visie&

stedenbouwkundig plan fBospolder-Tussendijken (Rotterdam)

Spelen in een natuurlijke omgeving

Spelen en bewegen in een natuurlijke omgeving Visie en stedenbouwkundige uitwerking Bospolder-Tussendijken (Rotterdam)

Opdrachtgever GGD Projectleden Opleiding Ruimtelijke Ordening en Planologie Jarle Lourens 0784037 Vak Complexe stad Rachella Sahtoe 0782535 Begeleidend docent Mevr. N. van der Noordaa Remco Crielaard 0787385 Plaats Rotterdam RobertGout 0787865 Datum dinsdag26januari2010 MarikWaterman 0797481

Fase 2

Inleiding

In de eerste fase van het project ‘Natuurrijk spelen’ is doormiddel van een wijkonderzoek in de wijk Bospolder inzicht verkregen in de mogelijkheden die initiatiefnemerszienbijhetrealiserenvaneennatuurlijkespeelomgeving.Ookgaathetonderzoekinopdeknelpuntendieverschillendepartijentegenkomenen hoe ze ermee omgaan.

In fase 2 worden de uitgangspunten uit het wijkonderzoek verwerkt in een beknopte wijkvisie op het gebied van spelen in een natuurlijke omgeving. Uit de visie kunnen één of meerdere projecten worden geformuleerd, waarvan er één wordt uitgewerkt tot een basisplan. Vervolgens wordt dit basisplan verder uitgewerkt tot een mogelijk stedenbouwkundig ontwerp. Tevens worden er ter verduidelijking van dit ontwerp doorsneden gemaakt en worden er referen-tiebeeldengetoond.Ditontwerpdientterbeeldvormingomdeinitiatiefnemersmogelijkheden van natuurrijk spelen te laten zien. Er wordt een basisplan ge-maakt om een ondergrond te creëren waar meerdere invullingen mogelijk zijn.

LeeswijzerInhoofdstuk1wordendeuitgangspuntenuitfase1naarvorengehaaldenom-schreven. In hoofdstuk 2 komt de visie voor ‘Spelen in een natuurrijke omgeving’ naar voren. Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de verschillende strategische projecten beschreven. Van deze strategische projecten wordt er eenuitgewerkt.Inhoofdstuk4komtdezenaarvoren,inditgevalbetrefthetstrategischproject,park1943.Inhoofdstuk5wordthetbasisplanomschreveneninhoofdstuk6wordthetstedenbouwkundigontwerptoegelicht.Dezewordtverduidelijktmetdoorsneden.Inhoofdstuk7wordtereensamenvattinggegevenvanhetimplementatieplan.Vervolgenswordtinhoofdstuk8wordtdekennisvraag beantwoord.

3

Inhoudsopgave4

Inleiding 3

1. Uitgangspuntenwijkonderzoekfase1 5

2. Visie ‘Spelen in een natuurlijke omgeving’ BoTu 7

3. Projectenuitdevisie 10 3.1 Plein/Park1943 3.2 Schiedamseweg 3.3 Binnenterreinen 3.4 Kindvriendelijke(educatie)route 3.5 Schoolpleinen

4. Plein/Park1943 11

5. Basisplan‘natuurlijkspelen’ 12 5.1 SchetsontwerpenPlein/Park1943 5.2 Basisplan ‘natuurlijk spelen’

6. Stedenbouwkundigontwerpplein/park1943 13 6.1 Huidigepleinenpark1943 6.2 Stedenbouwkundigeuitwerking 6.3 Kwaliteitscriteriavoorspeelnatuur

7. Implementatieplan 19

8. Kennisvraag 21

Bijage: Stappen implementatieplan 22

Uitgangspunten wijkonderzoek fase 1

Aanleiding van het onderzoekUitonderzoekwordtsteedsmeerbekendoverdepositieveeffectenvanhetspelen en bewegen in een natuurrijke omgeving. Voor het merendeel van de Nederlandse kinderen zijn de mogelijkheden om te spelen en bewegen in een natuurrijke omgeving beperkt. Hoewelersteedsmeerinitiatievenvandegrondkomenomvoordezekinderenmogelijkheden te creëren, te spelen en bewegen in een natuurrijke omgeving, wordeninitiatiefnemersmetveleknelpuntengeconfronteerd,dievariërenvaninfrastructureel tot organisatorisch en zelfs psychisch.

Centrale vraagWelkemogelijkhedenzienpartijenomkindereningrotestedenmeer(structu-reel)gelegenheidtebieden,tespelenenbewegenineennatuurlijkeomgeving?Hetonderzoekgaatinopdeknelpuntendieverschillendepartijentegenkomen,hoe ze daarmee omgaan en welke lessen daaruit geleerd kunnen worden.

ConclusiesUitfase1isdoormiddelvaneenwijkonderzoekindewijkBospolder,inzichtverkregenindemogelijkhedendieinitiatiefnemerszienbijhetrealiserenvaneennatuurlijkespeelomgeving.Ookdeknelpuntendieverschillendepartijentegenkomen en hoe ze ermee omgaan.

Algemeen1. Kinderenmoetenvrijheidhebbenbinneneenspeelplaats.Dusgeen gehelevoorgeprogrammeerdprogrammawatbetreftdebezighedenop de speelplaats.2. Hetmenselijkimmuunsysteemwordtindekinderjarenontwikkeld. Kinderen die nooit in aanraking zijn gekomen met “ viezigheid” zoals modder en zand, hebben over het algemeen een minder ontwikkeld im muun systeem.3. Kinderen moeten op de speelplaats hun fantasie de vrije baan kunnen geven.

