De gevonden websites geven niet de juiste informatie en je gaat op zoek naar andere synoniemen van online pesten.

Bron: Word informatievaardigSaskia Brand-Gruwel, Iwan Wopereis

Praktijk VoorbeeldJe wilt weten of online pesten meer schade aanricht bij kinderen dan ‘gewoon’ pesten .

Door gebruik te maken van een aquabrowser kom

je op het synoniem:cyberpesten.

De zoekwoorden worden aangescherpt: pesten versus cyberpesten. Je kiest ervoor om een wetenschappelijke zoekmachine te gebruiken; Google Scholar.

Je ontdekt betere zoektermen door te kijken naar de resultaten: traditioneel pesten versus cyberpesten. Je vindt nu goede artikelen die antwoord geven op je vraag.

12

Een portal is een webpagina die dienst doet als toegangspoort tot een reeks andere websites.

Een bekende portal is startpagina.nl

Bron: Word informatievaardigSaskia Brand-Gruwel, Iwan Wopereis

Je kunt ook gebruik maken van een database, dat is een gegevensbank met een archiefkast dat eenvoudig doorzocht kan worden. Dit wordt veel gebruikt voor de overheid en bedrijven.

Een voorbeeld is: SLO.nl en overheid.nl

G e b r u i k U R L

URL staat voor ‘Uniform Resource Locator’

De url geeft een unieke bestandslocatie aan op internet.

U kunt ook zoeken met gebruik maken van de url:- com=commerciële

instelling- edu= educatieve

instelling- net= netwerkdiensten- org= nonprofit site- info=informatieve site- gov=

overheidsinstelling

13

Andere manier om te zoeken

Gebruik van een portal of database

• HOOFDSTUK 3 •

In dit hoofdstuk gaan we leren welke extra zoekmiddelen je kunt gebruiken om de zoekopdracht te verfijnen.

VERFIJNING ZOEKOPDRACHT

15

Extra zoekmiddelen

Gebruik aanhalingstekens om met hele zinnen te zoeken bij bv. liedjes, boektitels.

Door de aanhalingstekens “dwing” je google om websites te zoeken waar de letterlijke tekst in staat! In dit geval vindt Google niets.

Url met bepaalde termen

Gebruik: inurl:grapjas In de adresbalk van de website staat nu grapjas.

De zoekmachines geven de mogelijkheid om de zoekresultaten te ‘ verkleinen’ of te vergroten. Je kunt gebruik maken van geavanceerd zoeken van de zoekmachine of speciale tekens/operatoren gebruiken. We gebruiken de zoekmachine Google als voorbeeld.

Bron: https://sites.google.com/site/zoektips/nl

16

De zoekopdracht allintitle:Wilhelmus van Nassouwe levert 2180 websites met zijn naam als titel. De zoekopdracht zonder intitle levert 64.300 resultaten. De resultaten zijn veel diverser.

Zoek woord in titel website: gebruik intitle of bij meerdere zoektermen allintitle.

Sorteer op datum: Gebruik: Date:3 (alleen websites die laatste drie maanden zijn vernieuwd).

Zoeken met uitsluiten: gebruik - (minteken) Houdt rekening met de spatie tussen pasta en minteken.

Zoek naar definitie woord.Gebruik define:klamboe

17

Welke website zijn gelinkt aan een website?

Gebruik link:www.......

Met de site-operator kun je je zoekopdracht ook beperken tot een bepaald domein.

site:edu zoekt alleen op sites van Amerikaanse universiteiten(wetenschappelijk), 

site:int zoekt op sites van internationale organisaties (regelgeving o.a. EU en VN

Zoek je een bepaalde file op een website?Gebruik: filetype:pdf (of ander bestandstype).

Zoeken met related. Google geeft nu verwante pagina’s weer van de zoekopdracht. related:nrc.nl (zoekt ook bij andere kranten)

Wie zijn de beheerders en registranten van bepaalde website?

www.domeindelver.nl

18

Je krijgt de websites die gelinkt zijn aan mediawijzer.net. Is handig om te zien of de website betrouwbaar is.

Google geeft verwante pagina’s weer van de opgegeven website.

Zoek je een bepaalde file op een website? Typ filetype met erachter het type wat je zoekt, bv. pdf, docs, excel.

Gebruik de tilde-operator (~) om combinaties van synoniemen te vinden. Bij de zoekopdracht ~orkaan vind je ook resultaten van woorden met dezelfde betekenis, zoals tyfoon of tropische storm.

W i l d c a r d

Als je niet zeker weet hoe je een woord spelt dan gebruik je *

Bv Tsjaiko*ski

19

De Wayback Machine gebruik je om te achterhalen hoe de website er vroeger uit zag. Maar ook hoe lang de website bestaat.

20

De wildcard wordt gebruikt om de leegte in te vullen ...handig als je het woord niet kunt vinden.