4. Opdespeelplaatsmoetennatuurlijkespeelattributenaanwezigzijn, zodat stadskinderen meer in aanraking komen met de natuur.5. Natuurlijke elementen zorgen ervoor dat kinderen begrip krijgen voor de natuur.6. Socialeontwikkelingmoetplaatskunnenvindenopeenspeelplaats.

Fysiek in de Wijk Bospolder-Tussendijken7. HetDakparkiseentoekomstigparkwaarheeldewijkvankangaan profiteren.8. De Schiedamseweg is een barrière voor kinderen tussen Bospolder en Tussendijken9. Secundairewegenindewijklopenlangsdespeelplaatsenvoor kinderen10. Park1943isomringddoorwegenengelegennaasteendrukkruispunt aan de Grote Visserijstraat en Rosener Marzstraat. 11. Indewijkzijnveelbinnentuinen.Dezezijnnietzichtbaarvanbuitenaf enbeperkttoegankelijk,waardoorheteenknelpuntisvoorinitiatieven en weinig impact zal hebben op de gehele wijk.12. Hetdakparkkanimpacthebbenopdehelewijkenwaarschijnlijkzelfs daarbuiten.Hetdakparkkaneennegatiefeffecthebbenvoorde totstandkomingvannieuwe(kleinere)initiatievenindewijk.13. Park1943isvoorzienvangroenenheefteenruimeomvangende mogelijkheid om natuurlijk spelen aan te bieden.14. NetalsPark1943ishetBospolderpleineengroteoppervlakte,maar verhard.Doorzijnomvanggeefthetweldegelijkmogelijkhedenom natuurlijk spelen aan te bieden.

1.5

Uitgangspunten wijkonderzoek fase 1

Organisatorisch15. Bijeenwerkwijzewaarbijvrijwelnietsineendocumentwordt vastgelegd,begrijptmenhetconceptvaakniet(ProefparkdePunt)16. Niemandneemtjeserieusomdateenduidelijkeonderbouwingvoorde werkwijze ontbreekt.17. Menseninhetberoepsvelddenkenvanuitdesituatieenhebbennietde juiste visie om een dergelijk project tot een succes te brengen.18. Alsergeeninteresseenfinanciëlemiddelenbeschikbaarzijnkomteen project niet van de grond.19. Tevredenheidvanbewonerszorgtervoordateenprojectdraagvlak krijgt.20. Hetisbelangrijkdatmensendewilendevisiehebbenendezeook willen delen, om tot het gewenste resultaat te komen.

OntwerpIn Fase 2 is de projectgroep van plan om een ontwerp te maken binnen de wijk Bospolder-Tussendijken(BoTu).

Met de fysieke kansen en belemmering in de wijk BoTu en de mogelijkheden die initiatiefnemerszienomspelenineennatuurlijkeomgevingterealiseren,wordtter beeldvorming een ontwerp gemaakt.

Met een dergelijk ontwerp willen wij de wijk Bospolder-Tussendijken voorzien van groen met de mogelijkheid spelen in een natuurlijke omgeving. De wijk bevat momenteel veel verharde velden of groene velden waar amper gebruik van wordt gemaakt. Met oog op de toekomst, het Proefpark de Punt dat naar het Dakpark verhuist, blijfterwellichtminderovervanspelenineennatuurlijkeomgeving.Daarbijkomtdatdenoordkantvandewijkweinigrelatieheeftmetdezuidkant,door-dat de Schiedamseweg een barrière vormt. Door het zuidelijke gedeelte het Proefparkheeft,heeftdenoordkantheeftgeenaanbodmetbetrekkingtotnatuurlijk spelen.

Met het ontwerp willen wij een basis creëren om te kijken of het ook in andere wijken gerealiseerd kan worden. Bij het ontwerp hoort daarom ook een imple-mentatieplanomaantegevenhoeeendergelijkprojectvandegrondkomt.Ditisbelangrijkeinformatievoordeinitiatiefnemer.Deorganisatorischeaspectenkomenteruginhetimplementatieplan.

1.6

Visie ‘Spelen in een natuurlijke omgeving’ BoTu

Vandaag de dag worden speelplaatsen in stedelijke gebieden gedomineerd doorverhardeondergrondenenfantasielozespeelattributen.Vaakisersprakevan een kaal ogend plein met een aantal die weinig mogelijkheden met zich meebrengen, de speelelementen zijn vaak zeer eentonig en werken al snel tot de verveling van de kinderen. Toestellen als glijbanen en wipkippen voldoen simpelweg niet aan de eisen om kinderen langdurig te vermaken.

Dehuidigegeneratiebrengtsteedsmeertijddoorachterelektronischeapparaten wat ten koste kan gaan van hun sociale ontwikkeling. Kinderen moetengestimuleerdwordennaarbuitentegaanenzichtekunnenvermakenop diverse manieren. Voornamelijk het deel Tussendijken kent een aantal pleinen,o.a.park1943diedemogelijkheidtotspelenbiedt,alleenishetprobleemdaterampervariatietussendespeelplekkenzijn.Omonderanderedemotoriekenvindingrijkheidvankinderentestimulerendienendespeelplaatsenuitdagend,educatiefendynamischtezijn.Hetzelfbedenkenvanactiviteitenenhetontdekkenvandemogelijkhedendiedenatuur met zich meebrengt kan erg bevorderlijk zijn voor de ontwikkeling van het kind.

Proefpark de Punt

Bospolder–TussendijkeniseenstadswijkinRotterdamdieeveneensbestaatuiteenaantalpleinen,Plein/Park1943,BospolderpleinenhetpleinaandeGroteVisserijstraat. Ook in deze wijk is er een gebrek aan het natuurlijk spelen. Een van de weinige natuurlijke speelruimtes in de wijk is het Proefpark de Punt. Dit parkiseeninitiatiefvanCreatiefBeheer,waarmensenhetparkzelfnaareigenzeggenkunneninvullen.Hetwordterggoedgebruiktdoorkinderenenmagdanook een succes genoemd worden, echter verplaatst het park over een aantal jaar naar het Dakpark. En de vraag is in hoeverre het proefpark in de toekomst behouden wordt.

DeoverigespeelplekkennaasthetProefparkdePuntfunctionerennietalsnatuurlijk spelen, maar dat wil niet zeggen dat zich daar geen kansen en mogelijkheden voordoen.

In Bospolder – Tussendijken zijn er diverse semi-openbare groene ruimtes die nauwelijks gebruikt worden, deze ruimtes worden opgewaardeerd en zullen kansen bieden om er iets mee te doen. Evenals de binnentuinen dat veelal aan de Rosener Manzstraat gelegen kan gebruikt worden om te voorzien van natuurlijk spelen.

2.7

Visie ‘Spelen in een natuurlijke omgeving’ BoTu

Natuurlijke materialen als speelvoorzieningen

Hetzelfbedenkenvanactiviteitenenhetontdekkenvandemogelijkhedendiedenatuurtebiedenheeft,kanwanneereenterreinisingevuldmetnatuurlijkematerialen. Deze natuurlijke materialen worden gezien als speelvoorzieningen en bieden de ruimte en vrijheid voor eigen ingeving en fantasie. Proefpark de Punt,datindetoekomstverhuistnaarhetDakpark,geeftdateldersindewijknatuurlijk spelen moet worden aangeboden of dat de weg naar natuurlijke speelgelegenhedenveiligenbeloopbaarmoetworden.Eenplek(ken)inBospol-der – Tussendijken dat goed bereikbaar is en waar kinderen elkaar ontmoeten, vermaken en zich bezighouden met de natuur.

Veilige speelomgeving

Eenwijkwaarkinderenspelenmoetaltijdveiligzijn,ofhetnugaatomkinderendie spelen op verharde of zachte ondergronden, op een plein of in de natuur. Hetautoverkeerzalgeenhinderofgevaarvoordekinderenzijn.Minderauto’sen langzaam rijdend verkeer zorgen een kindvriendelijkere wijk. Minder auto’s langs de speelplekken draagt bij aan een betere sociale controle, toezicht van omwonendenengerustgesteldeouders/begeleiders.De Schiedamseweg is een weg die druk bezocht wordt met snel rijdend verkeer en winkelend publiek. De verbinding tussen Bospolder en Tussendijken is met deze weg een barrière. Veilige oversteekplaatsen en kindvriendelijke routes over of onder de Schiedamseweg door, is belangrijk voor de samenhang van de twee deelwijken en het Dakpark. Kinderen in en om Bospolder – Tussendijken dienen d.m.v. deze kindvriendelijke route(s)metminimale-ofgeenbegeleidingspeelruimtestebereiken.

HetkruispunttussendeGrotevisserijstraatenRosenerManzstraatisergdrukenonoverzichtelijk.VoornamelijkvoorkinderendiezichnaarPark1943be-wegen.Hetrealiserenvaneenkindvriendelijkeomgeving,langzaamrijdendverkeer en veilige oversteekplaatsen, is bevorderend voor de veiligheid in het hart van de wijk.

Park 1943

Park1943heeftdeomvangomeennatuurlijkespeelomgevingteworden.Methetaanwezigegroen,boomstammen,kleinewaterpartijenendiversebegroei-ingen is het park zo omgetoverd tot een natuurlijke speelomgeving. De sociale controleentoezichtkomendoordepositioneringvandebebouwingendeverkeersveilige infrastructuur rondom het park.

Foto: Park 1943 Foto: plaats van toekomstig Dappark

Dakpark

NaastPark1943heeftdewijkhetDakparkalsgrootsteparkvandewijk.MetProefpark de Punt en andere natuurlijke elementen kunnen kinderen hier voortreffelijkspelen.HetDakparkligttenWestenentegenderandvandewijkaan. De route naar speelplekken en scholen vanuit de wijk is een belangrijk onderdeel voor het gebruik van het Dakpark.

Natuur en educatie

Door de verkeersveilige infrastructuur ontstaan er kindvriendelijke routes die gekoppeldkunnenwordenaannatuureneducatie.Nietalleendenatuurlijkespeelomgeving, waar kinderen dingen oppikken uit de natuur en meenemen in hunontwikkeling,hoefteducatieftezijn.Ookderoutenaarverschillendespeel-gelegenhedenindewijkkaneducatiefzijnenbijdragenaandeont-wikkeling. Daarnaast zullen de schoolpleinen in de wijk onderdeel zijn van natuurlijk spelen.

2.8

Visie ‘Spelen in een natuurlijke omgeving’ BoTu

Uitonderzoekendegebiedsontwikkelingblijktdatwijkinitiatievenvaakstuk-lopenopdeorganisatie.Omprojectenmetbetrekkingtothetnatuurlijkespelenin de wijk te realiseren, moet de overheid een belangrijke rol spelen in de organisatie.