Je vindt de oudere versies van de website van Citaverde. De blauwe cirkels zijn screenshots van de toenmalige website.

Typ define voor een definitie van een woord.

• HOOFDSTUK 4 •

In dit hoofdstuk staan meerdere zoekopdrachten om je vaardigheden te oefenen.

7. Je zoekt wetenschappelijke informatie over digitale leesvaardigheden jongeren. Hoe pak je dit aan?

8. Leerlingen vragen om andere presentatie vormen dan het gebruik van PowerPoint.

Je kent alleen Powerpoint, hoe pak je dit aan?

o e fe n i n ge n1. Zoek een recept met macaroni zonder

kaas.

2. Je kijkt op de website van www.devoedingswijzer.nl

Je wilt weten of de website betrouwbaar is en hoe lang de website online is. Hoe doe je dat?

3. Zoek een jaarverslag 2012 (DOCX) van de organisatie Sonar

4. Zoek de definitie van het woord ratificatie

5. Je wilt informatie over een invloedrijke verpleegkundige in de 19e eeuw. Je weet de naam niet meer, maar het is NIET Florence Nightingale. Hoe zoek je?

6. Je wilt informatie over de kosten van tablets uitgezonderd de iPad. Hoe zoek je?

22

o e fe n i n ge n1. Zoek een recept met macaroni zonder

kaas.

2. Je kijkt op de website van www.devoedingswijzer.nl

Je wilt weten of de website betrouwbaar is en hoe lang de website online is. Hoe doe je dat?

3. Zoek een jaarverslag 2012 (DOCX) van de organisatie Sonar

4. Zoek de definitie van het woord ratificatie

5. Je wilt informatie over een invloedrijke verpleegkundige in de 19e eeuw. Je weet de naam niet meer, maar het is NIET Florence Nightingale. Hoe zoek je?

6. Je wilt informatie over de kosten van tablets uitgezonderd de iPad. Hoe zoek je?

1.

2.

23

Je kunt bekijken welke websites gelinkt zijn aan voedingswijzer.nl. Welke andere websites verwijzen naar deze website. Dit geeft een goede indicatie of de website te vertrouwen is. Of je gebruikt de WaybackMachine

3.

4.

Dit gaf wel een aantal sites, hierop zou je verder kunnen borduren. Het viel me op dat de ‘ hits’ vaak betrekking hadden op boeken. Misschien verder zoeken op de aquabrowser en de portal van de bibliotheek.

Hier vind ik meteen de naam die ik zocht: Mary Seacole .

6. Makkelijke.....

24

5. Is een lastige opdracht. Bij de eerste poging heb ik een combinatie van AND en minteken uitgeprobeerd.

7. Je zoekt wetenschappelijke informatie over digitale leesvaardigheden jongeren. Hoe pak je dit aan?

Bij deze opdracht maak ik eerst een mindmap van mijn voorkennis. Ik gebruik iBrainstorm om synoniemen en

aanvullende informatie te verzamelen.

Het gaat over wetenschappelijke recente artikelen. Ik ga Google Scholar gebruiken en probeer eens met een combinatie van termen te zoeken. Links zie je de optie sinds 2009....Je krijgt artikelen die niet gedateerd zijn. Ik maak de zoekopdracht groter door AND te gebruiken. Op deze manier vind ik ook Nederlandse artikelen. Ik neem het artikel van

M.Driessen en scan het artikel en gebruik haar bronnen (sneeuwbalmethode). Zo kom je op een reeks van artikelen.

25

Daarnaast gebruik ik altijd mijn Twitter-account om op relevante informatie te komen. Via Twitter kwam ik bij Jeroen Clemens en Amber Walraven. Zij zijn onderzoekers die onderzoek doen naar online tekstbegrip. Op de website van Jeroen vond ik een aantal presentaties die ik kon gebruiken.

Op deze wijze vind je steeds meer artikelen waar je de informatie kunt uithalen.

8. Leerlingen vragen om andere presentatie vormen dan het gebruik van PowerPoint.

U kent alleen Powerpoint, hoe pak je dit aan?

Als je dit probeert vind je alleen maar informatie over PowerPoint. beter kun je dit zoekwoord gebruiken:

Onderaan vind je zoekopdrachten die gerelateerd zijn aan dit onderwerp.

26

AUTEUR Mariëlle van RijnZelfstandig professional, de eigenaar van Leernetwerk.Ontwikkelaar en trainer van de opleiding Mediapro(o)f. Deze opleiding richt zich op ontwikkeling van vaardigheden van leraren in PO, VO en MBO van de 21e eeuw. In mijn werk richt ik me vooral op het organiseren, meedenken en toepassen van deze nieuwe skills in de klas voor zowel de leerling als de leraar. Voorzitter van Stichting Openwijs en consultant van EXOVA.