Foto: Natuur en educatie (Natuurkind.nl) Foto: wandelen in de natuur (Natuurkind.nl)

Ondersteuning

Veelpotentiëleinitiatiefnemershebbenvaaknietdekennisofdemiddelenomprojecten van de grond te krijgen. Daarom is het noodzakelijk dat ze onder-steundwordendoordeoverheid.Ditisgeentijdelijketoezegging,maareenlevenslange commitment tussen beiden. Alswehetoverondersteuninghebben,hoeftoverigensnietaltijdomfinanciëleondersteuning te gaan, maar vooral om morele ondersteuning en hulp-middelen.Denkhierbijaancoachingenmiddelenalseengeschiktelocatieenmaterialen.

Beloning

Omdebewonerseninitiatiefnemerstestimulerenengemotiveerdtehouden,dienendergelijke“natuurinitiatieven”beloondteworden.Ditkanopverschil-lende manieren bijvoorbeeld doormiddel van subsides. Over de vorm van beloning worden vooraf duidelijke afspraken gemaakt. Zo kunnen ook afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld, periodiek onderhoud door de gemeente of aandachtvoorhetbetreffendeprojectendeorganisatie,indemedia.

Vertrouwen

Alslaatsteishetbelangrijkdatinitiatiefnemershetvertrouwenkrijgenvanenindeoverheid.Hierbijwordteenpro-actievehoudingaangenomen.Zonderver-trouwenzulleninitiatiefnemersimmersgeenondersteuningzoekenbijoverheidsorganen als de deelgemeente. De overheid moet open staan voor initiatievenensuggestiesenstaat100%achterdeplannen.Omvertrouwentewinnen is het belangrijk dat de overheid haar afspraken op een korte termijn nakomt,zodatderesultatenzichtbaarworden.Beidenpartijenmoetenwetenwat ze aan elkaar hebben en van elkaar kunnen verwachten.Elkaar leren begrijpen en dezelfde visie voor ogen hebben om spelen in een natuurlijke omgeving aan te bieden in de wijk.

Foto: natuurbeheer (natuurpunt.be)

2.9

Projecten uit de visie

Uit de visie komt een aantal duidelijke fysieke projecten naar voren, die gestart kunnen worden. Deze projecten zorgen voor spelen in een natuurlijke omgeving inBospolder-Tussendijkenen/ofdebereikbaarheidominnatuurlijkeomgevingte kunnen spelen.

3.1 Plein/Park 1943Hetparkligtinhethartvandewijk,waardagelijksveelmensenzichoverofrondombewegen.Hetparkheeftdeomvangomnatuurlijkspelenterealiseren.

3.2 SchiedamsewegDe Schiedamseweg is een barrière tussen Bospolder en Tussendijken. De Schiedamseweg moet in de toekomst een goede verbinding zijn tussen Bospolder en Tussendijken. Belangrijk is de bereikbaarheid van het Dakpark.

3.3 Binnenterreinen BoTuheeftredelijkveelbinnenterreinen.Dezebinnenterreinenzijnnietaltijdvoorzienvangroenen/ofingerichtomtekunnenspelen.Debinnenterreinenhebben wel een kans om ervoor te zorgen dat er gespeeld kan worden in een natuurlijke omgeving.

3.5 SchoolpleinenBoTu kent verspreid over de wijk een aantal scholen. De schoolpleinen zijn vaak verhard en bieden daarom een kans om te zorgen voor spelen in een natuurlijke omgeving.

3.4 Kindvriendelijke (educatie) routeDe scholen liggen verspreid over de wijk. Dit zorgt ervoor dat de wijk kind-vriendelijkheid moet zijn. Belangrijk is dat er door verspreiding van scholen kindvriendelijke routes moeten worden gerealiseerd.

3.

Park1943

Schiedamseweg

Binnenterrein

Schoolpleinen

10

Plein/Park 1943

AlsgroephebbenwegekozenvoorhetprojectPlein/Park1943,omdathierdemeestekansligtomnatuurlijkspelenterealiseren.Hethuidigeparkbiedtdezemogelijkheid. Tevens ligt dit park centraal in de wijk. Ook kan dit plan een variant zijn van een basisplan wat toepasbaar is in andere stadswijken.

4.11

Basisplan ‘natuurlijk spelen’

5.1 Schetsontwerpen plein/Park 1943Aandehandvandeprojectkeuzezijnerschetsengemaaktomtekomentoteen basisplan. Individueel schetsen zorgt voor verschillende meningen waaraan spelen en bewegen in een omgeving moet worden voldaan. Daarbij zijn vragen als:waarspeeldejevroegerzelf?watvondjeleukaanhetspelen?watmistejeaanhetspelen?waardenkjedatbehoefteaanis?belangrijk.

5.2 Basisplan ‘natuurlijk spelen’De schetsontwerpen zorgden voor een aantal eisen wat in een basisplan moet komen. Deze eisen dienen in elk plan gehanteerd te worden.

1. Beschikbaarheidvannatuurlijkematerialen Zonder natuurlijke materialen, bijv. boomstammen, is het geen natuurlijk spelen.2. Hetgebiedvoorzienvanomheining(maarmagopenbaarzijn) Omheining zorgt voor de veiligheid van de kinderen tijdens het spelen. Met bijvoorbeeld een heg kan dit al voldoende zijn.3. Hoogteverschillen Hoogteverschillen zorgen voor het kennismaken met verschillende hoogtes. Wat belangrijk kan zijn bij de ontwikkeling van het kind.4. Speelseroutevoordeouders/verzorger Ouders en verzorgers van de kinderen moeten zich ook kunnen bewegen in het gebied. Met bijvoorbeeld een kinderwagen. Ook toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers is een vereiste.

5. Open ruimte Het gebied moet niet volgebouwd worden met speeltoestellen voor de kinderen. Open ruimte is belangrijk zodat het kind dit zelf kan invullen hoe hij of zij dat wilt. 6. Omliggendestratenvoorzienvandrempelsen30km/hzone De straten langs de ingangen moeten uitsluitend bedoeld zijn voor langzaam verkeer.7. Bomen,struikenenbeplantingvoorinsecten Verschillende soorten planten, bomen en struiken helpen bij de ontwikkeling van het kind. Ook kunnen ze kennis maken met verschillende insecten. 8. Toezicht Mogelijkheid voor toezicht van ouders/verzorger en/of toezicht in de zin van beheer.9. Mogelijkheidvanwateropslag Water hoeft niet overal toegepast te worden. De mogelijkheid om water op te slaan is wel belangrijk om enigszins iets met water te kunnen doen.

5.12

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 1943

Voorhetplein,maargrotendeelsvoorhetPark1943isereennieuwontwerpgemaakt. Dit ontwerp kenmerkt zich door te kunnen spelen en bewegen in een natuurlijke omgeving.

6.1 Huidig plein en park 1943HetpleinenPark1943ligtcentraalindewijk.Metdeomliggendescholen,demarktenhetwijkgebouwisditeendrukgebiedwaarveelmensenlopen,fiet-senen/ofautorijden.Hetovergrotedeelvanhetpleinisverhardenfungeertalsspeelpleinvoordebuurt.Hetpleinenhetparkworsteltalleenmeteenaantalfysiekeproblemen,zoalsdeinrichting/functionaliteit,maarookmeteenaantalsocialeproblemen,zoals hangjongeren en drugskoeriers.Ditvraagtdusnietalleenomfysiekeingrepen,maarookdeorganisatieomhetparkenpleintelatenfunctionerenwaarvoorhetbedoeldis.

Foto: Links het marktplein en rechts park 1943

Hetpleinenparkzijnduidelijkopgedeeldineenaantalonderdelen:1. Marktplein2. Groen grasveld; met een aantal geprogrammeerde speelplaatsen, aantal paden en bankjes.3. Verhard voetbalveld4. Kunstwerkm.b.t.bombardement2eWereldoorlog5. Een verhard pleintje met een aantal bankjes6. SpeeltuinvanspeeltuinverenigingBoTu(BSW)metspeeltoestellen

Een aantal van deze onderdelen worden meegenomen in het ontwerp. Dit is omdat het juist goed gebruikt wordt, voor beheer een uitgangspunt kan zijn of omdat het niet weggelaten kan worden.

6.13

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 1943

6.2 Stedenbouwkundige uitwerking

In het ontwerp zit het basis-plan en nog extra elementen om het spelen nog aan-genamer te maken. In het ontwerp is er rekening ge-houdenmetdebehoeftenvoor kinderen en jongeren van verschillende doel- en leef-tijdsgroepen.Tevenskun-nendeouder/verzorgerzichzonder ongemakken verblijven in het park.

6.

Park 1943

Verhard

Bebouwing

Openbaar groen

Vegetatie

Tuinen

Ondiep water

Boomstammen

Houten blok

Ronde drempels

Uitkijktoren

Dierenverblijf

Rioolbuis

Zandstapel

14

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 19436.

Programma plein/Park 1943

Bestaande elementen• Inrichtingmarktpleinblijftbehouden• Verhardvoetbalveld• Kunstwerkm.b.t.bombardement2eWereldoorlog• SpeeltuinverenigingBoTu

Deinrichtingvandemarktpleinblijftbehouden,omdathiereenaantalkerenindeweekdemarktwordtgehouden.Defunctievanhetpleinisdaaromduidelijken dat moet behouden blijven. Net als de marktplein wordt ook het verharde voetbalveldbehouden.Hetvoetbalveldgeeftaandathetparkvoorverschillen-dedoel-enleeftijdsgroepentoegankelijkis.Waardekinderentussendebomente vinden zijn, zijn jongeren meestal te vinden op verharde pleinen.Een element dat niet weg kan uit het park, is het kunstwerk met betrekking tot hetbombardementuitde2eWereldoorlog.Ditblijftdaaromookopdezelfdepositiestaan.De bestaande speeltuin BoTu wordt in het ontwerp meegenomen, om-dat het park hierop kan aansluiten. Speeltuin BoTu biedt spelen op vaste speeltoestellen,dus voorgeprogrammeerd spelen. Speeltuin BoTu en het park bieden de kinderen dus volop mogelijkheden te spelen op de manier dat ze zelf willen.Despeeltuinwordtopenbaargemaaktaandekantvanhetpark.Hierbijbiedt de speeltuin ook extra toezicht over het park.

Elementen uit het basisplan• Natuurlijkematerialen;bebossingmetbomenenstruikgewas• Omheining;lagestruikenrondomhetpark• Hoogteverschillen;speelbergcentraalinhetparkomringdmetwater• Speelseroute;breedwandelpad(invalidevriendelijk)• Openruimte;grasveldmetafentoestruiken/bosjes• Toezicht;vanuitspeeltuinverenigingBoTu,koffiehuisenomliggende bebouwing• Wateropslag;smallewatergangentot0,5meterdiep• Omliggendestraten30km/hzoneenvoorzienvandrempels;Rozener Manzstraat, Grote Visserijstraat en de Gijsinglaan. Ook voorzien van zebrapaden.

Zonder de aanwezigheid van natuurlijke materialen is er geen natuurlijk spelen. Hetontwerpkentdaaromvariatieinbebossing,bomenenstruikgewas,voorverschillendejaargetijden.Doordeverschillendesoortenplanten,bomenenstruiken kunnen kinderen kennis maken met allerlei insecten die zich hier set-telen.Ookkunnendekinderenkennismakenmetreliëf(hoogteverschillen)enwater. De speelberg, centraal in het park, is omringd door smalle watergangen. Debergwordtongeveer2meterhoog(ziedoorsnedenopdevolgendepagina))endewatergangenzijntot0,5mdiep.Desmallewatergangenzettenzichvoortin en slingerend riviertje door het park. Kennismaken met verschillende bomen, hoogteverschillen en het water helpt bij de ontwikkeling van het kind. Deze el-ementen kunnen bijdragen aan beter immuun (niet vatbaar voor een bepaalde. ziekteofeenvergif)systeemvanhetkind.Hetparkisomvangrijkenligtaanwegenmetveelverkeer.Deomheiningron-domhetparkisbedoeltvooreenzekereveiligheidvandekinderen.Hierdoorkan er beter toezicht worden gehouden. De omheining is voorzien van lage struiken en loopt om het park en speeltuin BoTu heen, zodat het een samen-hangend geheel is. Er zijn vier duidelijke ingangen om in het park te komen. De openingen zorgen ervoor dat het park duidelijk openbaar toegankelijk is.

‘Hoegevarieerderdebodemafwerking, des te gevarieerder het spel van de kinderen.’(Speelnatuur in de stad, 2009)

Natuurspeelplaats de Ruige Plaat, Hoogvliet

15

Voetpad Voetpad Voetpad VoetpadHaag HaagWater WaterGroen Groen Groen

Doorsnede A-A

Doorsnede B-B

Voet

pad

Groen VoetpadGroen Groen Water Groen Water Groen VoetpadWater Grote Visserij

straatMarktplein

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 19436.

Degrootsteingangligttegenoverhetmarktplein.Alleingangen,netalshetbreedwandelpad,zijninvalidevriendelijk.Hetwandelpadmoetervoorzorgendatdeouder/verzorger,metofzonderkind,metrolstoel/enofkinderwagen,zich gemakkelijk kunnen verplaatsen in het park. De ingangen liggen aan de Rozener Manzstraat, Grote Visserijstraat en de Gijsinglaan.Dezestratenwordenvoorzienvaneen30km/hzone,drempelsenzebrapaden. Dit is allemaal voor de veiligheid van het kind. Zodat ze eigenlijk zelfstandignaarhetparkkunnenbegeven.Hetzebrapadtussenhetmarktpleinis breder als de anderen.

Ditkomtomdaterveelouders/verzorgersmetkindvanafdemarktrichtinghetpark, en andersom, verplaatsen. Voor de kindvriendelijkheid zijn de stoepen langs het park 3 meter breed. Belangrijk voor de ontwikkeling van het kind is, dat ze de ruimte krijgen om hun fantasie de vrije baan te kunnen geven. Kinderen moeten vrijheid hebben bin-nen een speelplaats. Dus niet algeheel voorgeprogrammeerd spelen. De open ruimte in het ontwerp is opgenomen als een grasveld met af en toe struiken en bosjes.Hierkunnenkinderengebruikmakenvanlosliggendemateriaalofhuneigen invulling eraan geven.

16

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 19436.

Extra elementen• Schooltuintjesvooreducatie• Kinderboerderij• Uitkijktoren• Koffiehuismeteenterras• Klimbomen• Losliggendeboomstammen• Stapstenen• Rioolbuizen• Zandstapel

In het ontwerp zijn een aantal extra elementen opgenomen om het spelen en bewegen in het park aangenamer te maken.Hetontwerpkenteenaantalschooltuintjes.Zezijnbedoeltalseducatieveinsteek voor de kinderen. De scholen in Bospolder-Tussendijken kunnen hiervan gebruik maken. De tuintjes kunnen voor een bepaalde periode ‘gehuurd’ worden zodat de kinderen er bijvoorbeeld groente of fruit kunnen verbouwen. Alseducatieveactiviteitiserookdekinderboerderij.Hierisvooralkleinveezoals schapen, geiten, konijnen en kippen. Kinderen kunnen hier zelf hun eigen ‘huisdier’ verzorgen.Deuitkijktorenmoetzorgenvooreentoezicht,maarkanookalsspeelsttribuutworden gebruikt. De uitkijktoren zal een aantal meters boven maaiveld komen. Hetistoegankelijkvoorbeheerdersenkinderen.

Foto’s: rioolbuizen (natuurkind.nl), schooltuintjes en ontdekkend spelen (Doe en Ontdekt ´t kleine

anker, Amersfoort)

Inhetparkisplaatsvooriederedoel-enleeftijdsgroep.Hetkoffiehuisbiedtdaaromdeouders/verzorgersmeerdanalleeneenwandelpadeneenaantalzitgelegenheden.Hetkoffiehuiszorgtervoordathetparkaantrekkelijkblijftvoorzoweldeouder/verzorger,bejaardenenoverigebewoners.Buitenom de grote extra elementen zijn er ook kleine elementen die het spelen nog avontuurlijker maken. Dit zijn de klimbomen, losliggende boomstammen, stapstenen, rioolbuizen en zandstapels. Door al deze elementen zijn kinderen in staat om binnen hun eigen wijk ontdekkend te spelen.

Hetparkheefteenlinkmetdemarktplein.DeGroteVisserijstraatisvoorzienvan deels verhoging, drempels en een zebrapad. De kinderen hebben meer vrijheidwanneerdeouders/verzorgerszichbevindenopdemarkt.In het park zijn schooltuintjes aanwezig. Ze worden onderhouden door de kinderen zelf. Dit in opdracht van de scholen. Verse producten uit de tuintjes kunnen verkocht worden op de markt.

De Speeldernis, Rotterdam

‘Voor een rijke natuurervaring is voldoende ruimte met een hoge natuurwaarde noodzakelijk, natuur moet niet alleen decor voor het spel zijn, maar onder-werp ervan.’(Speelnatuur in de stad, 2009)

17

Veranderbaarheid

In het gebied is er genoeg mogelijkheid omalskindactiefinhunomgevinginte kunnen grijpen en het naar hun zin te maken. Zoals dingen te veranderen en anders in te richten. De water-gangen in het gebied zijn hier een voorbeeld van. Mede belangrijk is het los liggend materiaal dat aanwezig is. In het gebied liggen vooral losse boomstammenenhoopjeszand.Hetwandelpad,koffiehuis,voetbalveldende speeltoestellen van speeltuin vereniging BoTu, zijn eigenlijk bepalende elementen en de rest van het terrein kan voor vrij spel gebruikt worden.

Zicht

Over het algemeen is er veel zicht in het park. Daar waar geen of nauwelijks zicht is, is het wel veilig. De watergan-gen liggen daarom ook dicht bij het koffiehuis,omdekinderendiespelenin het water in het oog te houden. De berg ligt centraal in het park en is van alle kanten voorzien van mogelijke toezicht.

Stedenbouwkundig ontwerp plein/Park 19436.

Ruimtelijke opbouw

Bijdeinrichtingisrekeninggehoudenmet de aard van het spel. Er zit een scheiding tussen gebieden met veel activiteitenbeweging,enrustigerege-bieden voor fantasiespel. Bij de inricht-ing is ook ruimte over gelaten voor het groeien van planten en bomen. Hetgebiedkenteenaantalverschil-lende routes, of routes die zelf ge-maakt kunnen worden. Zo ontstaat er de mogelijkheid om bepaalde ruimtes te mijden.

Reliëf

Hetgebiedkenteenhogebergdatluiafloopt.Dehoogteverschillenvoegeneenextradimensie(hoog/laag)toe,die kinderen tot beweging uitdaagt. Deze berg voor kleine kinderen een uit-daging, maar ook voor grote kinderen, doordat de heuvel een aantal meter hoog is. De berg biedt uitzicht en overzicht, maar ook ruimte om achter de berg te verstoppen. De hoogtever-schillen is het gebied niet meer direct overzichtelijk, maar maakt het voor de kindspannenderenuitdagender.Hetmaakt dat er meer te ontdekken valt dan op een vlakte.

18

6.3 Kwaliteitscriteria voor speelnatuurHetontwerpwordtbekekenvanuiteenaantalcriteria.Dezecriteriawordtookgehanteerdinhetboek‘Speelnatuurindestad,2009’.Deverschillendekwaliteits-criteria zoals de ruimtelijke opbouw, het reliëf, de veranderbaarheid en het zicht biedeneenkadervoordeinrichtingvanspeelnatuur.

Implementatieplan7.

Eenimplementatieplanisessentieelomeenplandaadwerkelijkvandegrondtekunnenkrijgen.Zakenalsfinanciën,verschillendepartijendienodigzijn,juridischeaspectenenhetstellenvangarantiesmakenhiervanonderdeeluit.In dit plan moet duidelijkheid geschept worden welke mensen en wat er voor nodig is een plan als het realiseren van een natuurlijke speelomgeving te kun-nen realiseren en tot een succes te laten leiden. In de bijlage is het implemen-tatieschematoegevoegd.Eenduidelijkoverzichtvandestappendiegemaaktmoeten worden om het project tot een succes te leiden.

Hetisvanbelangdepartijeninbeeldtekrijgenenwathaartakenprecieszijninditverhaal,devolgendepartijenkunnenwordenbetrokkenbijhetproces:

- Buurthuis BOTU (veel kennis van de wijk, weet waterspeelt)- SpeeltuinverenigingBospolder (meedenkenofparticiperen)- Beheerders Proefpark de Punt (interessant voor toezicht en inspraak)- DeSpeeldernis (kandienenalsreferentie/ voorbeeld)- DeelgemeenteDelfshaven (organisatie)- GemeenteRotterdam (subsidiesenandere toezeggingen)- Hoveniersbedrijf (aanleg)- Toezicht (veiligheid)- Buurtwacht/wijkagenten (veiligheid)- Depolitiek (voorextraaandachten politiekesteun)

AchtergrondSpelenineennatuurlijkeomgevingiseensettingdiesteedsschaarserwordtmet name voor kinderen die leven in grote steden, aan ons de taak een nieuwe plek in de wijk Bospolder –Tussendijken te vinden waar dit wellicht te realiseren is.

ProjectdoelNatuurlijkspeleneenplek(ofmeerdereplekken)geveninBospolder-Tussen-dijken.

RandvoorwaardenBasisplan, hieronder aantal punten die genoemd zijn: - Natuurlijke materialen; bebossing met bomen en struikgewas- Omheining; lage struiken rondom de openbare ruimte- Hoogteverschillen;speelbergcentraalinhetparkomringddoorwater- Speelseroute;breedwandelpad(invalidevriendelijk)- Openruimte;grasveldmetafentoestruiken/bosjes Toezicht;vanuitspeeltuinverenigingBoTu,koffiehuisenomliggende bebouwing- Wateropslag;smallewatergangentot0.5meterdiep- Omliggendestraten30km/hzoneenvoorzienvandrempels;Rozener Manzstraat, Grote Visserijstraat en de Gijsinglaan. Ook voorzien van zebrapaden.

Ontwerp- Overgang naar markt- Wegtussenmarktenparkopzelfdehoogteniveau- Functiesvansommigegebouwenmeenemeninontwerp- Palet stapels- Hoogteverschil(heuvels)- Van boom naar boom op hoogte kunnen gaan- Touw aan bomen om eraan te kunnen slingeren- Slootje springen- ‘boswachtertoren’- Zelfde omheining park als marktplein

19

Implementatieplan7.

KostenTijdens het realiseren van een project worden er verschillende kosten gemaakt. Deze kosten zijn in principe onder te brengen in de volgende categorieën:

OrganisatiekostenTijdens het realiseren van een dergelijk project wordt er veel voorbereidend werk gedaan zoals onderzoek naar doelgroepen, plan van aanpak en inspraaka-vonden. Deze kosten worden door degene die het project voorbereiden, door berekend naar de opdrachtgever. In dit geval naar de GGD, de overkoepelende organisatievandeprojecteninallesteden.

Aanlegkosten basisplanDe meest voor de hand liggende kosten zijn bij de aanleg van het park. Deze kosten gaan uit naar:- grondwerk(leegruimenvanhetpark)- aanvoer/afvoer/opslagvanbouwmaterialen- aanleg kosten van het basisplanDeze kosten zullen worden doorberekend naar de gemeente.

Onderhoudskosten:Een park is nooit klaar. Natuur groeit en moet worden onderhouden. De uit-eindelijke bedoeling van het park is dat de bewoners zelf het onderhoud in het park gaan doen. Echter de bewoners hebben de kennis en ervaring niet om dit te realiseren. Daarom is het noodzakelijk om, gedurende een bepaalde periode het onderhoud te laten uitvoeren door een gemeentelijke dienst.

BeloningDesuccesfactorvaniederwijkinitiatiefligtbijdebewonerszelf.Beloningvandeinitiatievendiedewijkbewonersdoenishierbijessentieel.Hetconceptluidtals volgt: hoe meer energie de bewoners in het park steken, des te meer ze beloond worden.

Deze beloningen kunnen zich vertalen in aanvoer van nieuw materiaal die in het programma van het park kunnen worden opgenomen. Ook vertaald dit zich in mogelijkheden voor nieuwe onderdelen in het park, bedacht door de bewoners van de wijk.

OrganisatieTijdens het realiseren van een dergelijk project wordt er veel voorbereidend werk gedaan zoals onderzoek naar doelgroepen, plan van aanpak en inspraaka-vonden.Hetisvanbelangtewetenwiedezezakenvoorhaarrekeningneemten wat de bijhorende kosten zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld inspraakavonden doordedesbetreffendebuurtorganisatiesgehoudenwordenenzalhetonder-zoek de stuurgroep op haar rekening nemen.

20

Kennisvraag

Wat is het belang van spelen in een natuurlijke omgeving?

Uit meerdere onderzoeken is naar voren gekomen dat ‘het spelen in een natuurlijke omgeving’ van groot belang is voor de ontwikkeling van kinderen. De kinderen leren door spelen in een natuurlijke omgeving om tegaanmetdenatuurenkrijgenrespectvoorwatdenatuurhungeeft.Daarnaastisheteenvormvaneducatie,kinderenlerendeverschillendeplantsoorten,diereneninsectenkennen.Ditheeftalsgevolgdatdekinderen minder geneigd zijn om deze te ruineren. Ook is het belangrijk datkinderenvrijheidkrijgenomzichzelfteontplooien.Hierdoorontwik-kelen de kinderen op een gezonde manier hun fantasie. Ook groeit hun vaardigheid om sociaal te zijn doordat ze buiten met andere kinderen spelen. Verder is spelen in een natuurlijke omgeving van belang voor het immuunsysteem en de gezondheid van kinderen. Kinderen hebben hier-door minder stress en worden minder snel ziek. De bovengenoemde punten zijn conclusies uit ons wijkonderzoek Bospolder-Tussendijken. Deze komen overeen met eerdere onderzoeken naar het belang van spelen in een natuurlijke omgeving.

Uit het wijkonderzoek voor de wijk Bospolder-Tussendijken hebben wij vernomen dat ondanks het feit dat het dus van groot belang is dat kin-deren kunnen spelen in een natuurlijke omgeving er echter nog niet on-voldoendeinitiatievenvandegrondafkomenomditmogelijktemaken.Ditheefttemakenmeteenaantalfactoren:1. Niemandneemtdeinitiatievenen/ofideeënserieus2. Mensendenkenvanuitdesituatieenhebbennietdejuistevisie3. Vaakzijnernietgenoegfinanciëlemiddelenbeschikbaar

8.21

Bijlage: stappen implementatieplan

Stap1:Initiatief

Stap2:Startaftrap

Stap 3: Voorbereiding planning

Stap4:AfstemmingPvE

Stap 5: Planvorming

Stap6:Inspraak

Stap 7: Voorbereiding en uitvoering

Stap8:Aanleg

Stap9:Opening

Stap10:Dagelijksgebruik

Stap11:Onderhoudenbeheer

22